HOOFDSTUK 1 – CENTRALISATIE EN REFORMATIE

HOOFDSTUK 2 – DE VS WORDEN EEN WERELDMACHT (1865-1918)
Intropagina's (pagina 18-19)
1 Waarom werd het Woolworth Building het ‘achtste wereldwonder’ genoemd?
Het was met afstand het hoogste gebouw van de wereld, dat boven alles uittorende als
een kathedraal.
2 Waarom stond het Woolworth Building symbool voor Amerika en kapitalisme?
Steeds maar groter bouwen paste bij de groei van de bevolking, die in een eeuw tijd was
vertwintigvoudigd. De bouw van wolkenkrabbers was in trek vanwege de hoge
grondprijs en vanwege het prestige dat zulke opzienbarende gebouwen opleverde; vaak
waren het succesvolle ondernemers die deze gebouwen lieten bouwen. En één gebouw,
zoals het Woolworth Building, bood onderdak voor duizend bedrijven.
3 Gebruik de tijdbalk. Welke twee perioden worden onderscheiden in de buitenlandse
politiek van de VS? Leg ook uit waarom 1883 als ‘keerpunt’ is gekozen.
De periode van tot 1883 was een periode van isolationisme, de periode na 1883 was er
één van imperialisme (bemoeienis met de buitenwereld dus). Gekozen is voor 1883 als
keerpunt, omdat in dat jaar opdracht werd gegeven voor de bouw van een grote,
moderne oorlogsvloot. Dat besluit liet zien dat de VS zich meer met de wereld om zich
heen wilde gaan bemoeien.
4 Gebruik het kaartje. In welke periode was het aantal immigranten het hoogst?
In de periode 1900-1910. Ook goed: in de periode 1880-1920.
Oriëntatiekennis (pagina 20-21)
1 Waarom kon het Woolworth Building alleen in de ‘tweede fase’ van de industriële
revolutie gebouwd worden?
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / vwo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 2
1
In die tweede fase ontstond de staalindustrie en vindingen als elektrische liften en
elektrisch licht. Zonder die dingen zou bouwen en bewonen van wolkenkrabbers niet
mogelijk zijn geweest.
2 Leg uit hoe de industrialisatie het modern imperialisme bevorderde.
Dankzij de industrialisatie beschikten de Europese landen over superieure bewapening
en konden ze een agressiever koloniaal beleid voeren, gericht op annexaties. Door de
industrialisatie ontstond ook concurrentie tussen de Europese landen om grondstoffen en
afzetmarkten voor die industrie; er ontstond een wedloop om koloniën in bezit te nemen
(voordat een ander ermee aan de haal ging).
3 Welk verband is er tussen de sociale kwestie, democratisering en de opkomst van
politiek-maatschappelijke stromingen?
In de 19e eeuw ontwikkelden veel West-Europese landen zich tot een parlementaire
democratie, waarin steeds meer mannen mochten stemmen (democratisering). Dat
leidde tot de opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen en later partijen die met
hun idealen van vrijheid (liberalen) en gelijkheid (socialisten) om de gunst van de kiezer
streden. Zowel liberalen als socialisten hadden oog voor de erbarmelijke
omstandigheden waarin de arbeidersklasse leefde en werkte. Aan die ‘sociale kwestie’
moest iets gedaan worden, vonden ze.
4 Welke rol speelden de VS in de Eerste Wereldoorlog?
Ze besloten na drie jaar, in 1917, aan geallieerde zijde (dus Engeland, Frankrijk,
Rusland) mee te gaan vechten en droegen zo bij aan de geallieerde overwinning in
november 1918.
2.1 De VS worden een industrienatie (pagina 22-23)
Grootste industrienatie
1 Welke veranderingen vonden plaats in de VS tussen 1870 en 1914?
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / vwo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 2
2
De bevolking groeide stormachtig, van 40 naar 100 miljoen, vooral door immigratie. En
Amerika werd een industriële samenleving, met snel groeiende industriële productie en
snel groeiende steden (gevoed door een snel groeiende landbouw).
2 Welke twee omstandigheden waren gunstig voor de industrialisatie?
De VS beschikte zelf over veel grondstoffen (steenkool, ijzer, olie), en, dankzij de
massale immigratie, over een eindeloze stroom aan goedkope arbeidskrachten.
3 Welke rol speelden de spoorwegen in de ontwikkeling van de VS?
Dankzij de spoorwegen ontstond er één nationale economie: producten konden snel en
eenvoudig naar alle uithoeken van het land worden vervoerd. Dankzij de spoorwegen
werd ook een steeds groter deel van het continent ontgonnen; het landbouwareaal
verdubbelde na de burgeroorlog.
4 Noem vier belangrijke uitvindingen uit de periode 1860-1900.
De telegraaf; de telefoon; de gloeilamp; elektrische straatverlichting, trams en liften;
huizen voorzien van stroom.
Kapitalisme
5 Wat wordt bedoeld met ‘corporaties’?
Grote ondernemingen, die voldoende kapitaal hebben voor grote investeringen, eigen
onderzoek en grote reclamecampagnes.
6 Waarom vormden ondernemers kartels en trusts?
Om de onderlinge concurrentie te beperken (bij veel concurrentie moeten bedrijven de
prijs laten zakken en daalt hun winst). Kartels zijn bedrijven die afspraken maken, trusts
zijn bedrijven die samengevoegd worden.
Sociale problemen
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / vwo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 2
3
7 Leg uit onder welke voorwaarden en omstandigheden veel Amerikaanse arbeiders
moesten werken.
Hun lonen waren laag, hun arbeidsomstandigheden waren slecht: ongezond en
gevaarlijk. Wie arbeidsongeschikt raakte of werkloos, had niets meer, want er waren
geen werknemersverzekeringen en geen sociale uikeringen.
8 Uit welke gebieden kwamen rond 1900 de meeste nieuwe immigranten?
Uit Zuid-Europa (met name Italië) en Oost-Europa (Polen, Rusland, OostenrijkHongarije).
9 Wat was ‘Ellis Island’?
Een eiland voor de kust bij New York waar alle immigranten werden ontscheept om ze te
onderzoeken en te beslissen of ze het land in mochten. (Je zou dus kunnen zeggen: een
groot sorteerstation.)
10 Met welke economische problemen kampten boeren en kleine ondernemers aan het
einde van de 19e eeuw?
Kleine ondernemers konden niet op tegen de concurrentie van de grote bedrijven
(bijvoorbeeld een speciaalzaak tegenover een groot warenhuis); boeren kwamen in
problemen door te snelle groei, die leidde tot overproductie, dalende prijzen en
problemen om de leningen waarmee die groei was bekostigd, terug te betalen.
Bovendien misbruikten de spoorwegen hun onmisbaarheid door absurd hoge tarieven te
rekenen voor het vervoer van graan.
2.2 De overheid grijpt in (pagina 24-25)
Socialisme en vakbonden
1 Leg uit dat de federale overheid niet zo liberaal handelde als ze beweerde.
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / vwo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 2
4
De federale overheid had vooral oog voor de belangen van de kapitalisten. Zo werd de
Amerikaanse industrie beschermd door invoertarieven (dus geen vrije markt maar
protectionisme).
2 Waardoor ontstond in de publieke opinie weerzin tegen het socialisme?
Door gewelddadige incidenten waarbij stakende of demonstrerende arbeiders, opgehitst
door revolutionaire socialisten, slaags raakten met de politie. Veel Amerikanen zagen het
socialisme als iets on-Amerikaans, als een Europese ziekte die ‘de nieuwe wereld’
bedreigde.
3 Wat wilde de American Federation of Labor?
Geen omwenteling, maar verbetering: meer loon, kortere werktijden, betere
arbeidsomstandigheden.
Het populisme
4 Wat wilde de populisten van de People’s Party?
Dat de regering de kant koos van de ‘gewone man’ en niet die van het bedrijfsleven: dat
ze geld stak in de modernisering van de landbouw en een einde maakte aan de macht
van de spoorwegen en de banken.
5 Waarom boekte de People’s Party weinig succes?
Het populisme richtte zich te veel op het agrarische en kleinsteedse Amerika en tegen
het industriële Amerika. Het kreeg daardoor weinig steun onder arbeiders en in steden.
De Progressives
6 Wat wilde de Progressive Movement?
Minder macht voor de grote ondernemingen, die in het geheim zaken regelden met
politici; het bestuur moest opener en democratischer. De regering moest misstanden
bestrijden, zoals kinderarbeid, prostitutie en drankmisbruik. Te grote sociale
tegenstellingen waren niet goed voor het land.
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / vwo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 2
5
7 Wat probeerden de progressieve presidenten Roosevelt en Wilson te bereiken?
Ze wilden de overheid actief laten optreden tegen de hebzucht van de kapitalisten en de
uitwassen van de industrialisatie, zoals prijsafspraken en ongezond voedsel. Algemeen
belang moest zwaarder wegen dan eigenbelang.
8 Welk gevolg had de Eerste Wereldoorlog voor de Amerikaanse economie?
De federale overheid werd min of meer de baas over de hele economie om snel te
kunnen omschakelen naar een oorlogseconomie (productie ten dienste van het
oorlogvoeren): ze stelde vast hoeveel geproduceerd moest worden en wees de daarvoor
benodigde grondstoffen toe.
2.3 Vrij, maar achtergesteld (pagina 26-27)
Reconstructie
1 Wat wordt bedoeld met de ‘Reconstructie’?
Met de reconstructie wordt een periode na de burgeroorlog bedoeld, waarin de
noordelijke staten probeerden de zwarte bevolking in het Zuiden tot gelijkwaardige
burgers te maken.
2 Waarom besloot het Congres de zuidelijke staten te ‘bezetten’?
Omdat de zuidelijke staten weigerden om de besluiten van het Congres, vastgelegd in
het 14e en 15e amendement (burgerrecht voor zwarten, stemrecht voor zwarten), uit te
voeren.
3 Hoe reageerde de blanke bevolking van de zuidelijke staten op deze bezetting?
Ze bleef zich fanatiek verzetten tegen de zwarte emancipatie, onder meer door de
oprichting van de racistische en gewelddadige Ku Klux Klan, die zwarten bang maakten
en vermoordde.
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / vwo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 2
6
4 Hoe eindigde de periode van de Reconstructie?
Het Noorden slaagde er niet in het verzet tegen de zwarte emancipatie te breken en gaf
het op: alle federale troepen werden uit het Zuiden teruggetrokken.
Rassenscheiding
5 Wat hielden de Jim Crow-wetten in?
Deze wetten verboden dat zwarten gebruik maakten van dezelfde voorzieningen als
blanken; ‘blanke’ treinwagons, scholen, parken, hotels en ziekenhuizen werden voor hen
verboden terrein. Ze zorgden dus voor wettelijke geregelde segregatie.
Jim Crow was een bijnaam die blanken gaven aan (volgens hen) ‘domme negers’.
6 Hoe was de positie van zwarten in het Zuiden na de Reconstructie?
Slecht; op papier hadden ze bepaalde rechten, maar in praktijk waren ze vrijwel
rechteloos; duizenden zwarten werden straffeloos vermoord.
7 Waardoor was de economische positie van zwarten zo slecht?
In de industrie was er weinig werk voor hen, omdat ze onder druk van de blanke
arbeiders door werkgevers werden geweerd. In de landbouw hadden ze geen geld om
eigen grond te kopen en iets op te bouwen.
8 Wat hield ‘sharecropping’ in?
Zwarte boeren woonden en werkten op het land van plantage-eigenaren en moesten in
ruil daarvoor een deel van hun oogst afstaan.
Weinig verzet
9 Welke strategie volgde de zwarte leider Booker T. Washington?
Geen verzet tegen ongelijke behandeling, maar door onderwijs, goed gedrag en hard
werken respect van de blanken verdienen en zo aan verbetering werken.
10 Hoe reageerde de blanke bevolking op het optreden van Booker T. Washington?
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / vwo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 2
7
Ondernemers en leidende politici, zoals de president, zagen hem als belangrijke zwarte
leider en steunden hem. De gewone blanke bevolking, vooral die in het Zuiden, vonden
het schokkend dat een zwarte behandeld werd als een belangrijk persoon en goed mens.
11 Hoe reageerden andere zwarte leiders op Booker T. Washington?
Zij vonden dat hij zich teveel aanpaste – zich te zachtaardig en meewerkend opstelde
tegenover de blanken dus.
12 Welke strategie volgde de zwarte leider W.E.B. Dubois?
Hij richtte een belangenvereniging op, de NAACP, en liet deze rechtszaken aanspannen
tegen zoveel mogelijk situaties van ongelijkheid. De zwarten moesten dus hun rechten
opeisen via de rechter.
2.4 Een wereldmacht in opkomst (pagina 28-29)
Nieuwe Frontiers
1 Welke twee oorzaken worden genoemd voor de overgang van isolationisme naar
modern imperialisme?
De VS waren de grootste industriële en agrarische producent ter wereld geworden. Om
hun producten overal ter wereld te kunnen verkopen, moesten ze zich meer op het
buitenland richten.
Het Amerikaanse nationalisme kon zich na 1900 niet meer richten op de verovering van
het Amerikaanse continent (want die was al voltooid). De ideeën over ‘Frontier’ en
‘Manifest Destiny’ gingen zich nu richten op verspreiding van de Amerikaanse
beschaving overzee.
2 Welke drie motieven voor modern imperialisme worden beschreven?
- Een economisch motief: buitenlandse markten openen, beschermen en overheersen.
- Een politiek motief: de Amerikaanse macht versterken.
- Een ideologisch motief: Amerikaanse principes overal in de wereld laten gelden.
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / vwo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 2
8
Imperialisme
3 Op welke manier bemoeiden de VS zich in 1854 met Japan?
De VS stuurden oorlogsschepen naar Japan om het land te dwingen zijn havens open te
stellen voor Amerikaanse handelaren.
4 Waarom gaf het Amerikaanse Congres in 1883 opdracht tot de bouw van een nieuwe
vloot?
De Amerikaanse vloot was in verval geraakt: de houten zeilschepen waren aan het
wegrotten. Het Congres wilde een moderne oorlogsvloot om de overzeese
handelsbelangen te beschermen en een overzees rijk op te bouwen.
5 Hoe ontstond in 1898 de Spaans-Amerikaanse Oorlog?
In Cuba vochten rebellen tegen het Spaanse gezag. De VS stuurden een oorlogsschip om
de Amerikaanse burgers op Cuba te beschermen. Dat schip werd tot zinken gebracht,
wat voor de VS aanleiding was om Spanje de oorlog te verklaren.
6 Cuba werd een Amerikaans protectoraat. Wat hield dat in?
Cuba was wel een onafhankelijke staat, maar mocht geen zelfstandige buitenlandse
politiek voeren; op dat gebied namen de VS de beslissingen.
7 Hoe kregen de VS het gedaan een kanaal te bouwen door Colombia, terwijl dat land
dat helemaal niet wilde?
De VS steunden opstandelingen in de provincie Panama, waar het kanaal moest komen.
Met Amerikaanse hulp wisten de rebellen zich van Colombia af te scheiden. In ruil voor
die hulp gaf Panama de VS het recht om een kanaal te graven en dat kanaal onder
Amerikaans gezag te plaatsen.
8 Wat hield de ‘Open Door Policy’ in China in?
De VS wilden voorkomen dat Europese landen of Japan exclusieve handelscontracten
sloten in China – contracten dus waarmee andere handelslanden buitenspel werden
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / vwo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 2
9
gezet. Iedereen moest handel kunnen drijven, of figuurlijk: de deur naar de Chinese
economie moest open blijven.
De Eerste Wereldoorlog
9 Welke houding namen de VS aan in het begin van de Eerste Wereldoorlog?
Officieel was het land neutraal, maar de meeste Amerikanen voelden meer sympathie
voor de Britten, en de VS leverden de Britten ook voedsel en wapens.
10 Hoe raakten de VS actief in de oorlog betrokken?
In februari 1917 maakte Duitsland bekend dat het alle schepen rond Groot-Brittannië,
ook Amerikaanse, zou torpederen. In diezelfde maand werd een Duits telegram aan
Mexico onderschept, waarin de Mexicanen werden verleid om de VS de oorlog te
verklaren. In reactie hierop vroeg de Amerikaanse president Wilson aan het Congres om
Duitsland de oorlog te verklaren.
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / vwo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 2
10