De kanteling en het keukentafelgesprek

De kanteling
en het keukentafelgesprek
Visiedocument met tips voor burgers en Wmo-raden
Inhoudsopgave
1.
Inleiding
1
2.
De compensatieplicht binnen de Wmo
1
3.
De kanteling
2
4.
Visie op hoofdthema's
3
4.1
Vertrouwen in burgers
4
4.2
Het keukentafelgesprek en de kwaliteit van gespreksvoering
4
4.3
Het verslag
7
4.4
Integrale oplossingen – het arrangement
8
4.5
Doorlooptijd
9
4.6
Status van het keukentafelgesprek
10
4.7
Draagkracht van de burger en het sociale netwerk
10
5.
Aandachtspunten bij specifieke problemen en beperkingen
11
6.
Tips voor burgers
13
7.
Bezwaar en beroep
15
8.
Tips voor Wmo-raden
17
Bijlage 1: Overzicht van koepel- en doelgroeporganisaties van het Huis voor de Zorg
19
1.
De compensatieplicht binnen de Wmo houdt in dat gemeenten burgers in staat moeten stellen om:
Inleiding
a.
een huishouden te voeren;
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) is in 2009 gestart met het project 'De
b.
zich te verplaatsen in en om de woning;
kanteling'. Het doel van dit project was gemeenten te stimuleren om de compensatieplicht uit de
c.
zich lokaal te verplaatsen per vervoermiddel;
Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) op een nieuwe wijze vorm te geven, zodat burgers
d.
medemensen te ontmoeten en op basis daarvan sociale verbanden aan te gaan.
met een beperking betere kansen hebben om volwaardig mee te doen aan de samenleving. De
kanteling is tevens de basis geweest voor de nieuwe Wmo en de hervormingen in de langdurige
Dit is in het kader van de kanteling door de VNG vertaald in acht concrete resultaten waar de
zorg. Benadrukt dient te worden dat deze notitie gaat over de kanteling, en niet over de nieuwe
gemeente zorg voor dient te dragen1:
Wmo 2015. De uitgangspunten van de kanteling zijn echter verankerd in de nieuwe Wmo 2015,
1.
iedere burger kan wonen in een schoon en leefbaar huis;
waardoor veel van de in deze notitie besproken onderwerpen terugkomen in de nieuwe wettekst.
2.
iedere burger kan wonen in een voor hem/haar geschikt huis;
3.
iedere burger kan beschikken over goederen voor primaire levensbehoeften;
Dit visiedocument bevat een algemene visie, met name gericht op de uitvoering van de kanteling,
4.
iedere burger kan beschikken over schone, draagbare en doelmatige kleding;
vanuit het perspectief van het Huis voor de Zorg en de netwerkorganisaties, met oog voor
5.
iedere burger kan thuis zorgen voor kinderen die tot het gezin behoren;
specifieke doelgroepen. Binnen de visie staat de interactie tussen de gemeente en de burger
6.
iedere burger kan zich verplaatsen in, om en nabij het huis;
centraal.
7.
iedere burger kan zich lokaal verplaatsen per vervoermiddel;
8.
iedere burger heeft de mogelijkheid om contacten te hebben met medemensen en deel te
Het Huis voor de Zorg wil met deze visie de kwaliteit van het gemeentelijk beleid alsmede de
nemen aan recreatieve, maatschappelijke of religieuze / levensbeschouwelijke activiteiten.
uitvoering ervan bevorderen door het perspectief van de burger in te brengen. Ook wil het Huis
voor de Zorg met dit document een handreiking bieden waaruit individuele burgers tips voor het
3.
De kanteling
keukentafelgesprek kunnen opdoen. Daarnaast voorziet het visiedocument in tips voor Wmoraden, die zij kunnen gebruiken in hun adviesfunctie richting de gemeente.
Ruim drie jaar na de inwerkingtreding van de Wmo begon, onder invloed van landelijke
ontwikkelingen, de aandacht te verschuiven naar een participatiewet waarin zelfredzaamheid,
Opgemerkt wordt dat de kanteling plaatsvindt ten tijde van een al geplande bezuinigingsoperatie.
participatie en maatwerk centraal staan. Deze ontwikkeling wordt ook wel de kanteling genoemd.
Daardoor lijkt de kanteling voor velen, terecht of onterecht, een instrument om bezuinigingen door
De kanteling is bedoeld om de uitvoering van de Wmo van claim- en voorzieningengestuurd te
te kunnen voeren. Dit visiedocument zal daar niet op ingaan, maar focust zich op de kansen die de
veranderen in een uitvoering waarin resultaat en participatie centraal staan.
kanteling kan bieden voor burgers. Het Huis voor de Zorg blijft echter ook kritisch op het
gekantelde denken en vraagt expliciet aandacht voor de belangen van burgers in een kwetsbare
De kanteling is gebaseerd op twee inhoudelijke uitgangspunten: de verantwoordelijkheidsladder en
positie.
maatwerk. Deze twee uitgangspunten vormen ook de basis van de nieuwe Wmo 2015.
De visie is tot stand gekomen op basis van deskresearch en met medewerking van de bij het Huis
Verantwoordelijkheidsladder
voor de Zorg aangesloten koepel- en doelgroeporganisaties (zie bijlage 1).
De kanteling is gebaseerd op het idee dat er een verschuiving van verantwoordelijkheid nodig is
van overheid naar burger. De verantwoordelijkheid voor participatie komt bij burgers zelf en hun
2.
De compensatieplicht binnen de Wmo
sociale omgeving te liggen. Pas als zij het samen niet redden, wil de overheid in beeld komen. In
eerste instantie kunnen burgers dan gebruik maken van algemene voorzieningen. Pas als ook
De Wmo is in 2007 ingesteld mede ter compensatie van de beperkingen die burgers ondervinden
deze geen uitkomst bieden, komen individuele voorzieningen in beeld.
in hun zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie (het zogenaamde “meedoen”).
1
In de nieuwe Wmo 2015 vervalt de compensatieplicht. Deze wordt – in lijn met de kanteling – vervangen
door een resultaatsverplichting.
1
2
Het Huis voor de Zorg is van mening dat, door de verantwoordelijkheid voor participatie weer meer
4.1
Vertrouwen in burgers
terug bij de burger te leggen, de burger gestimuleerd wordt om -naar vermogen- actief te blijven.
Het Huis voor de Zorg onderschrijft het belang van eigen verantwoordelijkheid van burgers, maar
Binnen een gekantelde manier van werken is het voor het Huis voor de Zorg en de
spreekt ook haar bezorgdheid uit voor burgers in een kwetsbare positie. Er moet voor gewaakt
netwerkorganisaties noodzakelijk dat gemeenten en maatschappelijke organisaties blijk geven van
worden dat zij als gevolg van het gekantelde denken aan hun lot worden overgelaten.
vertrouwen in burgers. Burgers hebben binnen het principe van eigen kracht immers de
verantwoordelijkheid om het eigen leven en de invulling daarvan zelf ter hand te nemen. Zij
Maatwerk
hebben daarbij ook de regie over de invulling van hun behoeften. Hierbij moet ruimte zijn voor
Een tweede uitgangspunt van de kanteling is het belang van maatwerk in de vorm van
initiatieven van burgers. Dit betekent dat gemeenten niet zelf de vraag van de burgers moeten
ondersteuningsarrangementen die recht doen aan de individuele situatie van de burger. Sinds de
invullen of dit voor de burger moeten bepalen. Zij moeten de regie bij de burger durven neerleggen
kanteling zou de Wmo geen uniforme indicatieprotocollen meer mogen kennen; ondersteuning aan
en daadwerkelijk vertrouwen hebben in de kracht van de burger, het netwerk en de oplossingen
burgers met een beperking hoort individueel maatwerk te zijn. Gemeenten moeten daarbij
die zij gezamenlijk aandragen.
voornamelijk rekening houden met persoonlijke omstandigheden en de eigen kracht en
mogelijkheden van iedere burger.
Naast vertrouwen in burgers draait een succesvolle uitvoering van de kanteling ook om vertrouwen
van burgers in gemeenten en maatschappelijke organisaties. Een blijk van wederzijds vertrouwen
De inhoudelijke uitgangspunten van de kanteling passen binnen de kernwaarden die het Huis voor
zorgt ervoor dat maatwerk en een passend ondersteuningsarrangement (met daarin ook ruimte
de Zorg in 2012 heeft gedefinieerd voor cliëntgerichte integrale ziekenhuiszorg (zie ook: advies
voor eigen kracht en inzet van het sociale netwerk) tot stand kunnen komen. Het Huis voor de Zorg
'Cliëntgerichte integrale ziekenhuiszorg', Huis voor de Zorg 2012). Deze kernwaarden zijn niet
gelooft erin dat zowel burgers als gemeenten en maatschappelijke organisaties vertrouwen
alleen van toepassing op ziekenhuiszorg, maar gelden ook voor zorg of ondersteuning vanuit de
moeten hebben in ieders goede wil om tot passende arrangementen te komen.
gemeente. Naast ruimte voor eigen verantwoordelijkheid en maatwerk zijn ook mensgerichtheid,
samenhang en 'zorg dichtbij' belangrijke uitgangspunten voor goede zorg of ondersteuning vanuit
4.2
Het keukentafelgesprek en de kwaliteit van gespreksvoering
de gemeente.
Het keukentafelgesprek vindt plaats nadat een burger bij de gemeente melding heeft gedaan van
4.
Visie op hoofdthema's
zijn behoefte aan ondersteuning bij maatschappelijke participatie. Bij het gesprek zijn in ieder geval
twee personen aanwezig: een vertegenwoordiging van de gemeente (gespreksvoerder) en de
De visie op de kanteling van het Huis voor de Zorg en de netwerkorganisaties spitst zich toe op de
burger. Het Huis voor de Zorg vindt het daarnaast van belang dat burgers ter ondersteuning
volgende thema's:
iemand meenemen naar het gesprek (bijvoorbeeld een mantelzorger of vrijwillige
ouderenadviseur)2.
▪
Vertrouwen in burgers
▪
Het keukentafelgesprek en de kwaliteit van de gespreksvoering
Het keukentafelgesprek zou moeten plaatsvinden in een uitnodigende/veilige omgeving die goed
▪
Het verslag
bereikbaar en laagdrempelig is, bijvoorbeeld aan de eigen keukentafel. Wederzijds vertrouwen van
▪
Integrale oplossingen – het arrangement
zowel gemeente als burger is van belang voor het voeren van een goed gesprek. Het Huis voor de
▪
Doorlooptijd
Zorg is dan ook van mening dat keukentafelgesprekken per definitie face-to-face gevoerd zouden
▪
Status van het keukentafelgesprek
▪
Draagkracht van de burger en het sociale netwerk
moeten worden. Telefonische gesprekken zijn financieel voordelig voor gemeenten, maar bieden
niet de diepgang die voor een dergelijk belangrijk gesprek nodig is. De gespreksvoerder moet een
duidelijk beeld krijgen van de burger en telefonisch is dat niet mogelijk.
Het Huis voor de Zorg pretendeert met deze lijst niet compleet te zijn, maar wel de meest urgente
zaken te hebben benoemd.
3
2
In de nieuwe Wmo 2015 is verankerd dat gemeenten onafhankelijke cliëntondersteuning ter beschikking
moeten stellen aan burgers.
4
Ook de inzet van ICT als vervanging van persoonlijk contact is om deze reden niet wenselijk. Daar
Vooral de omgang met de nieuwe doelgroepen (met lichamelijke, zintuiglijke, verstandelijke,
komt bij dat nog niet alle burgers een dagelijkse routine hebben in het gebruik van ICT.
psychische, psychiatrische, psychogeriatrische of psychosociale beperkingen, verslavings-,
financiële en/of justitiële problematieken, al dan niet chronisch) is voor veel gespreksvoerders niet
Tijdens een keukentafelgesprek zouden een aantal punten besproken moeten worden: het doel
vanzelfsprekend. Daarom wordt van gemeenten verwacht dat zij hun werknemers scholen op dat
van het gesprek, de rol van de gesprekspartner, de problemen die de burger ervaart bij
gebied.
zelfredzaamheid en participatie, het te bereiken resultaat, de oplossingsmogelijkheden, het
arrangement, het principe van wederkerigheid, het verslag en de vervolgstappen. Deze punten
Problemen bij zelfredzaamheid en participatie
worden hieronder kort toegelicht.
Tijdens het gesprek moet duidelijk worden welke problemen de burger ervaart op het gebied van
zelfredzaamheid en participatie. Wat gaat niet meer, en wat nog wel? En waar liggen de behoeftes
Doel van het gesprek
en waarom? De problemen bij zelfredzaamheid en participatie worden vaak aan de hand van
Het is belangrijk om aan het begin van het gesprek de wederzijdse bedoelingen en verwachtingen
zogeheten leefgebieden of levensdomeinen geïnventariseerd. Per levensgebied / levensdomein
helder te hebben. Het gesprek is in principe bedoeld om de problemen van de burger, het
(bijvoorbeeld: wonen en huishouden, sociale relaties, arbeid en dagbesteding, gezondheid,
gewenste resultaat, de oplossingsrichtingen en de ondersteuningsbehoefte te bespreken. Mocht
inkomen, huidige ondersteuning) wordt de situatie in kaart gebracht.
uit het gesprek blijken dat het nodig is om een aanvraag te doen voor een individuele voorziening,
dan kan het verslag van het gesprek dienen als onderbouwing van de aanvraag.
Te bereiken resultaat
Tijdens het keukentafelgesprek wordt het persoonlijk te bereiken resultaat zeer nauwkeurig
Rol van de gesprekspartner
omschreven. Het te bereiken resultaat wordt ook altijd gerelateerd aan het doel: zelfredzaamheid
Het keukentafelgesprek vindt plaats onder verantwoordelijkheid van de gemeente en kan derhalve
en participatie. Na het benoemen van het resultaat wordt gekeken naar de middelen om dat
worden gevoerd door zogeheten Wmo-consulenten. Het is echter ook mogelijk dat de gemeente
resultaat te bereiken: de oplossingsrichtingen of het arrangement.
het voeren van de keukentafelgesprekken uitbesteed aan andere professionals, zoals
medewerkers van welzijnsinstellingen of professionals werkzaam in sociale wijkteams. Voor de
Oplossingsrichtingen
kwaliteit van de gespreksvoering zou het niet uit mogen maken met wie het gesprek gevoerd
Als er een duidelijk beeld is van de beperkingen in zelfredzaamheid en participatie en het te
wordt. Over het algemeen is het van belang dat gespreksvoerders zich kunnen verplaatsen in de
bereiken resultaat, dan begint het proces om samen tot goede oplossingen te komen. Daarbij
burger, een goed inschattingsvermogen hebben en kunnen meedenken over creatieve
wordt uitgegaan van de verantwoordelijkheidsladder. Er wordt dus eerst gekeken naar de
oplossingen. Ook wordt verwacht dat gespreksvoerders goede contactuele eigenschappen hebben
mogelijkheden voor het inzetten van eigen kracht en het mobiliseren van het sociale netwerk.
(goed kunnen doorvragen, goed kunnen luisteren en verwoorden). Daarnaast verwacht het Huis
Vervolgens wordt gekeken naar algemene voorzieningen en daarna pas worden individuele
voor de Zorg van gespreksvoerders dat zij burgers op hun gemak kunnen stellen. Een goede
voorzieningen in beschouwing genomen (voor verdere toelichting: zie paragraaf 4.4).
luisterhouding is daarbij noodzakelijk.
Vervolgstappen
Burgers moeten door gespreksvoerders gestimuleerd worden om hun eigen antwoorden te
Aan het einde van het keukentafelgesprek worden de concrete acties nagelopen: wie doet wat, wie
formuleren. Ook minder mondige burgers moeten hiertoe in staat worden gesteld. Bovendien wordt
regelt wat en op welke termijn?
verwacht dat gespreksvoerders over een groot empathisch vermogen en een goed
aanpassingsvermogen beschikken. Tenslotte is kennis van de verschillende persoonlijke
Omdat de behoefte aan ondersteuning/begeleiding/verzorging niet statisch is (behoeften kunnen
problematieken een vereiste voor gespreksvoerders.
veranderen) vinden het Huis voor de Zorg en de netwerkorganisaties het belangrijk dat er
regelmatig wordt bekeken of de oplossingen nog adequaat zijn en voldoen aan de behoefte. Het is
aan te bevelen om het geboden arrangement van oplossingen elk jaar, en waar nodig eerder,
gezamenlijk te evalueren door de gemeente en de burger.
5
6
Daarbij moet ook de kwaliteit van de geboden ondersteuning aan de orde zijn. Waar nodig zal de
4.4
Integrale oplossingen – het arrangement
gemeente de kwaliteit van het aanbod moeten bijsturen.
Bij het zoeken naar goede maatwerkoplossingen wordt uitgegaan van de
Daarnaast houdt de gemeente in het kader van de Wmo jaarlijks een
verantwoordelijkheidsladder. In het algemeen wordt het volgende onderscheid gemaakt tussen
klanttevredenheidsonderzoek. Daarin zou in ieder geval aan de orde moeten komen: de kanteling,
verschillende soorten oplossingen.
de keukentafelgesprekken, de aangeboden arrangementen en het functioneren van het lokaal
loket. Wij vinden het belangrijk dat de resultaten van dit onderzoek inzichtelijk zijn voor burgers.
Eigen kracht van de burger
Ook moet de gemeente inzichtelijk maken wat met de resultaten van het onderzoek wordt gedaan,
Als gevolg van de kanteling wordt de eigen kracht van mensen zoveel mogelijk gestimuleerd.
zodat duidelijk is hoe zij zich inspant om het kwaliteitsaspect op peil te houden en waar nodig te
Zelfredzaamheid is het uitgangspunt. In eerste instantie wordt dus gekeken hoe burgers hun
verbeteren.
probleem zelf op zouden kunnen lossen (wat kan een burger nog zelf en welke hulp kan hij zelf
organiseren?). De nieuwe Wmo 2015 gaat er namelijk van uit dat iedere burger zelf
Tot slot is er ook een rol voor Wmo-raden. De Wmo-raden zullen de gemeenten in het kader van
verantwoordelijk is voor zijn of haar leven en welzijn. Burgers zijn echter vaak nog zoekende naar
de kanteling actief moeten adviseren en het gemeentelijk beleid evalueren. Belangrijk hierbij is om
de eigen kracht en weten niet goed hoe zij deze moeten inzetten. Gemeenten zullen zich er
zicht te krijgen op de behoeftes van burgers (problematieken) en de geboden oplossingen.
daarom van bewust moeten zijn dat de kanteling ook een omschakeling van burgers vraagt en dat
Hierdoor kan beter inzicht worden verkregen in de kwaliteit van de geboden arrangementen.
burgers daarbij ondersteuning nodig kunnen hebben. Gemeenten moeten deze ondersteuning
bieden. Alleen dan kan de burger in zijn kracht worden gezet.
4.3
Het verslag
Sociaal netwerk
De gespreksvoerder dient een verslag van het keukentafel-gesprek op te stellen. Het belangrijkste
Ook de inzet van de sociale omgeving, bijvoorbeeld kinderen, familie of buren, is een belangrijk
is de verslaglegging van de problemen bij zelfredzaamheid en participatie, het te bereiken
uitgangspunt binnen de kanteling. De Wmo gaat ervan uit dat mensen zoveel mogelijk voor elkaar
resultaat, de oplossingsrichtingen en het afgesproken arrangement. Als naar aanleiding van het
zorgen. Als een burger hulp nodig heeft om mee te kunnen doen, dan gaat men ervan uit dat die
gesprek besloten wordt dat er een aanvraag voor een individuele voorziening gedaan moet
hulp vaak wel te vinden is bij familie, buren of vrijwilligers. Er zijn echter burgers die niet over een
worden, dan kan het verslag daarvoor worden gebruikt.
voldoende groot netwerk beschikken of die schroom voelen om het sociale netwerk in te zetten.
Het Huis voor de Zorg vindt het erg belangrijk dat daarmee rekening wordt gehouden tijdens het
Niet alle gemeenten doen het verslag automatisch toekomen aan de burger. Het Huis voor de Zorg
keukentafelgesprek.
vindt het belangrijk dat het gespreksverslag wordt voorgelegd aan de burger en dat eventuele
opmerkingen of nuanceringen aan het verslag kunnen worden toegevoegd.
Algemeen gebruikelijke voorzieningen
Dit zijn voorzieningen die normaal in winkels te koop zijn, en die niet speciaal bedoeld zijn voor
Als een gemeente het verslag doet toekomen aan de burger, dan wordt meestal van hem of haar
mensen met een beperking. Voorbeelden zijn onder andere de mobiele telefoon en de hoge
gevraagd om het verslag te ondertekenen voor akkoord. Het verslag heeft echter geen juridische
toiletpot. Van algemeen gebruikelijke voorzieningen wordt verwacht dat deze indien nodig zelf
status en de burger kan dan ook geen bezwaar maken op het verslag. Indien de burger het niet
worden aangeschaft door burgers. De gemeente speelt in de aanschaf hiervan geen rol en
eens is met de inhoud van het verslag, dan zou hij of zij niet moeten ondertekenen.
vergoedt de kosten niet.
Het Huis voor de Zorg raadt in die gevallen aan om opnieuw in gesprek te gaan met de gemeente.
Algemene voorzieningen
Het is namelijk van groot belang dat het afgesproken arrangement van oplossingen naar ieders
In veel gemeenten is sprake van voorzieningen waar iedereen, of een bepaalde groep burgers,
tevredenheid is.
gebruik van kan maken, soms met een lichte toets. De toegang tot deze algemene voorzieningen
is laagdrempelig. Vaak is hiervoor ook geen verwijzing van de gemeente nodig.
7
8
Voorbeelden zijn de boodschappenbus, de maaltijdservice, de was- en strijkservice, kinderopvang
De beschikking over een individuele voorziening mag maximaal twee weken op zich laten
en dagopvang voor ouderen. De Wmo-regels rond eigen bijdragen gelden niet voor algemene
wachten. Daarnaast vindt het Huis voor de Zorg het belangrijk dat er in noodsituaties direct
voorzieningen. Wel kan het zo zijn dat dat burgers een kleine niet-inkomensafhankelijke bijdrage
gehandeld moet kunnen worden.
moeten betalen, rechtstreeks aan de voorziening.
4.6
Status van het keukentafelgesprek
Individuele voorzieningen
Individuele voorzieningen worden op basis van maatwerk aan een individuele burger toegekend.
De status van het keukentafelgesprek verschilt per gemeente. Voor de burger moet duidelijk zijn
Huishoudelijke hulp valt ook onder de individuele voorzieningen. Vanaf 2015 zal, als gevolg van de
wat tot de bevoegdheid van de gespreksvoerders hoort. Mag de gespreksvoerder uitsluitend
landelijke decentralisatie van enkele onderdelen van de AWBZ, ook de extramurale begeleiding
samen met de burger de problemen inventariseren en een te bereiken resultaat formuleren? Mag
onder de Wmo gaan vallen.
de gespreksvoerder samen met de burger een arrangement samenstellen? En, mag de
gespreksvoerder het gekozen arrangement ook daadwerkelijk goedkeuren c.q. een aanvraag voor
In principe geldt dat voor een individuele voorziening na het keukentafelgesprek nog een formele
een individuele voorziening beoordelen, of wordt dit door iemand anders gedaan? Dit kan per
aanvraag moet worden ingediend. Gemeenten kunnen over individuele voorzieningen een bijdrage
gemeente verschillen. Dus, deze zaken dienen aan het begin van het gesprek duidelijk te zijn om
heffen. Burgers hebben het recht om, onder voorwaarden, te kiezen tussen zorg in natura of een
de verwachtingen van de burger te managen.
persoonsgebonden budget (pgb). Indien een burger kiest voor een pgb, moet de betreffende
gemeente beoordelen of de burger voldoet aan drie voorwaarden: 1) het vermogen om pgb-taken
In principe is het keukentafelgesprek bedoeld om de problemen van de burger, het gewenste
uit te voeren; 2) voldoende motivering dat het door de gemeente gecontracteerde aanbod van
resultaat, de ondersteuningsbehoefte en de oplossingsrichtingen of het arrangement te
voorzieningen niet passend is; en 3) dat de diensten, hulpmiddelen, woningaanpassingen en
inventariseren. Naar aanleiding van het keukentafelgesprek zou dan besloten kunnen worden om
andere maatregelen van goede kwaliteit zijn.
een aanvraag voor een individuele voorziening in te dienen.
Totstandkoming van het arrangement
In enkele gemeenten heeft het keukentafelgesprek echter al de status van een formele aanvraag.
Als mogelijke oplossingen zijn besproken, dan wordt de combinatie bepaald die de oplossing gaat
De gespreksvoerder van de gemeente en de burger stemmen in die gevallen ter plekke in met de
opleveren voor de problemen. Het arrangement dient 'op maat' te zijn met passende oplossingen
aanvraag voor een individuele voorziening door deze te ondertekenen tijdens het
voor de burger. Bij het zoeken naar oplossingen wordt altijd gestart vanuit de eigen kracht van de
keukentafelgesprek. De rijksoverheid en het Huis voor de Zorg vinden dat er een duidelijke
burger en zijn sociale omgeving. Het Huis voor de Zorg vindt het belangrijk dat -samen met de
scheiding zou moeten zijn tussen melding en aanvraag. De melding betreft het verzoek om
burger- gekeken wordt naar wat de burger zelf kan en naar wat hij in zijn eigen directe omgeving
compensatie of maatwerk. Na de melding zou een gemeente onderzoek (in de vorm van het
aan ondersteuning kan organiseren. Indien eigen kracht en de hulp van anderen niet toereikend
keukentafelgesprek) moeten gaan uitvoeren naar behoeften, persoonlijke situatie en
zijn, dienen voorzieningen (algemeen gebruikelijk, algemeen of individueel) beschikbaar te zijn.
mogelijkheden van de betreffende burger. Pas na het onderzoek zou – indien nodig – een
Het gekozen arrangement dient vervolgens te worden vastgelegd in een verslag van het
aanvraag voor een individuele voorziening moeten worden gedaan.
keukentafelgesprek (zie paragraaf 4.3).
4.7
4.5
Draagkracht van de burger en het sociale netwerk
Doorlooptijd
De inzet van eigen kracht en het sociale netwerk van de burgers is naar mening van het Huis voor
Het Huis voor de Zorg vindt het van belang dat burgers snel bij de gemeente terecht kunnen voor
de Zorg en de netwerkorganisaties een goede ontwikkeling, maar er liggen ook gevaren op de loer,
het keukentafelgesprek. In de nieuwe Wmo 2015 is vastgelegd dat het gesprek, nadat de burger
namelijk die van overbelasting, zeker waar het jonge kinderen betreft. Bij het bepalen van de inzet
zich meldt, binnen maximaal zes weken moet plaatsvinden. Ook de wachttijd op het besluit van de
van het sociale netwerk moet er oog zijn voor de draagkracht van dit netwerk. Van mantelzorgers
gemeente over het arrangement van oplossingen is gemaximeerd.
weten we al dat overbelasting tamelijk vaak voorkomt.
9
10
Mantelzorgers voelen zich vanuit hun relatie met de verzorgde (partner, kind, ouder etc.) verplicht
Bij het aanvragen van compensatie door de gemeente zal de aanvrager vaak zeer persoonlijke
om een deel van de zorg over te nemen. De combinatie met bijvoorbeeld werk of een eigen gezin
dingen moeten vertellen tijdens het keukentafelgesprek. Veel mensen zullen dit pas doen wanneer
maken dat de mantelzorger een balans moet zoeken. Wanneer de balans naar de verkeerde kant
zij de gespreksvoerder volledig vertrouwen. Het is dus van belang dat de gemeente investeert in
doorslaat, zal de mantelzorger overbelast raken en zelfs uitvallen. Het Huis voor de Zorg hecht er
het creëren van een vertrouwensband met de doelgroep. Het Huis voor de Zorg raadt gemeenten
veel belang aan dat gemeenten altijd oog hebben voor de belastbaarheid van mantelzorgers. Het
aan om waar mogelijk voor vaste contactpersonen van het Wmo-loket te zorgen. Eventueel is het
is namelijk niet de bedoeling dat zij als gevolg van overbelasting zelf niet meer kunnen
een optie om het gesprek te laten voeren door iemand met wie de burger al een vertrouwensband
participeren.
heeft, zoals een persoonlijk begeleider. Vertrouwde gezichten dragen bij aan een goed contact en
het opbouwen van een relatie waarbinnen alle van belang zijnde zaken kunnen worden besproken.
Daarnaast zouden gemeenten uitdrukkelijk moeten werken aan de ondersteuning van
mantelzorgers. Ondersteuning van mantelzorgers kan verschillende vormen aannemen. Om te
Soms is het niet zozeer het gebrek aan vertrouwen, als wel het beperkte vermogen van de
beginnen moet de mantelzorger zich als zodanig kunnen herkennen. Dit houdt in dat
aanvrager om in één gesprek te vertellen welke belemmeringen hij of zij in het dagelijks leven op
mantelzorgers zich ervan bewust moeten zijn dat zij mantelzorg verlenen en dat zij daarvoor
verschillende gebieden ervaart en welke aard van ondersteuning hij/zij daarbij nodig zou kunnen
ondersteuning kunnen vragen bij de gemeente. Dit vraagt om een nieuwe benadering van de
hebben. Het is daarom van belang dat gespreksvoerders vragen stellen die voor iedereen duidelijk
mensen die huisgenoten ondersteunen, maar dat niet als ‘mantelzorg’ zien. Een aantal
en te begrijpen zijn. Mensen met een verstandelijke beperking, bijvoorbeeld, kunnen vaak moeilijk
basisfuncties die als startpunt kunnen dienen voor de ondersteuning van mantelzorgers door
antwoord geven op een open vraag, omdat ze hun keuzemogelijkheden niet zien en niet gewend
gemeenten zijn informatie, advies en begeleiding, emotionele steun, educatie, praktische hulp,
zijn om keuzes voor zichzelf te maken. Gespreksvoerders moeten zich hiervan bewust zijn bij het
respijtzorg, financiële tegemoetkoming en materiële hulp.
duiden van antwoorden. Ook concentratieproblemen kunnen een rol spelen. De gemeente zou in
dergelijke gevallen moeten investeren in het voeren van meerdere (eventueel kortere) gesprekken,
Als het sociale netwerk van de burger een rol heeft of krijgt in de zorg en ondersteuning, dan is het
zodat de burger met een beperking de gelegenheid krijgt om zijn situatie goed naar voren te
belangrijk dat er goede afstemming is tussen formele en de informele hulp. Voorkomen moet
brengen. Bij beperkingen op het gebied van inzicht en denkvermogen kan bovendien gebruik
worden dat de formele en de informele hulp verkeerde verwachtingen van elkaar hebben, omdat
worden gemaakt van tekeningen of video-opnames van het gesprek. Dit kan voor burgers met een
deze vooraf niet worden uitgesproken. Om onderlinge frustraties te voorkomen, is het van belang
beperking een handig hulpmiddel zijn om het gesprek na afloop te evalueren.
dat voor aanvang van de inzet van formele hulp duidelijke afspraken worden gemaakt met de
informele hulp: wie doet wat, wanneer, en hoe wordt onderling afgestemd?
Gespreksvoerders moeten kennis hebben van de verschillende problemen en beperkingen. De
omgang met iedere doelgroep vereist een specialisatie van de gespreksvoerder. Dit is nodig om
5.
Aandachtspunten bij specifieke problemen en beperkingen
mensen op hun waarde te kunnen schatten en het zelfstandig functioneren realistisch te kunnen
bekijken. Ook kunnen dan de behoeften en mogelijkheden van zogeheten zorgmijders (“ik dop mijn
De variëteit aan mensen die compensatie aanvragen via de gemeente is breed en wordt steeds
eigen boontjes wel, ik heb geen hulp nodig”) reëel worden ingeschat.
breder als gevolg van de landelijke ontwikkelingen in de langdurige zorg. Het gaat om mensen met
een lichamelijke, zintuiglijke, verstandelijke, psychische, psychiatrische, psychogeriatrische of
Burgers die niet over een netwerk beschikken, niet voor zichzelf kunnen opkomen, moeilijk
psychosociale beperking, verslavings-, financiële en/of justitiële problematiek, al dan niet
contacten met anderen kunnen leggen of zorg mijden, verkeren in een kwetsbare positie. Voor
chronisch. Door de decentralisatie van extramurale begeleiding van AWBZ naar Wmo worden de
burgers in een kwetsbare positie is het niet vanzelfsprekend dat zij hun eigen behoeftes weten te
zorgvragen van burgers die bij de gemeente aankloppen voor ondersteuning bovendien steeds
formuleren. Daarom is het belangrijk dat mensen in een kwetsbare positie iemand meenemen die
complexer. Daarnaast is niet iedere burger hetzelfde en zit niet iedereen met dezelfde beperking in
hun persoonlijke situatie kent en die hun belangen kan behartigen. Het Huis voor de Zorg pleit
dezelfde situatie of heeft dezelfde ondersteuningsbehoeften. Niet alleen de beperking is dus
ervoor dat gespreksvoerders hierin ook een verantwoordelijkheid nemen.
belangrijk, maar ook de context waarin de burger die beperking ervaart.
11
12
Zodra de gespreksvoerder merkt dat de burger aan de andere kant van de keukentafel niet goed in
▪
staat is om zijn of haar situatie in beeld te brengen, zou de gespreksvoerder het gesprek moeten
stopzetten en onafhankelijke ondersteuning bij het keukentafelgesprek (liefst in de vorm van
eventueel een aanvraag voor een individuele voorziening doen.
▪
ervaringsdeskundige) moeten regelen voor deze burger. Zowel burger als gespreksvoerder is
namelijk verantwoordelijk voor een goed verloop van het gesprek.
Na het doen van uw melding zou u benaderd moeten worden voor een afspraak. Het
keukentafelgesprek moet binnen zes weken na uw melding plaatsvinden.
▪
Voer het keukentafelgesprek face-to-face, niet telefonisch.
▪
Kunt u zelf niet naar het loket of heeft u het gesprek liever bij u thuis? Vraag dan of de
Een burger in een kwetsbare positie zal, in vergelijking met andere burgers, in mindere mate in
staat zijn de eigen kracht aan te spreken ten behoeve van het arrangement van oplossingen.
Na een melding kan een keukentafelgesprek plaatsvinden. Na het gesprek kunt u
gespreksvoerder naar u toe wil komen.
▪
Denk goed na over wie het gesprek zal bijwonen. Wilt u bijvoorbeeld dat uw mantelzorger
Hetzelfde geldt voor het inzetten van het sociale netwerk, zover aanwezig. De burger in een
er ook bij is? Of een onafhankelijke adviseur, bijvoorbeeld via een welzijnsinstelling of een
kwetsbare positie zal vaker beperkingen ervaren in het aanspreken van dit netwerk. Dit vraagt van
van de ouderenbonden? Voor onafhankelijke cliëntondersteuning kunt u ook terecht bij het
de gespreksvoerder en van de burger met zijn/haar ondersteuner dat het arrangement hierop
Wmo-loket. Zij verwijzen u door naar iemand die u kan bijstaan rondom het
wordt afgestemd en dat er wordt gezocht naar oplossingen die de burger duurzaam in zijn kracht
keukentafelgesprek.
zetten. Dit kan ook betekenen dat de burger wordt ondersteund in het opbouwen en inzetten van
▪
het sociale netwerk.
Bereid het gesprek goed voor, samen met degene die u tijdens het gesprek zal
ondersteunen.
▪
De belasting van mantelzorgers is in dit kader ook van belang. burgers in een kwetsbare positie
hebben vaak een smal sociaal netwerk. Hierdoor is de belasting van de mantelzorgers meestal erg
intensief. Gespreksvoerders moeten oog hebben voor een vangnet zodra de mantelzorger uitvalt.
U kunt daarbij gebruik maken van bestaande checklists, zoals “Wmo Wijzer” van de KBO of
“In gesprek over wat u nodig heeft aan ondersteuning” van Project 'De kanteling' en MEE.
▪
Probeer ter voorbereiding een duidelijk beeld van uw situatie te schetsen.
▪
Zet op een rijtje wat de klachten zijn, hoe lang u deze klachten al ervaart, hoe vaak u voor
deze klachten naar een zorgverlener bent geweest en welke medicatie u voor de klachten
Wanneer gestreefd wordt naar een inclusieve samenleving waaraan iedereen meedoet, moet
bovendien gestimuleerd worden dat nieuwe doelgroepen in de samenleving geaccepteerd worden.
Het betreft hier met name de doelgroepen die voorheen in instellingen verbleven en gebruik
maakten van specifieke voorzieningen en die nu, als gevolg van de herinrichting van de langdurige
zorg, onder de Wmo gaan vallen. De gemeente zou hier een belangrijke rol in kunnen spelen,
bijvoorbeeld op het gebied van communicatie. Deze communicatie zou moeten bestaan uit
gebruikt.
▪
Probeer precies te benoemen wat u niet meer kunt door uw klachten.
▪
Probeer ook te bedenken wat u nog wel kunt en waar uw kracht ligt: wat vindt u leuk om te
doen en waarmee kunt u misschien zelfs anderen helpen?
▪
bijvoorbeeld om familie, buren en vrienden. Deze informatie zal aan de orde komen tijdens
informatie over deze ontwikkelingen en informatie over de nieuwe doelgroepen. Ook verenigingen
en bedrijven kunnen hieraan een steentje bijdragen, door in hun communicatie uit te dragen dat
ook de nieuwe doelgroepen welkom zijn. Dit alles draagt bij aan een snellere integratie van de
het keukentafelgesprek.
▪
Tijdens het keukentafelgesprek
Tips voor burgers
▪
Ga na hoe contact op te nemen met de gemeente. Over het algemeen kan dit via het Wmo-
▪
▪
gemeente te vinden.
Vraag een meldingsformulier aan om uw hulpvraag kenbaar te maken.
13
Begrijpt u een vraag niet goed of weet u het antwoord niet? Vraag dan gerust om uitleg of
zeg dat u daar nu geen antwoord op kunt geven.
loket. De contactgegevens van het Wmo-loket zijn meestal op de website van uw
▪
Let erop dat u vooral zelf het woord voert. Degene die u ondersteunt (uw mantelzorger of
een ouderenadviseur, bijvoorbeeld) mag het gesprek niet overnemen.
De voorbereiding
▪
Als u zich niet goed voelt op de dag van het gesprek, dan heeft u het recht om te vragen of
het gesprek op een ander moment kan plaatsvinden.
nieuwe doelgroepen.
6.
Breng in kaart welke ondersteuning mensen in uw netwerk kunnen bieden. Het gaat dan
Het gaat erom dat er gezamenlijk oplossingen worden geformuleerd voor uw
ondersteunings-behoefte, waar zowel u als de gemeente zich in kunnen vinden.
14
▪
Neem hiervoor de tijd.
Sommige bezwarencommissies hanteren het instrument 'hoorzitting', waarvoor u wordt
▪
Probeer zelf het voortouw te nemen in het bedenken van oplossingen.
uitgenodigd om uw bezwaar toe te lichten.
▪
Bij onvoldoende tijd mag u om een vervolgafspraak op korte termijn vragen.
▪
Zorg dat aan het einde van het gesprek duidelijk is wat de vervolgstappen zijn. Welke
De gemeente moet binnen 10 weken een beslissing nemen op uw bezwaarschrift. Deze termijn
acties worden genomen, door wie en wanneer?
kan verlengd worden met 4 weken. De gemeente zal haar besluit opnieuw overwegen. Hierbij
Vraag om een verslag van het gesprek met daarin een duidelijke weergave van het
houdt zij rekening met eventuele nieuwe feiten of omstandigheden. In de uiteindelijke beslissing
arrangement van oplossingen.
moet de gemeente aangeven waarom zij tot het besluit is gekomen. Aan het aantekenen van
Het arrangement van oplossingen dient te bestaan uit maatwerk. U heeft, onder
bezwaar zijn geen kosten verbonden.
▪
▪
voorwaarden, het recht om te kiezen voor een persoonsgebonden budget.
▪
Vraag naar de mogelijkheden voor respijtzorg voor mantelzorgers. Respijtzorg is zorg met
als doel de mantelzorger te ontlasten en vrijaf te geven door de mantelzorg tijdelijk over te
Bent u het niet eens met de beslissing van de gemeente op uw bezwaarschrift, dan kunt u in
beroep gaan bij de rechtbank. U dient daar een beroepschrift in, waarin staat waarom u beroep
aantekent. U heeft hiervoor 6 weken de tijd, gerekend vanaf de dag waarop u het besluit op uw
nemen.
bezwaarschrift heeft ontvangen van de gemeente. Voor een beroepsprocedure betaalt u mogelijk
griffierechten.
Na afloop van het keukentafelgesprek
▪
Evalueer na afloop het gesprek en het gekozen arrangement van oplossingen met degene
die u vergezeld heeft tijdens het gesprek. Ga met die persoon na of alle onderwerpen aan
bod zijn gekomen en wat de afspraken zijn, voordat het verslag ondertekend wordt.
▪
Indien een aanvraag voor een individuele voorziening nog nodig is, dan kunt u de
(vrijwillige) (ouderen)adviseur vragen om u hierbij te ondersteunen.
▪
Dring aan op minimaal één keer per jaar een evaluatie van het geboden arrangement van
oplossingen door de gemeente en uzelf.
7.
Centrale Raad van Beroep. Ook hiervoor geldt een termijn van 6 weken. Voor een procedure bij de
Centrale Raad van Beroep moet u griffierechten betalen. Tegen een uitspraak van de Centrale
Raad van Beroep is geen beroep mogelijk.
Bij inzet van zowel vrijwilligers/mantelzorgers als formele zorg: zorg dat er goede
afstemming is tussen beide partijen (wie doet wat en wanneer?).
▪
Bent u het niet eens met het besluit van de rechtbank? Dan kunt u in hoger beroep gaan bij de
Het Huis voor de Zorg is uitdrukkelijk van mening dat de mogelijkheid van bezwaar en beroep niet
alleen zou moeten gelden voor beschikkingen voor individuele voorzieningen, maar voor het totale
arrangement van oplossingen. Volgens het Huis voor de Zorg zou het dus ook mogelijk moeten
zijn om bezwaar aan te tekenen en in beroep te gaan tegen bijvoorbeeld afspraken over de inzet
van het sociale netwerk.
Bezwaar en beroep
Als u het niet eens bent met een beslissing van de gemeente op grond van de Wmo, kunt u
bezwaar maken bij de gemeente. Op dit moment kunt u alleen bezwaar maken tegen
beschikkingen voor individuele voorzieningen. Tegen afspraken die tijdens het keukentafelgesprek
Voor hulp bij het indienen van bezwaar of beroep kunt u terecht bij bijvoorbeeld het Juridisch Loket
of een sociaal raadsman. Met klachten over de geboden ondersteuning of over de wijze waarop u
bent behandeld, kunt contact opnemen met de afdeling EIKpunt van het Huis voor de Zorg.
zijn gemaakt over de inzet van eigen kracht, uw sociale netwerk, algemeen gebruikelijke of
algemene voorzieningen kunt u dus geen bezwaar maken.
Als u bezwaar wilt maken tegen een beschikking voor een individuele voorziening, dan schrijft u
een brief aan de gemeente met daarin uw bezwaar. U geeft aan waarom u het niet eens bent met
de beslissing van de gemeente. Bezwaar maken dient binnen 6 weken na dagtekening van de
EIKpunt
Met klachten over de geboden ondersteuning of over de wijze waarop u bent
behandeld, kunt u contact opnemen met de afdeling Ervaring Informatie
Klachten (EIKpunt) van het Huis voor de Zorg, telefonisch (046 420 80 79) of
per mail ([email protected]).
beslissing te gebeuren.
15
16
Deskundige medewerkers helpen u met advies, informatie en ondersteuning.
▫
wanneer het gespreksverslag definitief wordt verklaard;
De afdeling werkt onafhankelijk van hulpverleners, zorginstellingen en zorg-
▫
dat het gespreksverslag inclusief opmerkingen van de burger na vaststelling altijd naar
de aanvrager wordt toegestuurd;
verzekeraars.
Door uw meldingen, vragen en klachten te registreren, krijgt EIKpunt een
helder beeld van knelpunten in de zorg. Op basis daarvan wordt overleg
gevoerd met gemeenten, zorginstellingen, zorgverzekeraars en andere
▫
wie de indicatiesteller is;
▫
hoe op grond van het gespreksverslag de verdere indicering en besluitvorming
plaatsvinden.
▪
instanties en wordt bijgedragen aan kwaliteitsverbetering in de zorg.
Adviseer de gemeente om in de Wmo-verordening te laten opnemen dat iedereen recht
heeft op onafhankelijke ondersteuning bij het keukentafelgesprek. Als burgers zelf niemand
hebben die hen kan ondersteunen bij het keukentafelgesprek, dan zou de gemeente mede
EIKpunt houdt zich hierbij aan de wettelijke regelgeving, zoals de Wet
verantwoordelijk moeten zijn om de burger te begeleiden naar onafhankelijke
bescherming persoonsgegevens, het Privacyreglement en de
ondersteuning.
geheimhoudingsplicht voor de medewerkers.
▪
Adviseer de gemeente om bij de beoordeling van gebruikelijke zorg door een of meer
huisgenoten het risico op overbelasting van de mantelzorgers mee te nemen.
8.
Tips voor Wmo-raden
▪
Adviseer de gemeente om bij het gesprek structureel het Steunpunt Mantelzorg aan de
orde te laten komen. Dan kan het gaan om het verstrekken van schriftelijke informatie of
▪
De kanteling vormt één van de belangrijkste onderwerpen voor het overleg met uw
het expliciet verwijzen naar het steunpunt. Op die manier kunnen eventuele problemen
wethouder. Agendeer de kanteling bij voorkeur voor elk overleg met de wethouder.
▪
Inventariseer de stand van zaken met betrekking tot de kanteling, de
keukentafelgesprekken en het lokaal loket in uw gemeente. Stel daartoe eventueel een
rondom overbelasting van mantelzorgers eerder worden gesignaleerd.
▪
inventariseren en te evalueren. Hiermee kan ook aan burgers duidelijk worden gemaakt
werkgroep 'Kanteling' van uw Wmo-raad in.
▪
De kanteling dient een centraal onderwerp te zijn van uw uitwisseling met burgers, zoals
tijdens een thema-avond, een hoorzitting, of een achterban-bijeenkomst. Probeer zicht te
wat zij in uw gemeente voor oplossingen kunnen verwachten.
▪
▪
Adviseer de gemeente om het gedachtegoed van de kanteling op een duidelijke wijze uit te
aangeboden arrangementen en het functioneren van het lokaal loket.
▪
met de resultaten van het onderzoek wordt gedaan, zodat duidelijk is hoe de gemeente
kracht en de inzet van het sociale netwerk zijn namelijk nog geen vanzelfsprekendheid en
▪
Adviseer de gemeente om burgers te informeren over de scheiding van melding en
aanvraag. Na een melding zou een keukentafelgesprek moeten plaatsvinden. Na het
gesprek kan de burger indien nodig een aanvraag voor een individuele voorziening doen.
▪
Adviseer de gemeente om van tevoren duidelijk te maken:
▫
wat de status is van het gesprek;
▫
wie het gesprek voert vanuit de gemeente;
▫
dat de cliënt altijd iemand mee mag nemen ter ondersteuning;
▫
wat de status is van het op te maken gespreksverslag;
▫
wat de status is van de door cliënt daaraan toegevoegde opmerkingen;
17
Adviseer de gemeente om de resultaten van het jaarlijks klanttevredenheidsonderzoek
inzichtelijk te maken voor burgers. Ook zou de gemeente inzichtelijk moeten maken wat
dragen in haar communicatie met burgers. De nieuwe werkwijze en het belang van eigen
burgers zijn nog niet gewend aan deze nieuwe denkwijze.
Adviseer de gemeente om in het kader van het jaarlijks klanttevredenheidsonderzoek in
ieder geval aan de orde te laten komen: de kanteling, de keukentafelgesprekken, de
krijgen op de behoeftes van burgers en de geboden oplossingen. Het is belangrijk om als
Wmo-raad inzicht te verkrijgen in de kwaliteit van de geboden arrangementen.
Adviseer de gemeente om de arrangementen die in de gemeente worden aangeboden te
zich inspant om het kwaliteitsaspect op peil te houden en waar nodig te verbeteren.
▪
Voor gemeenten zijn specifieke problemen en beperkingen nieuw, zeker als het gaat om
mensen met een verstandelijke beperking en GGz-burgers. Zorg ervoor dat zij goed
vertegenwoordigd zijn in uw Wmo-raad. Door vertegenwoordigers die specifieke kennis
hebben van de nieuwe doelgroepen en die overstijgend kunnen denken, kunt u ervoor
zorgen dat deze groepen de aandacht krijgen die zij verdienen.
18
Bijlage 1: Overzicht van koepel- en doelgroeporganisaties van het Huis voor de Zorg
In het Huis voor de Zorg hebben negen Limburgse koepel- en doelgroeporganisaties van burgers
hun krachten gebundeld. Samen maken zij zich sterk voor het verbeteren van de dienstverlening in
de gezondheidszorg. Het Huis voor de Zorg ondersteunt deze koepel- en doelgroeporganisaties.
•
SOL, het Samenwerkingsverband van Oudergroeperingen die de belangen behartigen van
mensen met een verstandelijke handicap in Limburg.
•
PML, het Platform Mantelzorg Limburg is dé provinciale organisatie, die zich inzet voor de
belangen van mantelzorgers in Limburg.
•
PAZ, het Platform Allochtone Zorgvragers komt op voor de belangen van allochtone
zorgvragers in Limburg.
•
PCOB, gewest Limburg. Een beweging die opkomt voor alle senioren in Nederland en
waarin de leden, zelf ouderen, actief participeren.
•
KBO Limburg is een organisatie in Limburg voor de senior van nu die zich inzet voor een
goed leven voor senioren in een zorgzame samenleving.
•
ANBO, van en voor senioren die zich ongeacht hun geloof of politieke overtuiging willen
aansluiten bij een sterke, onafhankelijke organisatie.
•
Provinciaal Platform GGz & OGGz Zorgvragers Limburg stelt zich tot algemeen doel
systematische en structurele betrokkenheid en medezeggenschap van zorgvragers op het
gebied van de geestelijke gezondheidszorg in het algemeen en met betrekking tot de
maatschappelijke integratie in het bijzonder te bevorderen en te versterken in Limburg.
•
FGL, Federatie van Gehandicaptenorganisaties in Limburg, de Limburgse provinciale
koepelorganisatie, die de collectieve belangen behartigt van mensen met lichamelijke of
zintuiglijke beperkingen en van mensen met een chronische ziekte in Limburg.
•
LOC Zeggenschap in zorg verenigt cliëntenraden uit de jeugdzorg, geestelijke
gezondheidszorg, maatschappelijke zorg, verslavingszorg, verzorging en verpleging,
thuiszorg en welzijn.
19
Colofon
© 2014 Huis voor de Zorg
Dit visiedocument met tips voor burgers en Wmo-raden
is een uitgave van het Huis voor de Zorg.
Geraadpleegde bronnen
Bij het opstellen van deze visie is gebruik gemaakt van de websites:
www.invoeringwmo.nl
www.rijksoverheid.nl
www.vng.nl
www.movisie.nl
..
..
Informatie
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met:
Sanne Kusters, adviseur Huis voor de Zorg
Telefoon 046 420 81 55 of e-mail: [email protected]
.
Contactgegevens
Huis voor de Zorg
Mercator 1 Sittard
Postbus 5185
6130 PD Sittard
Gesubsidieerd door
T
F
E
I
046 420 81 55
046 420 80 41
[email protected]
www.huisvoordezorg.nl