lesbespeking lo-be - Portfolio aardrijkskunde

LESONTWERP
ALGEMENE VAKKEN / VOEDING - VERZORGING
Campus Heverlee
Hertogstraat 178
3001 Heverlee
Tel. 016 375600
www.khleuven.be
Naam: Joren Van Cleynenbreugel, Laura Plumot, Angélique Spilstyns
Reeks en vakkencombinatie: 1SA2 Eng – AA - Gesch
School:
Heilig Hart Heverlee
Vak:
Aardrijkskunde
Onderwijsvorm:
ASO
Onderwerp:
Plantagelandbouw in Latijns-Amerika
306
Vakmentor:
V. Gaeremynck
Les gegeven door
Zelf invullen
Richting:
Klas:
Lesuur: 3de
Aantal lln:
Datum: 11/05/2011
Aantal PC’s:1
BEGINSITUATIE
BEGINSITUATIE
De leerlingen kunnen/kennen:
- geografische coördinaten opzoeken/ aflezen
- de ligging van de verschillende werelddelen zoals Amerika en Europa
- zuid, noord en midden Amerika situeren op de wereldkaart
- Weten dat Latijns-Amerika ruw gezien Midden- en Zuid-Amerika omvat
- de verschillende vormen van klimaat en hun vegetatie adhv een determineertabel
- de moderne commerciële landbouw in Noord-Amerika
- de traditionele irrigatie-akkerbouw in Moesson-Azië
- de traditionele akkerbouw in Zwart-Afrika
- Costa Rica situeren en de buurlanden benoemen.
- het klimaat- en vegetatietype in Costa Rica
- de reliëfvorm en het bodemtype van Costa Rica
- Fairtrade en de wereldwinkel (bv Oxfam) en beseffen de impact van grote multinationals
- Plantage in eigen woorden uitleggen
VERANTWOORDING
Situering in de eindtermen (relevante vakgebonden en vakoverschrijdende eindtermen):
ET 2. Bestudeerde regio's en thema's op eenvoudige thematische wereldkaarten situeren.
ET 4. De eigenheid van regio’s beschrijven aan de hand van natuurlijke en menselijke kenmerken.
ET 5. Op een eenvoudige manier enkele fysisch-aardrijkskundige kenmerken van een bestudeerde regio
verklaren.
ET 12. Verband leggen tussen levenswijze, cultuur en leefmilieu.
ET 14. De herkomst van een aantal producten in diverse informatiebronnen opzoeken en lokaliseren.
Situering in het leerplan (Uitbreiding)
Leerplan aardrijkskunde 1ste en 2de graad A-stroom/ASO, VVKSO, 2008.
Door analyse van beelden, van kaarten en andere informatiebronnen de relatie tussen plantagelandbouw
en de fysische en sociale omstandigheden nagaan.
ALGEMEEN LESDOEL
De lln kunnen een modern en commercieel landbouwsysteem uitleggen aan de hand van input-procesoutput, daarbij kunnen ze plantagelandbouw situeren op een wereldlandbouwfacetkaart.
SCHOOLAGENDA (leerling)
H8: Plantagelandbouw in Latijns-Amerika HB p65-68, 73, WB p1-12
GEBRUIKTE BRONNEN BIJ HET LESONTWERP (door de student/stagiair)
Werkblaadjes HHH
Slegers, L., Vanderhallen, D., Vanhecke, E., LWB ASO Zenit 3, uitgeverij Pelkmans, 2010, p144
Slegers, L., Hofkens, H., Verhaegen, T., Hofkens, M., Mathijs, I., Wereldvisie 3 infoboek, Pelkmans uitgeverij, 2008,
104p.
Atlas: Vanhecke, E., Vanderhallen, D., Callemeyn, J., Plantyn algemene wereldatlas, uitgeverij Plantyn, 2008, p183
http://www.lne.be/themas/bodem/bodemkundig-erfgoed
http://www.agf.nl/nieuwsbericht_detail.asp?id=66887
GEBRUIKTE LEERMEDIA (door de leerling)
Werkblaadjes HHH
Handboek: Slegers, L., Hofkens, H., Verhaegen, T., Hofkens, M., Mathijs, I., Wereldvisie 3 infoboek, Pelkmans
uitgeverij, 2008, 104p
Atlas: Vanhecke, E., Vanderhallen, D., Callemeyn, J., Plantyn algemene wereldatlas, uitgeverij Plantyn, 2008, p183
GEBRUIKTE ONDERWIJSMEDIA (door de lesgever)
Slides met extra figuren en werkblaadjes
Filmpje youtube
Werkblaadjes HHH
Handboek wereldvisie
Atlas
wandkaart
3
Didactisch lesontwerp
KRACHTIGE LEEROMGEVING
Leerdoelen
De lln kunnen …
Lesfasen
& timing
Instapfase
5 min
Onderwijactiviteiten
leeractiviteiten
Quiz: jullie krijgen enkele vragen, en je
probeert als eerste je hand op te steken.
De winnaars krijgen een beloning. Dus zet
je per vier en er wordt niet geroepen.












Waar worden appelsienen geteeld?
Azië (China)
Wanneer is het
appelsienenseizoen?
Okt – juni
In welk klimaat groeien appelen en
peren?
Gematigd klimaat
Komen perzikken uit België?
Nee
- Weet iemand van waar wel?
Z-Europa
Wanneer is het aardbeienseizoen?
Eind april – aug
Kan je in België watermeloenen en
gewone meloenen telen?
Ja
Vanwaar komen citroenen?
Azië
Vanwaar komen druiven?
Europa
Komt de ananas van Z , Mid of N
Amerika??
Zuid-Amerika
En de winnaars zijn: …
Ok nu hebben jullie allemaal wat
over vruchten geleerd die we vaak
kopen. Er is nog 1 bekend fruit niet
vernoemd. Welk?
Bananen
Probleemstelling:
We gaan het vandaag hebben over
bananen, waar deze vandaan
komen en hoe ze bij ons in de
winkels terechtkomen.
en
Lln proberen
antwoorden te
zoeken op de
vragen en om
ter snelst te
antwoorden.
Media
Nepfruit
Leerinhoud
4
Neem jullie agenda’s en vul in: H8:
Plantagelandbouw in Latijns-Amerika
HB p65-68, 73, WB p1-12
Lesfase 1:
Met behulp van de
Herhalingsfase
atlas bepaalde
15 min
plaatsen in Costa
Rica situeren tov van
de keerkringen,
evenaar.
Lkr duid de leerlingen systematisch aan
om de antwoorden te verkrijgen:
Aangezien jullie als taak de eerste 5
pagina’s van je werkblaadjes hebben
moeten voorbereiden, ga ik hier niet te
lang bij blijven stilstaan. We overlopen wel
snel de belangrijkste elementen, de
volledige verbetering vind je op
smartschool.

Met behulp van de
gekregen gegevens
en de
determineertabel de
klimaatgroep en het
klimaattype en het
vegetatietype van
Costa Rica bepalen

Lln luisteren
naar het
besluit.
Lln geven
antwoorden op

de vragen die

ze aflezen van
hun
voorbereiding.
Lkr: we weten nu waar de omstandigheden Lln luisteren
goed zijn om aan bananenteelt te doen, nu naar het
gaan we eens kijken waarom daar de
besluit.
omstandigheden zo goed zijn.




Met behulp van
bronnen het reliëf en
bodem van de regio
kunnen bespreken.
Waar zijn de omstandigheden
ideaal om aan bananenteelt te
doen?
Kom dit maar aanduiden op de
wereldkaart.
We zijn nu constant over
bananenteelt bezig maar hoe
noemt men deze landbouw teelt
echt?
Komt dit overal in Costa Rica voor?
En waarom wel of waarom niet?
Lln hebben hun Werkblaadjes p 1lesvoorbereidin 5
g gemaakt en
geven gerichte
antwoorden op
de vragen.
Wat is de klimaatgroep van Costa
Rica?
Wat viel je op als je de droge en
natte maanden moest omcirkelen?
Je weet dat ze hier aan
bananenteelt doen, maar aan
welke aan welke voorwaarden
moet het klimaat voldoen om
geschikt te zijn voor bananenteelt?
1.Situering van Costa Rica
Hier wordt vooral aan Plantagelandbouw gedaan,
dit komt door het aanwezig klimaat.
Deze landbouw vorm komt veel voor aan de kust
omdat je daar een vlakte hebt en er een haven in
de buurt is voor export.
Plantagelandbouw zijn niet alleen Bananen, het
kan ook katoen, koffie, palmolie, ananas
enzovoort.
2. Omstandigheden voor landbouw
2.1 natuurlijke omstandigheden
2.1.1klimaat en vegetatie
Klimaat en vegetatie
Warm klimaat
Er zijn geen droge maanden. Een droge maand is
er wanneer de neerslagbalk onder de
temperatuurcurve blijft. Gaat de neerslagbalk
over de temperatuurcurve hebben we een natte
maand. In Costa Rica zijn het allemaal natte
maanden dit is noodzakelijk als men aan
bananenteelt wil doen omdat bananen specifieke
teeltvoorwaarden hebben.
Het hele jaar door voldoet Costa Rica aan de
teeltvoorwaarden die er zijn om aan bananenteelt
te kunnen doen. Zo is de tk er 25 graden Celsius
en valt er gemiddeld zo een 120-150mm
5
neerslag.
Doordat er in Costa Rica geen droge maanden
zijn wil zeggen dat men er ook het hele jaar door
bananen kan telen. Daardoor kunnen we zeggen
dat bananen een permanent gewas zijn.
De fysische
omstandigheden die
een invloed kunnen
hebben op het
landbouwsysteem
opsommen en hun
invloed uitleggen.
De socioeconomische
omstandigheden die
het landbouw
systeem beïnvloed
opsommen en hun
invloed uitleggen.
Nu we weten in welk klimaat de bananen
groeien en aan welke teeltvoorwaarden ze
moeten voldoen, kunnen we eens
nadenken wanneer het ideaal is om
bananen te telen.

Wanneer zijn de bananen eigenlijk
het lekkerste? In welke periode van
het jaar?
(vergelijk eventueel met aardbeien, deze
zijn soms erg duur, is dit met bananen ook Lln denken
zo?)
logisch na.
Kijk nu eens naar de klimatogrammen
rechtsboven. Het zijn klimatogrammen van
Noord-Amerika. Daar wordt er tarwe
geteeld.

Vergelijk de temperatuur nu eens
met die van Costa Rica.

Wat valt je op? Is de tk er hoger of
lager?

En is de gemiddelde jaar neerslag
hoger of lager?

Wat leidt je hieruit af?
Tarwe hebben andere teeltvoorwaarden
dan bananen zo hebben ze minder warmte
en minder vocht nodig.

Zou het mogelijk zijn om hier in
België masaal bananen te telen?
Waarom wel of niet?

Lkr: ondertussen zitten we op pagina 4.

Wat zijn de kenmerken van dit
vegetatietype?

Kan je deze begrippen verklaren?
Lkr herhaalt kort het besluit
Lln leggen uit
wat een
typische
bodem voor de
tropen is.
Lln luisteren
naar het
besluit.
Tarwe hebben andere teeltvoorwaarden dan
bananen.
6
Lkr: Jullie hebben het reliëf aan de
kustgebieden moeten onderzoeken.

Wat is ne Nederlandstalige
reliëfnaam?
We weten al dat bananen een permanent
gewas zijn. Dit wil zeggen dat ze het ganse
jaar door groen zijn, er is dus geen periode
dat de bladeren afsterven. Dit zien we ook
terug in het bodemprofiel.

Wat valt je op als je de twee
afbeeldingen vergelijkt?
Lkr overloopt de kenmerken van de
bodem.

Wat is er typisch een bodem in de
tropen?
Lkr overloopt besluit
Lkr legt een ingevulde transparant op en
laat de leerlingen in stilte controleren.
economische en menselijke

Heeft iedereen alles ingevuld?

Probeer uit deze tabel nu eens
enkele besluiten te vormen.
Etagegroei: ecologisch verantwoord: goed voor
de natuur, ze willen het regenwoud namaken
door verschillende soorten door elkaar te planten.
Planten groeien op verschillende hoogten en er is
een enorme variatie aan planten.
Permanente plantengroei: planten groeien het
hele jaar door en kennen geen groeistop.
Warm altijd vochtig klimaat dit heb je nodig voor
een permanente plantengroei.
2.1.2 Reliëf en Bodem
Reliëf en bodem
Laagvlakte
Gezien de uitbundige plantengroei zou je denken
dat de regenwouden een zeer vruchtbare bodem
hebben. Niets is minderwaar. De mineralen
worden door de overvloedige regenval
uitgespoeld. De humus kan niet opgeslagen
worden in de bodem omdat er nooit winter ( een
koude periode) is en er dus nooit een stilstand is
in de groei. De vegetatie verliest dus nooit op
één moment al zijn bladeren. De vegetatie blijft
gedurende het hele jaar al het organische
materiaal dat op de bodem valt onmiddellijk
opnemen via een mat van fijne worteltjes.
Arme bodem-> uitspoelen van mineralen door
veel neerslag, geen opslag van humus in de
bodem door constante opname door planten
(geen groeistilstand- geen winter)
2.2 Menselijke en economische omstandigheden
omstandigheden van Costa Rica overlopen.
7
De primaire sector is de economische sector die
grondstoffen en voedsel levert.
BNP is een veelgebruikte maat voor de omvang
van een economie. Het is de waarde van alles
wat in een jaar in een land wordt geproduceerd,
bij elkaar opgeteld.
Synthese
De teeltvoorwaarden Lesfase 2:
van bananenteelt
waarnemings
opsommen en
fase
onderzoeken
Het beheer van ene
plantage uitleggen in
eigen woorden
25 min
Volgende begrippen
uitleggen: irrigatie,
drainage, permanent
gewas,
multinational,
monocultuur.
Weten over welke
productiemiddelen
(input) het
plantagebedrijf
beschikt en kunnen
deze beoordelen in
functie van de
landbouw.
Weten wat het
productiedoel
(output) is van het
plantagebedrijf.
Het landbouwproces
plantagelandbouw
toelichten en weten
welke factoren
Lkr: Nu we weten waar en wanneer we aan
plantagebouw en meer bepaald
bananenteelt kunnen doen. We gaan nu
Werkblaadjes p6
kijken hoe de bananen geproduceerd
Lln lezen info 5
worden en hoe de bananen tot hier komen. en proberen de
gegevens in
3 Een modern en commercieel
het juiste
landbouwsysteem
kadertje te
H8 Info 5 p66
plaatsen
3.1 de input en 3.2 proces
Olg
We gaan eens kijken naar plantage
landbouw. Wat is een plantage, welk
systeem past men daarvoor toe,…
We gaan eerst een tekstje lezen.

Lees nu info 5 op 66 en probeer
dat kadertje eronder eens
individueel in te vullen
Klassikaal verbeteren en het besluit

Kan er iemand het tekstje p67 3.1
voorlezen?
Kan iemand mij een andere naam geven
voor een groot bedrijf dat veel vestigingen
heeft in het buitenland?

Ok na het horen van deze tekst wie
kan er is aanvullen?
Zie werkblaadjes voor antwoorden
3.1 de inputs
Colombia
% van alle
bedrijven
% v.d. totale
opp. grond
<5ha
>101ha
60%
4.3%
4%/<5%
67%
Lln leest de
tekst voor
andere
luisteren
P67 tekst 3.1
Lln vullen
samen met lkr
werkblaadjes
aan
Werkblaadjes p6
Werkblaadje p10
Multinationals zijn bedrijven in handen van
buitenlandse ondernemers die vestingen hebben
in meerdere landen in de wereld
8
daarin allemaal een
belangrijke rol
spelen.
Het
landbouwsysteem in
Costa Rica
bespreken adhv
input-proces-output.
We gaan nu is kijken naar een filmpje over
hoe de bananen van de plantage tot bij u
(de consument) komen. Daar gaan jullie
ook in zien dat ze over een groot aantal
productie middelen beschikken.

Na het bekijken van het filmpje wat
viel jullie op aan het veld is er veel
verschil tussen de gewassen?
Er was eigelijk maar één gewas=>
monocultuur
Werkblaadjes p7
Lln kijken naar
het filmpje
Werkblaadjes p7
Youtube filmpje bananas de Costa Rica laat zien
hoe de bananen van de plantage tot bij de
consument komen.
Overgang: Producten worden niet alleen
gebruikt in het land waar ze gekweekt en
geoogst worden. Vaak worden deze
producten ook geëxporteerd, ofwel
vervoerd naar andere landen. Hier gaan we
nu dieper op in.
Lln zagen dat
er eigenlijk
maar één soort
boom stond.
Plantages zijn zeer gespecialiseerde
landbouwsystemen. Men richt zich op één
bepaald gewas. Dit heet monocultuur
3.3 De output
OLG
Op pagina 8 zie je twee tabellen. De eerste
tabel bevat de belangrijkste exporteurs. De
tweede de belangrijkste importeurs.


Als je nu eens kijkt naar de eerste
tabel, welk werelddeel heeft
voornamelijk producten voor
verkoop?
Latijns-Amerika
Lln analyseren
gegevens in de
tabellen en
trachten een
antwoord te
formuleren
3.3 de output
Latijns-Amerika levert de meeste producten voor
verkoop, Azië levert de meeste producten voor
eigen gebruik.
Slide WB p8
De winst van de plantageproducten gaat naar de
multinationale ondernemingen
De belangrijkste productielanden met export zijn
Costa rica, Filippijnen en Ecuador
En welk voor eigen gebruik?
Azië
Als je weet dat de eigenaars van deze
producten multinationale ondernemingen
zijn,

wie strijkt dan de meeste winst op?
De multinationale ondernemingen
De belangrijkste invoerlanden zijn VSA, Duitsland
en Japan.
9

Kijk nog eens naar de eerste tabel,
welke iproductielanden zijn de
belangrijkste?
India, China, Filippijnen, Ecuador, Brazilië,
Costa Rica, Indonesië

Onderlijn nu ook de 3 landen waarvan de
productie met de meeste export.
Nu gaan we eens kijken naar de tweede
tabel, benoem de belangrijkste
invoerlanden.
Slide WB p8
VSA, Duitsland, Japan
Brazilië kweekt plantageproducten voor eigen
gebruik.
Kijk eens naar Brazilië in de eerste tabel,

wat kan je uit de cijfergegevens
afleiden?
Grote prod. – weinig exp. – eigen gebruik
Op pagina 12 zie je wereldfacetkaart van
de landbouw, wij gaan deze nu nog een
beetje bewerken. We gaan pijlen trekken
van de belangrijkste productielanden naar
de belangrijkste invoerlanden.
Lln bewerken
wereldfacetkaa
rt vd landbouw
Latijns-Amerika is de belangrijkste producent van
plantageproducten met als handelstromen VSA
en West-Europa.
Hier kunnen we duidelijk uit afleiden dat
Latijns-Amerika de belangrijkste producent
van plantageproducten met handelstromen
naar de VSA en West-Europa is.
Overgang: We hebben daarnet de
wereldfacetkaart van landbouw al bewerkt,
maar er zijn nog zaken die we gaan
aanduiden, om zo meer duidelijkheid te
scheppen.
3.4 Wereldfacetkaart van de landbouw
Neem nu pagina 12 in je werkblaadjes. We
gaan met zwarte bolletjes de moderne
plantagelandbouw aanduiden. Dus neem
ook je atlas op pagina 144.

Wie kan me de zone geven, waarin
Lln maakt een
samenvatting
van het
schema.
De moderne plantagelandbouw bevindt zich in
10
de zwarte bolletjes zich bevinden?
Tussen de keerkringen.
tussen de keerkringen en in de warme klimaten.
Slide WB p12
En wie kan me de klimaatgroep geven
waarin de zwarte bolletjes zich bevinden?
Kaart A en C op p140 kunnen misschien
helpen.
In de warme klimaten.
Lln zoeken
kaarten op in
atlas en
trachten een
antwoord te
zoeken
Lesfase 4:
Synthese
4. synthese.
Lkr: dan gaan we nu het syntheseblad
invullen. Neem allemaal pagina 9.
We beginnen bij de concrete
omstandigheden.

Welk klimaat vonden we terug in
Costa Rica?

En wat was de naam voor de
vegetatie?

Welk reliëf vonden we er terug?

En wat voor bodem vonden we
terug in het kustgebied?
We gaan dit nu eens beoordelen.

Is het klimaat gunstig of ongunstig
? En waarom?

Is de vegetatie gunstig of
ongunstig? Waarom?

Een laagvlakte, is dat gunstig of
ongunstig voor dit gebied?
waarom?

De bodem was een tropische
bodem waarom zou dit gunstig of
ongunstig zijn?
We gaan nu de menselijke en economische
omstandigheden invullen.

Hoeveel inwoners wonen er in
Costa Rica op een vierkant
kilometer?

Hoeveel bedraagt het inkomen?

Hoeveel bedraagt de
Werkblad p10
Plantagelandbouw werkt met veel inputs, is
arbeidsintensief en kapitaalintensief, er is veel
opbrengst, maar deze dient voor de export.
11
scholingsgraad of technologische
kennis?

Hoe zit het met de tewerkstelling in
de landbouw?
Als we dan eens gaan kijken naar de
beoordeling:

Is de bevolkingsdichtheid gunstig
of ongunstig voor het leven op
Costa Rica? Waarom of waarom
niet?

De inkomsten zijn die gunstig?
Waarom wel/niet?

En de scholingsgraad of technische
kennis?
En de tewerkstelling in de landbouw is dat
gunstig of ongunstig voor Costa Rica?
waarom wel/niet?
We gaan het syntheseblad op pagina 10
invullen. We beginnen bij de inputs.


Als we kijken naar de bedrijfsgrote,
hebben de mensen dan veel of
weinig ha per bedrijf of gezin?
Gebruiken de mensen weinig of
veel meststoffen per ha?
De mensen daar beschikken over:
 Werktuigen: welke?
 Machines?
 Werkkrachten?
 Kapitaal?
Als we dit gaan beoordelen wat denken
jullie dan moeten de mensen er veel of
weinig instoppen?



Na het lezen van het tekstje wat
weet je dan over deze vorm van
landbouw?
Welk systeem past men toe
Wat zijn hun productie middelen?
We zitten nu bij het proces.

Welke gewassen werden er vooral
geteelt?
12




Hoe werd dit gedaan? Er zijn 3
dingen die opvielen.
Hoe noemde we zo een bedrijf nu
weer?
Is zo een bedrijf arbeids intensief
of extensief?
En is het kapitaalintensief of
extensief?
We zitten bij de outputs.

Is de opbrengst hoog denken jullie
of laag?

Voor wie is de opbrengst?

En hoe zou je de opbrengst
beoordelen?

Als je nu dit schema bekijkt, kan er
mij dan iemand dit eens
samenvatten?
Kennen ook andere
plantagelanden en
kunnen deze
aanduiden op de
wereldfacetkaart van
de landbouw
Lesfase 4:
7 min
Verwerkings
fase
5. wereldfacetkaart van de landbouw
Neem pagina 11 en 12. We gaan nu de
wereldfacetkaart van de landbouw (p12)
inkleuren volgens de legenda op p11.
Hiervoor kan je info 10.1 gebruiken in het
HB p73 en de atlas p144. Je mag dit per
twee doen, je krijgt hiervoor 7min.
3.4 De wereldfacetkaart van de landbouw
Lln kleuren de
wereldfacetkaa
rt in van de
landbouw.
13
links
B
O
R
D
S
C
H
E
M
A
L
O
K
A
A
L
voor
zover
afwijkend
van
normale
schikking
Agenda:
plantagelandbouw
in Latijns-Amerika,
HB p65-68, 73 WB
p1-12
midden
1.
3.
4.
5.
– 2. Herhaling
Input-proces-output
Synthese
Wereldfacetkaart van de landbouw
rechts
irrigatie,
drainage,
permanent gewas,
multinational,
monocultuur