20150224 Ontstaan van de Gouden Eeuw 1588

1
Ontstaan van de Gouden Eeuw (1588-1648)
H!to"sche context Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 1515-1648
© meneervanempel.nl
2
Hoofdvraag
Waardoor ontstond in de Republiek de Gouden
Eeuw, 1588-1648?
3
4
Het ontstaan van de Gouden Eeuw
Situatie:
•
Conflict met Filips II
Oorzaak:
1. Aanvoer betaalbare graan uit het Oostzeegebied
2. Feodale structuren waren in de Noordelijke Nederlanden zwak
Gevolg:
•
Boeren kunnen experimenteren > veeteelt
•
Veeteelt > beschikbaarheid van arbeidskrachten > nijverheid en handel
•
Nijverheid en handel (in graan en hout) leidde tot de moedernegotie
•
Uiteindelijke leidde dit tot de Gouden Eeuw
5
Andere oorzaken voor de Gouden Eeuw
Situatie:
•
1585: Spanjaarden veroveren Antwerpen
Oorzaak:
•
Noorderlingen blokkeren de Schelde
•
Protestanten zijn bang voor Filips II
Gevolg:
•
Concurrentie voor Hollandse handelssteden is uitgeschakeld
•
Protestantse Antwerpenaren vluchten naar Amsterdam
(kapitaal en handelskennis)
6
7
Een nieuw bestuur
Situatie:
•
Economie in de Republiek werd sterker
Oorzaak:
•
Er ontstsond een rijke groep burgers (regenten)
Gevolg:
•
Regenten: bestuurden steden
•
Regenten: zaten in de Gewestelijke Staten (1588 soeverein en
samenstelling verschilde per gewest)
Functies Gewestelijke
Staten
Situatie:
•
Voor de Opstand waren de steden en gewesten zelfstandig
Functies Gewestelijke Staten:
1. Vaardigden wetten uit
2. Hieven belastingen
3. Verantwoordelijk voor rechtspraak
Inspraak van regenten:
•
Inkomsten voor de oorlogskas
•
Eigen handelsbelangen
8
9
Het lokken van mensen
Situatie:
•
Handelaren en de economie willen werklieden en buitenlandse kooplui
Oorzaak:
•
Handelaren krijgen goede faciliteiten
•
Katholieken en Joden kunnen hun geloof uitoefenen (bijvoorbeeld:
1639 bouw van de Portugees-Joodse synagoge)
Gevolg:
•
De Republiek stond bekend voor de vrijheid van meningsuiting
10
Staten-Generaal
Situatie:
•
Gewesten kunnen niet alles zelf regelen
Functie Staten-Generaal (SG):
•
Vertegenwoordigers van de gewesten nemen besluiten:
1. Defensie
2. Buitenlandse politiek
3. Bestuur generaliteitslanden (Vlaanderen, Brabant en Limburg)
11
Ongelijke gelijkheid
Situatie:
•
Elk gewest in de SG is gelijk
Oorzaak:
•
Holland betaalde de helft van alle belasting
Gevolg:
•
Holland kan druk uitoefenen en werd het machtigst in
de SG
12
Raadspensionaris
Situatie:
•
Raadspensionaris (rs.) was een gewone hoge Ambtenaar
•
Holland kan druk uitoefenen
Hoe?
•
De rs. komt uit Holland
•
De eerste rs. Johan van Oldenbarnevelt kon de macht uitbreiden
Gevolg:
•
Conflict om macht met de stadhouder
13
Stadhouder
Situatie:
•
Gewestelijke Staten kiezen een stadhouder
Functie:
•
Stadhouders van Holland en Zeeland waren gezamelijk
aanvoerders van het Staatse Leger (zoals prins Maurits)
Gevolg:
•
Stadhouder had veel macht
•
Conflict om macht met de rs.
14
Handel met Azië ontstaat
Situatie:
•
De Republiek kreeg specerijen via Portugal
Oorzaak:
•
16e eeuw: Portugese havens bezet door Spanje
Gevolg:
•
De Republiek kreeg geen specerijen meer
•
Nederlandse handelaren gaan zelf handelen met Azië
15
Situatie:
•
Handel met Azië moet ontwikkelen
Oorzaak:
•
1602: Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) werd opgericht
•
SG stimuleerde dit door de VOC een handelsmonopolie te geven op Azië
Gevolg:
•
1619: Goeverneur J.P. Coen verplaatst het bestuurscentrum van de VOC
naar Batavia (Jakarta)
•
Moedernegotie blijft het belangrijkste
16
Voortgang van de oorlog
Situatie:
•
VOC krijgt een sterke handelspositie
Oorzaak:
•
1609: Twaalfjarig Bestand
Gevolg:
•
Interne problemen ontstaan:
1. Interpretatie van het calvinisme
2. Strijd tussen Oldenbarnevelt en Maurits (1619: Oldenbarnevelt onthoofd)
•
1621-1648 vervolg van de oorlog (einde via de Vrede van Münster)
17
De Gouden Eeuw
Situatie halverwege de 17e eeuw:
•
De Republiek is een erkend land en kwam tot bloei
•
Rijkdom > ruimte voor gespecialiseerd werk (handelslieden, drukkers, schilders)
Voorbeeld:
•
Rembrandt van Rijn > burgerlijk karakter
Oorzaak:
•
Politiek en economische concurrentie met GB en Fr
Gevolg:
•
Eind 17e eeuw: is de Republiek haar leidende positie kwijt
18
19
Hoofdvraag
Waardoor ontstond in de Republiek de Gouden
Eeuw, 1588-1648?
20
Lezen
Wat moet je kennen en kunnen?
21
Nu maken
Vragen 1 t/m 4 blz. 27
CE vragen