Toppers van de Gouden Eeuw – voorbereidend

Toppers van de Gouden Eeuw – voorbereidend lesmateriaal
De rondleiding Toppers van de Gouden Eeuw is een nadere kennismaking met de
Nederlandse kunst en geschiedenis uit de Gouden Eeuw voor het voortgezet onderwijs. De
rondleider stemt de invalshoeken en het niveau af op de leeftijd en het kennisniveau (VMBO,
HAVO, VWO) van de leerlingen. De leerlingen zien de topstukken van het Rijksmuseum,
met als uitsmijter de Nachtwacht.
Kerndoelen vo onderbouw
Mens en maatschappij 36, 37,40
Kunst en cultuur 50, 52
Doelstelling
Toppers van de Gouden Eeuw laat de leerlingen kennis maken met de Nederlandse kunst
en geschiedenis uit de Gouden Eeuw en laat hen nadenken over de verbanden tussen 17de
en de 21ste eeuw
Na de voorbereidende lessen en de rondleiding weten de leerlingen:






Dat Nederland zich na de Tachtigjarige Oorlog zelfstandig maakte in een Republiek;
Dat in de Republiek de burgers aan de macht waren en dat dat uniek was in Europa;
Dat Nederland erg rijk werd in 17de eeuw door de handel;
Dat we met veel landen in oorlog waren en dat we koloniën hadden;
Dat door de rijkdom de kunst bloeide;
Hoe ze naar een schilderij kunnen kijken en de betekenis ervan kunnen ontdekken.
Lesmateriaal voor in de klas
Dit lesmateriaal bevat twee losse lessuggesties: een voorbereiding op de historische context
en een voorbereiding kunstbeschouwing. Voor deze lessen heeft u het digibord en internet
nodig.
Lessuggestie 1: Voorbereiding op de historische context
Tijdens de rondleiding belandt u met uw klas midden in de pracht en praal van de Gouden
Eeuw. Het is daarom nuttig om in een voorbereidende les aandacht te besteden aan hoe
Nederland zo rijk is geworden.
Een hulpmiddel dat u hierbij kunt gebruiken is de digitale collectie. Allereerst de tijdlijn
Nederlandse geschiedenis, waarin aan de hand van topstukken onder meer een beeld
geschetst wordt van de handel en bloei van de Republiek.
U kunt ook zelf in de digitale collectie zoeken naar relevante werken. Door verschillende
zoektermen te gebruiken, vindt u werken die op dit onderwerp van toepassing zijn. Deze
werken kunt u opslaan in Rijksstudio en op het digibord laten zien. Bijvoorbeeld:
Aan de hand van bovenstaande schilderijen (respectievelijk: een portret van Willem van
Oranje, Het ontploffen van het Spaanse Admiraalschip tijdens de slag bij Gibraltar en de
Schuttersmaaltijd ter viering van de vrede van Munster) kunt u bijvoorbeeld het verhaal van
de opstand tegen de Spanjaarden schetsen. Deze schilderijen komen vaak ook terug tijdens
de rondleiding.
U zou ook verzamelingen kunnen maken bij de onderwerpen handel en rijkdom in de
Gouden Eeuw en de bijzondere staatkundige positie van de republiek in de 17e eeuw.
Lessuggestie 2: Voorbereiding kunstbeschouwing
Wat maakt Rembrandt en de Nachtwacht speciaal? Deze vraag komt in de rondleiding naar
voren. Het is interessant alvast met uw leerlingen bij dit onderwerp stil te staan. Dit kunt u
doen door de Nachtwacht te vergelijken met een ander schuttersstuk van één van zijn
grootste concurrenten: De Schuttersmaaltijd ter viering van de vrede van Munster, van
Bartholomeus van der Helst.
Laat de leerlingen beide werken zien, vraag wat ze zien, wat er op de werken aan de hand is
en waarover zij zich verwonderen. Met behulp van deze vragen leren zij ‘echt’ te kijken naar
de werken. Is er ook een verschil in compositie en lichtgebruik? De Nachtwacht is een
dynamisch schilderij: Rembrandt slaagt erin een momentopname vast te leggen. Dat was
voor die tijd zeer ongewoon. Het schilderij van Van der Helst is statischer en geposeerder.
Vraag uw leerlingen wie hen als klas zou mogen schilderen, Rembrandt, of Van der Helst.
Dit levert vast interessante discussies op!