De visie - Gemeente Zwolle

ameedoen
Werken vanuit vertrouwen
Visie Sociaal Domein
Zwolle
ameedoen
ameedoen
Voorwoord
Voor u ligt de nota Werken in vertrouwen met de visie op het brede sociaal domein. Deze
visie vormt de basis voor de veranderingen die we de komende jaren samen aangaan in de
ondersteuning aan inwoners. Dat is nodig. Niet alleen door de bezuinigingen waar we voor staan,
maar ook omdat we met de overdracht van taken van het Rijk en de Provincie verantwoordelijk
worden voor vrijwel de gehele ondersteuning van onze inwoners.
Maar het is vooral een kans om de ondersteuning te
verbeteren, te vernieuwen en in samenhang te organiseren
in het brede sociaal domein: de leefgebieden waar
inwoners wonen, leren, werken en recreëren.
De werkbezoeken en de gesprekken met inwoners,
cliëntenraden en organisaties hebben bijgedragen aan
de beweging die we samen maken. De uitgangspunten
voor de ondersteuning en de samenwerking zijn daardoor
concreter geworden. In deze visienota leest u het resultaat.
Ik noem de verandering in het sociaal domein een beweging. De visie is geen blauwdruk. Het is een vertrekpunt en
geeft de richting aan. We zetten gezamenlijk de stappen,
we zoeken, proberen, nemen de ruimte en durven ook
fouten te maken.
Met deze gezamenlijke beweging willen we een samenleving overeind houden waar inwoners mee kunnen blijven
doen en zij de ondersteuning krijgen die nodig is.
Iedereen doet mee staat centraal in de ondersteuning.
We stimuleren de eigen kracht, verantwoordelijkheid en
zelfredzaamheid van inwoners om actief en zo zelfstandig
mogelijk deel te nemen in de samenleving, eventueel met
inzet van hun sociale netwerk. Als het op eigen kracht en
met hulp van het sociale netwerk niet meer lukt, vangen
organisaties en gemeente dit op.
Herkenbare wijkteams waarin professionals samenwerken
bieden tijdig ondersteuning en dichtbij. Er is oog voor de
persoonlijke situatie van mensen en bij meerdere vragen
worden deze in samenhang aangepakt. De ondersteuning
is er altijd op gericht dat inwoners de regie over het eigen
leven behouden en zij zo snel mogelijk weer zelfredzaam
zijn.
Nelleke Vedelaar, wethouder gemeente Zwolle
2
Visie Sociaal Domein
Visie Sociaal Domein
3
ameedoen
ameedoen
Leeswijzer
Deze visie op het brede sociale domein is
Kernboodschap
De visie is breed en geeft een richting voor de toekomst. In
dit stuk gaan we met name in op die vraagstukken die het
meest urgent zijn.
een kapstok voor de huidige praktijk om
Iedereent doet mee
In Zwolle hanteren we het uitgangspunt dat iedereen mee doet. Een groot deel van de inwoners van Zwolle
redt zichzelf en beschikt over voldoende zelforganiserend vermogen om tegenslagen op te vangen. Waar
mensen dit niet kunnen, bieden we ondersteuning gericht op zelfredzaamheid. We doen daarin wat nodig
is. We spelen in op initiatieven in de stad en waarderen en stimuleren actieve deelname van inwoners.
We mobiliseren de kracht van inwoners van Zwolle en delen onze verantwoordelijkheid als overheid met
inwoners en met mensen en organisaties met binding met Zwolle.
Maatschappelijk effect
We beogen in het sociaal domein de volgende maatschappelijke effecten:
• Inwoners zijn zelfredzaam en participeren op eigen kracht met inzet van informele netwerken in de samenleving. Inwoners die niet op eigen kracht kunnen participeren, ontvangen ondersteuning.
Deze ondersteuning past bij de vraag van de inwoner, zijn huishouden of het sociale netwerk.
• In de samenleving is aandacht voor elkaar en contact met elkaar meestal vanzelfsprekend.
Waar dit niet vanzelf gebeurt, stimuleren we dit.
• De inzet van de gemeente en de maatschappelijke organisaties focust op integrale dienstverlening. We
zetten in op het voorkomen van ondersteuningsvragen en de ontwikkeling van nieuwe arrangementen
voor hulp en ondersteuning. Hiermee bevorderen we het bieden van ondersteuning in zo licht mogelijke
vorm, vroegtijdig en dicht in de buurt.
afgestemd en in samenhang te opereren en
bevat de uitgangspunten voor de toekomst. Ze
is richtinggevend voor nieuwe ontwikkelingen.
Hiermee kunnen verschillende onderdelen
elkaar versterken en dezelfde kant op bewegen.
In het eerste deel schetsen we onze brede visie; we
verwoorden waar vanuit we de beweging in het sociale
domein willen maken. Dit geeft richting aan hoe we in de
toekomst de sociaal-maatschappelijke infrastructuur in
Zwolle willen faciliteren, vanuit welke gedachte we onze
ondersteuning en interventies vormgeven en zorgen voor
een samenhangende bekostiging.
In het tweede deel focussen we op vijf thema’s waarin we
de beweging handen en voeten geven. Hierin verwoorden
we onze uitgangspunten en maken die tastbaar door
op hoofdlijnen inzicht te geven in wat we gaan doen. Dit
laatste is geen uitputtende agenda. Dat zou voor een brede
visie te ver reiken. Met het geven van een aftrap maken we
wel tastbaar wat de betekenis van de visie kan zijn.
De aanpak
• We willen een samenhangende toegang waarbij:
- inwoners met vragen om ondersteuning een integrale aanpak krijgen;
- Zwolle Sociale Wijkteams kent waar mensen terecht kunnen met ondersteuningsvragen.
In buurten waar een extra opgave ligt gaan we daarbij actief ‘er op af’.
• We realiseren een samenhangende en effectieve ondersteuningsstructuur voor inwoners die zich (tijdelijk) niet vanzelf redden.
• We richten de ondersteuning efficiënter en dus goedkoper in om hiermee de financiële risico’s op te vangen en ondersteuning te behouden voor inwoners die het nodig hebben.
• Waar individueel maatwerk lokaal niet te realiseren is of tot voldoende resultaat leidt, initiëren we schaalvoordelen door samenwerking in de regio.
• Dit voeren we uit in een samenhangende bekostiging in het sociale domein;
• We meten op outcome en maken hierover duidelijke afspraken met onze partners.
4
Visie Sociaal Domein
Visie Sociaal Domein
5
ameedoen
De visie
ameedoen
Als we dit in beeld brengen
zien we het volgende:
Hieruit zijn ook allerhande initiatieven ontstaan, door
bewoners zelf geïnitieerd, die inmiddels onlosmakelijk
verbonden zijn met de sociale kwaliteit van Zwolle.
Scholen, sportverenigingen, theater en wijkverenigingen
leveren een bijdrage aan de goede kwaliteit van de Zwolse
samenleving.
Intensieve ondersteuning
Lichte ondersteuning
Vertrouwen, faciliteren en verbinden
De samenleving draagt als eigenaar en uitvoerder van haar
ideeën de sociale opgaven van de stad. Wij kunnen dit als
gemeente versterken door vertrouwen te hebben in de potenties van bewoners, ondernemers en maatschappelijke
organisaties (civil society). En door bewoners, organisaties
(inclusief vrijwilligersorganisaties) en ondernemers te
ondersteunen, te faciliteren en te verbinden.
Iedereen doet mee
In Zwolle hanteren we het uitgangspunt dat
iedereen mee doet. Een groot deel van de
inwoners van Zwolle redt zichzelf en beschikt
over voldoende zelforganiserend vermogen om
tegenslagen op de vangen. Waar dit niet lukt
bieden we mensen ondersteuning om weer zelf
te kunnen deelnemen, zo nodig langdurig. We
mobiliseren de kracht van Zwolle en delen onze
verantwoordelijkheid als overheid met inwoners
en met mensen en organisaties die een binding
met Zwolle hebben.
Sociale domein
Onze inwoners vormen de Zwolse samenleving en door
de onderlinge verbinding die ze aangaan participeren ze
daarin en maken ze participatie mogelijk. Hiermee vatten
we het abstracte begrip Sociale Domein in drie termen die
in elkaar haken: samenleven, verbinden en meedoen.
De meeste van onze inwoners wonen, gaan naar school,
werken en verblijven met plezier in Zwolle. Ze hebben
een actief sociaal leven met familie en vrienden en binnen
diverse verenigingen.
6
Ondersteuning in samenhang
Ook zorgen we, met inwoners, organisaties en ondernemers voor ondersteuning van kwetsbare Zwollenaren om
ze in staat te stellen hun eigen leven (weer) te organiseren.
En we dragen zorg voor een vangnet voor die inwoners die
het niet vanzelf redden.
Voor kwetsbare bewoners is een integrale aanpak van
problemen en een vroegtijdige benadering op meerdere
gebieden noodzakelijk zoals inkomen, de woon- en
leefomgeving, werk of activiteiten, zorg en versterking van
het eigen netwerk.
Inzet daar waar nodig
Intensief inzetten op die plekken waar het nodig is; waar
zich de opgave aandient, doen we nu ook. Deze intensieve
inzet gebeurt voor dat deel van onze inwoners die met
meervoudige problematiek te maken hebben en op
meerdere fronten niet in staat zijn hun leven zelfstandig of
met hulp van hun omgeving te organiseren. Dit is ongeveer
15 % van onze bevolking. De meeste Zwollenaren hebben
geen beperking of, als dit wel het geval is, zijn ze in staat
om zelf ondersteuning te organiseren al dan niet met
behulp van professionals. Jeugdigen verdienen hierbij
onze aandacht om in hun volwassen leven voldoende
vaardigheden te hebben te participeren in de samenleving.
Op deze 85% zetten we ook in maar dan vooral in faciliterend; om mogelijk te maken dat mensen zelf hun zaken
kunnen (blijven) regelen. We willen we hiervoor een beter
toegankelijke infrastructuur die per wijk georganiseerd is.
We differentiëren dus in mensen die zelf ondersteuning
regelen en wij dat zo nodig faciliteren, mensen die we
via collectieve voorzieningen kunnen ondersteunen en in
mensen die zich niet zelfstandig redden waar wij intensief
ondersteuning in gang zetten en er op af gaan. Zelfredzaamheid naar vermogen is het streven en duurzame
sociaal economische zelfredzaamheid het doel.
Visie Sociaal Domein
Complexe
problematiek
Collectieve voorzieningen
Eigen kracht inwoners
Breed en in samenhang
Het sociale domein is in beweging. De afgelopen jaren
zijn regelmatig ondersteuningstaken door het rijk naar
gemeenten overgedragen. Op dit moment is de uitbreiding
van de sociale agenda van gemeenten in een grotere slag
aangekondigd. Het volledige jeugdzorgdomein gaat onder
gemeentelijke verantwoordelijkheid vallen. De extramurale
onderdelen uit de AWBZ Begeleiding en Persoonlijke
Verzorging landen in de Wmo (Wet maatschappelijke
ontwikkeling) en Verblijf (24-uur) worden sterk ingeperkt.
En tot slot zullen de maatregelen aan de onderkant van de
arbeidsmarkt meer afgestemd en geïntegreerd door de
gemeente uitgevoerd kunnen worden.
Hiermee breidt de verantwoordelijkheid van gemeenten
zich uit naar vrijwel de gehele ondersteuning van onze
inwoners. In de toekomst zal naar alle waarschijnlijkheid
tussen de 55% en de 60% van onze gemeentebegroting
bestaan uit inzet in het sociale domein. Nu is dat nog 45%.
Deze breedte van verantwoordelijkheid biedt ons ook
kansen om vraagstukken meer in samenhang op te
pakken. Doordat we als gemeente dichter bij onze
inwoners staan dan het rijk komen vraagstukken eerder in
beeld en kunnen we nauwer aansluiten bij onze inwoners.
Zo benaderen we onze inwoners vanuit een integrale
aanpak waarin we jeugdbeleid, inkomensondersteuning,
participatie en ondersteuning in samenhang en geïntegreerd uitvoeren.
Hervormen en vernieuwen
De verhoudingen tussen inwoners, instellingen en
overheid zijn aan het veranderen. Mensen zijn mondiger en
zelfbewuster, ze handelen vanuit eigen kracht en zelfredzaamheid en hebben het vermogen om eigen verbanden
aan te gaan. Ook als er behoefte aan ondersteuning is.
Mensen nemen steeds meer het heft in eigen hand.
Langdurige verbindingen in vaste, traditionele verbanden
nemen af. Zwolle is een netwerksamenleving geworden
met inwoners die veelal zelf heel goed in staat zijn hun
leven te organiseren, ook als ondersteuning nodig is.
Visie Sociaal Domein
7
ameedoen
ameedoen
Kapstok voor de praktijk
Het vormgeven van de brede beweging
We moeten daarbij bewust en actief blijven inzetten op
inwoners die niet in staat zijn dit te doen.
Voor de gemeente betekent dit dat we minder moeten
denken vóór mensen en meer ruimte en zo nodig faciliteiten moeten bieden aan inwoners en organisaties bij het
oplossen van hun eigen problemen.
Om dit mogelijk te maken, gaan we een aantal zaken
anders doen dan voorheen. We zien de kwaliteit van
initiatieven van inwoners en van bestaande organisaties.
Maar we denken dat we, door zaken anders te organiseren,
meer samenhang voor inwoners met ondersteuningsvragen kunnen realiseren. Daarmee komt een transformatie
tot stand.
Op een aantal onderdelen hebben we al stappen gezet.
Dan hebben we het over Welzijn Nieuwe Stijl, de Kanteling
en de werkgeversdienstverlening. In beide onderdelen
staat centraal het aanboren van eigen kracht en de
integrale aanpak. Bij de Kanteling zetten we in gang dat
de organisaties waar inwoners ondersteuningsvragen
stellen op het gebied van zelfredzaamheid (bijvoorbeeld
bij MEE IJsseloevers, het WMO-loket, Focus) zij hierin
het aanboren van eigen mogelijkheden centraal stellen
en ondersteuningsvragen faciliteren in het zoeken van
een oplossing. De neiging om de ondersteuningsvraag
‘over te nemen’ wordt daarbij teruggedrongen. Bij Welzijn
Nieuwe Stijl zijn we op zoek naar de rol van welzijn in
het veranderend sociaal domein. Er komt meer focus op
het versterken van de sociale samenhang en bevorderen
8
van participatie van kwetsbare groepen. Hiermee kan
welzijnswerk en ondersteuning door zorgpartijen nauw op
elkaar aansluiten.
Vanuit onze lokale werkgeversdienstverlening houden we
ons bezig met arbeidsbemiddeling (matchen van vraag en
aanbod), instroomprojecten bij werkgevers (het tijdelijk
met behoud van uitkering werken waarbij de werkgever
begeleiding en eventueel investeert in scholing) en
re-integratie op de werkvloer in de vorm van werkervaringsplaatsen en stageplaatsen. Deze uitvoering sluit aan
bij de regionale werkgeversdienstverlening. Daarnaast
zetten we samen met werkgevers en maatschappelijk
organisatie in op het ontwikkelen en inzetten van domein
overstijgende ondersteuningsarrangementen om werk en
meedoen mogelijk te maken. Deze beweging zetten we in
het brede sociale domein door.
We willen een grote omslag in denken en realiseren
deze stap voor stap. Waar de samenhang in het
sociale domein er nu niet of te weinig is, gaan we deze
aanbrengen en versterken. En we willen dat een aantal
dingen anders gaat. Dus we hervormen en vernieuwen.
We doen dit niet alleen maar haken aan bij initiatieven
van inwoners, organisaties en ondernemers. We zetten
in op de kracht van Zwolle en de mensen die deze stad
maken.
Visie Sociaal Domein
We spreken over een brede beweging in het sociaal
domein. Willen we een toekomstbestendige Zwolse
samenleving houden waar initiatieven van inwoners de
ruimte krijgen en inwoners die ondersteuning nodig
hebben dit ook daadwerkelijk krijgen, dan moeten we een
aantal dingen anders doen dan voorheen. Dit realiseren
we niet als gemeente alleen. We doen dit samen met onze
inwoners, maatschappelijke organisaties en ondernemers.
We hebben hierin wel een aanjaagrol. We willen de
sociaal-maatschappelijke voorzieningen anders laten
werken om deze meer in samenhang te laten optreden
en om maatwerk te kunnen leveren. We beschrijven hier
daarom, naast onze visie, ook wat we de komende tijd gaan
doen om deze te realiseren. Dat is verkennend en richtinggevend; het illustreert wat de beweging bewerkstelligt.
Na vaststelling van de visie gaan we dit op onderdelen
uitwerken en inrichten.
Onze activiteiten vloeien voort uit de inzichten die we
hebben gekregen door gesprekken in en met de stad;
inwoners en partners.
We gaan deze beweging wel vormgeven binnen de
bestaande middelen en de middelen die we van het rijk
ontvangen om onze nieuwe taken te doen.
We starten niet bij nul en realiseren ons dat we iets
ontwikkelen samen met anderen. Bij uitproberen hoort ook
dat er nadere inzichten verschijnen en we acties moeten
bijstellen. Bovendien moeten we als gemeente het goede
voorbeeld geven. We kijken ook naar het aandeel van onze
eigen organisatie die een brede aanpak in de wijk handen
en voeten moet kunnen te geven. Ook dat moeten we ter
discussie durven stellen, evengoed als we dat van onze
partners vragen.
Leidend uitgangspunt voor activiteiten in het sociaal
domein is de vraag: “Zijn mensen in staat hun leven
zelfstandig vorm te geven?” en “Hoe kunnen we hierin
ondersteunend zijn door te doen wat echt nodig is, los van
kokers en financieringsstromen?”
We brengen hierbij ook de eerder weergegeven piramide
(pagina 5) in herinnering waarin we inzetten op het verstevigen van de samenleving om mensen op eigen kracht te
laten functioneren, het geven van tijdelijke ondersteuning
of lichte om erger te voorkomen en tot slot, waar nodig,
het bieden van intensieve ondersteuning.
De uitwerking van onze aanpak concentreert zich in een
aantal thema’s die we hier verder uitwerken:
• Maatwerk en vrijheid voor generalistische professional
• Samenhangend antwoord
• Nieuwe arrangementen
• Regionale samenwerking
• Bekostiging
Maatwerk en vrijheid voor
generalistische professional
Uitgangspunten
• We versterken, daar waar het niet vanzelf gaat, de
civil society; een Zwolse samenleving waarin inwoners
bereid zijn om iets voor elkaar te doen en actief een
bijdrage leveren aan de samenleving.
• We faciliteren het nemen van regie door mensen zelf en
differentiëren in de te leveren ondersteuning waarmee
we inzetten naar vermogen en maatwerk leveren;
• Daar waar een ondersteuningsvraag is, heeft de
professional brede handelingsmogelijkheden om daar,
in overleg met de betrokkenen, een breed en adequaat
antwoord op te geven.
• We zetten in op ondersteuning aan inwoners om
zelfstandig een huishouden te voeren en niet op het
oplossen van de beperking. Hierbij waken we voor
willekeur. Maatwerk houdt ongelijkheid in die we te alle
tijde moeten kunnen uitleggen.
• We leggen onze focus op de participatie van kwetsbare
groepen.
• We investeren in leefbaarheid en veiligheid in buurten
en wijken die lager dan gemiddeld scoren.
• We monitoren stapelingseffecten van (bezuinigings-)
maatregelen.
Visie Sociaal Domein
9
ameedoen
Toelichting
In onze participatie-aanpak (januari 2011 geven we ruimte
voor initiatieven van inwoners van Zwolle en organisaties of
ondernemers die iets voor onze inwoners kunnen betekenen. Vanuit het sociale domein zoeken we hierin nadrukkelijk naar initiatieven die bijdragen aan aanboren van
eigen kracht van mensen. Hiermee kunnen we inwoners
faciliteren in het oplossen van hun eigen problemen. In
2013 zetten we bijvoorbeeld extra in op actief burgerschap
van jongeren.
Als we organisaties handelingsvrijheid geven en laten
werken vanuit vertrouwen is monitoring op maatschappelijk effect des te belangrijker. We willen weten of het
effect van hun inzet bijdraagt aan het (weer) zelfstandig
functioneren van onze inwoners. We laten dus niet alles
los en willen ook daadwerkelijk zien dat de kracht van
inwoners gebruikt wordt en mensen die hun leven niet zelf
kunnen organiseren, bereikt worden.
We willen kwetsbare inwoners ondersteunen en actieve
inwoners faciliteren. Het professioneel welzijnswerk heeft
ook primair deze faciliterende rol; het zorgen dat inwoners
zelf activiteiten ontplooien daar waar dat niet vanzelf gaat
en die activiteiten die bijdragen aan het verstevigen van het
sociaal domein.
Daar waar inwoners een ondersteuningsbehoefte hebben
vanwege een beperking willen we dat de regie bij de
inwoner of zijn directe omgeving blijft.
Dit maakt ook dat we maatwerk moeten leveren en met
de uitvoerende organisaties afspreken dit ook te doen.
In het project de Kanteling (september 2011) zijn we met
een zevental organisaties in Zwolle gestart deze beweging
te maken. De Kanteling zorgt voor een beter passend
maatwerk bij ondersteuningsvragen bijvoorbeeld bij
individuele voorzieningen. We kijken hierin niet alleen naar
de beperking zelf maar ook naar de omgeving van mensen;
wat kunnen mensen zelf regelen en wat kan het sociaal
netwerk.
10
Wat gaan we doen?
• We geven meer ruimte aan activiteiten en initiatieven
in het sociale domein georganiseerd door bewoners
en ondernemers. We stimuleren daar waar de kracht
in potentie aanwezig is en interveniëren waar deze
kracht onvoldoende is.
• We zetten in op het faciliteren van activiteiten die
onze inwoners uitvoeren. Het opbouwwerk stimuleert een krachtige en samenhangende samenleving.
Onze inzet richt zich primair op het in staat stellen
van inwoners activiteiten in de wijk te kunnen doen.
Dat betekent dat we ook het bekostigen van sociaal
culturele activiteiten in dat licht bekijken en beperken tot waar ze voor kwetsbare inwoners ingezet
worden.
• Inzicht in doen wat nodig en overlaten wat inwoners
zelf kunnen, doen we onder andere op in het project
de Kanteling. Deze vertalen we breder.
• We differentiëren in onze afwegingen bij toekenning
van individuele voorzieningen.
• Daar waar regels leiden tot een ongewenst maatschappelijke uitkomst bieden we een maatwerkoplossing. We doen wat nodig is. We werken van uit de
houding: “Ja, mits …” en niet vanuit “Nee, want ….” .
• We zoeken het gesprek om voor individuele gevallen
bijvoorbeeld ondersteuningsmiddelen die niet via
de gemeente lopen en arbeidstoeleidingsmiddelen
bij elkaar te leggen om één aanpak in één hand te
krijgen.
• Activering en participatie van mensen met een
beperking vindt zo veel mogelijk bij reguliere
werkgevers plaats.
Visie Sociaal Domein
ameedoen
Samenhangend antwoord
Uitgangspunten
• Bij elke professional waar onze inwoners (0-100 jaar)
vragen om ondersteuning stellen, kan een breed en
integraal afgewogen antwoord gegeven worden.
• Een netwerk van ondersteuners in de wijk hanteert
een generalistische aanpak. Zij werken volgens het
principe: dichtbij, generalistisch en integraal.
• In buurten met een extra opgave sturen zetten we proactief in op samenhang in het aandeel van de verschillende partijen en op het bevorderen van leefbaarheid
en op ondersteuning om de zelfredzaamheid in stand te
houden.
• We sturen actief op een aanpak waar in één huishouden, één plan is en in principe één ondersteuner.
• We zorgen dat dicht in de buurt een samenhangend
antwoord op ondersteuningsvragen gegeven kan
worden.
Toelichting
Daar waar mensen beperkingen ondervinden stimuleren
we zelfredzaamheid. We krijgen de komende jaren een
bredere verantwoordelijkheid voor onze inwoners met een
beperking in hun zelfredzaamheid.
We weten dat meer mensen een beroep op ondersteuning
gaan doen omdat het aantal ouderen en chronisch zieken
stijgt. Gemeenten krijgen de brede verantwoordelijkheid
voor ondersteuning van deze mensen. Dit gebeurt met
de decentralisatie van Jeugdzorg. het laten landen van
Begeleiding en Verzorging (uit de AWBZ) in de Wmo en met
het samenbrengen van maatregelen aan de onderkant van
de arbeidsmarkt. We willen dit in samenhang regelen en
zorgen dat er vroegtijdig ondersteuningsmogelijkheden
zijn om de zelfredzaamheid van mensen in stand te
houden.
Zelfredzaamheid naar vermogen is het streven, duurzame
sociaal economische zelfredzaamheid in de vorm van
werk is het hoogste doel. Als werken (nog) niet mogelijk
is, bieden we in de wijk of in de stad samen met onze
partners arrangementen voor participatie op maat.
Een generalistische aanpak is nodig. Professionals die nu
al dagelijks in de wijken werken, zijn onze generalisten. Zij
gaan een brede, op elkaar afgestemde aanpak hanteren en
maken daarin geen onderscheid in mogelijke inzet voor of
achter de voordeur van inwoners. We doen wat nodig is om
mensen in staat te stellen zelfstandig te functioneren. Voor
complexe situaties waar mensen zorg mijden zal gelden
dat we actief tot achter de voordeur inzetten.
Hun aanbod is het gereedschap voor de bewoners om een
positief antwoord te kunnen geven op de vraag “Ben ik in
staat mijn leven zelfstandig vorm te geven?”.
Wat gaan we anders doen?
• Met de aanbieders van ondersteuning en aanverwante partners in de stad willen we komen tot
een generalistische insteek: bewoners benaderen
vanuit de brede vraag: “Bent u in staat uw leven
(huishouden, arbeid enzovoort) zelfstandig of met uw
omgeving vorm te geven?”.
Dit samenhangend antwoord is onderscheidend
bij het toekennen van financiering. Voor bredere
financiering stemmen we dit af met de ziektekostenverzekeraar.
• In Zwolle arrangeren we een aantal Sociale
Wijkteams die generalistisch opereren en waar in
afstemming met elkaar als generalist werken:
- opbouwwerk
- arbeidstoeleiding
- maatschappelijk werk
- schuldhulpverlening
- wijkverpleegkunde
- ambulant begeleiding (jeugd en volwassenen)
- netwerk centrum jeugd en gezin.
Zij werken niet als loket maar als netwerk met
professionals die aanspreekbaar zijn voor advies. En
ze onderhouden relaties met wijkagenten, huisartsen
en beheerders van woningcorporaties.
We stemmen de inzet af met de inzet van onze
Gebiedsbeheersteams.
• In de wijken/ buurten met een extra opgave heeft een
Sociaal Wijkteam ook een extra opgave waarbij ze
een ‘er op af”-aanpak hanteren die outreachend is en
gaat tot ‘achter de voordeur’ van inwoners.
In Kamperpoort, Diezerpoort, Holtenbroek en
Oldenelerlanden zien we deze extra opgave. De
bestaande (experimentele) aanpak die al loopt in
Holtenbroek (Zorgsaam Palestrinalaan), Diezerpoort
(Kwartiermaker participatie), Kamperpoort (Okéteam) en Oldenelerlanden (Buurtgeluk), gaat binnen
twee jaar de “Frontlinieaanpak” binnen het Sociaal
Wijkteam zijn. Deze functioneert per wijk op maat,
afhankelijk van de opgave.
• De medewerkers die in netwerkverband het
Sociaal Wijkteam vormen zijn in staat om vanuit een
generalistische aanpak een breed scala aan ondersteuningsvragen te beantwoorden. En zij kunnen
specialisten erbij halen waar nodig.
• Advies over ondersteuning (cliëntondersteuning)
die nu op verschillende plekken uitgevoerd wordt,
brengen we in samenhang.
Visie Sociaal Domein
11
ameedoen
Nieuwe arrangementen
Uitgangspunten
• Met als uitgangspunt geschikt en toegankelijk kiezen
we voor collectieve voorzieningen boven individuele.
• De focus voor ondersteuning is zelfredzaamheid.
• We integreren trajecten vanuit het uitgangpunt één
huishouden, één plan en in principe één ondersteuner.
• Zoeken naar vernieuwing door initiatieven van onze
inwoners; dat kan ook het versterken van bestaande
activiteiten zijn.
Toelichting
Daar waar we ondersteuningsvragen collectief kunnen
opvangen verdient dat de voorkeur. We bieden bijvoorbeeld
collectief vervoer aan voor mensen die zichzelf niet
meer kunnen verplaatsen. Dit heeft de voorkeur boven
individueel vervoer. Ook zijn er collectieve activiteiten in
bijvoorbeeld buurthuizen, bij dagbestedingscentra die de
voorkeur verdienen boven een individueel begeleidingsbezoek aan huis.
Veel ondersteuning is nu verkokerd georganiseerd. Zo
zijn er aparte trajecten voor arbeidstoeleiding met eigen
uitvoerders en aparte trajecten met andere uitvoerders
voor woonbegeleiding. Ook voor schulddienstverlening
zijn aparte trajecten met eigen uitvoerders. Als binnen
één huishouden deze ondersteuningsvragen spelen kan
iemand drie trajecten hebben, met ook drie verschillende
mensen van drie organisaties. We gaan dit meer integreren.
Een generalist biedt ondersteuning in een huishouden en
zorgt dat mensen de regie kunnen blijven voeren. Zo nodig
haalt deze persoon er een specialist bij die binnen het
totaal plan voor het huishouden een rol heeft (doorverwijzen gebeurt niet meer).
Ook het intensiever samenwerken van professionals met
vrijwilligers(organisaties) gaat steviger ondersteuning
geven. We willen niet dat mensen als het ware overgedragen worden aan een professionele organisatie en dat
daarmee inzet van vrijwilligers of vrijwilligersorganisaties
vervalt. Beide vormen moeten kunnen functioneren in een
huishouden en we willen dat professionals daar ook actief
op inzetten.
12
ameedoen
Lokaal en regionaal
Wat gaan we doen?
• We faciliteren bewoners die taken op willen pakken
die nu nog door de overheid/professionele organisaties gedaan worden. Bijvoorbeeld in de vorm van een
op te richten buurtcoöperatie of een buurtzorgbedrijf.
• We maken alleen afspraken met organisaties die
ondersteuning ter bevordering van de zelfredzaamheid van onze inwoners aanbieden in samenhang
met anderen.
• Zo veel mogelijk mensen met enige afstand tot de
arbeidsmarkt voeren hun (re-integratie-)activiteiten
uit bij reguliere organisaties of werkgevers.
• We onderzoeken of we Huishoudelijke Hulp 1 kunnen
compenseren middels het opzetten van een algemene voorziening waar mensen zelf hun ondersteuning
kunnen inkopen waarbij we mensen met een laag
inkomen financieel ondersteunen. Het regeerakkoord geeft hieraan ook richting. Huishoudelijk hulp
wordt vervangen door een maatwerkvoorziening voor
degenen die het echt nodig hebben en het zelf niet
kunnen betalen.
En we bereiden ons voor om Huishoudelijke Hulp 2
en Begeleiding te integreren.
• Het gesubsidieerde sociaal cultureel werk werkt
intensiever samen en verbindt zich met vrijwilligersorganisaties die zich richten op de ondersteuning van
kwetsbare burgers zoals de Zonnebloem, kerken, het
Rode Kruis enzovoort.
• We onderzoeken hoe combinaties met digitale
ondersteuning in te passen zijn.
Visie Sociaal Domein
Uitgangspunten
• We kunnen maatwerk leveren bij een antwoord op de
ondersteuningsvragen van inwoners.
• We streven naar een zo dichtbij mogelijk toegankelijk
aanbod. Dat betekent dat we streven naar het
aanbieden van ondersteuning in de wijk. Bij specifieke
ondersteuningsvragen kan het aanbod in Zwolle breed
zijn of, als nodig, regionaal.
• We delen kennis en kunde met onze regiogemeenten en
stellen ons dienstbaar op bij het aangaan van allianties
om een zo breed mogelijk ondersteuningsaanbod voor
onze inwoners beschikbaar te krijgen.
Toelichting
Vanuit het gezichtspunt van onze inwoners telt het
uitgangspunt dat voor iedereen, indien nodig, ondersteuning beschikbaar en bereikbaar is. Hierbij kunnen we
onderscheiden het stellen van ondersteuningsvragen en
het krijgen van ondersteuning. Vragen kunnen mensen
bij voorkeur in hun buurt of wijk stellen. We weten dat we
op sommige vragen een specialistisch antwoord moeten
geven wat niet altijd op wijkniveau geboden kan worden.
En zo bieden we ook voorzieningen voor de hele stad
aan of voor de regio omdat daar enig volume voor nodig
is. Net als ander aanbod is het, afhankelijk van volume,
buurtgericht, wijkgericht, voor de hele stad of regionaal
beschikbaar.
We houden nadrukkelijk de wijk in beeld omdat zich daar
de dynamiek van de civil society afspeelt. Mensen gaan
bijvoorbeeld naar een voetbalvereniging in de wijk of de
kinderen gaan in de buurt op school. Hier vindt een groot
deel van ontmoeting en verbinding plaats waardoor ook
ondersteuning gegeven wordt als er in een huishouden
niet alles vanzelf loopt.
We hanteren ons uitgangspunt ‘zo dichtbij mogelijk’ dus
niet als systeem maar als principe en durven daarmee
te differentiëren. Er is afstemming tussen inloop en
dagactiviteiten van RIBW, Frion en Travers Welzijn en WIJZ
in wijken in Zwolle. Ze kunnen nog meer in samenhang
gebracht worden. Door gezamenlijk op te trekken is er
voldoende volume voor een voorziening in drie wijken.
Maar als je in Stadhagen woont en graag het dagbestedingsaanbod in Zwolle Zuid wilt volgen, houdt niemand je
tegen.
Niet de wijk als principe of systeem telt maar het maatwerk en durven differentiëren. We maken gebruik van de
al aanwezige kracht of voorzieningen in een wijk. Volume
zorgt voor differentiatiemogelijkheden.
Dit vraagstuk heeft geen of-of antwoord maar een en-en;
en lokaal en regionaal. Voor jeugdzorg schrijft de wet
waarschijnlijk voor dat we een aantal voorzieningen in
regioverband moeten inkopen.
Wat gaan we doen?
• We gaan ons oriënteren op het aanbieden in
samenhang van leerlingenvervoer, vervoer dagbesteding, vervoer naar sociale werkvoorziening en
Wmo-vervoer.
• We willen het zo inrichten dat een regionale
samenwerking geen onnodige stroperigheid met zich
meebrengt. We zoeken daarin naar werkafspraken
waar slagkracht mogelijk is.
• We sluiten voor de schaalgrootte zo veel mogelijk
aan bij reeds bestaande regio’s in het Sociaal
Domein.
• We delen kennis en kunde in de regio en stellen deze
voor elkaar beschikbaar.
Visie Sociaal Domein
13
ameedoen
ameedoen
Bekostiging
Uitgangspunten
• We financieren een activiteit in de stad die bijdraagt aan
het realiseren van het maatschappelijk effect in principe
in de vorm van een subsidie.
• We bekostigen een dienst aan de gemeente zelf in het
sociaal domein op basis van een opdracht.
• We toetsen op maatschappelijk resultaat en wegen
of het resultaat en de kosten die er mee gemoeid zijn
tegen elkaar opwegen. Dit betekent ook dat we ontschot
financieren.
• Bij het gaan financieren van een nieuwe dienst op het
sociale domein, in de vorm van een subsidie of in de
vorm van een opdracht, geven we de voorkeur aan de
vorm van bestuurlijke aanbesteding bij de totstandkoming van de bekostigingsrelatie.
• Daar waar we samenwerken met partners waar we
geen financiële relatie mee hebben, maken we afspraken via een convenant of een intentieovereenkomst.
Toelichting
Hoe financieren we een activiteit in het sociale domein?
De Algemene Wet Bestuursrecht (Awb) geeft aan dat, daar
waar een gemeente (overheid) middelen beschikbaar stelt
om een andere partij een activiteit voor een inwoner te verzorgen we spreken van een subsidie. Ook hier kennen we
de voorkeur voor collectief boven individueel. We kunnen
een activiteit collectief financieren en op outcome en effect
afrekenen. De uitvoerder kan dat voor bijvoorbeeld een
individueel traject gebruiken. We financieren dan bijvoorbeeld twintig trajecten van gemiddeld acht gesprekken.
Bij een dienst die direct aan de gemeente zelf geleverd
wordt, kunnen we spreken van een opdracht.
Gemeenten kennen geen ingewikkelde bekostigingsregimes zoals we die nu in de AWBZ kennen. Wij kennen bij
het afrekenen van subsidies sowieso, vergeleken daarmee,
ook een relatief eenvoudige methode. Naast dat we op dit
moment al gewend zijn om af te rekenen op output: zijn
de producten geleverd waarvoor we subsidie verstrekt
hebben, moeten we daarnaast meer gaan focussen
op outcome: hebben de geleverde producten ook het
gewenste effect?
Hoe zorgen we voor de totstandkoming van een
financieringsrelatie bij een nieuwe dienst?
In het sociaal domein hebben we regelmatig relatief
eenduidige bekostigingsvragen waarbij een activiteit direct
aan een resultaat en een maatschappelijk effect te koppelen is. In dat geval werken we met een subsidieaanvraag
en (na beoordeling) een subsidietoekenning.
In het sociaal domein hebben we ook te maken met
complexe nieuwe vraagstukken waar we deskundigen voor
nodig hebben om met ons het antwoord te vinden op de
vraag welke activiteiten nodig zijn en welk resultaat nodig
is. Het ‘klassieke’ aanbesteden levert hierin vaak niet het
gewenste resultaat. Het is star en maakt overleg om te
komen tot een goed maatschappelijk resultaat onmogelijk.
Bestuurlijk aanbesteden of een variant daarop is een voor
de hand liggende werkwijze om de bekostiging van de
nieuwe dienst tot stand te brengen. Dit geeft ons ruimte
te overleggen en onze eigen inzichten aan te vullen met
inzichten van deskundigen en innoveerders. We gaan bij
bestuurlijk aanbesteden uit van een wederzijdse afhankelijkheid van gemeente en maatschappelijke organisaties.
De praktijkkennis en ervaring van de maatschappelijke
organisaties moet actief gebruikt worden ter aanscherping
van het beleidskader van gemeenten. Bij bestuurlijk
aanbesteden maken we gebruik van de mogelijkheid in
goed overleg met deskundige en creatieve partners een
nieuw afsprakenkader tot stand te brengen waarvan
beide partijen weten dat het werkt. In dit proces krijgen
wensen en eisen vanuit de gemeente en inzichten en
mogelijkheden van aanbieders beiden een plek en worden
in onderhandeling op elkaar afgestemd.
Wat gaan we doen?
• In onze gemeentebegroting gaan we outcome/
maatschappelijk effect benoemen. Voor het sociale
domein geldt dit ook.
• Aan ons gemeentelijk inkoopbeleid voegen we een
sociale paragraaf toe.
• Voor de decentralisaties en bekostiging van nieuwe
diensten in het sociale domein gaan we voor de
totstandkoming van de financiering bij voorkeur
bestuurlijk aanbesteden of vergelijkbare vormen.
14
Visie Sociaal Domein
Visie Sociaal Domein
15
Colofon
Gemeente Zwolle
Maart 2013
Foto’s: gemeente Zwolle, Gerlinde Schrijver
[email protected]
www.zwolle.nl/sociaaldomein