kernleerstof vwo 4 hfdst 7 par. 4

HOOFDSTUK 7
§ 4 De democratische revoluties
V.S.
In de loop van de 16de en 17de eeuw waren er steeds meer kolonisten naar Noord Amerika
gekomen.
Motieven
-politieke vrijheid
-godsdienstige vrijheid
-gelijkheidsgedachte
-nieuw bestaan opbouwen
ontvluchten aan het absolutisme
ontvluchten aan vervolging door de staatskerk
ontvluchten aan de standenstaat (van krantenjongen tot….)
ontvluchten aan uitzichtloos bestaan (Amerika land van
onbegrensde mogelijkheden)
Kolonisten vooral uit (zie kaartjes)
-Engeland → ontstaan van 13 kolonies aan de oostkust (incl Nieuw Nederland)
-Frankrijk → langs de Mississippi (van Louisiana tot Canada )
-Spanje → vanuit Mexico (Florida,Californie,Texas en Nieuw Mexico)
Reeks oorlogen En – Fr (En wilde gebiedsuitbreiding in westelijke richting)
Laatste oorlog is de 7 jarige oorlog (1756-1763). En wint en neemt de Fr gebieden over.
En wilde de kolonies mee laten betalen aan de kosten van die oorlogen dmv nieuwe
belastingen. De kolonisten verzetten zich hiertegen en eisten invloed op de besteding van de
belastinggelden via invloed op de En politiek→ No taxation without representation.
(ze wilden natuurlijk niet echt invloed op het En beleid, maar gewoon geen belasting)
Een tweede oorzaak voor het conflict met de En regering lag op politiek gebied.
Hoewel elke kolonie onder leiding van een En goeverneur stond, was er een grote mate van
locaal zelfbestuur gegroeid (denk aan de afstand en de reden waarom velen naar Amerika
gekomen waren) Onder invloed van de ideeën van de Verlichte schrijvers verzetten de
kolonisten zich in toenemende mate tegen de invloed van de Engelse koning.
Een derde oorzaak ligt op economisch gebied. Engeland vond, dat de kolonie er was voor het
moederland en belemmerde de Amerikaanse handel, want Amerika moest een afzetmarkt
voor Engelse producten blijven.
De aanleiding voor het uitbreken van het conflict wordt een reeks van gebeurtenissen.
Die begint met een reeks nieuwe maatregelen, waaronder de Tea Act (1773), waarin alleen
door de Engelse Oostindische Compagnie aangevoerde thee mocht worden verkocht.
De kolonisten reageren met de Boston Tea Party (als indinanen verklede kolonisten gooien
een lading thee in de haven van Boston)
De Engelsen reageren met een reeks nieuwe maatregelen (de Coercive Acts of Intollerable
Acts) om de kolonisten te straffen oa door het sluiten van de haven van Boston (1774)
Daarop komt het 1ste Continentale Congres bijeen, dat de Engelse maatregelen afwijst en
besluit tot een boycot van Engelse producten. Ook gaan de kolonisten zich bewapenen.
De directe aanleiding is dan het incident bij Concorde(1775), waarbij Engelse troepen die een
Amerikaanse wapenvoorraad in beslag willen nemen door Amerikaanse troepen worden
tegengehouden, waarop de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog uitbreekt (1776-1783)
De Amerikanen roepen het 2de Continentale Congres bijeen, dat George Washington aanstelt
tot leider van de Amerikaanse troepen.
Dat Congres neemt ook de Declaration of Independance aan (zie tekstje) gebaseerd op de
ideeën van Locke.
Hoewel de Engelsen militair veel sterker zijn verliezen ze toch, omdat de kolonisten veel
fanatieker vochten op eigen terrein, maar vooral door de steun van Frankrijk en De Republiek
(hetgeen ons in oorlog met Engeland brent, de al eerder genoemde 4de Engelse zeeoorlog)
In 1787 wordt een gronwet aangenomen (de eerste grondwet ter wereld) gebaseerd op de
ideeën van Montesqieu (zie schema)
De VS worden een federale staat (Bondsstaat)
De oorspronkelijk tekst van die grondwet blijft gehandhaafd (de grondwet wordt later niet
herschreven zoals in Nederland) Toevoegingen in de vorm van amendementen bv
Bill of Rights (de eerste 10), waarin de grondrechten van de burgers staan zoals vrijheid van
meningsuiting, vrijheid van godsdienst enz
Frankrijk en De Republiek
Ook in Frankrijk zal een revolutie uitbreken.
Oorzaken
-ontevredenheid met het absolutisme oiv de Verlichte ideeën
-ontevredenheid met de Standenstaat
-ontevredenheid met de economische situatie (armoede door hoge belastingen)
Uit dat laatste komt ook de aanleiding voort.
In 1789 gaat de Franse staat failliet. Om de financiële problemen op te lossen roept Lodewijk
XVI voor het eerst sinds 1614 de Staten Generaal weer bijeen.
Die gaan onmiddellijk ruzie maken over de stemprocedure.
Er zijn 300 vertegenwoordigers van de adel, 300 van de geestelijkheid en 600 van de Derde
stand. Moet er nu per stand gestemd worden (dan winnen de 1ste en 2de stand altijd) of
hoofdelijk (dan wint de Derde stand geholpen door een aantal vertegenwoordigers uit 1 en 2)
De Derde stand loopt weg uit de Staten Generaal en noemt zich voortaan de Nationale
Vergadering en legt de Eed in de Kaatsbaan af (niet uiteen gaan voordat Fr een grondwet
heeft)
Ook de bevolking komt in actie
-14 juli → bestorming van de Bastille (een gevangenis)
-boeren valle adel aan → velen vluchten naar het buitenland (emigrés)
De Nationale Vergadering neemt de volgende besluiten
-afschaffen van de standenstaat
-onteigenen kerkbezit om de staatsschuld af te lossen
-Verklaring van de rechten van de mens en de burger (zie boek)
In 1791 komt er een grondwet → Fr wordt een constitutionele monarche.
Koning vlucht, maar wordt betrapt→
Radicale fase (1792-1795) → macht verschuift naar de gewone burgers → Jacobijnen olv
Robespierre grijpen de macht. Maatregelen
-instellen van de Terreur → revolutie eet haar eigen kinderen op
-koning afgezet en onthoofd (guillotine) → Fr wordt een republiek
-iedereen gelijk (citoyen)
-afschaffen van de chr godsdienst → eredienst van de Rede
-instellen van de diensplicht om het land te verdedigen tegen de invallende Oostenrijkers en
Pruisen (later gaat Fr zelf in de aanval om de revolutie te exporteren
↓
in 1795 wordt De Republiek veroverd
-Willem V vlucht naar En
-Ned wordt de Bataafse Republiek (vazalstaat van Fr) olv de patriotten
-1798 eerste grondwet van Nederland
-eenheidsstaat
-rechtsstaat
-Nationale Vergadering met alg
kiesrecht gekozen
In 1795 Contra-revolutie → macht naar 5 directeuren → grote onrust
-royalisten willen herstel Ancien Regime
-radicalen willen 2de fase terug
In 1799 staatsgreep van Napoleon
Enerzijds Fr een dictatuur → 1804 keizer
Napoleon begint een reeks veroveringsoorlogen
Censuur en geheime politie
Anderzijds behoud van sommige verworvenheden van de revolutie
-gelijkheid voor de wet
-standaardisering maten en gewichten
-Code Napoleon
-Wetboek van Strafrecht
-Wetboek van koophandel
-Burgerlijk wetboek → burgerlijke stand (achternamen)
Alleen En en Rusl niet veroverd
En → Continentaal stelsel → econ boycot van En
Rusl→ 1812 (mislukte) aanval van Napoleon → begin van zijn ondergang
Ondertussen in Nederland steeds meer Fr invloed →
-1806-1810 Koninkrijk Holland olv Lodewijk Napoleon
-1810-1813 Nederland een provincie van Fr
Na de nederlaag in Rusland in 1813 slag bij Leipzig → Napoleon verliest en wordt naar Elba
Verbannen
In Nederland wordt Willem I (zoon van stadhouder Willem V) soeverein vorst
In 1815 ontsnapt Napoleon van Elba → slag bij Waterloo → Napoleon naar St. Helena
In Nederland wordt Willem I koning van het koninkrijk der Nederlanden (benelux)
Enerzijds verlicht despoot, anderzijds grondwet met elementen uit de Bataafse tijd