Subvraag (1)

Antoeska Renes-van der Linden
Amadeus Lyceum, Vleuten
Subvraag (1): Wat zijn studievaardigheden eigenlijk?
Situatie op het Amadeus Lyceum in kaart brengen:
- korte vragenlijst uitzetten bij de zes mentoren van 2 havo
- onderzoeken wat er in de schoolgids staat over studievaardigheden
- onderzoeken of er op school al op enige wijze wordt gewerkt aan de verbetering van
studievaardigheden
Onderzoeken of er literatuur is over het onderwerp ‘studievaardigheden’
Situatie op het Amadeus Lyceum:
Korte vragenlijst aan mentoren:
Uit de korte vragenlijst (zie bijlage) komt naar voren dat -volgens de mentoren- onder goede
studievaardigheden bij leerlingen de volgende vaardigheden vallen:











goed en systematisch plannen
goed organiseren
diverse leerstrategieën kennen en beheersen
de best passende leerstrategie kiezen
overzichtelijk werken met documenten
agenda, schriften en boeken paraat hebben
zorgen voor een overzichtelijke tas en kluisje
werk op tijd afmaken en inleveren
alert/geconcentreerd zijn
initiatief nemen
hulp vragen
Schoolgids
Het onderwerp ‘zelf leren plannen’ wordt uitgelegd als één
van de dingen die op het Amadeus vanaf het eerste leerjaar
centraal staan. Samengevat geeft de schoolgids aan dat het
‘zelf plannen’ wordt geleerd, geoefend en geëvalueerd.
In de schoolgids wordt verder benadrukt dat er vier
kernwaarden zijn. Eén daarvan is ‘zelfsturing; eigen keuzes maken’. Dit wordt vervolgens
uitgelegd als ‘dat de leerlingen de verantwoordelijkheid krijgen die zij zelf in het leerproces
aankunnen’.
Vrij vertaald zou je kunnen zeggen dat de school belooft dat leerlingen wel een grote mate
van zelfsturing en vrijheid krijgen, maar pas als ze er blijk van geven dit ook te beheersen.
Conclusie: ‘Zelfsturing’ in het leerproces, zou je, minstens ten dele, kunnen vertalen met ‘het
beheersen van studievaardigheden’. Aangezien dit één van de vier kernwaarden van de
school is, lijkt het me dan ook belangrijk dat de school middelen heeft om de zelfsturing/
beheersing van studievaardigheden te meten en versterken.
Verbetering van studievaardigheden: tweedaagse cursus voor M&M
Door toeval kwam ik erachter dat er op het Amadeus Lyceum wel een korte cursus /
workshop studievaardigheden wordt gegeven door Niels Frerichs, een collega van het vak
M&M. Dit is wat hij erover te zeggen heeft:
Hoewel er lessen over studievaardigheden worden aangeboden, gebeurt dit helaas vaak
fragmentarisch: dan weer tijdens mentoraat (waarbij de focus met name op plannen en
samenwerken ligt), dan weer als onderdeel van een reguliere les (i.e. hoe leer je voor mijn
vak?). Zo ook bij M&M; elk jaar bieden wij leerlingen een naschoolse cursus aan waarbij de
focus met name op samenvatten en het leren van lange teksten ligt. Deze vaardigheden heb
je bij M&M nodig, maar kunnen natuurlijk ook bij andere vakken ingezet worden.
Leerlingen kunnen zichzelf opgeven voor de tweedaagse cursus. Leerlingen die onvoldoende
scoren voor M&M worden dringend verzocht de cursus bij te wonen.
Het materiaal bestaat uit een boekje dat
leerlingen krijgen met algemene studietips.
Tijdens de cursus worden teksten geprojecteerd
die we klassikaal behandelen (e.g. samenvatten,
signaal woorden benoemen, etc.).
Zoals ik zei gebeurt het aanbieden van
studievaardigheden helaas te fragmentarisch. Er
ligt een taak dit te bundelen en te
professionaliseren.
Uit dit relaas komt naar voren dat we nog één belangrijke vaardigheid kunnen toevoegen
aan het lijstje:
 samenvatten
daarnaast noemt Niels ‘het leren van lange teksten’. Dit zou kunnen worden geschaard
onder ‘diverse leerstrategieën kennen en beheersen’ en/of ‘de best passende leerstrategie
kiezen’.
Literatuur:
Er zijn diverse boeken over studievaardigheden in het HBO, maar niet zozeer over
studievaardigheden in het VO. Als je beter gaat zoeken is er wel veel te vinden over ‘leren
leren’. Om dieper in te gaan op het onderwerp ‘studievaardigheden’ voor voortgezet
onderwijs, lijkt het verstandig om over te schakelen naar de term ‘leren leren’.
Na enig zoeken en vergelijken kom ik uit bij twee boeken c.q. methodes die recent zijn
geschreven over ‘leren leren’ en mij de moeite waard lijken. Ik wil me in het vervolg
onderzoek gaan richten op deze boeken.
Boek 1: Leren Leren en het maximale uit jezelf
halen. Door: Remind Learning.
In dit werkboek worden wetenschappelijke
kennis en praktische ervaringen van ons
samengebracht in de vorm van oefeningen,
tips en opdrachten om slimmer en
gemotiveerder te gaan leren. Het boek is
interactief en werkt nauw samen met onze
website. Op de site staan filmpjes bij de
oefeningen, verdiepende en aanvullende
informatie, en nog meer tips om slimmer en
gemotiveerder te leren!
Boek 2: Ik leer beter leren (werkboek /handleiding). Door: Ineke Brugman en Lenneke Bazen
Efficient leren vereist bepaalde vaardigheden. De praktijk leert dat de meeste leerlingen van
het voortgezet onderwijs deze studievaardigheden onvoldoende bezitten. Vanuit die
vaststelling is dit boek geschreven. Het is een hulpmiddel voor iedereen die gericht met
jongeren aan de slag wil op het gebied van studievaardigheden. De Handleiding staat
uitgebreid stil bij de manier waarop elke docent de methodieken kan toepassen in specifieke
situaties. In het bijhorende Werkboek staat oefenmateriaal voor de leerlingen.
Wikipedia:
Studievaardigheden zijn vaardigheden die nodig zijn bij een studie. Het gaat om
vaardigheden zoals het verzamelen en lezen van informatie, het onderscheiden van hoofd
en bijzaken, aantekeningen maken, onderstrepen, samenvatten en presenteren.
Leren leren is het leren hoe je moet leren. Het is daarmee een metavaardigheid; een
vaardigheid in het vaardig worden.
Het gaat onder meer om studeervaardigheden, studieplanning, geheugentechnieken,
gebruik van naslagwerken (atlas, woordenboek) onderscheid maken tussen hoofd- en
bijzaken, samenvatten en schema's opstellen.
Meestal is het geen apart schoolvak maar wordt het bij de
verschillende vakken impliciet behandeld.
Bij Leonardoscholen wordt het als apart vak gegeven;
Meerdere hoogbegaafde leerlingen hebben door te weinig
uitdaging in het reguliere basisonderwijs het leren afgeleerd.
Citaat uit
‘Leraren leren leren’ Realistisch opleidingsonderwijs, geïnspireerd door Ph. A. Kohnstamm
Inaugurele rede, uitgesproken door dr. F.A.J. Korthagen bij de aanvaarding van het ambt van
bijzonder hoogleraar op de Kohnstamm-leerstoel aan de Universiteit van Amsterdam.
…..
Ik begin met een leerpsychologische insteek. Eén van de meest opvallende ontwikkelingen in
de theorievorming over leren is het belang dat tegenwoordig gehecht wordt aan het
vermogen van de lerende om het eigen leren te sturen. In dat opzicht is Kohnstamm ons al
vroeg in deze eeuw voorgegaan. Waarschijnlijk is hij het meest bekend geworden door zijn
nadruk op het leren denken. Kohnstamm wees erop dat kennis van het
denkproces belangrijker is dan kennis van het denkresultaat (Kohnstamm, 1932b; zie ook
Deen, 1969, p.11). Daarmee liep hij decennia voor op de huidige studiehuisgedachte en
actuele noties als zelfstandig leren en leren leren. Overigens doe ik Kohnstamm onrecht door
dit te stellen, want hij was aanmerkelijk nauwkeuriger in de formulering van zijn theoretische
gezichtspunten dan veel recente publicaties over zelfstandig leren en leren leren. Deze
begrippen worden in veel verschillende en vaak zeer onduidelijke betekenissen gehanteerd
(Van der Sanden, 1997). Ik ben van mening dat Kohnstamm (1948, p. 401) ons een veel
betere term aanreikt om aan te duiden waar het om gaat, namelijk het leren denken onder
eigen verantwoordelijkheid………
Gevonden op: http://www.waarden.org/studie/hoeken/2artikelen/