1 - Kerknet

GOD ONTMOETEN IN ZIJN WOORD
JAARTHEMA 2008
PRESENTATIE STARTAVOND GENT
10 SEPTEMBER 2008
1
God ontmoeten
“Niemand”, vrienden, “niemand heeft ooit God gezien”. Die “woont in ontoegankelijk licht”. Zo
ontoegankelijk, dat velen vandaag zijn spoor bijster raken in ons gestresseerd en verward leven.
Velen zoeken naar een zin voor hun bestaan, naar erkenning en aanvaarding, maar ze blijven op hun
honger.
Beseffen wij nog wel, vrienden, hoe bevrijdend het evangelie is? Geen naïeve blijde boodschap, want
de Allerhoogste woont inderdaad in ontoegankelijk licht. Maar in Jezus is Hij onder ons komen
wonen. Jezus is “licht uit Licht” en zijn licht schijnt in de duisternis. In Jezus raakt de hemel de aarde.
Gods vriendelijk licht flitst op in Jezus: vaak op de breuklijnen van het aards bestaan, temidden van
onze angst en nood, waar we het niet zouden verwachten. Juist bij het kruis van mensen maakt zijn
liefde een nieuw begin. Met Hem opent zich een perspectief op een menselijke wereld zoals God die
wil. Met Jezus wordt onze ervaring transparant voor Gods aanwezigheid. Daar vinden wij woorden
om Hem te ontmoeten.
Onze bisschoppen stellen voor, vrienden, om ons hierin te verdiepen. Het is de kern van ons geloof.
In Jezus kunnen wij “God ontmoeten in zijn Woord”. Wij moeten daarbij niet alleen denken aan de
Schriften. Gods Woord is zoveel breder. Zijn Woord betekent: zijn communicatie, het contact dat Hij
met zijn schepping zoekt. Zo luiden de eerste zinnen van de brochure:
,,Gods liefde kan op vele manieren het hart van mensen raken. Verrassend en onvoorzien
kunnen ervaringen van God gaan spreken. Soms wordt onze wereld transparant voor een liefde
die groter is dan onszelf en die ons vernieuwt. Gods Woord kan ons op vele wijzen aanspreken.
Sommigen ontdekken iets van het evangelie tijdens een mooie viering. Anderen vinden
inspiratie in een ernstig woord dat hun leven oriënteert. Nog anderen raken geïntrigeerd door het
engagement van een groep christenen”.
Meteen raken we de drie thema’s aan van de nieuwe brochure:
o De basisgedachte is die van een sprekende God. Daarop focust het eerste hoofdstuk: dat God
contact wil met de mens.
o Het tweede hoofdstuk handelt over de Schriften. Die vertellen ervaringen, waarin mensen God
op het spoor zijn gekomen en waarin ook wij Hem kunnen ontmoeten.
o Het derde hoofdstuk gaat over onze wereld, waar God nog steeds spreekt en waar Hij een volk
verzamelt om teken te zijn voor zoekende mensen.
2
2
2.1
Een blik in De brochure
God die spreekt
Vrienden, wij zitten hier met velen op deze startavond met een nieuw pastoraal jaar voor de boeg. We
kunnen in zo’n jaar veel doen voor catechese. We kunnen ons engageren voor een betere wereld.
We kunnen over het evangelie spreken en schrijven. We kunnen voorgaan en preken. Maar dat kan
evengoed als we van God verwijderd zijn. In zijn jonge jaren was Dietrich Bonhoeffer voortdurend
geëngageerd op al die terreinen en toch voelde hij zich minstens zo onvoldaan als wij:
‘Ik had al veel gepreekt, bekent hij, ik had al veel van de kerk gezien en toch was ik nog steeds
geen christen geworden. Ik had ook nog nooit of maar heel weinig gebeden. Ik was bij al mijn
verlatenheid heel tevreden over mezelf. Daaruit heeft de Bijbel me bevrijd en vooral de
bergrede. Vanaf dat moment is alles anders geworden. Dat was een geweldige bevrijding’.
De grote verandering kwam als Bonhoeffer in de Schriften Gods levend Woord ontdekte en voor het
eerst leerde antwoorden in het gebed. Sindsdien noemde Bonhoeffer ,,elk woord van de heilige
Schrift een liefdesbrief van God aan ons persoonlijk’’. De Schrift is als een brief. We ontmoeten daarin
een sprekende God. De Heer zoekt blijkbaar contact. Maar Hij moet zich behelpen met discrete
tekens, met voorzichtige gebaren. Hij mag niets forceren. Hij kan slechts wachten tot ons hart open
gaat.
Kijk naar een nieuwe Nederlandse Bijbelvertaling uit Naarden. Vooraan in het werk vind je geen
exegetische inleiding en geen voorwoord van een kerkberstuur. De toon wordt er gezet door een stuk
uit een liefdesgedicht van Leo Vroman. Niet bepaald het soort literatuur die je hier verwacht, maar de
vertaler weet feilloos waar het God om te doen is. Zo spreekt God in het gedicht:
Gedrukte letters laat ik u hier kijken,
maar met mijn warme mond kan ik niet spreken,
mijn hete hand uit dit papier niet steken;
wat kan ik doen? Ik kan u niet bereiken.
Ik zou wel onder deze bladzij willen zijn
en door de letters heen van dit gedicht
kijken naar uw lezende gezicht
en hunkeren naar het smelten van uw pijn.
Lees dit dan als een lang verwachte brief,
en wees gerust, en vrees niet de gedachte
dat u door deze woorden werd gekust:
Ik heb je zo lief.
3
2.2
Gods Woord in de Schrift
Hoe zijn de Schriften ontstaan? En hoe kunnen ze vandaag hun kracht hervinden?
De Bijbel verwerpt het fundamentalisme. De joden konden God niet rechtstreeks horen langs een
stem uit de wolken, zoals u mijn stem nu hoort uit de boxen. Gods Woord is niet zo grijpbaar als een
woord van mensen. God kan ‘spreken’ zonder woorden. Hij richt zich tot de mens in zijn schepping en
in alles wat gebeurt: niet enkel in religieuze ruimtes als tempels of kathedralen, maar vooral in het
leven van de mensen. Zijn appèl klinkt in het weerbarstige bestaan, in het gelaat van de verknechte
en de vreemde, in de weerloosheid van zieken en gehandicapten, in het diepe verlangen van
mensen, zelfs in de stilte van zijn schijnbare afwezigheid. In dat alles klinkt een non-verbale
boodschap aan de mensen.
Hoe slaagde Israël erin die boodschap te verstaan? We onderscheiden drie stappen:
o Het Woord van God houdt verband met wat gebeurt. Om het te ontwaren is er
scherpzinnigheid en aandacht nodig. Het volk ervaart de nabijheid van de Heer bij de
uittocht uit Egypte. En eeuwen later worden de leerlingen getroffen door de nieuwe
uittocht in alles wat Christus zegt en doet. Men is deze gebeurtenissen gaan lezen: dus
onderkennen en er de verschillende facetten van verzamelen, want ‘lezen’ betekent
namelijk verzamelen.
o Vervolgens zijn Israël en de jonge Kerk blijven stilstaan bij die ervaringen. Mensen
denken erover na. Zij overwegen de geschiedenis en herkennen soms Gods Woord, zijn
openbaring.
o Wie dat doet, moet het ten derde beamen. Hier wordt een antwoord gegeven op de stem
waardoor men zich aangesproken weet. Dit antwoord weerklinkt in gebed en in een
levensstijl van liefde tot de naaste. God wil immers geen vrijblijvende relatie. Hij wil ons
vernieuwen en in onze liefde laten oplichten aan iedereen wie Hij werkelijk is.’’
De verhalen van Israël en Jezus werden doorverteld en uiteindelijk op papier gezet. Ze werden
daarbij steeds verder geactualiseerd en verrijkt. De bedoeling van deze overdracht was natuurlijk
geen archief. Het was niet om oude geschiedenis weer te geven, maar om geschiedenis te maken.
God hoopt met de verhalen onze ogen te openen voor zijn aanwezigheid vandaag. Daartoe moeten
we de drieslag van de bijbelse geschiedenis hernemen.
o Eerst moeten wij tot begrip komen van de oude tekst. Dat vergt een aandachtige lezing en de
moderne exegese biedt daarbij een geweldige hulp.
o Er is meer. Je moet de tekst niet enkel verstaan, maar ook overwegen. Je moet erin
doordringen om oog te krijgen voor Gods presentie, niet enkel in een ver verleden, maar ook in
onze moderne wereld. Om dat te vinden, moet je elke tekst plaatsen in het groter verband van
de bijbelse geschiedenis, die zich doorzet tot op vandaag. Daartoe moet je de schrifttekst
telkens weer lezen en herlezen, ja ‘herkauwen’. Je moet je de tekst zo eigen maken, dat hij zijn
smaak prijs geeft. Opeens kan een vers je opvallen en je hart raken. Sterker nog: een woord
dat je gisteren niets zei, kan je vandaag de ogen openen en je door je dag heen leiden.
o Wie zo een Woord van God erkent, wil een antwoord geven. De Bijbel is een brief voor jou. Als
je hem ontvangen en begrepen hebt, wil je reageren, net als bij mail of sms. Wat je aan God
antwoordt, kan van alles zijn. Soms klacht en onbegrip, maar evengoed vreugde en dank.
Dorheid en mistroostigheid moeten ons niet afschrikken: zo’n leegte blijft niet zonder zin,
omdat zij ons doet ervaren dat wij geen meesters zijn van Gods aanwezigheid.
4
2.3
Het Woord in de Kerk
Het antwoord op Gods Woord kan niet louter bij woorden blijven. Wie echt Gods liefde ervaart, stapt
binnen in Góds gemeenschap. Dat is de Kerk, die God roept en verzamelt. Het is een volk van
mensen die Gods spreken hebben ontwaard en beantwoord. Zij kunnen het leven met Hem delen.
Niet om zich superieur boven anderen te stellen, maar: als een bescheiden begin van Gods nieuwe
familie. Ze moeten Gods liefde aan de mensen tonen, vooral aan hen die te lijden hebben van
verdrukking, armoede, ziekte en miskenning. Dat alles vergt een concrete plaats, een eigen manier
van leven, een gelovige gemeenschap, kortom: een Kerk.
Drie taken heeft de Kerk op basis van Gods Woord.
o Ten eersten: het evangelie zo doorgeven, dat het hart van mensen wordt geraakt. Jezus kon
het als geen ander. In zijn parabels kwam God zelf aan het woord: aanstootgevend, maar
aanstekelijk voor wie zijn hart opende. Dat moeten wij vandaag herontdekken. Niet alleen in
onze catechese voor anderen. Dat natuurlijk ook, maar de eerste bestemmelingen voor Gods
Woord zijn wij. Het is in onze Kerk, dat we steeds meer onze oren moeten open maken voor
God. Het klinkt vreemd, maar het is waar: wie het eerst nood heeft aan catechese, zijn wij
christenen. Wie onder ons het WeG-project heeft meegemaakt of de School voor
Geloofsverdieping weet wat ik bedoel. Zoveel hete hangijzers in de Kerk vinden een
perspectief, als wij weer geraakt worden door het vuur van het evangelie.
o Om de Schriften te verstaan, moet je ze meemaken in de praktijk en dat gebeurt in de liturgie.
Daar is de Schrift als een vis in het water. Ze vindt er niet alleen een verklaring, maar ze wordt
er levende realiteit. Denk aan de paaswake. In die nacht trekt een stoet van lezingen aan ons
voorbij en wij worden uitgenodigd om van harte mee te gaan. Het verhaal van Genesis wil
onze geschonden aarde nu herscheppen. De exodus wil ons weer loswrikken uit wat ons
beklemt, niet in het minst in onze parochie of gemeenschap. Het evangelie van Christus’
verrijzenis wil ons méé doen opstaan. Nooit vertelt de Kerk zoveel verhalen als in deze nacht.
Maar, in alle teksten gaat het om de ene reële geschiedenis van God die ons wegroept van het
duister naar het licht. Dat Paasgebeuren herhaalt zich wekelijks op zondag. Gods Woord wil
ons doen opstaan.
o Wat we doen in de liturgie, staat niet op zich. Als we daar opstaan en ten leven komen, mag
zich dat niet beperken tot een uurtje op zondag. Gods Woord wil het concrete leven raken van
elke dag, en de zondag moet de toon zetten. Het moet een dag zijn van onthaasting en
ontmoeting, van ontspanning en van feest. Laat me twee zaken bij name noemen voor de
zondag en de weekdag: .
- Een: de vriendschap onder christenen. Laten wij niet vergeten hoe die liefde in de jonge Kerk
de ogen geopend heeft van velen. De evangelische stijl van leven maakte een grootse indruk.
Het hielp de zoekers het evangelie te verstaan.
- Even belangrijk als fraterniteit onder christenen is hun solidariteit met mensen in nood. Ook
hier wil Gods Woord vrucht dragen. Wij delen ‘de vreugde en de hoop, maar ook het verdriet
en de angst van de mensen van vandaag, vooral van de armen en van hen die, hoe ook, te
lijden hebben’ (Gaudium et spes, 1).
Alleen zo worden we in de Kerk een levende Bijbel, even missionair als de Schriften zelf. We worden
dan dan wat we moeten zijn:
‘een brief van Christus, niet met inkt geschreven maar met de Geest van de levende God, niet
gegrift op stenen tafelen maar geprent in het hart van levende mensen’ (2Kor 3,3).’
5
3
Nog even praktisch
Op het internet, vrienden, vindt u een werkmap voor dit jaar. Ze bestaat uit 8 teksten, die ook als
Focustekst in Kerkplein verschijnen.
De eerste drie teksten zijn een leeswijzer bij de brochure van de bisschoppen.
De vijf volgende teksten werken telkens een deelaspect van deze brochure uit.
-
God ontmoeten in de Schrift,
-
God ontmoeten in de broederlijkheid,
-
God ontmoeten in de diaconie,
-
God ontmoeten in zijn roeping voor elke van ons,
-
God ontmoeten in de liturgie (Hiervoor is nu ook op ruime schaal een handige brochure van het
ICLZ voor alle medewerkers in de liturgie. En daarnaast een inspirerende brochure voor de
lectoren die nog in de nodige exemplaren gratis wordt toegestuurd.)
We kunnen ons concentreren op één van die laatste vijf thema’s en ter plaatse een langere werking
daarrond opzetten, om onze praktijk op één van die punten tegen het licht te houden en zonodig te
veranderen. Ook daartoe zijn er op het internet suggesties voorzien. En natuurlijk komen de mensen
van de diocesane diensten graag ter plaatse voor hulp en advies. Ik wens u in het nieuwe werkjaar
veel geluk, beste mensen, en ik dank u voor uw aandacht.
Lode Aerts