Klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur

1‐10‐2013
Tijd van Grieken en Romeinen
Klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur..
• De (beeldhouw)kunst en architectuur uit de Grieks‐Romeinse tijd werd in de eeuwen daarna als voorbeeld en van blijvende waarde beschouwd. Vandaar dat we de cultuur van de Grieken en Romeinen de klassieke
cultuur noemen.
© Sint-Janslyceum ‘s-Hertogenbosch, Theo Manders
Tijd van Grieken en Romeinen
Klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur..
• Ontwikkeling Griekse beeldhouwkunst: 570 v. Chr. ‐> 480 v. Chr.
Steeds betere beheersing anatomie, streven naar een perfect lichaam.
© Sint-Janslyceum ‘s-Hertogenbosch, Theo Manders
Tijd van Grieken en Romeinen
Klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur.
• Ontwikkeling Griekse beeldhouwkunst: 5e eeuw v. Chr.
Afbeeldingen van de volmaakte geïdealiseerde mens (klassiek schoonheidsideaal)
Contraposto
1
1‐10‐2013
Tijd van Grieken en Romeinen
Klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur.
• Ontwikkeling Grieks‐Hellenistische beeldhouwkunst: Vanaf 4e eeuw v. Chr.
Meer dynamiek en emoties.
Tijd van Grieken en Romeinen
Klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur.
• Ontwikkeling Romeinse beeldhouwkunst: Veel kopieën van Griekse voorbeelden, minder naakt en meer portretten.
Tijd van Grieken en Romeinen
Klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur.
• Klassiek: voorbeeld voor latere tijden.
David, Michelangelo, renaissance 1504
Napoleon, Canova, neoclassicisme 1800
Venus, Dali, surrealisme, 1925 2
1‐10‐2013
Tijd van Grieken en Romeinen
Klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur.
• Klassiek: voorbeeld voor latere tijden, in de reclame.
Tijd van Grieken en Romeinen
Klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur.
• Klassiek: voorbeeld voor latere tijden, in de reclame.
Tijd van Grieken en Romeinen
Klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur.
• Klassiek: voorbeeld voor latere tijden, in het bedrijfsleven.
3
1‐10‐2013
Tijd van Grieken en Romeinen
Klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur.
• Klassiek: voorbeeld voor latere tijden, in het bedrijfsleven.
Tijd van Grieken en Romeinen
Klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur.
• Klassiek: voorbeeld voor latere tijden, in cartoons.
Tijd van Grieken en Romeinen
Klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur.
• Griekse architectuur:
Fronton / Timpaan
IONISCH
DORISCH
fries
architraaf
CORINTHISCH
fries
architraaf
4
1‐10‐2013
Tijd van Grieken en Romeinen
Klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur.
• Griekse architectuur: oorspronkelijk hout.
Tijd van Grieken en Romeinen
Klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur.
• Griekse architectuur: later stenen stapelen.
Tijd van Grieken en Romeinen
Klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur.
• Griekse architectuur: rondom trappen en aan alle kanten toegankelijk.
5
1‐10‐2013
Tijd van Grieken en Romeinen
Klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur.
• Romeinse architectuur: tempel op hoog podium, trap aan de voorzijde.
Maison Carrée (Nîmes, Frankrijk), Tijd van Grieken en Romeinen
Klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur.
• Romeinse architectuur: technische verbeteringen; baksteen, beton, koepels en boogconstructies.
Pantheon (Rome)
Tijd van Grieken en Romeinen
Klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur.
• Romeinse architectuur: technische verbeteringen; baksteen, beton, koepels en boogconstructies.
Basilica (Trier)
Triomfboog van Constantijn (Rome)
6
1‐10‐2013
Tijd van Grieken en Romeinen
Klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur.
• Romeinse architectuur: technische verbeteringen; baksteen, beton, koepels en boogconstructies.
Colosseum (nu)
Colosseum (toen)
Tijd van Grieken en Romeinen
Klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur.
• Romeinse architectuur: technische verbeteringen; baksteen, beton, koepels en boogconstructies.
Tijd van Grieken en Romeinen
Klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur.
• Klassiek: voorbeeld voor latere tijden, in de Europa.
Arc de Triomphe
Brandenburger Tor
7
1‐10‐2013
Tijd van Grieken en Romeinen
Klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur.
• Klassiek: voorbeeld voor latere tijden, in de USA.
Het capitool
Wall street stock exchange
Supreme court
Tijd van Grieken en Romeinen
Klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur.
• Klassiek: voorbeeld voor latere tijden, in cartoons.
Tijd van Grieken en Romeinen
Klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur.
• Klassiek: voorbeeld voor latere tijden, in disneyland.
8
1‐10‐2013
Tijd van Grieken en Romeinen
Klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur.
• Klassiek: voorbeeld voor latere tijden, het Sint‐Janslyceum.
Tijd van Grieken en Romeinen
Kenmerkende aspecten: • Klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur..
• De groei van het Romeinse imperium waardoor de Griek‐Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.
Via oorlogsbuit kwam de Griekse kunst naar Rome. Via de tot slaaf gemaakte Griekse schrijvers, leraren, artsen etc. kwam ook de Griekse cultuur en wetenschap de Romeinse maatschappij binnen.
Via nieuwe veroveringen verspreidde zich deze cultuur verder in Europa.
VIA = Latijns voor WEG
Tijd van Grieken en Romeinen
De groei van het Romeinse imperium waardoor de Griek‐Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.
753 v. Chr. Monarchie
509 v. Chr. Republiek (Res publica)
27 v. Chr. Keizerrijk
© Sint-Janslyceum ‘s-Hertogenbosch, Theo Manders
9
1‐10‐2013
Tijd van Grieken en Romeinen
De groei van het Romeinse imperium waardoor de Griek‐Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.
753 v. Chr. Monarchie
509 v. Chr. Republiek (Res publica)
27 v. Chr. Keizerrijk
Tijd van Grieken en Romeinen
De groei van het Romeinse imperium waardoor de Griek‐Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.
753 v. Chr. Monarchie
509 v. Chr. Republiek (Res publica)
27 v. Chr. Keizerrijk
Res Publica = zaak van het publiek / volk
Plebejers = gewone burger
Patriciërs = leden van de Romeinse adel
Senaat = groep van 100‐900 senatoren die het Romeinse staatshoofd assisteerden. Consuls= 2 hoogste bestuurders in de republiek, stonden aan het hoofd van de senaat, vanaf 367 v. Chr. moest er een van plebejische afkomst zijn. Er waren er 2 zodat men elkaar kon controleren en niet een persoon alle macht naar zich toe kon trekken.
Dictator = ‘degene die dicteert’, bestuurder met vergaande bevoegdheden in tijden van nood (burgeroorlog), b.v.: Julius Caesar.
SPQR
is de afkorting van Senatus Populusque Romanus, ʺDe Senaat en het Volk van Romeʺ, de zinsnede die fungeerde als de officiële naam van het Romeinse Rijk.
Tijd van Grieken en Romeinen
De groei van het Romeinse imperium waardoor de Griek‐Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.
753 v. Chr. Monarchie
509 v. Chr. Republiek (Res publica)
27 v. Chr. Keizerrijk
10
1‐10‐2013
Tijd van Grieken en Romeinen
De groei van het Romeinse imperium waardoor de Griek‐Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.
753 v. Chr. Monarchie
509 v. Chr. Republiek (Res publica)
27 v. Chr. Keizerrijk
Tijd van Grieken en Romeinen
De groei van het Romeinse imperium waardoor de Griek‐Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.
Tijdens de republiek ontwikkelde Rome zich van een kleine stadstaat tot een imperium.
© Sint-Janslyceum ‘s-Hertogenbosch, Theo Manders
Tijd van Grieken en Romeinen
Kenmerkende aspecten:
De groei van het Romeinse imperium waardoor de Griek‐Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.
De Punische oorlogen (264‐146 v. Chr.)
Carthago werd in 146 v. Chr. geheel verwoest door de Romeinen.
‘Ceterum censeo Carthaginem delendam esse’
(Cato Maior)
11
1‐10‐2013
Tijd van Grieken en Romeinen
Kenmerkende aspecten:
De groei van het Romeinse imperium waardoor de Griek‐Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.
De confrontatie tussen de Grieks‐Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur in Noordwest‐Europa.
De Gallische oorlog (de Bello Gallico) 58‐50 v. Chr.
1
Tijd van Grieken en Romeinen
De groei van het Romeinse imperium waardoor de Griek‐Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.
Imperialisme; is een politiek beleid, waarbij een staat streeft naar de uitbreiding van zijn macht of
grondgebied, door andere delen van de wereld te veroveren of er macht over uit te oefenen.
© Sint-Janslyceum ‘s-Hertogenbosch, Theo Manders
Tijd van Grieken en Romeinen
Het Romeinse imperialisme kaart pun. oorlog
12
1‐10‐2013
Tijd van Grieken en Romeinen
De groei van het Romeinse imperium waardoor de Griek‐Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.
753 v. Chr. Monarchie
509 v. Chr. Republiek (Res publica)
27 v. Chr. Keizerrijk
Romeins imperialisme leidde tot steeds grotere macht van de generaals en uiteindelijk tot de ondergang van de republiek. Voorbeeld: Julius Caesar, deze werd vermoord (44 v. Chr.). Reden: hij zou de republiek willen afschaffen.
Tijd van Grieken en Romeinen
De groei van het Romeinse imperium waardoor de Griek‐Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.
Wat men juist wilde voorkomen gebeurde toch. Na een periode van chaos en
burgeroorlogen komt Augustus (27 v. Chr.) als overwinnaar naar voren. Rome
wordt hierna een keizerrijk.
Tijd van Grieken en Romeinen
De groei van het Romeinse imperium waardoor de Griek‐Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.
In de periode vanaf Augustus t/m Marcus Aurelius (180 n. Chr.) heerst er relatieve vrede in het Imperium Romana = Pax Romana. Dit deed men met behulp van een gedisciplineerd leger, goede verbindingen en een sterke grensverdediging. 13
1‐10‐2013
Tijd van Grieken en Romeinen
De groei van het Romeinse imperium waardoor de Griek‐Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.
In de periode vanaf Augustus t/m Marcus Aurelius (180 n. Chr.) heerst er relatieve vrede in het Imperium Romana = Pax Romana. Dit wist men te bereiken met behulp van een sterk gedisciplineerd leger en een goede grensverdediging (de limes). Model van een castellum (legerkamp, onderdeel limes)
Tijd van Grieken en Romeinen
De groei van het Romeinse imperium waardoor de Griek‐Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.
Om hun legers snel te kunnen verplaatsen werd er een netwerk van wegen aangelegd in het rijk. Deze
wegen bevorderden ook de onderlinge handelscontacten en de romanisering van de bezette gebieden.
Tijd van Grieken en Romeinen
De groei van het Romeinse imperium waardoor de Griek‐Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.
Achter de limes vindt een proces van romanisering plaats. Romanisering was het proces waarbij de door de Romeinen onderworpen volken geleidelijk de Romeinse cultuur, gewoonten en taal (het Latijn) overnamen. De steden speelden hierin een grote rol.
Romeinse ‘Porta Nigra’ in Trier (Duitsland)
Romeinse tempel in Frankrijk
In de veroverde gebieden ontstonden villae rustica (landbouwbedrijven). De eigenaars waren vaak geromaniseerde edelen.
14
1‐10‐2013
Tijd van Grieken en Romeinen
De groei van het Romeinse imperium waardoor de Griek‐Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.
Achter de limes vindt een proces van Romanisering plaats. Romanisering was het proces waarbij de door de Romeinen onderworpen volken geleidelijk de Romeinse cultuur, gewoonten en taal (het Latijn) overnamen. De steden speelden hierin een grote rol.
Segovia Spanje
Pont Du Gard, Frankrijk
Tijd van Grieken en Romeinen
De groei van het Romeinse imperium waardoor de Griek‐Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.
Achter de limes vindt een proces van romanisering plaats. Ook bijvoorbeeld door de gebruik van het Romeinse recht en Romeinse valuta.
Tijd van Grieken en Romeinen
Kenmerkende aspecten:
De groei van het Romeinse imperium waardoor de Griek‐Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.
De confrontatie tussen de Grieks‐Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur in Noordwest‐Europa.
Een aantal Germaanse stammen (zoals de
Bataven) waren bij de uitbreiding van het
rijk onderworpen en werden daarna
bondgenoten van het Romeinse Rijk,
waarbij
zij
vrijgesteld
werden
van
belastingen. Ook bij hen was sprake van
romanisering en een aantal werd na gediend
te hebben in het leger, Romeins burger. Vaak
bleven de overwonnen volken bestuurd door
de eigen leiders.
Op deze manier hadden de Romeinen
minder eigen mensen nodig om het
imperium in stand te houden.
15
1‐10‐2013
Tijd van Grieken en Romeinen
De Bataafse bondgenoten
Tijd van Grieken en Romeinen
Kenmerkende aspecten:
De groei van het Romeinse imperium waardoor de Griek‐Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.
De confrontatie tussen de Grieks‐Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur in Noordwest‐Europa.
De limes was een open grenssysteem, er sprake van
wederzijdse beïnvloeding. Niet alleen de Germanen
werden beïnvloed door de Romeinse cultuur, maar ook de
Romeinen namen van de Germanen het een en ander over
(bv. de in ons boek genoemde godin Nehalennia).
Link Rijksmuseum Leiden
Hun oorspronkelijke gewoontes en rituelen vermengde zich met die van de Romeinen. De altaren voor de godin Nehalennia zijn daarvan een sprekend voorbeeld. Schippers en kooplieden wijdden honderden altaren in Romeinse stijl aan haar, als dank voor een behouden vaart.
Tijd van Grieken en Romeinen
Kenmerkende aspecten:
De groei van het Romeinse imperium waardoor de Griek‐Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.
De confrontatie tussen de Grieks‐Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur in Noordwest‐Europa.
16
1‐10‐2013
Tijd van Grieken en Romeinen
Kenmerkende aspecten:
De groei van het Romeinse imperium waardoor de Griek‐Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.
De confrontatie tussen de Grieks‐Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur in Noordwest‐Europa.
Ondanks de romanisering en de wederzijdse beïnvloeding kwam het regelmatig tot conflicten
tussen de Romeinen en de Germaanse stammen. In ‘69 v. Chr. kwamen bijvoorbeeld de Bataven
o.l.v. de oud Romeins‐Bataafs officier Gaius Julius Civilis in opstand.
Opmerking terzijde;
Tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568‐
1648) kreeg de Bataafse opstand een mythische reputatie, waarbij deze ʹvrijheidsstrijdʹ werd vergeleken met de Opstand tegen de Spaanse overheerser. Verwijzingen naar de Bataven waren populair ten tijde van de Republiek. Zo noemde de VOC haar belangrijkste handelsplaats in de Indonesische archipel Batavia en heette Nederland van 1795‐1801 de Bataafse Republiek.
Tijd van Grieken en Romeinen
Kenmerkend aspect:
De ontwikkeling van het jodendom en christendom als eerste monotheïstische godsdiensten.
Tijdens keizer Augustus werd in Palestina Jezus Christus geboren. Zijn aanhangers gingen zich
christenen noemen (naar christos = Grieks voor messias). De christenen gingen de boodschap van
Jezus over de wereld verspreiden. Maar omdat ze monotheïstisch waren weigerden ze ook de
Romeinse goden te vereren. Dat leidde tot diverse periodes van christenvervolgingen (o.a. nadat
Nero de christenen de schuld gaf van de grote brand in Rome (64 n. Chr.)).
Tijd van Grieken en Romeinen
Kenmerkend aspect:
De ontwikkeling van het jodendom en christendom als eerste monotheïstische godsdiensten.
Onder invloed van het ondergrondse
karakter van het vroege christendom,
een gevolg van de christenvervolgingen
door de Romeinse staat, ontstonden
symbolen die door niet‐christenen op het
eerste gezicht niet als christelijk konden
worden herkend. Binnen de eigen kring
was de betekenis wel bekend en de
symbolen werden dan ook gebruikt om
erachter te komen of iemand (ook)
christen was. Dus de beginletters van
Jezus Christus, Gods Zoon en Redder
vormen in het Grieks het woord
ICHTHUS = VIS. Zo konden de eerste
christenen dit symbool als geheim teken
gebruiken. In de catacomben in Rome,
waar de vervolgde christenen een
schuilplaats hadden, heeft men dit teken
meerdere keren ontdekt.
17
1‐10‐2013
Tijd van Grieken en Romeinen
Kenmerkend aspect:
De ontwikkeling van het jodendom en christendom als eerste monotheïstische godsdiensten.
De catacomben van Rome.
Omdat de christenen in Rome in de
vervolgd werden, zochten ze naar een
manier om hun doden in het geheim te
kunnen begraven. De ondergrond in
Rome bestaat uit zachte tufsteen en het
bleek gemakkelijk daarin tunnels uit te
houwen. In de catacomben vinden we de
eerste christelijke afbeeldingen. Vaak
wordt christus als een goede herder
afgebeeld.
Het kruis
(werd in 1e eeuwen n. Chr. gezien als een
symbool)
werd pas onder
Constantijn de Grote (± 300 n. Chr.) als
symbool van het christendom ingevoerd.
vernederend
Tijd van Grieken en Romeinen
Kenmerkend aspect:
De ontwikkeling van het jodendom en christendom als eerste monotheïstische godsdiensten.
Wederzijdse beïnvloeding; In de eerste eeuwen werd christus ook vaak als de Griekse Orpheus afgebeeld. Net als Orpheus was christus immers ook teruggekeerd uit de onderwereld.
Tijd van Grieken en Romeinen
Tot slot nog even wat klassieke humor.
Loopt een Romein de bar binnen en houdt 2 vingers de lucht in.
“Mag ik 5 bier alstublieft”
18