Toetsvragen NW C2 Pakket 1 ZOPM
advertisement
Omcirkel op bijgaande figuur de straling met de grootste energie-inhoud. Gegeven de voorstelling van 2 verschillende golven uit het zichtbare gebied. Golf A Golf B Noteer bij elke bewering of de bewering juist of fout is. Niets invullen betekent dat je geen antwoord gaf en levert geen punten op. …. Golf A heeft een langere golflengte dan golf B. …. Golf A heeft een hogere frequentie dan golf B. …. Golf A bezit meer energie dan golf B. …. Golf A behoort tot het rood gedeelte en golf B tot het blauw gedeelte. Lees aandachtig volgende fragmenten uit ‘ De Da Vinci Code’ van Dan Brown. Langdons blik ging langs de bleke arm van de conservator naar zijn linkerhand, maar hij zag niets. Onzeker liep hij om het lijk heen en ging op zijn hurken zitten, en nu zag hij tot zijn verrassing dat de conservator een dikke viltstift in zijn hand had. (…) Langdon boog zich voorover om te zien wat er op de stift stond. STYLO DE LUMIERE NOIRE. Hij keek verrast op. (…) Tegenwoordig hadden alle medewerkers van musea zo’n stift bij zich om merktekens op de lijsten van schilderijen te zetten die gerestaureerd moesten worden. (…) ‘Zoals u misschien wel weet,’ zei Fache (de politie-inspecteur), gebruikt de politie ultraviolet licht om op plaatsen waar een misdrijf is gepleegd te zoeken naar bloed.’ Noteer bij elke bewering of de bewering juist of fout is. Niets invullen betekent dat je geen antwoord gaf en levert geen punten op. …. …. …. …. De blacklightstylo bevat een lampje dat UV-licht kan uitzenden. De blacklightstylo bevat inkt die door belichten met een blacklightlamp zichtbaar wordt. Merktekens geschreven met een UV-stift zijn onzichtbaar voor het menselijk oog. Bloedsporen zijn zichtbaar door belichten met een blacklightlamp. Chris en Kim uit het vierde jaar beweren beiden dat een zwarte pull hen toebehoort. Beschrijf bondig hoe jij proefondervindelijk zou kunnen achterhalen aan wie die pull toebehoort indien je weet dat de mama van Kim een wasmiddel zonder optische witmaker gebruikt en de mama van Chris een waspoeder gebruikt met optische witmaker. Noteer bij elke bewering of de bewering juist of fout is. Niets invullen betekent dat je geen antwoord gaf en levert geen punten op. …. Hoe groter de frequentie van een golf, hoe langer zijn golflengte. …. Hoe groter de frequentie van een golf, hoe groter zijn energie. …. Radiogolven hebben een kortere golflengte dan UV-licht. …. Microgolven bezitten meer energie dan gammastralen. Lees aandachtig volgend knipsel Eén van de belangrijkste bedreigingen voor oude boeken en documenten is verzuring van het papier. In papier zit altijd een beetje water. Door opname van verzurende stoffen uit de lucht ontstaan in dit water waterstofionen. Papier wordt gemaakt van vezels van de stof cellulose. De cellulosevezels van het papier kunnen reageren met het water in het papier. De cellulose wordt daarbij afgebroken, waardoor het papier op den duur uit elkaar valt. Vooral in papier dat veel waterstofionen bevat, treedt deze reactie op. Door gebruik te maken van een speciale pen, kan men vaststellen of papier zuur is. De inkt van zo'n pen is een oplossing van lakmoes. Men zet op een onopvallende plaats een streepje met zo'n pen. Aan de kleur van de inkt kan men zien of het papier zuur is a b c d Schrijf de algemene naam voor stoffen waartoe de inkt van de speciale pen behoort. Welke kleur zal de inkt krijgen indien men ermee schrijft op verzuurd papier? Noem nog een ander voorbeeld van een stof uit dezelfde categorie als lakmoes. Welke kleur zou inkt van de door u vermelde stof krijgen op verzuurd papier? Bekijk aandachtig volgend knipsel uit een reclamefolder. Dit product is een middel tegen zure grond. Duid de juiste werking van dit product aan: ….. de pH doen stijgen ….. de pH doen dalen ….. de grond aanzuren ….. de grond minder zuur maken ….. H3O1+–ionen afstaan ….. H3O1+–ionen opnemen ….. de zuurgraad doen dalen ….. de zuurgraad doen stijgen Bereken hoeveel gram glucose C6H12O6 een plant maximaal kan vormen uit de opname en omzetting van 20 mol CO2. Reactie: CO2 + H2O C6H12O6 + O2 Rennietabletten tegen maagpijn bevatten calciumcarbonaat. Voegt men aan een hoeveelheid tablet een hoeveelheid waterstofchloride toe dan treedt onderstaande reactie op. Door het volume koolstofdioxidegas dat hierbij ontstaat te meten kan de hoeveelheid calciumcarbonaat in een maagtablet worden bepaald. Reactie: HCl + CaCO3 CaCl2 + H2O + CO2 Jij voert de proef uit met ongeveer ¼ van een Rennietablet. Er ontstaat 50 ml CO 2gas. Bereken het aantal mol CO2-gas indien je weet dat 1 ml CO2-gas bij 20°C een massa heeft van 1,8 mg. Bereken stoichiometrisch hoeveel gram CaCO3 er zich in de afgewogen hoeveelheid maagtablet met massa = 0,30 gram bevindt. Bereken de totale massa calciumcarbonaat in een volledige verpakking tabletten als je weet dat 1 volledig tablet gemiddeld een massa heeft van 1,35 gram en een volle doos Rennies 96 tabletten bevat. Voor de ontsmetting van zwembadwater wordt dichloor gebruikt. In moderne installaties gebeurt dit door elektrolyse van keukenzout volgens de reactie: NaCl Na + Cl2 A Bereken hoeveel gram dichloor ontstaat uit 10,0 kg keukenzout. B Bereken het volume chloorgas dat ontstaat indien je weet dat 1 mol chloorgas een volume = 22,4 liter inneemt. Bij het verbranden van fossiele brandstof ontstaat koolstofdioxide. Bereken voor koolstof (C), aardgas (CH4) en benzine (C7H16) welke van de drie per kg brandstof het minste CO2 in gram produceert. C + O2 CO2 CH4 + O2 CO2 + H2O C7H16 + O2 CO2 + H2O Bij de fotosynthesereactie wordt koolstofdioxide gebonden aan water en ontstaan glucose en zuurstof. Bereken de massa glucose die kan ontstaan uit 44,8 liter koolstofdioxide als je weet dat 44,0 gram koolstofdioxide 22,4 liter inneemt. Reactie: CO2 + H2O C6H12O6 + O2 Schelpen bestaan voor een groot gedeelte uit calciumcarbonaat. Bij 500C ontbindt calciumcarbonaat in calciumoxide en koolstofdioxide. Calciumoxide wordt als ongebluste kalk gebruikt in de cementindustrie en in de bouw. Bereken hoeveel kg calciumoxide een werfleider kan verwachten uit de omzetting van 10 ton schelpen. Reactie: CaCO3 CaO + CO2 Om gebak te laten rijzen wordt bakpoeder Na2CO3 gebruikt. Bij verhitting van bakpoeder treedt er volgende reactie op: NaHCO3 Na2CO3 + CO2 + H2O a b Bereken het aantal gram CO2 dat er gevormd wordt, indien er 5,00 g NaHCO3 aan het deeg toegevoegd wordt. Welk volume neemt deze hoeveelheid CO2 in, als je ervan uitgaat dat 1 mol CO2 overeenkomt met 22,4 liter. Bestudeer volgende grafieken. Vul volgende tekst verder aan of schrap in de tekst het foute antwoord. Pepsine en trypsine zijn twee eiwitsplitsende enzymen. Uit grafiek 1 leid je af dat enzymwerking afhankelijk is van ……. * Pepsine werkt in zuur/basisch midden. * Trypsine werkt in zuur/basisch midden. Verhoging van de temperatuur van 20°C tot 35°C heeft een daling/verhoging van de enzymwerking voor gevolg. De maximale activiteit wordt bereikt bij ca. ...... °C. Tussen 40 en 60°C daalt/verhoogt de enzymwerking zeer snel. Lees aandachtig volgende tekst en vul het ontbrekende woord in. Bacteriën kunnen ziekten veroorzaken. Deze infectieziekten worden behandeld met antibiotica, die inwerken op de levensnoodzakelijke enzymen van de bacterie. Sommige antibiotica bevatten stoffen die precies in de holtes van het bacterie-enzym passen. Op die manier wordt het bacterie-enzym geblokkeerd in zijn werking als ……………………….. en kunnen levensnoodzakelijke processen voor de bacterie niet meer door gaan met als gevolg dat de bacterie afsterft. Onderstaande figuur is een illustratie bij deze tekst. Teken een geschikte vorm van een molecule geneesmiddel. Kleur de voorstelling van het enzym groen. Identificeer en benoem telkens de soort isomerie Soort isomerie CH CH 3 O H 3 C CH3 CH 3 C C H CH CH3 C H 3 H Br Br C C Cl H F CH 3 CH 2 OH F H Cl Welke radioactieve straling is vermoedelijk het gevaarlijkst voor de mens? Waarom? Volgende figuren stellen atoomkernen voor. Verbind onderling deze figuren die mogelijke isotopen van elkaar voorstellen. 82 n° 89 p+ 82 p+ 90 n° 82 n° 87 p+ 82 p+ 92 n° Vul volgende tabel aan Nuclide …. Ladingsgetal Massagetal Aantal neutronen Aantal protonen …… …… 64 …… …… 131 78 …… Cd …. …. ….. …. Hoe verklaar je dat ook huizen bijdragen tot de stralingsdosis die ons lichaam ontvangt? In volgend krantenknipsel zijn enkele van volgende woorden vervangen door een cijfer. Schrijf achter elk cijfer het woord ontbrekend op de plaats van het overeenkomstig cijfer in de tekst. Kies de in te vullen woorden uit: kernfusie - kernfissie - transmutatie energie - temperatuur versmelting - splijting - waterstofbom - uraniumbom gecontroleerde - ongecontroleerde. Uit De Standaard, 15 december 1993 1 is een 2 van lichte atoomkernen tot zwaardere, een proces waarbij veel 3 vrijkomt. Ook de zon produceert haar 4 op die manier. Het proces moet echter plaatsvinden bij een enorme 5 (in het inwendige van de zon vijftien miljoen graden) en dat maakt het moeilijk om het op een continue en 6 manier uit te voeren. Op een 7 manier is het niet zo lastig: dat gebeurt in een 8 . 1= 5= 2= 6= 3= 7= 4= 8= Vermeld bij elk van de vier antwoorden per vraag of de bewering juist of fout is. Niets invullen betekent dus dat de vraag of het vraaggedeelte niet beantwoord werd en levert geen punten op. Per vraag is minstens één antwoord juist. Twee, drie of vier juiste antwoorden per vraag zijn eveneens mogelijk. A Voor de zuren geldt: ….. het zijn H-donors ….. een waterige oplossing ervan bevat meer OH- dan H+ ….. de pH van een zure oplossing > 7 ….. ze kunnen worden geneutraliseerd door een protonacceptor. B Volgende figuren stellen atoomkernen voor: 20 n0 16 p+ 1 ..... ..... ..... ..... figuren figuren figuren figuren 18 n0 18 p+ 2 20 n0 18 p+ 3 22 n0 18 p+ 4 20 n0 20 p+ 5 1, 3 en 5 stellen isotopen van elkaar voor 2 en 4 stellen isotopen van elkaar voor 4 en 5 stellen atoomkernen met hetzelfde massagetal voor 1 en 2 stellen atoomkernen met hetzelfde ladingsgetal voor. C Twee atomen hebben een verschillende atoommassa en eenzelfde aantal protonen. Dan geldt: ..... deze twee atomen zijn beide van verschillende soort ..... deze twee atomen zijn isotopen van elkaar ..... deze twee atomen hebben hetzelfde atoomnummer ..... deze twee atomen hebben eenzelfde aantal elektronen D Vergelijken we een kerncentrale met een thermische centrale dan geldt: ..... een kerncentrale produceert gevaarlijker afval dan een thermische centrale ..... de werking van beide centrales geven aanleiding tot de vorming van zure regen ..... de werking van beide centrales verschilt enkel in het stoomproductieproces. ..... het energierendement van een kerncentrale ligt hoger dan van een thermische centrale. Lees aandachtig onderstaande beweringen. Is de bewering fout, verbeter dan het onderstreepte gedeelte. Is de bewering juist, vermeld dan "juist". Zure regen kleurt een lakmoesoplossing rood. In een oplossing met pH=9 is het aantal H3O1+-ionen groter dan het aantal OH--ionen. Bij pH = 1 is de concentratie van een sterk zuur = 1 mol/l. Een oplossing met pH=3,5 heeft een [H3O1+]e < 10-5 mol/l. Een KOH-oplossing met pH = 9 heeft een [OH1-] = 10-9 mol/l. Een oplossing met pH=2,5 heeft een [H3O1+]e > 10-3 mol/l. Een Al-kern bevat 27 protonen, 13 neutronen en 14 elektronen. Isotopen van chloor verschillen enkel in het aantal protonen. Kernfusie treedt op bij zware isotopen. In vergelijking tot β-stralen is het doordringingsvermogen van γ-stralen groter. Het aantal kernomzettingen per seconde wordt uitgedrukt als aantal becquerel. C en 14 N zijn isotopen van elkaar. 14 Gammastralen hebben een hoog doordringingsvermogen. Een kernfusie gebeurt bij zware kernen. Alfastralen zijn vrijgekomen elektronen. Bij een gecontroleerde kernfusie veroorzaakt meer dan een secundair elektron de volgende kernreactie. C en 14 14 O zijn isotopen van elkaar. Gammastralen hebben een hoog ioniserend vermogen. Een kernfissie gebeurt bij zware kernen. Bètastralen zijn vrijgekomen heliumkernen. Bij een ongecontroleerde kernfusie veroorzaakt meer dan een secundair elektron de volgende kernreactie. Vervolledig de volgende kernreacties en vermeld of de omzetting een natuurlijke of kunstmatige, transmutatie, een kernfissie of kernfusie is. 144 Nd ... 60 …. Au n ... n 235 236 U + 29 0 92 U 92 Cu 3 U 92 65 Li 236 U + α -1 235 0 7 + ... + 4 2 198 0 1 + ... …. … ... p 2 1 H + 144 Xe + ... + ... ... + 2 ... ... ... 1 n + energie + energie 0 ... ... ... ... ... 54 1 + I … 92 1 139 + 2 1 n 0 1 n 0 ... 1 + n 0 De kernreactie bedoeld in volgend knipsel Eén type van een commerciële rookdetector bevat een zeer kleine hoeveelheid van het radioactieve Americium-241 (Am). Het uitgezonden α-deeltje ioniseert de moleculen in de lucht waardoor deze geleidend wordt. Wanneer rookdeeltjes de detector binnenkomen, verandert hiermee de geleidbaarheid van de lucht en het alarm gaat aan. Van een radio-isotoop is na 120 dagen nog 12,5 % van de oorspronkelijke hoeveelheid radioactiviteit beschikbaar. Bepaal de halveringstijd van dit isotoop via een grafische voorstelling. In een pasontdekte grot in Frankrijk is een stuk bot gevonden, waarvan vermoed wordt dat het enkele duizenden jaren oud is. De activiteit van 14C wordt gebruikt om de ouderdom te schatten. Bij meting blijkt de activiteit van 14C 8 keer lager te zijn dan die van levend materiaal. Hoe oud is het bot? Leg uit hoe je tot het antwoord komt. Bij het aanleggen van de hogesnelheidslijn Brussel – Keulen zijn er ‘versteende bomen’ aangetroffen. Ze zouden 55 miljoen jaar oud zijn. Kan voor de datering de 14C-methode gebruikt zijn? Motiveer uw antwoord. Schrijf de naam voor de processen die je op de tekening ziet en de namen van de vier aminozuren die aangehecht zijn. Proces 1 = …………………………………… Proces 2 = …………………………………… Aminozuur 1 = ……………………………… Aminozuur 2 = ……………………………… Aminozuur 3 = ……………………………… Aminozuur 4 = ……………………………… Gegeven een aantal beweringen in verband met de celdeling. Vermeld bij elke bewering of deze geldig is bij een mitose, bij een meiose of bij geen van beide. * Uit een diploïde moedercel worden haploïde dochtercellen gevormd: * Uit een haploïde moedercel worden diploïde dochtercellen gevormd: * Geen overlangse splitsing van chromosomen: * Chromosomen rangschikken zich individueel onder elkaar: * Chromosomen rangschikken zich per paar onder elkaar: * Moedercel en dochtercel zijn onderling verschillend: * Moedercel en dochtercel bezitten evenveel chromosomen: * Rijpen van voortplantingscellen: * Aanmaak van extra bloedcellen: * Chromatiden wijken uit: Noteer bij elke bewering of de bewering juist of fout is. Niets invullen betekent dat je geen antwoord gaf en levert geen punten op. Celdeling is bij levende wezens nodig voor: . groei . herstel . voortplanting . vervanging afgestorven cellen De figuren stellen celkernen voor van een diploïde moedercel met 8 chromosomen. . . . . 2, 3 en 4 zijn een meïose-resultaat enkel 2 en 3 zijn een meïose-resultaat 1 is een meïose-resultaat, 5 een mitose 1 is een mitose-resultaat, 4 een meïose Gegeven een moedercelkern met twee paar chromosomen. Teken al de verschillende dochtercelkernen die mogelijk zijn na: A een mitose B een meiose Teken 2 mogelijke dochtercellen na een meiosedeling van de gegeven moedercel. Verklaar biologisch-wetenschappelijk het onderstreepte gedeelte in onderstaand knipsel uit De Standaard. Voorspellingen over de kans op erfelijk oogletsel zij moeilijk te maken, zei dr. Misotten. Niet alleen zijn de meeste genetische ‘foutjes’ recessief, dat wil zeggen onzichtbaar en onschadelijk bij de ouders, maar samengevoegd bij het kind elkaar versterkend en wél schadelijk. Bekijk aandachtig volgend overervingschema voor de kruising tussen een normale muis en een dansmuis. Leid uit dit schema de juiste antwoorden op volgende beweringen af. Vermeld bij elke bewering of die bewering juist of fout is. Niets antwoorden betekent geen punten. Tegenstrijdige antwoorden worden evenmin positief gequoteerd. ……. P1 is een kruising tussen homozygote individuen. twee ……. P1 is een kruising tussen heterozygote individuen. twee ……. F1 is een kruising tussen homozygote individuen. twee ……. F1 is een kruising tussen heterozygote individuen. twee ……. Dansmuis is een dominant kenmerk. ……. Dansmuis is een recessief kenmerk. Lees aandachtig volgend knipsel uit De Standaard Het Britse gerecht heeft in het raam van een speurtocht naar een lustmoordenaar reeds tweeduizend verdachten aan een DNA-test onderworpen. Hun erfelijkheidscode werd vergeleken met de DNAcode van de dader, die achterhaald werd aan de hand van een haar en wat sperma die op een van de slachtoffers werd gevonden. Wat verstaat men onder ‘DNA-code’? Verklaar waarom voor een DNA-test even goed een haar als sperma kan worden gebruikt. Lees aandachtig volgend knipsel uit De Standaard Gunstig advies voor genetisch onderzoek Lincoln WASHINGTON - Een adviesgroep van experts gaf zijn steun aan een project om genetisch materiaal van Abraham Lincoln te klonen. Amerikaanse wetenschappers willen genen uit het haar, het bloed en de schedel van de in 1865 vermoorde president gebruiken om te onderzoeken of hij aan een bepaalde erfelijke ziekte leed. Waarom kan voor de bedoeling onderzoek bloed, haar en/of schedelbot worden gebruikt? van dit stukjes Lees aandachtig volgend knipsel uit De Standaard van 30 november 1985 Internationaal team vindt gen voor mucoviscidose LONDON – (…) De ontdekking levert niet meteen een middel tegen de ziekte op, maar is wel een mijlpaal op de weg naar de behandeling. Een op twintig blanken is drager van het gen. Alleen wie het gen van beide ouders erft wordt ziek. Schrijf voor de hier toepasselijke overerving van mucoviscidose: - Genotype van gezonde vader♂ Genotype van gezonde moeder ♀ - Alle mogelijke gameten - Alle mogelijke fenotypes Raf, bloedgroep A+, en Sofie, bloedgroep B+, hebben drie dochters: Nele A+, Mieke A+ en Hilde O-. Schrijf voor de hier toepasselijke overerving van de bloedgroep: - Genotype van de vader♂ moeder ♀ - Alle mogelijke gameten - Alle mogelijke fenotypes Schrijf voor de hier toepasselijke overerving van de resusfactor: - Genotype van de vader♂ moeder ♀ - Alle mogelijke gameten - Alle mogelijke fenotypes Schrijf het algemene overervingschema van het geslacht en verklaar vanuit dit algemene schema de mogelijkheid om met drie kinderen alledrie dochters te hebben. In een gezin, waarvan de vader sluikhaar heeft, zijn er twee kinderen. De dochter heeft krulhaar (dominant) en de zoon sluikhaar. Welk genotype hebben moeder en vader? Men kruist een heterozygote gevlekte kater met een ongevlekte kat. Stel het overervingschema op en leid af hoe groot de kans is dat de nakomelingen gevlekt zijn als je weet dat gevlekt dominant is op ongevlekt. Ouders P1 Fenotype: Genotype: vader: vader♂ Gameten: X X moeder: moeder ♀ X Nakomelingen F1 - schema van Punnett ♀ ♂ Genotype: Fenotype: Antwoord: Twee witte heterozygote muizen paren met elkaar. Stel het overervingschema op en leid af hoe groot de kans is dat de eerste nakomelingen een grijze kleur hebben als je weet dat wit dominant is op grijs. Ouders P1 Fenotype: Genotype: vader: vader ♂ Gameten: X X X Nakomelingen F1 - schema van Punnett ♀ ♂ Genotype: Fenotype: Antwoord: moeder: moeder ♀ Kan Manu met bloedgroep O- een tweelingbroer Panu hebben met bloedgroep AB+? Toon aan met het overervingschema voor: A de bloedgroep Ouders P1 Fenotype: Genotype: vader: vader ♂ Gameten: X X moeder: moeder ♀ X Nakomelingen F1 - schema van Punnett ♀ ♂ Genotype: Fenotype: B de resusfactor Ouders P1 Fenotype: Genotype: vader: vader ♂ Gameten: X X X Nakomelingen F1 - schema van Punnett ♀ ♂ Genotype: Fenotype: Mag Panu bloed geven aan zijn broer? Motiveer bondig. moeder: moeder ♀ Lees aandachtig volgend knipsel uit De Standaard 19 mei 2005 VUB maakt baby ‘op maat’ Pas nadat de ethische commissie van het ziekenhuis toestemming had verleend, maakten de artsen de bestelde reageerbuisembryo’s aan, door zaadcellen van de vader in te spuiten in eicellen van de moeder. (…) Twee embryo’s werden geschikt bevonden om in de baarmoeder te worden geplant. Zij hadden hetzelfde weefseltype als de zieke broer, wat ze tot de ideale donor maakte. Bovendien waren ze van het vrouwelijke geslacht, zodat ze zeker gezond waren –meisjes krijgen geen chronische septische granulomatose. Doorstreep wat fout is: Uit de gegevens in deze tekst kan men juist concluderen dat het gen voor chronische septische granulomatose gelokaliseerd is op: (homologe/niet-homologe) gedeelte van het (X-chromosoom/Y-chromosoom). Motiveer je antwoord. Lees aandachtig volgend knipsel uit De Standaard 19 mei 2005 VUB maakt baby ‘op maat’ Pas nadat de ethische commissie van het ziekenhuis toestemming had verleend, maakten de artsen de bestelde reageerbuisembryo’s aan, door zaadcellen van de vader in te spuiten in eicellen van de moeder. (…) Twee embryo’s werden geschikt bevonden om in de baarmoeder te worden geplant. Zij hadden hetzelfde weefseltype als de zieke broer, wat ze tot de ideale donor maakte. Bovendien waren ze van het vrouwelijke geslacht, zodat ze zeker gezond waren –meisjes krijgen geen chronische septische granulomatose. Op basis van deze tekst kan je het gen voor het kenmerk van de ziekte ‘chronische septische granulomatose’ lokaliseren. Vermeld heel precies waar dit gen wordt aangetroffen. Motiveer je antwoord.
