Pedagogisch competent

OVERZICHT COMPETENTIES GROEPSLERAAR / VAKLERAAR (VOORTGEZET)
SPECIAAL ONDERWIJS
1. Interpersoonlijk competent
Als leraar speciaal onderwijs ben je in staat contact te leggen met de leerlingen,
aangezien dit de basis vormt voor het pedagogisch en didactisch handelen.
a. Weet hoe de aard van de belemmeringen van de leerlingen de interpersoonlijke relatie en de
communicatie kan beïnvloeden;
b. Kan communicatievormen hanteren in aansluiting op de specifieke kenmerken van zijn
leerlingen;
c. Kan diverse vormen van leiding geven, onderkennen en beheersen;
d. Heeft kennis van groepsdynamische processen.
2. Pedagogisch competent
Orthopedagogisch competent in de omgang met leerlingen:
Als pedagoog creëer je een klimaat dat de leerlingen voldoende veiligheid en uitdaging
biedt voor hun verder ontwikkeling.
a. Is goed op de hoogte van de sociaal-emotionele kenmerken van ieder van zijn leerlingen, hun
basisbehoeften, verwachtingen en ontwikkeling;
b. Heeft inzicht in de (problematische) opvoedingssituaties van de leerlingen en de culturele
bepaaldheid daarvan;
c. Heeft inzicht in de specifieke individuele ontwikkelingsmogelijkheden en –belemmeringen van
kinderen;
d. Weet welke gevolgen de opvoedingssituatie en de individuele belemmering kan hebben voor de
sociaal-emotionele en de identiteitsontwikkeling van zijn leerlingen;
e. Kan voor zijn leerlingen relevante benaderingen en programma’s voor sociaal-emotionele
ontwikkeling en gedragsbeïnvloeding toepassen.
3. Vakinhoudelijk en didactisch competent
Orthodidactisch competent in de omgang met leerlingen:
Als didacticus ontwerp je een, op de leerlingen/groep afgestemde krachtige
leeromgeving.
a. Is goed op de hoogte van de leerproblemen die kenmerkend zijn voor zijn (groep) leerlingen;
b. Weet wat dat betekent voor hun leerontwikkeling (sensomotorisch, taal-denken, rekenen);
c. Is bekend met motivatie, attributie- en onderwijstheorieën;
d. Kan programma’s, methoden, benaderingen toepassen, die afgestemd zijn op de specifieke
leercapaciteiten, en – processen (stijlen) van zijn leerlingen;
e. Is in staat materialen/werkwijzen te ontwikkelen, die aangepast zijn aan de kenmerken van
zijn leerlingen;
f. Beheerst specifieke (handicapondersteunende) aanpassingen, technieken, die nodig zijn voor
het leerproces;
g. Kan omgaan met cognitieve en emotionele spanningsboog van de leerlingen;
h. Beschikt over een zeer grondige kennis van de leerinhouden, die in zijn onderwijsprogramma
aan de orde zijn;
i. Is vertrouwd met de opbouw van de leerinhouden in leerlijnen en met de samenhang
daartussen;
j. Kent relevantie van de leerinhouden voor de leerling en weet hoe de leerlingen die
leerinhouden gebruiken.
Bijlage 6d Overzicht competenties Groepsleraar / Vakleraar speciaal onderwijs Stichting “De Korre” juli 2009 pagina 1
4. Organisatorisch competent
Organisatorisch competent in de omgang met leerlingen en andere direct betrokkenen:
Als leraar speciaal onderwijs zorg je voor een ordelijke en taakgerichte inrichting van de
klas èn een goede afstemming van de diverse activiteiten van de diverse betrokkenen.
a. Heeft weet van de betekenis, die de inrichting van ruimte en tijd kan hebben voor de beleving
en het leren van zijn leerlingen;
b. Bezit een goede kennis van de verschillende aspecten van klassenmanagement, die voor zijn
onderwijs relevant zijn;
c. Is in staat telkens weer een goede verhouding te realiseren tussen structuur en vrijheid, in
ruimte en tijd.
5. Competent in het samenwerken met collega’s
Als leraar speciaal onderwijs ben je in staat zodanig af te stemmen dat ook op
schoolniveau alles goed op elkaar aansluit.
a. Is op praktisch niveau bekend met methodieken voor samenwerking en intervisie;
b. Heeft inzicht in factoren op schoolniveau (teamcohesie, materiële voorwaarden, beschikbare
informatie, taakverdeling), die van belang zijn voor het welbevinden en de leermogelijkheden
van leerlingen en leraren;
c. Is in staat (fysieke, emotionele) grenzen in zijn functioneren (en die van collega’s) te
onderkennen en aan te geven, dit om overbelasting te voorkomen;
d. Is goed op de hoogte van de zorgstructuur van zijn eigen school/instelling en de
ondersteuningsmogelijkheden,die voor zijn leerlingen en hem beschikbaar zijn;
e. Is op de hoogte van modellen voor kwaliteitszorg en methodieken voor onderwijsverbetering
en schoolontwikkeling.
6. Competent in het samenwerken met de omgeving van de school
Als leraar speciaal onderwijs werk je aan een goede aansluiting tussen schoolse en
buitenschoolse opvoedingsaanpak van de leerlingen.
a. Is bekend met de leefwereld van kind (en hoe hij daarmee rekening mee moet houden in zijn
doen en laten als leraar);
b. Is op de hoogte van de zorg(infra)structuur waar zijn school onderdeel van is; de “sociale
kaart” kennen, die voor zijn leerlingen relevant is;
c. Is in staat, t.b.v. de eigen onderwijsaanpak, gebruik te maken van de informatie /
deskundigheid van ouders en andere (externe) betrokkenen;
d. Is zich ervan bewust dat de belemmeringen in de ontwikkeling van zijn leerlingen hun ouders
emotioneel en existentieel kunnen raken;
e. Weet in zijn gesprekken met ouders een goed evenwicht te vinden tussen effectief informeren
en (emotioneel) ondersteunen;
f. Heeft kennis van voor de leerling relevante buitenschoolse voorzieningen;
g. Is in staat met externe betrokkenen te onderhandelen voor een goede aansluiting tussen de
mogelijkheden van de leerling en de mogelijkheden, belangen, van de externe partner.
7. Competent in reflectie en ontwikkeling 1
Als leraar speciaal onderwijs werk je permanent aan je professionele ontwikkeling: in
deskundigheid en in je persoonlijke kwaliteiten en opvattingen.
a. Is op de hoogte van de kenmerkende ontwikkelingen in zijn beroep;
b. Is in staat op de diverse “lagen”in zijn eigen functioneren (fysiek, emotioneel, cognitief) af te
stemmen en te reflecteren;
c. Heeft voldoende gedragspsychologische kennis om zijn eigen gedrag en dat van anderen te
begrijpen en te analyseren;
d. Heeft inzicht in persoonlijke ervaringen, gevoelens, motieven, die een belangrijke rol spelen in
zijn beroepsuitoefening;
e. Kan leervormen benutten, die gebaseerd zijn op kennis van processen van identiteitsvorming,
zingeving en ontwikkeling van waarden (o.a. autobiografische reflectie).
Bijlage 6d Overzicht competenties Groepsleraar / Vakleraar speciaal onderwijs Stichting “De Korre” juli 2009 pagina 2
8. Competent in reflectie en ontwikkeling 2
Persoonlijke effectiviteit: competent hanteren van jezelf in werksituaties:
Als leraar speciaal onderwijs werken is “vragen om problemen”. In het speciaal
onderwijs (blijven) werken lukt alleen als je in staat bent als persoon gezond met jezelf
om te gaan.
a.
b.
Heeft inzicht in behoeften en belangen van zichzelf en anderen en van de wederzijdse
afhankelijkheid in het bevredigen en realiseren daarvan;
Heeft kennis van de randvoorwaarden voor gezond werken en leven.
9. Competent in reflectie en ontwikkeling 3
Diepgang in professioneel handelen:
Een bijzondere kenmerk van speciale onderwijszorg is dat het professioneel handelen
van de leraar en van andere behandelaars, afgestemd dient te zijn op de bijzondere
ontwikkelingsmogelijkheden en behoeften van de leerling.
Als leraar speciaal onderwijs ben je in staat tot professionele diepgang op
interpersoonlijk, pedagogisch, didactisch en organisatorisch gebied.
a. Kan inschatten in hoeverre bepaalde taken uitgevoerd kunnen worden op basis van een
beoordeling van taakeisen en sterktes en zwaktes in het eigen functioneren;
b. Maakt gebruik van systematische reflectie en feedback om eigen sterktes / zwaktes te
onderkennen;
c. Stelt het eigen functioneren aan de orde in het kader van supervisie/intervisie en
functioneringsgesprekken;
d. Werkt persoonlijke leerdoelen uit en kiest een daarbij aansluitende leerweg/activiteit, zoals
nascholing, coaching en intervisie;
e. Kan een niet-alledaags probleem zelfstandig en kritisch uitdiepen en oplossen;
f. Neemt deel aan professionaliseringsactiviteiten van het hele team;
g. Is op de hoogte van kenmerkende ontwikkelingen in het beroep door systematisch bijhouden
van de literatuur, van studieactiviteiten enz.
Bijlage 6d Overzicht competenties Groepsleraar / Vakleraar speciaal onderwijs Stichting “De Korre” juli 2009 pagina 3