Informatie over kinderen en depressiviteit

Wat elke ouder moet weten over kinder-depressies
Justine Pardoen
Het aantal depressieve kinderen onder de 6 werd een paar jaar geleden al geschat op ongeveer
1%. Dat percentage stijgt tot 3 à 5% bij kinderen tussen de 6 en de 12. Bij kinderen met een
verstandelijke of lichamelijke handicap loopt het percentage op tot ongeveer 10%. (De cijfers
zijn afkomstig uit België.)
Men verwacht dat het aantal depressieve kinderen de komende jaren zal stijgen. Dat zou te
maken kunnen hebben met onze maatschappij, waarin snelheid steeds belangrijker wordt.
Gezinnen staan onder zware druk. Van ouders en kinderen wordt veel verwacht. Ouders lopen
gestresst rond, moeten presteren, vinden dat hun kinderen moeten presteren, en die stress zou
zich wreken op de kinderen.
Hoe ziet een depressie bij kinderen eruit?
Een depressie bij kinderen en jongeren verloopt anders dan bij volwassenen. Depressieve
kinderen zijn somber, maar kunnen soms toch ook nog even lol maken. Daarom is een
depressie bij kinderen en jongeren moeilijker te diagnosticeren dan bij volwassenen.
Toch zijn er wel een aantal kenmerken die op een depressie kunnen duiden. Onze medewerker
Joanna Sandberg (NIP psycholoog) beschreef ze een tijdje geleden als volgt:
• Je spreekt van een depressie bij kinderen wanneer de somberheidsklachten langer dan twee
weken duren.
• De somberheid uit zich ook in gedragsproblemen. Met name jongens laten vooral negatief
gedrag zien, zoals agressief gedrag, prikkelbaar gedrag en humeurig gedrag.
• Het kind voelt zich vaak waardeloos en is meer dan normaal bezig met de dood. Ook heeft
het kind vaak een pessimistische kijk op het (eigen) leven.
• Vaak heeft het kind problemen met vriendschappen, omdat het zich terugtrekt of agressief
gedrag vertoont.
• Vaak heeft het kind minder eetlust, slaapt het slecht en is het dus moe.
• Het kind kan zich moeilijk concentreren op school, gedraagt zich vervelend en vertoont
slechte schoolprestaties.
Behandeling
Een depressie moet behandeld worden, en gelukkig kán dat ook. Niet alleen volwassenen
maar ook kinderen en jongeren reageren goed op zowel medicijnen (antidepressiva) als op
therapie.
Een tijdige diagnose en een snelle behandeling zijn heel belangrijk. Een onbehandelde kinderdepressie heeft namelijk een groot risico op herhaling. De psycholoog Cees de Wit van de
Katholieke Universiteit Nijmegen waarschuwde vorige jaar al (in het AD) dat hoe vroeger in
het kinderleven de depressie optreedt, des te groter de kans is dat er sporen in de hersenen
achterblijven.
Kinderen en depressiviteit-mei2011
1
De oorzaak van het probleem
Bij kinder-depressies moet de omgeving bij de behandeling worden betrokken, vindt Cees De
Wit. "Gezin of school is meestal onderdeel, zo niet oorzaak van het probleem. Ook daar moet
dus iets gebeuren. Het heeft weinig zin een kind dat niet weerbaar is, een assertiviteitstraining
te geven, wanneer het thuis onverminderd autoritair wordt aangepakt. Dan wordt de ellende
eerder groter."
Het ontdekken van een depressie bij een kind is dus heel belangrijk, maar beslist niet
gemakkelijk. De Wit: "Niemand ziet graag onder ogen dat een kind zich ongelukkig voelt, er
niks meer aan vindt, en dat jij daarin als ouder of school een rol hebt gespeeld. Dat is een hele
nare confrontatie."
Overigens zijn er ook heel duidelijk aanwijsbare oorzaken voor kinder-depressies waar je als
ouder niets aan kunt doen. Zoals het overlijden van dierbare familieleden.
Puberteit
Sombere, teruggetrokken jongens en meisjes in de puberteit: hoort dat erbij? Zo nu en dan een
dipje is normaal. De hormoon-huishouding verandert nogal in de puberteit, en dat gaat vaak
gepaard met humeurigheid. Dat is normaal. Maar het hoort wel snel voorbij te gaan. Het is
daarentegen niet normaal als kinderen intens lijden aan het leven en zichzelf.
Als de somberheid langere tijd duurt, is het wel belangrijk eens te onderzoeken wat er aan de
hand is. Een kind kan het dan echt niet meer zelf oplossen. Zodra de ouders merken dat het
schoolwerk eronder gaat lijden, of dat vriendschappen verwateren of aflopen, moet je aan de
bel trekken. Een kind dat spijbelt, veel alleen op de eigen kamer zit, of zijn bed niet meer
uitkomt, moet je helpen.
Proefproject
Dit jaar is in Utrecht een instelling voor geestelijke gezondheidszorg (Altrecht) begonnen met
een proefproject voor jongeren met depressie-klachten. De proef is jammer genoeg alleen
toegankelijk voor jongeren op het ROC (Regionaal Opleidingen Centrum) in de regio Utrecht.
De jongeren kunnen via e-mail met een deskundige 'praten' over hun klachten, vragen stellen
en tips krijgen over de omgang met somberheid. Volgens Altrecht is tijdige herkenning van de
klachten belangrijk om een echte depressie te voorkomen. Met de e-mail service kunnen
jongeren anoniem blijven en is de drempel minder hoog. Het is te hopen dat het voor de
pubers zelf een oplossing biedt.
Grote behoefte aan online hulpverlening
Regelmatig melden zich pubers bij de redactie van Ouders Online, meestal via een van de
Vraagbaken (Kinderartsen, Opvoeding en gedrag, of Seksuele opvoeding). Hieruit blijkt dat
pubers een grote behoefte hebben aan online hulpverlening.
Helaas kunnen we hen niet altijd zelf helpen. Meestal sturen we ze door naar andere websites,
die beter zijn toegerust voor dit soort kwesties dan wij. Zoals: www.netdokter.nl van de
artsen-organisatie KNMG en de gezondheids-organisatie NIGZ. De Netdokter is een plek
waar jongeren veilig en snel vragen kunnen stellen over hun problemen.
Kinderen en depressiviteit-mei2011
2
Depressie-stichting (incl. hulplijn)
Depressie Stichting
Postbus 99 - 5600 AB - Eindhoven
tel: 040 - 213 52 14
fax: 040 - 213 52 19
Informatie- & Advieslijn: 0900 - 903 90 39
Internet: http://www.depressiestichting.nl
E-mail: [email protected]
Verder surfen
• Zwaarweer.nl
www.zwaarweer.nl
Nederlandse Website voor ouders én kinderen bij vermoedens van een depressie.
• Jongeren en depressie
www.jeunes-et-depression.org
Website van de Vlaamse Koning Boudewijnstichting voor het project Kinderen en jongeren
met een depressie.
Boekentips
• Braams, T. & Talma, T. (1999), Kinderen en jongeren met een depressie. Boom
(Amsterdam).
• De Fever, F. (1998), Mijn kind is depressief. Hoe herken ik het en wat doe ik eraan.
Houtekiet/Fontein (Antwerpen).
• De Fever, F. (2001), Kinderen met een depressie: handboek voor opvoeding en onderwijs
(Acco).
Justine Pardoen
[email protected]
Kinderen en depressiviteit-mei2011
3
Depressie bij kinderen
Ook jonge kinderen kunnen depressief zijn. Deze kinderen zeggen zich rot of leeg te voelen en zijn
moeilijk op te vrolijken. Zij hebben geen zin in leuke dingen en geen plezier in dingen die een ander
kind leuk vindt. Ze barsten soms zo maar in huilen uit, zijn afwezig en trekken zich terug. Ze denken
vaak dat iets ze toch niet zal lukken en denken ook dat niemand ze aardig of lief vindt.
Kinderen met een depressie zijn vooral prikkelbaar en onrustig in plaats van somber en lusteloos. Ze
zijn opstandig, opvliegend of driftig zonder dat ze zelf weten waarom.
Bij kinderen kan de depressie verborgen blijven achter verschijnselen als angsten, hangerigheid,
afhankelijk gedrag, bedplassen en slechte schoolprestaties. Kinderen met een depressie hebben
weinig vriendjes en worden regelmatig gepest. Zij hebben vaker last van slaapproblemen en
nachtmerries ze eten slecht en hebben vage klachten doordat ze zich rot voelen (buikpijn, rugpijn,
hoofdpijn).
Ernst en verloop
Sommige kinderen krijgen 1x in hun leven een depressie, maar de kans op herhaling is heel groot.
Zonder behandeling is de kans op herhaling bij jongeren wel 40%. De periode tussen twee depressies
kan variëren van weken tot jaren. De ernstige vorm van een depressie bij kinderen duurt gemiddeld 9
maanden. Een 'minder' ernstige vorm duurt gemiddeld vier jaar.
Hulp en behandeling
Allereerst moeten de problemen onderkend worden. Dat is moelijk, omdat de klachten vaak verborgen
blijven achter bijvoorbeeld gedragsproblemen die niet op een depressie wijzen. Bij pubers die zich
losmaken van de thuissituatie, kan hulp bieden erg lastig zijn.
Depressies bij kinderen/jongeren zijn te behandelen met gesprekstherapie (bijv. cognitieve
gedragstherapie) en medicijnen. Ook gezinstherapie en groepstherapie kunnen zinvol zijn. De GGZ
biedt speciale cursussen voor kinderen waar zijn leren hoe negatieve/sombere gedachten hun
stemming bepalen; ze leren om positief naar zichzelf te kijken en beter om te gaan met problemen en
conflicten. Medicatie bij depressieve kinderen wordt alleen voorgeschreven als andere therapieën
onvoldoende werken. Antidepressiva zijn niet verslavend, maar hebben wel bijwerkingen.
Hulp, informatie en advies
De site van het NFGV-Depressie Centrum biedt informatie over depressies bij jongeren en een forum
voor lotgenotencontact.
De bijbehorende informatie- en advieslijn is bereikbaar onder nummer: 0900 903 903 9 (20 cent/min)
Van maandag tot en met vrijdag van 10:00 tot 16:00 uur staan mensen u daar te woord.
De Kindertelefoon
tel: 0800 - 0432 (gratis en anoniem)
dagelijks te bereiken van 14:00 tot 20:00 uur
Kinderen en depressiviteit-mei2011
4
Stichting Korrelatie
tel: 0900 1450 (30 cent/min)
e-mail: [email protected]
Links
Nationaal Fonds Geestelijke Volksgezondheid
Hersenstichting
Scholierenwebsite
Klik op 'forum' en vervolgens op 'psychologie'
Zwaar weer
Test hier of je last hebt van een depressie en volg eventueel de digitale cursus
Interapy
Interapy biedt laagdrempelige en kortdurende psychologische hulp via internet
Psychowijzer
Kopzorgen
Kijk ook eens op onze site over psychische aandoeningen bij volwassenen. Ook daar is een
uitzending volledig gewijd aan depressie.
Zelfbeschadiging
Website over automutilatie, krassen en zelfbeschadiging
Literatuur
•
Bij het Nationaal Fonds Geestelijke Volksgezondheid (NFGV) kunt u de volgende brochures
bestellen:
- Depressie bij jongeren; als de bui blijft hangen
- Dipje of depressie?
Deze brochures geven informatie over het herkennen van depressies bij kinderen en jongeren
en te nemen stappen om behandeling aan te vangen.
Kinderen en depressiviteit-mei2011
5
Kinderen en depressiviteit-mei2011
6