Pragmatisme krijgt in Nederland voet aan de grond

Nieuwsbrief
van de
Vakcommunity Filosofie
1 juli MMIX
Inhoud




Redactioneel
Gewina maakt wetenschapsgeschiedenis toegankelijk
KNAW bekroont profielwerkstuk over filosofie achter Walt Disney
Boek: Nietzsche & Kant lezen de krant
Redactioneel
Geachte leden van de vakcommunity filosofie,
. Misschien is het U ontgaan, maar het jaar 2009 is behalve het Darwinjaar (omdat Darwin 200 jaar
geleden werd geboren en 150 jaar geleden diens On the Origin of the Species verscheen) en het
Calvijnjaar (ondat Calvijn 500 jaar geleden werd geboren), ook het Internationaal Jaar van de
Sterrenkunde. Dat de Unesco en de International Astronomical Union juist 2009 hebben uitgeroepen
tot het Jaar van de Sterrenkunde heeft ook zijn redenen: Vierhonderd jaar geleden, in de zomer van
2009 nam Galileo Galilei in Venetië een zelfgebouwde telescoop in gebruik, waarmee hij duizenden
sterren ontdekte, die tot dan toe onbekend waren geweest. In dezelfde zomer publiceerde Johannes
Kepler in Praag Astronomia Nova, waarin hij zijn drie streng wiskundige wetten over de beweging der
planeten formuleerde. Daarmee zette de sterrenkunde in 1609 flinke stappen vooruit.
Belangrijke sterrenkundigen waren in het verleden tevens filosoof: Thales van Milete, Aristoteles en
Ptolemaeus. Astronomie is inmiddels al eeuwenlang een zelfstandige exacte wetenschap, maar als de
filosofie de moeder van alle wetenschappen is, dan blijft het nog altijd plezierig als kinderen die allang
op eigen benen staan, nu en dan bij moeder op visite komen. Wat dat betreft kan het voor
filosofiedocenten geen kwaad om op de website te bezien of er bruikbare ideeën zijn op te doen om te
benutten in de lespraktijk.
Walfred Haans
communitymanager
1
Gewina maakt wetenschapsgeschiedenis
toegankelijk
In 1913 werd een genootschap opgericht onder de naam "Vereeniging voor
Geschiedenis der Genees-, Natuur-, en Wiskunde". In 2007 besloten het
Nederlandse Gewina, het Belgische Zuid-Gewina, de Nederlandse Werkgroep
Universiteitsgeschiedenis en het Belgische Studium Generale samen te gaan in
Gewina, Belgisch-Nederlands Genootschap voor Wetenschaps- en
Universiteitsgeschiedenis. Ik interviewde Fokko Jan Dijksterhuis over de manieren
waarop Gewina iets kan betekenen voor het voortgezet onderwijs.
Er is in Nederland een andere Dijksterhuis
geweest: de Nederlandse
wetenschapshistoricus E.J. Dijksterhuis, de
beroemde auteur van De mechanisering van
het wereldbeeld? Bent U ook familie van hem?
Nee, dat is niet het geval.
Daarover zijn lange discussies mogelijk. Het
zijn verschillende manieren waarop men kan
reflecteren op de wetenschap. Tegelijkertijd
zijn wetenschapsgeschiedenis en
wetenschapsfilosofie erg vervlochten. Bij
wetenschapsgeschiedenis komen ook
filosofische vragen naar voren, maar er is ook
sprake van een wisselwerking met
cultuurstudies en een duidelijke link met de
algemene geschiedenis. Concreet kun je
bijvoorbeeld een conceptuele analyse maken
van de historische wiskunde die in de Gouden
Eeuw ook mechanica, optica, vestingbouw en
landmeetkunde omvatte. Als je je daarin
verdiept komen er algemene vragen naar
voren over de aard en werking van
wetenschap.
Wat voor activiteiten onderneemt Gewina?
We geven het tijdschrift Studium uit en we
organiseren twee keer per jaar een
ledenvergadering, waar zowel amateurs als
professionals elkaar treffen. De vergaderingen
vinden plaats op lokaties die interessant zijn
voor de geschiedenis van de wetenschap,
zoals het Museum Boerhaave, de Hortus van
Leiden en de bibliotheek van Deventer.
Daarnaast organiseren we elke twee jaar een
bijeenkomst in Woudschoten waar
professionals elkaar ontmoeten en ideeen
uitwisselen, zoals afgelopen 26/27 juni.
Wil Gewina ook een rol spelen ten opzichte
van het voortgezet onderwijs?
Via een werkgroep willen we een soort ingang
vormen voor de expertise van ter zake
kundigen. Daarin zijn we niet heel pro-actief,
maar als het bijvoorbeeld gaat om de biologie
van de 19de eeuw, dan kan ik doorverwijzen
naar Bert Theunissen van de Universiteit van
Utrecht. We stimuleren onze leden ook om
artikelen bij te dragen aan de NVOX, het blad
van de docenten natuurwetenschappen. We
maken echter geen lespakketten en dergelijke.
Richt Gewina zich specifiek op geschiedenis
van de Nederlandse wetenschap?
Nee, we richten ons op de algemene
wetenschapsgeschiedenis, maar uiteraard
zitten we hier dichter bij Nederlands
bronnenmateriaal. Toch houden zich ook
genoeg mensen van Gewina bezig met
internationale onderwerpen. De bijeenkomst
van 26 en 27 juni had dan ook als titel Dutch
Science – World Science.
Nu is wetenschapsgeschiedenis niet hetzelfde
als wetenschapsfilosofie. Hoe kijkt u daar
tegenaan?
Interviewer: Walfred Haans
2
KNAW bekroont profielwerkstuk over filosofie
achter Walt Disney
Het profielwerkstuk dat Anne Bode en Renske Poelma van het Revius Lyceum in
Doorn schreven onder begeleiding van hun docent M. van Tricht, is onderscheiden
met de KNAW Onderwijsprijs. Zij hebben in hun profielwerkstuk vijf Disneyfilms
bestudeerd om te onderzoeken welke filosofische theorieën terugkomen en of er één
algemene filosofie achter Disney is te ontdekken. De KNAW Onderwijsprijs is
bestemd voor de twaalf beste vwo-profielwerkstukken van Nederland: werkstukken
die blijk geven van creativiteit, een dimensie van eigen onderzoek en oorspronkelijk
denkwerk. In dit kader is
Boek: Nietzsche en Kant lezen de krant
Het vak filosofie heeft meer om het lijf dan alleen het bestuderen van filosofen en
hun denkbeelden. Voor een belangrijk deel ontleent filosofie zijn waarde aan de
mogelijkheid om overwegingen toe te passen op de actuele werkelijkheid. De filosoof
Rob Wijnberg onlangs de essaybundel Nietzsche & Kant lezen de krant
gepubliceerd.
Dit boek gaat uit van het idee dat elke
actualiteit beter begrepen kan worden vanuit
teksten die vaak als oud worden versleten,
maar met het oog van Wijnberg verrassend
actueel zijn. Hij deelt zijn stukken, die
grotendeels eerder verschenen in de nrc.next
op in de thema’s vrijheid, macht, god en
geloof, seks en liefde, identiteit, gelijkheid en
de staat. Het resultaat is een boek dat kritisch
en anders doet kijken naar vandaag en de
lezer interesseert in meesterwerken van
vroeger. Wijnberg helpt zijn lezers de
dagelijkse gang van zaken rondom politiek en
ander nieuws kritisch te beschouwen en ze te
plaatsen in breder perspectief. Zijn
toegankelijke stijl lijkt me zeker voor tieners
geschikt. Voor lespraktijk kan het de moeite
lonen om nu en dan een artikel als
uitgangspunt te nemen bij de behandeling van
een filosoof of een filosofisch probleem.
De bibliografische gegevens zijn:
Auteur: Rob Wijnberg
Titel: Nietzsche en Kant lezen de krant
ISBN: 978 90 234 4086 4
Omvang: 288 bladzijden
Uitvoering: Paperback
Prijs: € 18.90
3