GeweldOverh

GEWELD TEGEN
HULPVERLENERS
vanwaar en waarheen
16 juni 2009
WWW.VANDESANDEINLEZINGEN.NL
Inhoud
Inleiding
Wat is agressie?
&
Hoe werkt het?
Wat kun je doen?
Inleiding
Is er iets veranderd?
• JA
• JA, de wereld is een veel veiliger plek geworden
• JA, de mensen zijn veel minder gewend aan geweld
• JA, we zijn multiculti & begrijpen elkaar niet echt
• NEE
• NEE, de menselijke natuur is al 200000 jaar gelijk
• NEE, maar het leven is veel meer georganiseerd
• NEE, maar de media moeten dat wel roepen
Moorden per 100.000. 1200-heden
• Moordcyfers goede indicatie voor geweldniveaus
• Geweldniveaus zijn in 500 jaar met een factor 10
gedaald
• Overigens zijn ook ongevallen sterk teruggebracht
• En is de gem. leeftijd sterk gestegen
• Gevolg: mensen zijn niet meer aan geweld gewend
• Daardoor: we zijn nog nooit zo bang geweest
• En ook: er zijn bij ons niet veel gelegenheden meer
voor heldendom
Probleemoplossen voor lage status
Probleemoplossen voor hoge status
P = VRM²
P= pleuris-sterkte
V= verwijtbaarheid
R= relevantie
M= mediageniekheid
Met dank aan Siske Klaassens
EEN GOUDEN REGEL
Als er tussen U en een ander
iets niet goed gaat,
is het makkelijker
iets aan uzelf te veranderen
dan aan die ander
De mens reist langs twee sporen
© 2006 JP van de Sande RuG
NATUUR
Voortplanting
Kinderzorg
Erbij horen
Status
Agressie
Communicatie
Verkennen
Eten/Drinken
Voorraad maken
Territorium maken
Jagen
Bouwen
Ruilen
Lichaamsverzorging
Uitrusten
Migratie
Spel
CULTUUR
RELATIES EN OPVOEDING
HELDEN, VERHALEN, SPROOKJES
MANIEREN VAN SAMENLEVEN (bv.
Stad vs platteland)
REGELS, NORMEN, GEWOONTES,
FOLKLORE
REGERING, POLITIEK SYSTEEM,
RECHTSPRAAK
TAAL, MANIER VAN UITDRUKKEN
WETENSCHAP, GODSDIENST,
FILOSOFIE
IDEALEN, WAARDEN,
WAARDERINGEN
TECHNIEK, GENEESMIDDELEN,
APPARATEN, WAPENS
ETEN, DRINKEN, GENIETEN,
FESTIVALS
KUNST, GEBOUWEN, SIERADEN
VERHOUDINGEN MET ANDERE
GROEPEN MENSEN
De samenleving kent ook twee sporen
© 2006 JP van de Sande RuG
NATUUR
CULTUUR
Niets dierlijks is ons vreemd
Instincten en emoties
Hedonisme
Langzame ontwikkeling
Ratio beïnvloedt gedrag
Normen & Waarden
Kosten-Baten analyse
Snelle planning
Samenleving: Gemeinschaft
Behoefte aan erbij horen
Groepsdoelen
Plicht; Eer; Traditie
Conservatief; Stabiliteit
Religie; Magie
Strong ties
Samenleving: Gesellschaft
Behoefte aan vrijheid
Individualistische doelen
Vrijheid; Geld; Vernieuwing
Progressief; Schijnverandering
Ideologie; Techniek
Weak ties
Specifieke reacties op onvrede
Sociale steun zoeken/geven
Toename cohesie
Strijd zoeken met vijand
Acceptatie van lot
Specifieke reacties op onvrede
Steun professional zoeken
Toename isolement
Zoeken rationele oplossing
Verzet tegen lot
De risicoloze maatschappij
• Wildavsky: Riskless society
• Ulrich Beck: Risk society
– We zijn nog nooit zo veilig geweest als nu
–
–
–
–
Ongelukken, ziekten > Gemiddelde leeftijd
Misdaden (behalve kleine criminaliteit)
Discriminatie en misbruik minderheden
Vechterij en mishandeling
– We zijn nog nooit zo bang geweest als nu
–
–
–
–
–
–
Media en psychologen werken hier duchtig aan mee
Alles wat gebeurt wordt gerapporteerd en gearchiveerd
Slachtoffer- en klaag-cultuur wordt steeds sterker
Afstanden tussen subculturen en leeftijden zijn groot (apartheid)
Door beschikbaarheid wereld wijde info lijkt het meer
Door vele getallen raken mensen in de war (ongecyferdheid)
– Grenzen beginnen bereikt te worden
Wat is agressie?
Wat is agressie?
© 2006 JP van de Sande RuG
•
•
•
•
Letterlijk: toenaderen (in plaats van vluchten)
Alle dieren kennen een Fight/Flight mechanisme
Zeer snelle en omkeerbare beslissing ogv schatting
Twee soorten A: Binnen Soort (affectief) en Tussen
Soorten (prooi)
• Affectief Systeem kent vele remmen en
controlemechanismen
– instinctief: Niet te ver gaan, Dominantie, Schattigheid
– Cultureel: normen, formele aspecten, wetten en
practische bezwaren (cf Elias)
• Prooi systeem veel minder. (cf ontmenselijking)
Twee soorten
1. Prooi agressie (lustmoord, oorlog, genocide)
1.
2.
3.
4.
5.
Wordt meestal instrumenteel gebruikt
Is onder bewuste controle
Status object belangrijk, maar geen remming
Leidt tot ernstig letsel
Emotie: minachting, walging, lustbeleving
2. Emotionele agressie (Ruzie, amok, rellen)
1. Wordt meestal gebruikt als uiting van gevoel
2. Niet goed te controleren
3. Hoge status zorgt voor remming, mits O niet bang
4. Eerder dreigen dan doen, maar: rood waas
5. Emotie: woede, haat, wraak
Prooi agressie: plezier in rellen en doden
Verdere wetenswaardigheden over agressie
• Agressie is een natuurlijke en positieve emotie
– Denk aan voetballerij, computergames, films, nieuws
•
•
•
•
Frustratie-agressie hypothese; Stortbak model; Pers.heid
Aandrift is algemeen, remmingen varieren. (Drank etc.)
Vecht-vlucht balans: Agr. vnl bij waargenomen kans succes
Typische dader agressie is Jong, arm, en man
• Typisch slachtoffer agressie is Jong, arm, en man
• Er zijn sexeverschillen, maar vnl vanuit cultuur
• Vaak is het toeval wie dader en wie slachtoffer is
– Hierover wordt niets gepubliceerd
•
•
•
•
Agressie wordt getriggerd (geluiden, wapens etc)
Manier van agressie wordt gecopieerd van media
Er is geen bewijs voor katharsis hypothese
Winnen verhoogt T productie, verliezen verlaagt het
Hoe wordt AGRESSIE gestuurd?
PERSOON
gewoonten
eigenschappen
sexe, opleiding etc
vaardigheden
karakter
WAARNEMING SITUATIE
PRETTIG? (AKELIG) STIMULEREND? (REM)
CONTROLE? (BANG) UITDAGEND? (SAAI)
WIJ-GEVOEL? (WIJ/ZIJ), FORMEEL (LOSJES)
EMOTIE
SITUATIEDWANG
SITUATIE
NADENKEN
GEDRAG
Agressie tegen hulpverleners
Probeer te begrijpen waarom het zo gaat!
© 2006 JP van de Sande RuG
C
EXT.ATTRIBUTIE
C
MISPERCEPTIE
COMPETITIE
O
RECIPROCITEIT
N
F
MACHTS
TACTIEKEN
N
IN- OUT BIAS
STEREOTYPEN
F
MOREEL
L
I
C
CATEGORISATIE
O
T
(DIABOLISERING)
VIRIEL
COMMITMENT
COHESIE
IN-G-COOPERATIE
AROUSAL
L
I
C
T
Conflictontwikkeling kent TRAAGHEID (Chaos model)
CONFLICTSTERKTE
STERKTE STIMULUS
Agressie is bron en gevolg van conflict
© 2006 JP van de Sande RuG
VRIEND
MENS
VERZETSSTRIJDER
HELD
WIJ
goed
dapper
sterk
taai
VIJAND
ROBOT
TERRORIST
GEK of ROEKELOZE
ZIJ
slecht
laf
zwak MAAR GEVAARLIJK
koppig
Hoe ontstaat Wij-Zij tegenstelling?
•
•
•
•
Mensen denken van nature in termen van wij-zij
Overheid is ideale ZIJ, deskundigen ook
Dus professionals in dienst van overheid…..
Deze tweedeling wordt versterkt door:
–
–
–
–
–
–
–
–
Professionalisering
‘Klonteren’
Op afstand houden van publiek
Geen communicatie met publiek, geen uitleg
Bij ramp: Of slachtoffer, óf hulpverlener
Technologisering
Protocollair werken
Preventieve benaderingen
WAT KUN JE DOEN?
Twee manieren van denken
© 2006 JP van de Sande RuG
Alle recepten om agressieproblemen op te lossen, horen
aan de rechterkant.
Wat U doet als er iets akeligs
gebeurt, hoort aan de linkerkant
U kunt dus beter zelf nadenken
dan het een ander laten doen
TWEE STRATEGIEEN tegen AGRESSIE
• PREVENTIE
–
–
–
–
–
Vraagt inzicht bij alle betrokkenen en kost veel tijd
Kan op een of meerdere factoren inwerken
Voor toestand agressor is preventie nauwelijks haalbaar
Voor zorgsituatie wel
Minder aggro als: Situatie bekend en begrepen, situatie
formeel, hoog statusverschil, zorger als deel Wij gezien
(prof.!)
• REPRESSIE
– Leer vechtsport
– Zorg voor overmacht
Conclusies
Agressie is normaal
Er zijn twee soorten van
Agressie is te beheersen, maar dat moet geleerd
Culturen verschillen daarin
Status van object speelt sterk mee
Agressie blijft lang ondergronds
U heeft er weinig aan te weten hoe het ideaal is
Tracht wij-zij te vermijden
Leef U in in standpunt ander
Is er eenmaal een conflict, dan voorspelbare gevolgen
Oplossen van conflict is lastig, maar moet door U gebeuren
VAN NU AF MOET U HET DUS ZELF DOEN
WANT DIT IS HET
EINDE
En tenslotte
Als alles faalt, kunt U altijd nog iets nemen