muzisch - creatief

MUZISCH - CREATIEF
TER INLEIDING
Met onderstaande tekst trekken de begeleiders esthetica, mode, lo, mo en po
voor het eerst in deze Didactische en pedagogische berichten samen naar de
leraren. Wij doen dit uiteraard niet zomaar, maar beschouwen dit als een voorzet
om ook binnen de eigen scholen die vakken nadrukkelijker bijeen te brengen.
Want onze vakken hebben toch wel meer gemeenschappelijk dan wij allemaal
vermoeden. Het is ook de reden waarom de begeleiders van deze vakken
jaarlijks samen een zevental scholengemeenschappen bezoeken om die bepaalde
leraren samen te brengen. Goed samenwerken maakt het lesgeven (nog)
aantrekkelijker!
Onze vakken (misschien met uitzondering van lo) staan vaak alleen op school.
We hebben nauwelijks vakcollega’s en voelen hierdoor de nood aan feedback
of reflectie aan. Daarom groeperen we die vakken vanuit gemeenschappelijke
kenmerken en brengen ze samen op het niveau van de scholengemeenschap.
Wat hebben die vakken dan wel gemeenschappelijk?
In de eerste plaats kunnen we allemaal fier zijn op onze open leerplannen. We
beseffen dit niet altijd, want wij worden (gelukkig) niet geplaagd door
leerplannen die fungeren als keurslijven. Die openheid laat alle kansen tot
creativiteit en dit moeten we met volle overtuiging benutten. Dit laat een ruime
vrijheid toe in de keuze van de leerinhouden, het biedt ruimte om eigen
voorkeuren te volgen en te differentiëren in functie van de leerlingen. Wij hebben
leerplannen die veeleer doelstellingen bevatten dan inhouden opleggen. Om die
leerplandoelstellingen te realiseren, beschikken we meestal over een goed
uitgerust vaklokaal, sportzaal of fitness- en gymruimte.
Daarnaast werken we mee aan de algemene ontwikkeling van jonge
mensen. Door eigen klemtonen spreken we de totale mens aan, eigenschappen
bij mensen die in andere vakken wellicht veel minder aangeboord worden. Bij ons
is het cognitieve aspect minder belangrijk. Ons doen en laten wordt gestuurd
door vaardigheden en attitudevorming. Daarom geven wij meer dan elders de
vrije teugels aan de creativiteit van de leerling. Creatieve intelligentie is deels
aangeboren, maar kan ook aangeleerd worden. In het verlengde daarvan is er
ook een andere wijze van evalueren: inzet, gedrevenheid, creativiteit,
samenwerkingsvermogen worden hier even sterk, zo niet sterker beloond dan
kennis. Vanuit die optiek is het begrijpelijk dat leerlingen die vakken dan ook
dikwijls beschouwen als een aangename verpozing tussen andere lessen ‘die zo
op elkaar gelijken’ … Muzisch-creatieve vorming houdt meer in dan met
leerlingen naar een filmvoorstelling gaan of met enkelen muziek of toneel
maken. Het is een algemene vorming die stelselmatig opgebouwd wordt en
waarbij ook het diepste wezen van de mens wordt geraakt. Creativiteit omvat
het opzetten van een verbeeldingsactiviteit die zowel originele als waardevolle
resultaten oplevert. Bovendien is meermaals bewezen dat creativiteit geleerd kan
worden, dat je het dus niet alleen moet ‘hebben’.
1
Door het feit dat de leerlingen bij ons andere vaardigheden oefenen, detecteren
wij vaak vroeg(er) problemen of conflicten bij de leerlingen. Dat is belangrijk bij
het maken van een totaalbeeld van de jongeren. Niet zelden brengen wij dan ook
een ander beeld van de leerling tijdens deliberaties.
Door wat wij met de leerlingen doen, werken we aan normen en waarden. Wij
zorgen voor fijngevoeligheid in een harde wereld. Vaak vormen onze vakken de
enige momenten waarbij jongeren nog aan lichaamsbeweging doen, waarbij ze
muzikaal, plastisch of modieus creatief kunnen zijn, waarbij stil gestaan wordt bij
een kunstwerk. Stil, onbevooroordeeld, open en ontvankelijk, gericht en actief,
de tijd nemend: dat staat allemaal haaks op de clip- en zapmentaliteit van
jongeren. Bewegen, ontstressen, op verschillende manieren creatief zijn en
verwonderd raken: als dat geen mooi antidotum vormt tegen de fysieke en
geestelijke verpaupering van vandaag. Dit is onze bescheiden bijdrage tot de
opvoeding van jonge mensen.
COOPERATIEVE STARTVERGADERINGEN MUZISCH-CREATIEF
PER SG
Overzicht coöperatieve SG-vergaderingen 2007 - 2008
Onze doelstelling is:
het voeren van een eigen beleid van scholen en scholengemeenschappen
verder aan te moedigen en te stimuleren: zelf het optimale traject voor de eigen
groep uitstippelen, voorbereiden en uitwerken.
Wij willen daar de volgende vier jaar werk van maken. Hiervoor ontdubbelen we
coöperatieve SG-vergaderingen in een A-jaar en een B-jaar:
A-jaar: de klassieke SG-vergadering zoals we die kennen (begeleiding legt
gastschool, datum en agenda vast);
B-jaar: vanuit een behoefte of een vraag die in de vakgroepen leeft, kan de
groep leraren ‘muzisch-creatief’ van de SG zelf een initiatief nemen om samen te
overleggen = eigen beleid voeren.
SG-vergadering in A-jaar: de klassieke SG-vergadering zoals we die kennen
(de begeleiding legt gastschool en datum vast).
Algemene agenda:
1
gezamenlijk contactmoment esthetica, mode, lo, mo, po: waar hebben
wij raakpunten?
2
2
vakspecifiek overleg: leerlingen aanzetten tot creativiteit binnen de les
esthetica, mode, lo, mo, po.
Dit voor volgende SG’en: Jozef de Pélichy, Houtland, Oostkust, Sint-Donaas,
Sint-Maarten, Sint-Michiel, Sint-Niklaas.
Jozef de Pélichy:
Gastschool: Vrij Technisch Instituut, Izegem
Datum:
8 november 2007 van 18.00 tot 20.00 uur
Houtland:
Gastschool: Margareta-Maria-Instituut, Kortemark
Datum:
18 oktober 2007 van 18.00 tot 20.00 uur
Oostkust:
Gastschool: Sint-Bernardusinstituut, Knokke
Datum:
11 oktober 2007 van 18.00 tot 20.00 uur
Sint-Donaas:
Gastschool: O.L.V.-Hemelvaartinstituut, Sint-Andries Brugge
Datum:
15 november 2007 van 18.00 tot 20.00 uur
Sint-Maarten:
Gastschool: Lyceum Hemelsdaele, Brugge
Datum:
27 september 2007 van 18.00 tot 20.00 uur
Sint-Michiel:
Gastschool: VISO, Campus Poststraat, Roeselare
Datum:
22 november 2007 van 18.00 tot 20.00 uur
Sint-Niklaas:
Gastschool: Vrij Technisch Instituut, Veurne
Datum:
4 oktober 2007 van 18.00 tot 20.00 uur
SG-vergadering in B-jaar: vanuit een behoefte of een vraag van de
vakgroepen, kan de groep leraren (ofwel gezamenlijk ‘muzisch-creatief’ ofwel
vanuit het eigen specifieke vak) van de SG zelf het initiatief nemen (vastleggen
gastschool, datum, agenda) om samen te overleggen = eigen beleid voeren!
Dit voor volgende scholengemeenschappen: Hoppeland, Molenland, Petrus en
Paulus, Onze-Lieve-Vrouw van Groeninge, Onze-Lieve-Vrouw van Tuine, SintJan, Sint-Paulus.
Maak hiervoor gebruik van de vele contacten die de voorbije jaren gegroeid zijn.
De nodige logistieke ondersteuning (directies, scholen, adressen en e-mails) vind
je bij jouw directie. Ook voor alle andere vragen is de begeleiding natuurlijk
bereid te ondersteunen.
SPECIFIEKE DIDACTISCHE EN PEDAGOGISCHE BERICHTEN ESTHETICA
Johan Vankeersbilck
3
SPECIFIEKE DIDACTISCHE EN PEDAGOGISCHE BERICHTEN MODE
Ingrid Casier
SPECIFIEKE DIDACTISCHE EN PEDAGOGISCHE BERICHTEN LO
Johan Van Hulle
SPECIFIEKE DIDACTISCHE EN PEDAGOGISCHE BERICHTEN MO
Ann Casier
SPECIFIEKE DIDACTISCHE EN PEDAGOGISCHE BERICHTEN PO
Els Bilcke
4
ESTHETICA
Het is opvallend hoe verschillend leraren esthetica hun lesopdracht invullen! Dit
is heel leuk om vast te stellen. Het bewijst dat het nieuwe leerplan de
nodige ruimte en vrijheid geeft aan de creatieve leraar. Vroeger kon je bij
benadering nog zeggen dat quasi alle leraren in die bepaalde maand met dat
lesonderdeel bezig waren. Nu is geen enkele les nog dezelfde! En de kwaliteit
neemt zienderogen toe. Nog nooit tevoren werden kennis, vaardigheden en
attitudevorming zo mooi versmolten en was de actieve inbreng van de leerling zo
groot. Ook de zogenaamde ‘vergeten’ disciplines (design, dans, fotografie …)
doen overtuigend hun intrede en de leerlingen weten deze creativiteitsstoot naar
waarde te schatten. Dat alles moet ons sterken om ons weerbaar te (blijven)
stellen tegenover de jobstijdingen die zich nogal eens rond ons vak aankondigen!
In deze bijdrage worden aandachtspunten bij de lessen esthetica geëxpliciteerd,
wordt opgeroepen om vakoverstijgend overleg te plegen op school tussen de
vakken muzikale opvoeding, plastische opvoeding en esthetica en wordt een lans
gebroken voor het werken met zogenaamde ‘tijdsbeelden’.
Bijdragen over esthetica zijn nog altijd welkom op de vakcommunity esthetica
(www.dpbbrugge.be) via de begeleiders esthetica ([email protected] en
[email protected]).
Op de Dag van esthetica (14 december 2007) gaat Brigitte Pattyn ons in het
PMMK Oostende voor in een doe-stage over kunst en kunstbeleving. We hopen
jullie daar talrijk te mogen begroeten.
1
Aandachtspunten bij de lessen esthetica
-
-
In de methodologische wenken bij het leerplan staan heel bruikbare
tips om de lessen levendig en boeiend, afwisselend en doeltreffend te
maken.
Een lesvoorbereiding, hoe beknopt en schematisch ook, is nog altijd
geen overbodige luxe. Beginnende leraren die nieuw zijn in het vak
doen er goed aan hun lesvoorbereidingen wat grondiger uit te
schrijven.
Probeer zoveel mogelijk een goed gekozen (exemplarisch) onderwerp
volledig af te werken binnen een lestijd. Neem daarom niet te veel hooi
op de vork. ‘Non multa, sed multum’ (Plinius de Jongere, Epistola).
Zorg voor afwisseling in doelstellingen en werkvormen en vermijd
vooral theoretische lessen.
Betrek de leerlingen op een actieve wijze bij de les, zodat er een
levendige interactie ontstaat.
Je kunt soms van de leefwereld van je leerlingen uitgaan, wat evenwel
niet moet leiden tot verschraling.
Leer de leerlingen probleemoplossend denken en handelen; leer ze ook
zelfstandig werken.
In de derde graad moeten de leerlingen in staat zijn zelf notities te
nemen. Een keurig en overzichtelijk bordschema of een lesschema op
een vooraf gedrukt blad kan een goede hulp zijn.
Geef leerlingen tips om de leerinhouden efficiënt te verwerken en toe te
passen.
5
-
-
Reik de leerlingen methodes aan om beeld, muziek en andere
disciplines te leren ontleden; evenwel op hun niveau.
Het leerproces verloopt via visuele en auditieve beelden. Illustratie- en
luistervoorbeelden – beide van kwaliteitsniveau – zijn een conditio sine
qua non.
Maak oordeelkundig gebruik van de moderne audiovisuele middelen,
niet als doel op zichzelf, wel als een functioneel en didactisch
hulpmiddel om de aandacht te activeren en de beleving te verdiepen.
Als er een leerboek op de boekenlijst staat, laat de leerlingen het dan
efficiënt en verstandig gebruiken: niet als een dor leesboek, maar als
een basisdocument, als werkmateriaal, als een naslagwerk waarmee ze
ook kritisch leren omgaan.
Probeer te werken met een portfolio of kunstdossier.
Verantwoorde en zinvolle toetsen zijn maar mogelijk met kijk- en
luisteroefeningen.
Gebruik nieuwe evaluatievormen als portfolio/kunstdossier.
Wissel product- en procesevaluatie af.
2
Samenwerking esthetica, muzikale en plastische opvoeding
2.1
Communicatie?
Traditioneel zijn er drie vakken die geassocieerd worden met muzische en
culturele vorming: muzikale opvoeding (mo) in de eerste en tweede graad,
plastische opvoeding (po) in de eerste, tweede en derde graad (tso en
bso) en esthetica in de derde graad. Vaak echter verloopt de
communicatie tussen deze vakken eerder stroef en is er te weinig
gemeenschappelijke visie rond cultuur op school. Het overleg tussen deze
drie vakken en andere beperkt zich veelal tot enkele afgelijnde projecten
(vaak bij de voorbereiding van een excursie of een kortlopend project).
2.2
Gevolgen:
-
er zijn heel wat inhoudelijke raakpunten, maar door een gebrekkige
communicatie weten leraren vaak niet wat er in andere lessen
gebeurt (met onvermijdelijk hiaten en overlappingen tot gevolg);
er is geen gemeenschappelijke visie over de muzische evolutie
doorheen de drie graden;
soms staan leraren er binnen de school alleen voor; er is geen steun
vanuit de vakwerkgroep (cf. supra);
de component ‘cultuur’ wordt weinig gehoord: vaak spreken de
collega’s niet vanuit één standpunt en is de bijdrage versnipperd;
het ‘nut’ wordt door collega’s, ouders en leerlingen wel eens in vraag
gesteld.
Nochtans bieden onderwijsvernieuwingen zoals de vrije ruimte en de
invoering van de vakoverschrijdende eindtermen meer ruimte voor
initiatief.
6
2.3
-
2.4
Uitnodiging om samen na te denken over het organiseren van
-
Verticaal overleg: (het ontwikkelen van leerlijnen: wat, wanneer,
waar en hoe ?).
. In kaart brengen van alle behandelde inhouden: is er overlapping
of zijn er grote hiaten (bijvoorbeeld welke componenten (kleur,
vorm, compositie, ritme) komen in de tweede graad in het vak
po en mo aan bod en hoe kunnen die in de derde graad in
esthetica verder uitgewerkt worden?)
. In kaart brengen van alle productieve en receptieve
vaardigheden. Welke aspecten van kijk- en luistervaardigheid
komen wanneer aan bod? Zo kun je zicht krijgen op het
ontwikkelingsproces van een leerling van een tot zes.
. Welke begrippen en luisterervaringen brengen de leerlingen
vanuit het vak muziek mee in het vak esthetica? Hoe kan daarop
verder gewerkt worden?
. Leert de leerling in plastische opvoeding schetsmethodes om
vlug een beeld te schetsen?
. Leert de leerling een beeld (schilderij, beeldhouwwerk, gebouw)
te ontleden in plastische opvoeding?
-
Horizontaal overleg: kan er tussen verschillende vakken
convergentie optreden? Zo is er, zeker in de derde graad heel wat
affiniteit tussen taalvakken, geschiedenis en esthetica (bijvoorbeeld
over ‘romantiek’).
Evaluatie
.
Belangrijk hierbij is een model te ontwikkelen hoe leerlingen
muzische vaardigheden ontwikkelen doorheen de drie graden:
welke aspecten van kijk- en luistervaardigheid komen waar en
wanneer aan bod? Welke evaluatiecriteria worden hierbij best
ingezet?
.
Van kunst genieten is ook er over leren praten: hoe leren
leerlingen van een tot zes omgaan met alle vormen van
kunstbeleving (cognitief, emotioneel, attitudes: deze ‘taxonomie’
wordt best min of meer gelijkvormig gebruikt door de
kernvakken mo, po, esthetica zodat de ontwikkeling van de
leerling ‘meetbaar’ wordt).
Het bundelen van de verschillende krachten kan cultuur een groter
draagvlak geven binnen (en ook buiten) de school. De school kan een
bredere visie ontwikkelen over wat ze precies in deze zes jaar met de
leerlingen wil bereiken op cultureel-muzisch vlak. Hierbij is het zeker niet
de bedoeling een soort eenheidsworst te serveren die alle vakken in
eenzelfde keurslijf dwingt. Het maken van goede afspraken en het
ontwikkelen van eenzelfde visie zal echter de component muzische
vorming/cultuur een duidelijker gezicht (meerwaarde) geven binnen het
schoolleven (en wellicht ook een krachtiger stem).
7
3
Tijdsbeelden?
Hoe kun je leerlingen in groep probleemoplossend en onderzoekend laten leren?
Misschien kan het volgende voorbeeld jullie op weg zetten. Het gaat om het in
beeld en klank brengen van tijdsbeelden. Op het eerste zicht klinkt deze
invalshoek vrij historisch. Bij nader inzien is het een ideale formule om de
verschillende kunstuitingen van eenzelfde periode bij elkaar te brengen, de
onderlinge invloeden te bespeuren en de resultaten van dit onderzoek te
presenteren voor de medeleerlingen. Bovendien kan dit gekoppeld worden aan
peer-evaluation waarbij de leerlingen elkaar beoordelen, naast het oordeel van
de leraar. Dus anders leren en anders evalueren.
Voorbeeld van een tijdsbeeld: het impressionisme
-
in de schilderkunst,
in de beeldhouwkunst,
de opkomst van de fotografie,
ballet en choreografie,
internationale socio-politieke en socio-economische context,
design,
literatuur, poëzie,
klassieke muziek,
volksmuziek,
de opkomst van de film,
waarom minder in de architectuur,
interacties tussen al deze kunstuitingen,
…
De leraar kan deze verschillende kunstuitingen onder de koepel van het
impressionisme in de klas brengen. Leerlingen worden ondergedompeld in het
tijdsbeeld van het impressionisme. Zij zien in hoe sterk kunstuitingen bepaald
worden door de tijdsgeest en zien onderlinge verbanden.
Vervolgens gaan zij zelf op speurtocht om andere tijdsbeelden te
reconstrueren en voor de klas te brengen. Zij krijgen hiertoe de kans in en
buiten de lessen. Het spreekt voor zich dat het zoekwerk het best gebeurt tijdens
de les zelf. Voor de verwerking en de voorbereiding van de presentatie zal
wellicht naar thuiswerk verwezen moeten worden. De leerlingen mogen zelf
voorbeelden van tijdsbeelden aanreiken. Bij voorkeur moeten zij zich toch inlaten
met de periode van einde 19de eeuw tot vandaag, de periode van de moderne
en postmoderne kunst. De tijdsbeelden kunnen betrekking hebben op een
kunststijl of eerder vertrekken vanuit een bepaald decennium. De leerlingen
onderzoeken hun periode of stijlrichting en brengen hun onderzoeksresultaten
voor de klas.
8
Beoordelingscriteria voor een presentatie
Uitstekend
Goed
Voldoende
Onvoldoende
Organisatie
De
vooruitgang
is uitstekend.
De luisteraar
is altijd mee.
Vlotte
overgangen.
Goede
vooruitgang.
De luisteraar
blijft bij de
inhoud.
Inhoud
Overdracht
Media
Uitvoerige,
volledige
behandeling van
onderwerp.
Getuigt van
onderzoek.
Goed oogcontact,
goede intonatie en
lichaamstaal.
Meeslepend en
genietbaar.
Goede dekking
van het
onderwerp met
evidentie van
onderzoek.
De
organisatie is
stroef. De
luisteraar is
soms
verward.
Inhoud
springt van
de hak op de
tak.
Heel moeilijk
te volgen. De
luisteraar
heeft het
moeilijk de
aandacht
erbij te
houden.
Onduidelijke
overgangen.
Er is onderzoek,
maar niet
uitgebreid of er
ontbreekt
diepgang.
Enigszins
gedocumenteerd.
Oogcontact,
intonatie,
lichaamstaal en
gedrag zijn goed,
maar niet
consistent.
Weinig
aansprekende
overdacht. De
presentatie wordt
afgelezen of lijkt
mechanisch.
Uitstekend
gebruik van
ppt, overhead,
dvd, video,
grafieken …
Duidelijk en
levendig.
Visualisering is
duidelijk en
geschikt. De
media
ondersteunen
presentaties.
Er worden
visualisaties
gebruikt. Maar
deze zijn niet
echt waardevol.
Ze helpen de
presentatie niet
echt vooruit.
Het onderzoek
lijkt beperkt.
Weinig
documentatie.
Belangrijke
bronnen
ontbreken.
Gegevensoverdracht
is van een slechte
kwaliteit. Het levert
niet meer op dan
een lezing.
Visualisaties
zijn van een
dergelijk
slechte kwaliteit
dat ze de
presentatie in
het geheel niet
ondersteunen.
We wensen jullie allemaal een fijnzinnig nieuw schooljaar toe!
Ann Casier
Johan Vankeersbilck
PARALLELLE WERELDEN
VAKOVERSCHRIJDEND PROJECT DPB BRUGGE
DPB Brugge zet een vakoverschrijdend project op het getouw met als
doelgroep de leerlingen van tweede en derde graad secundair
onderwijs.
Voor meer informatie kun je terecht op:
http://www.dpbbrugge.be/parwerelden
9
Dag van esthetica
vrijdag 14 december 2007, van 10.00 tot 16.30 uur
PMMK Provinciaal Museum voor Moderne Kunst, Romestraat 11, 8400 Oostende
Leraren esthetica
Studiedag Taalbeleid
woensdag 30 januari 2008, van 14.00 tot 17.00 uur
KU Leuven Campus Kortrijk (KULAK), E. Sabbelaan 53, 8500 Kortrijk
Alle leraren secundair onderwijs
10
MODE
Tijdens mijn kennismakingsronde viel het mij op hoe groot de algemene
bezorgdheid is van alle betrokkenen voor de toekomstmogelijkheden van onze
leerlingen.
Het is dan ook een belangrijke taak voor leraren om leerlingen te begeleiden bij
hun studiekeuze. Dit lijkt mij niet enkel van belang bij het einde van een
schooljaar. Leraren zouden hier samen met de leerlingen constant mee begaan
moeten zijn. Het is een ontwikkelingsproces waarbij de leerling zowel zijn sterke
als zijn zwakke punten leert ontdekken. Zo kan iedere leerling zijn eigen
schoolloopbaan beter in handen nemen. Ook interesses van de leerling zijn van
groot belang bij hun keuze naar toekomstmogelijkheden toe.
Enerzijds hebben zij de mogelijkheid om beroepen te kiezen. Hierbij denk ik o.a.
aan de mode-verkoop en retouches. Het is belangrijk dat zij de consequenties die
hieraan verbonden zijn, kennen. Bij verkoop kan dit taalvaardigheid zijn,
flexibiliteit … Bij retouches zijn nauwkeurigheid, tempo en oplossingsgericht
werken noodzakelijk.
Anderzijds hebben de leerlingen ook de mogelijkheid om verder te studeren na
hun secundaire opleiding mode. Een juiste keuze maken in onze huidige
maatschappij met een overaanbod aan informatie, is niet gemakkelijk voor de
jongeren.
De juiste keuze maken naargelang de eigen mogelijkheden en
interesses, is dan ook van het allergrootste belang. De leraar is hierbij de
uitgelezen persoon om dit proces te ondersteunen.
1
Studiemogelijkheden Mode
Je vindt hier het logische aanbod voor het studiegebied Mode. Hierbij doe ik een
warme oproep om dit kenbaar te maken en te bespreken met de leerlingen. Op
de website www.modeonderwijs.be vind je de nodige informatie.
3de jaar 3de graad bso Mode-verkoop
Dit is een specialisatiejaar waarbij het accent ligt op verkoop en retouches. Het
opnemen van een verantwoordelijke taak in een modezaak wordt hier verder
uitgediept. Dit leerjaar heeft als doel leerlingen voor te bereiden op
tewerkstelling in Mode-verkoop. De leerlingen behalen na afloop een diploma
secundair onderwijs.
3de jaar 3de graad tso Creatie- en patroonontwerpen
De nadruk ligt hier op het ontwerpen en het productierijp maken van industriële
modelpatronen. De leerlingen kunnen aan de slag als modeliste of
patroonmaakster in de
kledingsector en aanverwante bedrijfstakken. Zij
verwerven na deze opleiding een studiegetuigschrift.
11
4de graad Modevormgeving
Deze richting heeft een studieduur van twee jaar en is toegankelijk voor alle
leerlingen aso – tso – bso. Een doorgedreven vakkennis is hier het hoofddoel.
Afgestudeerden vinden een job als assistent modeontwerper, als medewerker in
de meeste textielverwerkende sectoren of als zelfstandig kleermaker.
Zij die het diploma secundair onderwijs nog niet hebben behaald, verkrijgen dit
na het eerste jaar.
Na de volledige opleiding ontvangt de leerling een studiegetuigschrift.
Bachelor lerarenopleiding secundair onderwijs
Vanaf 1 september 2007 wordt de driejarige onderwijsopleiding vernieuwd.
Mode kan dan als majorvak worden gevolgd.
Als minorvak kan er gekozen worden voor o.a. ‘Project Kunstvakken’.
Dit is een nieuwe opleiding waarbij je jongeren begeleidt in hun kunst- en
cultuurbeleving, zowel binnen als buiten het onderwijs. De student leert
projecten starten voor verschillende doelgroepen. Bij de realisatie daarvan houd
je rekening met de doelgroep en de inhoud. Ook organisatorische, technische,
praktische, budgettaire en publicitaire componenten, verbonden aan het opzetten
van dit soort projecten, worden aangeleerd. Als je gekozen hebt voor ‘Mode’ zal
deze opleiding een heel waardevolle bijdrage leveren tot verdieping en
verruiming van het studiegebied. De link tussen ‘Mode’ en ‘Project Kunstvakken’
is heel sterk en zal ongetwijfeld de creatieve studenten met interesse voor ‘Mode’
aanspreken.
Bachelor Modetechnologie
Hier staat een polyvalente voorbereiding op leidinggevende taken centraal. De
opleiding vormt een combinatie van techniek, creativiteit en management. Ze
richt zich op loopbaanperspectieven zowel in binnen- als buitenland.
Collectievormgeving, patroontekenen, confectievoorbereidings-, fabricage- en
finishtechnieken samen met CAD/CAM op industriële apparatuur, brengen de
student de nodige vakkennis bij voor zowel mode als textielontwerpen.
Kwaliteitscontrole en kwaliteitszorg, arbeidsorganisatie, productieplanning en
communicatie zorgen voor een ruimere algemene kennis. Tijdens de opleiding
krijgt de student de kans om buitenlandse beurzen en bedrijven te bezoeken.
Modeacademie
Dit is een creatieve opleiding waarbij het ontwerpen centraal staat. Een eigen
stijl ontwikkelen en inzicht verwerven in het opbouwen van een collectie is de
grote uitdaging. Je leert als modeontwerper kleding tekenen voor een fabrikant
of voor een merknaam. Je kunt een collectie onder eigen naam creëren of je als
kunstenaar profileren.
12
2
Initiatieven uit het voorbije schooljaar
Nascholingen
Dvd 100% klantvriendelijkheid
Inhoud
Alle aspecten van klantvriendelijk gedrag werden hier toegelicht en ingeoefend.
Verkoopsituaties zijn opgenomen en vastgelegd op een dvd. Wie de nascholing
volgde, heeft dit beeldmateriaal leren gebruiken.
Doelstelling
Deze dvd is ideaal om te gebruiken in een klassituatie. Het is belangrijk om
continu aandacht te blijven hebben voor klantvriendelijkheid.
Kostuum-en kunstgeschiedenis tso
Inhoud
Deze nascholing is het vervolg op een nascholing van vorig schooljaar.
In het eerste deel kwam het didactische luik aan bod. In het tweede deel
bezochten de leraren de toneelkostuumafdeling in de “Munt” in Brussel. Via dit
bezoek leerden de leraren een duidelijke opdracht te formuleren.
Doelstelling
Zoeken naar de gepaste werkvorm om leerlingen te betrekken bij
voorbereiding van een buitenschoolse activiteit.
Het is de bedoeling hierbij duidelijke doelstellingen te gebruiken.
Leerlingen krijgen een opdracht voor, tijdens en na het bezoek.
de
Wegwijs in basistextieltechnologie: grondstoffen, productie en testen
Inhoud
Deze opleiding werd door het IVOC georganiseerd. Specifieke begrippen en
werkwijzen voor de textielindustrie werden hier verduidelijkt. Er was ook een
kennismaking met de productie en de bijbehorende grondstoffen en labotesten.
Doelstelling
Deze nascholing is belangrijk omdat er in België een duidelijke trend is waarbij
de textielbedrijven zich nog meer op innovatie toespitsen.
13
Materiaalonderzoek
Inhoud
Het IVOC, in samenwerking met de bachelor opleiding ‘modetechnologie’,
organiseert deze opleiding.
Op het programma staat het uitgebreid testen van verschillende
textielmaterialen. Er worden praktische tips gegeven om dit in een klaslokaal
over te doen. Ook innovatief textielmateriaal kwam aan bod. Een rondleiding
zette de opleiding ‘bachelor modetechnologie’ in de kijker.
Doelstelling
Materiaalonderzoek moet vooral oog hebben voor kwaliteit en service. Het
trainen van competenties en het aanscherpen van innovatief gedrag bij de
leerlingen levert de bedrijven de gedroomde medewerkers. Aandacht voor
innovatie is noodzakelijk!
Kleurpsychologisch denken bij de opbouw van een collectie
Inhoud
Deze nascholing werd mede door het IVOC georganiseerd voor leraren ‘creatie’,
‘mode’, ‘mode-verkoop’, en ‘plastische opvoeding’.
De volgende delen kwamen aan bod:
- kleurkenmerken,
- kleuropbouw,
- kleursturing,
- kleurpsychologie,
- kleuren catalogeren,
- kleurencombinaties,
- oefeningen.
Doelstelling
Het gebruik van kleuren en kleurkenmerken zijn een belangrijk gegeven in de
mode. Zowel bij de verkoop als bij de creatie en het samenstellen van een
collectie.
Auto-CAD
Ook dit schooljaar volgden heel wat leraren deze opleiding.
Inschrijven voor het volgend schooljaar kun je via vvkso.be - onderwijspraktijk –
nascholingen – ICT-nascholingen – mode.
Per module kun je hier meer informatie terugvinden.
Ter info:
Monique Goens, projectleider Mode-ICT, verlaat op 31 augustus 2007 de
nascholingen ICT van het VVKSO. Voor vele leraren mode heeft ze de Mode-CAD
toegankelijk gemaakt. Ze was er altijd om iedere individuele leraar met raad en
14
daad bij te staan. Graag wil ik haar namens de vele cursisten oprecht danken
voor wat zij betekend heeft voor het innoverende modeonderwijs.
Overlegmomenten
Tijdens het schooljaar 2006-2007 werden verschillende overlegmomenten
georganiseerd namelijk:
- overlegmomenten met de coördinatoren mode,
- overlegmoment met de vakleraren gip bso,
- overlegmoment met de leraren mode die les geven in bvl.
Ook voor het schooljaar 2007-2008 werd de wens uitgedrukt om
overlegmomenten te organiseren. Hierbij kwam de vraag naar:
- overlegmomenten met de coördinatoren mode,
- overlegmoment met de vakleraren gip tso,
- overlegmoment met de leraren van het 3de jaar 3de graad bso Modeverkoop,
- overlegmoment met de leraren 2de en 3de graad bso/tso.
3
Nuttige websites
Je bent ongetwijfeld al vertrouwd met deze 2 websites. Toch wil ik ze nog even
aanhalen.
http://www.modeonderwijs.be. Deze site wordt beheerd door het IVOC en
hier vind je alle informatie over nascholingen.
http://mode.vvkso.be is de pedagogische website van het VVKSO. De
studiegebiedverantwoordelijke, Mevr. Kenens, zorgt ervoor dat alle informatie,
die scholen leveren na projecten, op deze website wordt geplaatst. Hierbij doe ik
een warme oproep om uw fotomateriaal, voorzien van tekst en uitleg, door te
spelen aan Mevr. Kenens.
4
Initiatieven voor het schooljaar 2007-2008
4.1
“Zo kan het ook”
2007-2008
Onze maatschappij is voortdurend in beweging. Dit is ook duidelijk voelbaar in
het onderwijs. Leerlingen van vandaag zijn anders, denken anders, leren anders
dan een aantal jaren geleden. Dat vraagt een andere onderwijsaanpak.
Het is de bedoeling via onderstaande nascholing “Zo kan het ook” lerarenteams
vertrouwd te maken met het denken rond het “LEREN IN SAMENHANG”:
*
leraren leren hoe ze leeractiviteiten/oefeningen kunnen ordenen opdat
leerlingen maximaal kunnen leren;
*
leraren leren leerprocessen van leerlingen begeleiden via reflectie en
feedback;
15
*
leraren leren omgaan met moeilijkheden en conflicten die zich kunnen
voordoen tijdens het werken in teamverband.
Deze nascholing werd in het schooljaar 2006-2007 door verscheidene
multidisciplinaire lerarenteams gevolgd. Er is een grote vraag en nood om te
weten hoe je kunt omgaan met nieuwe onderwijsontwikkelingen in technische en
praktische richtingen. Daarom werd er besloten ook in 2007-2008 leraren de
kans te geven om te starten.
Zij die vorig schooljaar de nascholing volgden, kunnen opnieuw een aanbod
volgen dat aansluit op wat al aangeboden werd. Voor meer informatie verwijs ik
naar de folder die in de school is aangekomen via de nascholingsdienst van het
VVKSO. Ook op http://vvkso.be zal deze info worden opgenomen. De plaatsen
zijn beperkt; de eerst ingeschrevenen krijgen voorrang.
Het nascholingsproject richt zich eveneens tot directies en/of leden van het
middenkader die willen inspelen op deze veranderingen en leraren hierbij willen
ondersteunen.
Dit traject wil ook directies en/of leden van het middenkader vertrouwd maken
met het denken rond het “LEREN IN SAMENHANG”.
Plaats en data van de sessies worden begin september 2007 meegedeeld.
4.2
Project “Waregem Koerse”
Dit project richt zich tot de scholen van West-Vlaanderen die de richting Creatie
en mode aanbieden. Dit gebeurt in samenwerking met de Ren- en Rijvereniging
van de paardenkoersen van Waregem Koerse. Dit project wordt ondersteund
door de Diocesane pedagogische begeleidingsdienst; Els Bilcke, begeleider
plastische opvoeding/beeldende vakken en Ingrid Casier, begeleiding mode.
De leerlingen van het vijfde jaar Creatie en Mode zullen in de loop van het
schooljaar 2007-2008 creatieve hoofddeksels ontwerpen met een bijpassende
outfit. Het eindresultaat zal geshowd worden op “Waregem Koerse” september
2008.
Dit project heeft als doel om:
*
*
*
leerlingen een origineel hoofddeksel laten ontwerpen;
leerlingen een bijpassende outfit laten ontwerpen;
leerlingen omschrijven hun opdracht en verdedigen die voor de media.
Er volgt vrijblijvend een nascholing rond het creëren en maken van een
hoofddeksel.
Veel succes aan de deelnemende scholen!
16
4.3
Begeleidingsprioriteiten
Tijdens mijn bezoeken van het afgelopen schooljaar viel het mij op hoe gedreven
mensen kunnen werken.
Naar buiten komen met …, samenwerken met …, grenzen verleggen, allemaal
heel mooie initiatieven. Toch blijkt het soms niet even gemakkelijk om het open
leerplan te gebruiken.
Door het open leerplan is er nood aan goede afspraken. Het is van groot belang
dat er een horizontale en verticale samenwerking is. Bij de doorstroming van de
leerlingen is het aangewezen dat zij hun volgmap of doorgroeimap meebrengen.
Zo weet je als leraar precies waar de leerling staat in zijn leertraject.
Vandaar ook de prioriteit naar volgend schooljaar om:
 leerlijnen op te maken;
 het belang van de vakwerkgroep te benadrukken en te ondersteunen.
Verder wil ik je bedanken voor de aangename samenwerking vorig schooljaar.
Voor het schooljaar 2007-2008 wens ik je een creatief en succesvol jaar toe.
Hopend in de toekomst de samenwerking verder te kunnen zetten, groet ik je.
Ingrid Casier
Hoeden: hoe begin ik eraan?
donderdag 11 oktober 2007, van 14.00 tot 17.00 uur
Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaartinstituut TSO, Keukeldam 17, 8790 Waregem
Leraren mode en plastische opvoeding
Studiedag Taalbeleid
woensdag 30 januari 2008, van 14.00 tot 17.00 uur
KU Leuven Campus Kortrijk (KULAK), E. Sabbelaan 53, 8500 Kortrijk
Alle leraren secundair onderwijs
17
LICHAMELIJKE OPVOEDING
TER INLEIDING
Op mijn school hebben we nu ook ‘Smartschool’, een interactief leerplatform
voor leraren en leerlingen. Ik hoor het mijn ICT-coördinator nog zeggen: “Het
biedt tal van mogelijkheden: communiceren binnen de vakgroep, agenda online,
leerlingen kunnen er taken, opdrachten op plaatsen of plukken …”
En dan maak je automatisch de denkoefening voor ons vak, lichamelijke
opvoeding:
“Je kunt een discussieforum openen over één of ander sport-gezondheidsthema,
je kunt videobeelden voorzien van de te kennen of uitgevoerde oefeningen,
leerlingen een individueel trainingsschema voorschrijven, hen opvolgen, enz.”
Maar heel diep vanbinnen zit ik, leraar lichamelijke opvoeding, met een dilemma,
ja zelfs een gewetenskwestie. Dagdagelijks hoor ik ouders, collega’s, de hele
goegemeente sakkeren over het feit dat jongeren veel te veel achter hun
computer zitten, voor het scherm hangen in plaats van nog eens gewoon buiten
te fietsen, te shotten, touwtje te springen, samen te socialisen … Is het dan wel
zo opportuun dat wij hier als lo’ers nog een schepje bovenop gaan doen, hen nog
eens aanmoedigen om dagelijks een half uurtje te Smartscholen? Ik denk dat
wij, vanuit ons vak en onze ‘bekommernis om bewegen’, medecollega’s moeten
durven wijzen op dit gevaar en hen aanmoedigen, over de vakken heen, met dit
alles niet te overdrijven. ICT mag niet leiden tot stressfracturen voor onze
leerlingen. ICT biedt enorme mogelijkheden, maar die moeten zoveel mogelijk
binnen de lessen geïntegreerd worden zodat er in de naschoolse tijd voldoende
ruimte is voor andere prikkels: sport, muziek, toneel, kunst …
1
De vakgroep lichamelijke opvoeding: wat, waarom, hoe …
Planmatig werken binnen een vakgroep is het resultaat van
verschillende actoren in samenspel met verschillende factoren: plannen,
voorbereiden, controleren, aanmoedigen, informeren en evalueren.
De vakgroepwerking ondersteunt het leer- en vormingsproces van de leerlingen.
Leerlingen functioneren beter wanneer zij bij alle leraren een zelfde visie en
aanpak van de lessen ervaren. Daarom staat achter iedere school met een
positieve sportcultuur vaak ook een dynamische vakgroep lichamelijke
opvoeding.
 Een goede vakgroep valt op door een hecht informeel en formeel
werkverband. De groep streeft naar effectieve samenwerking en gezamenlijke
ontwikkeling van visie, leerinhouden, didactische aanpak en evaluatievormen:
werken in teamverband.
 Overleg en afstemming tussen de leraren dragen bij tot een vlot verloop en
planning van het vak en vergroten de kans om de leerplandoelstellingen en
doelen uit het opvoedingsproject van de school te realiseren. In de praktijk
komt het er vooral op neer veel en regelmatig met elkaar te praten, te
overleggen, plannen te maken. Welke vragen kunnen wij ons hierbij stellen?
18
De vakcoördinator (het vakhoofd, de vakverantwoordelijke) neemt als
leidinggevende een speciale plaats in binnen de vakgroep. Hij geeft doelen en
perspectieven van de schoolleiding door aan de leraren en vertolkt de ideeën,
standpunten en vragen van de vakgroep naar de schoolleiding. Hij zet zich in
om met de collega’s een hechte groep te vormen. De vakcoördinator is in de
school de vertegenwoordiger van het vak en de spreekbuis van de groep. Het
is aangewezen dat hij zowel door de groep als door de schoolleiding erkend
en gemandateerd wordt.
 Naast het coördineren van de dagdagelijkse beslommeringen en
bekommernissen, probeert hij/zij vooral via planmatig werken de voltallige
vakgroep op het goede spoor te zetten of te houden.





Opvolging van het aanbod ‘nascholing’.
Contact met de directie.
Er over waken dat er voortdurend ruimte blijft voor eigen ervaringen,
persoonlijke bekwaamheid en creativiteit. Uiteraard is het niet de
bedoeling dat de leraar zich beknot voelt door te strakke afspraken binnen
de vakgroep.
Taken verdelen: organisatie naschoolse activiteiten – sportdagen.
Leidt de vergaderingen, zorgt dat er een verslag is en bewaakt de
opvolging.
Het basiswerkdocument van de vakgroep is het deelschoolwerkplan lo. Voor
de invulling wordt uitgegaan van de leerplannen, de ondersteuning van de
pedagogische begeleiding en de visie op het vak die aansluit bij het eigen
opvoedingsproject van de school.
 Een goed deelschoolwerkplan kiest en ordent de leerinhouden over de
verschillende jaren en geeft richting aan het werk van de leraren. Het is
eenvoudig en zinvol, tijd- en energiebesparend. Het laat een gepaste vrijheid
toe. Voor nieuwe leraren of interimarissen is het een duidelijk houvast.
Mogelijke rubrieken zijn.
1 Algemene gegevens voor het vak lichamelijke opvoeding:
–
naam, adres, lessenopdracht van de leraren lichamelijke opvoeding,
–
accommodatie: ligging, adres, telefoon ...
2 Afspraken voor de lessen lichamelijke opvoeding in verband met:
–
regels en routines die specifiek zijn voor de lessen lo,
–
veiligheid in het algemeen en de geldende veiligheidsvoorschriften,
–
vervangtaken,
–
opvang van leerlingen bij afwezigheid van de leraar lo.
3 Raamplan: horizontale en verticale samenhang:
–
Er is planning nodig om tot horizontale en verticale samenhang te
komen in wat jaar na jaar aan de leerlingen aangeboden wordt.
Deze opeenvolging van de te leren doelen/inhouden en de stappen
die de leerling zet om deze doelen/inhouden te verwerven, worden
leerlijnen genoemd.
19
–
Om tot horizontale én verticale samenhang te komen is
samenwerking met collega’s van hetzelfde jaar, van lagere en
hogere jaren noodzakelijk.
Per graad (horizontale samenhang) wordt nagegaan welke
bewegingsgebieden worden aangeboden voor jongens en meisjes.
De bewegingsgebieden die minimum één periode per jaar of per
graad opgelegd zijn, zijn vermeld in het kader dat terug te vinden is
bij de ‘planning in periodes’.
Er gaat ook aandacht naar reanimatie en EHBO.
–
Onszelf evalueren is niet vanzelfsprekend en wordt vaak nog als een vorm
van controle gezien, met een negatieve connotatie als: doen wij het niet goed
misschien, moet het weer anders …
 Toch is nadenken over hoe wij werken, wat wij doen en vooral waarom wij
het doen een belangrijke hoeksteen om verder te groeien en ons goed in ons
vel te voelen bij wat we dagelijks doen. Uitwisselen van informatie en
ervaringen en het formuleren van aandachtspunten geven aanleiding tot
reflectie op het eigen functioneren én kansen om zich verder te ontwikkelen.
Hoe vaak kijken wij niet in de spiegel om te zien of ons haar goed zit? En
is daar iets mis mee? Hierbij een aantal instrumenten om onszelf eens te
evalueren:
o
o
o
2
Handige kijkwijzer
Welke zijn de mogelijke taken van de vakgroep LO
Test je vakgroep ‘online’
Een degelijk gezondheidsbeleid binnen iedere school
Tegen 1 september 2007 moet elke school een eigen gezondheidsbeleidsplan
klaar hebben. Lees meer in het persbericht 'Een gezondheidsbeleid in elke
school':
http://www.ond.vlaanderen.be/nieuws/2006p/0127gezondheidsbeleid.htm.
Begin 2006 ondertekenden de minister van Onderwijs, Vandenbroucke, de
minister van Volksgezondheid, Vervotte, de minister van Sport, Anciaux en de
minister van Landbouw, Leterme een intentieverklaring om samen de scholen te
ondersteunen om een gezondheidsbeleid uit te werken. Een strategisch plan
moet ertoe leiden dat elke school tegen 1 september 2007 een eigen
gezondheidsbeleid uitstippelt.
In dit gezondheidsbeleid op school zal de promotie van gezonde voeding en
voldoende beweging een belangrijk streefdoel zijn. Het spreekt voor zich dat de
leraar lichamelijke opvoeding zich kan en mag aangesproken voelen om deze
gezondheidscoördinatie op zich te nemen of te helpen dragen. Hij of zij heeft een
bevoorrechte plaats om zicht te hebben op het bewegingspatroon van de
leerlingen, om hen te stimuleren tot naschoolse bewegingsactiviteiten, om de
20
link te leggen met andere aspecten van gezonde levensgewoonten zoals o.a.
voeding.
De gezondheidscoördinator mag niet alleen staan, moet niet alle taken op zich
nemen, maar wordt best gesteund door een heel team: een gezondheidsteam,
bestaande uit zo veel mogelijk gemotiveerde leraren, liefst niet alleen leraren
lichamelijke opvoeding, die zich samen bekommeren om de gezondheid van de
leerlingen en die zich binnen het gezondheidsteam willen engageren om
initiatieven te nemen. Een degelijke ondersteuning vanuit de directie is van
cruciaal belang voor het slagen van een degelijk gezondheidsplan.
Mogen we binnen de context van dit ‘hot’ item er tevens op wijzen dat naast de
fysieke en lichamelijke gezondheid, de geestelijke gezondheid vaak een
sleutelpositie inneemt, maar helaas dikwijls over het hoofd gezien wordt.
Nochtans is het zich goed in z’n vel voelen, positief naar zichzelf durven kijken,
een gezond sociaal kader om zich heen hebben, een bijna onvoorwaardelijke
aanzet om zich ook lichamelijk en fysiek te verzorgen.
Lichamelijke opvoeding is waarschijnlijk het enige vak waar deze accenten
rechtstreeks met het leerplan gelinkt kunnen worden zodat er op die manier ook
effectieve ruimte vrijkomt om leerlingen binnen de lessen ook op het gebied van
gezondheid (lichamelijk én geestelijk) te vormen, te begeleiden en te
ondersteunen.
Meer info is te vinden op www.sip.be/loportaal.
3
Nascholing
Onze eerste ‘dag van lichamelijke opvoeding’ (link naar video) op 21 maart 2007
kende heel wat bijval. We willen hier nog eens alle medewerkers bedanken en
hopen ook volgend jaar dit initiatief op onze sportagenda te kunnen plaatsen. De
syllabi van de verschillende werkwinkels zijn rechtstreeks te downloaden op de
site van Kath. Torhout.
Dirk Vanhoutte
beeldverslag.
–
Margareta-Maria-Instituut
Kortemark
zorgde
voor
het
Het opstellen van een navormingsplan is vooral de taak van de vakgroep: wie
kan/wil zijn bekwaamheid bijwerken, updaten en aanvullen in het kader van een
goed uitgebalanceerd raamplan. Het praten over, het doorspelen van informatie,
de openheid om ervaringen te delen met elkaar, gebeurt steeds frequenter. Op
die manier kunnen we ervoor zorgen dat het rendement van de gevolgde
nascholing uitdeint naar de voltallige vakgroep.
De nascholingen in 2007 – 2008 bieden kansen tot bijkomende
vakkundige vorming.
Een overzicht van alle mogelijke nascholingen vind je ook terug op
www.sip.be/loportaal.
21
COOPERATIEVE STARTVERGADERINGEN MUZISCH-CREATIEF
PER SG
Overzicht coöperatieve SG-vergaderingen 2007 - 2008
Onze doelstelling is:
het voeren van een eigen beleid van scholen en scholengemeenschappen
verder aan te moedigen en te stimuleren: zelf het optimale traject voor de eigen
groep uitstippelen, voorbereiden en uitwerken.
Wij willen daar de volgende vier jaar werk van maken. Hiervoor ontdubbelen we
coöperatieve SG-vergaderingen in een A-jaar en een B-jaar:
A-jaar: de klassieke SG-vergadering zoals we die kennen (begeleiding legt
gastschool, datum en agenda vast);
B-jaar: vanuit een behoefte of een vraag die in de vakgroepen leeft, kan de
groep leraren ‘muzisch-creatief’ van de SG zelf een initiatief nemen om samen te
overleggen = eigen beleid voeren.
SG-vergadering in A-jaar: de klassieke SG-vergadering zoals we die kennen
(de begeleiding legt gastschool en datum vast).
Algemene agenda:
1 gezamenlijk contactmoment esthetica, mode, lo, mo, po: waar hebben
wij raakpunten?
2 vakspecifiek overleg: leerlingen aanzetten tot creativiteit binnen de les
esthetica, mode, lo, mo, po.
Dit voor volgende SG’en: Jozef de Pélichy, Houtland, Oostkust, Sint-Donaas,
Sint-Maarten, Sint-Michiel, Sint-Niklaas.
Jozef de Pélichy:
Gastschool: Vrij Technisch Instituut, Izegem
Datum:
8 november 2007 van 18.00 tot 20.00 uur
Houtland:
Gastschool: Margareta-Maria-Instituut, Kortemark
Datum:
18 oktober 2007 van 18.00 tot 20.00 uur
Oostkust:
Gastschool: Sint-Bernardusinstituut, Knokke
Datum:
11 oktober 2007 van 18.00 tot 20.00 uur
22
Sint-Donaas:
Gastschool: O.L.V.-Hemelvaartinstituut, Sint-Andries Brugge
Datum:
15 november 2007 van 18.00 tot 20.00 uur
Sint-Maarten:
Gastschool: Lyceum Hemelsdaele, Brugge
Datum:
27 september 2007 van 18.00 tot 20.00 uur
Sint-Michiel:
Gastschool: VISO, Campus Poststraat, Roeselare
Datum:
22 november 2007 van 18.00 tot 20.00 uur
Sint-Niklaas:
Gastschool: Vrij Technisch Instituut, Veurne
Datum:
4 oktober 2007 van 18.00 tot 20.00 uur
SG-vergadering in B-jaar: vanuit een behoefte of een vraag die in de
vakgroepen leeft, kan de groep leraren (ofwel gezamenlijk ‘muzisch-creatief’
ofwel vanuit het eigen specifieke vak) van de SG zelf het initiatief nemen
(vastleggen gastschool, datum, agenda ) om samen te overleggen = eigen beleid
voeren!
Dit voor volgende SG’en: Hoppeland, Molenland, Petrus en Paulus, Onze-LieveVrouw van Groeninge, Onze-Lieve-Vrouw van Tuine, Sint-Jan, Sint-Paulus.
Maak hiervoor gebruik van de vele contacten die de voorbije jaren gegroeid zijn.
De nodige logistieke ondersteuning (directies, scholen, adressen en e-mails) vind
je bij jouw directie. Ook voor alle andere vragen is de begeleiding natuurlijk
bereid te ondersteunen.
4
LO-internet: www.sip.be/loportaal
De website van de begeleiding lo wordt in de toekomst de boei in de woelige
branding van ons bewegingslandschap. Nog meer zullen we pogen heel specifiek
te informeren, te duiden en te verduidelijken. Niet te veel toeters en bellen maar
gericht inspelen op pedagogische en didactische thema’s binnen lichamelijke
opvoeding. www.sip.be/loportaal voeg je best toe aan jouw favorieten!
De oproep om van zoveel mogelijk leraren het mailadres te kennen blijft:
bedoeling is om via die weg heel directe informatie te kunnen versturen.
Het streefdoel is minimum 1 lo-adres per school. Vergeet ook niet ons te
informeren wanneer je e-mailadres gewijzigd is. De adressen dienen
enkel voor intern gebruik!!!
Gewoon een seintje (‘wens
[email protected] volstaat.
nieuwsbrief
lo
te
ontvangen’)
op
23
Johan Van Hulle
Studiedag Taalbeleid
woensdag 30 januari 2008, van 14.00 tot 17.00 uur.
KU Leuven Campus Kortrijk (KULAK), E. Sabbelaan 53, 8500 Kortrijk
Alle leraren secundair onderwijs
Dag van lichamelijke opvoeding
woensdag 12 maart 2008, van 09.00 tot 17.00 uur
KATHO – Departement Reno, Sint-Jozefstraat 1, 8820 Torhout
Alle leraren lichamelijke opvoeding
24
MUZIKALE OPVOEDING
1
De Muze zingt op school
Het zingen is al een tijd terug in. Jongeren zingen over het algemeen veel liever
dan vroeger en daar zullen programma’s als Idool niet vreemd aan zijn.
De muze doet haar werk op school: vele sterk gemotiveerde leraren doen
dagelijks hun best om leerlingen rond te leiden in de fantastische wereld van de
muziek. Alle toegangspoorten zijn daarbij erg welkom: vocaal en instrumentaal
musiceren, luisteren, beleven en kijken en ontwerpen en transformeren.
1.1
Muziek maakt slim
Het bespelen van een instrument is één van de meest complexe menselijke
bezigheden. Het is een combinatie van intellect, emotie, motoriek en zintuigen.
Daarbij worden verschillende delen van de hersenen tegelijk gebruikt: links richt
zich op ritme en toonhoogte, rechts op melodie en klankkleur. Bij musicerende
kinderen zijn deze hersenhelften intenser met elkaar verbonden en juist die
verbinding bepaalt voor een groot stuk intelligentie.
Professor H.G. BASTIAN schreef in zijn boek ‘Muziek maakt slim’, dat muzikale
vorming een positief effect heeft op intellectuele, creatieve, esthetische,
muzikale, sociale en psychomotorische functies. Ook motivatie, concentratie,
betrokkenheid, zelfstandigheid, doorzettingsvermogen, discipline en zelfkritiek
verbeteren door een actieve omgang met muziek. Welk ander vak kan daaraan
tippen? Een reden temeer om je vak sterk te profileren en te verdedigen op
school!
1.2
De radio toch maar uit?
Muziek bij het studeren leidt af. Onderzoekster Sarah RANSDELL liet haar
studenten een opstel schrijven met en zonder muziek op de achtergrond. Met
muziek schreven ze zo’n 60 woorden per uur trager. Luisteren – naar wat dan
ook – gebruikt een deel van je hersencapaciteit, dat niet meer beschikbaar is
voor een andere bezigheid.
De hersenactiviteit bij het leren met muziek verplaatst zich naar het striatum. Dit
is niet zo geschikt om op lange termijn te onthouden.
Studenten die muziekschool volgen, hadden minder last van achtergrondmuziek.
Blijkbaar zijn hun hersenen erop getraind om tegelijk met muziek en met iets
anders bezig te zijn.
1.3
Muziek reduceert pijn
Bij een Amerikaans onderzoek bij pijnpatiënten stelde men een opmerkelijke
verbetering vast bij het luisteren naar muziek: 21% had minder pijn en 25%
minder last van een depressie. Zowel het luisteren naar ‘eigen’ muziek als naar
speciaal gemaakte tapes bleek te werken. Houden we onze zieke leerlingen in
25
het vervolg iets langer in de muziekklas in plaats van ze naar de ziekenkamer te
sturen?
Ook het zingen verhoogt de weerstand en helpt tegen stress. De adem wordt
gestimuleerd en ook de bloedsomloop. Zingen maakt blij! Frank Focketyn
verwoordt het zo: “Muziek is voor mij zeer belangrijk. Als ik vrolijk ben, begin ik
spontaan te zingen of te neuriën. Dat is gezond, dat zet je lijf en je ziel open.”
2
De Muze evalueert
De evaluatie moet overeenstemmen met de te bereiken doelstellingen en
eindtermen. Elke school is vrij in het concipiëren van de evaluatiecriteria.
Evaluatie moet een deel zijn van de didactiek en zoveel mogelijk geïntegreerd
zijn.
De evaluatie is gebaseerd op drie pijlers:
1 Vocaal en instrumentaal musiceren
2 Luisteren, beleven en bekijken
3 Ontwerpen en transformeren
Evaluatie vertrekt altijd van de leerling in zijn omgang met klinkende muziek.
In het leerproces gaan instructie en evaluatie hand in hand.
De verwachting dat leerlingen zelfstandig hun leerproces sturen, betekent dat ze
kritisch naar hun eigen studiegedrag leren kijken.
In de eerste graad zal de leraar hen hierin (sterk) moeten ondersteunen.
Naarmate de opleiding vordert beschouwen we hen echter meer en meer als
volwaardige partners in het onderwijsleerproces en krijgen ze ook meer
medezeggenschap en zelfverantwoordelijkheid in de evaluatie. Het is daarom
logisch dat we nieuwe evaluatievormen inzetten. Zo kunnen leerlingen bv. in een
latere studiefase zelfstandig bewijsmateriaal verzamelen in een portfolio
waarmee ze aantonen over de verwachte kennis en vaardigheden te beschikken.
Op die manier is evaluatie een instrument om terug te koppelen, om opnieuw
voeding aan het leerproces te geven.
Daarnaast kunnen we de zelfstandigheid of de zelfverantwoordelijkheid van de
leerling stimuleren door leerlingen zichzelf, elkaar en in overleg met de leraar te
laten evalueren.
Deze nieuwe evaluatievormen – waarin leerlingen een stem hebben - hebben ook
specifieke aandacht voor de evaluatie van intellectuele vaardigheden (zoals
probleemoplossend denken, kritisch reflecteren), op(onder)zoek-, sociale en
communicatieve vaardigheden.
Wetenschappelijk onderzoek en controles door de overheid wijzen uit dat we in
het secundair onderwijs verhoudingsgewijs veel tijd aan het evalueren van
leerlingen besteden. Van de beschikbare onderwijstijd nemen we doorgaans een
aanzienlijk deel af voor het houden van kleine en grote toetsen en voor het
organiseren van proefwerkperiodes.
Bovendien gebeurt met deze gegevens vaak weinig. Het is nochtans de bedoeling
dat evaluatie leidt tot een hoger leerrendement en dat gerichte feedback de
leraar vooruit helpt bij zijn/haar didactisch handelen.
26
Evalueren geeft de leerlingen feedback en toont wat hun zwaktes en sterktes
zijn. Daardoor kunnen ze hun leren optimaliseren. Maar ook de leraren zijn met
de evaluatiegegevens gebaat. Daaruit kunnen zij informatie halen voor de
bijsturing van hun didactisch handelen.
Evalueren houdt dan zowel observeren, registreren, inventariseren, beoordelen
en rapporteren in.
Kwalitatief evalueren betekent.
Doelmatig: is geschikt voor het vooropgestelde doel.
Valide: een evaluatiemethode meet wat de gebruiker ervan bedoeld heeft ermee te
meten. Anders geformuleerd: we moeten de juiste conclusies uit evaluatieresultaten
kunnen trekken.
Betrouwbaar: doelt op de mate waarin we staat kunnen maken op de evaluatie. In
welke mate is de beoordeling vrij van meetfouten (consistent, nauwkeurig en
reproduceerbaar)?
Efficiënt en haalbaar: zowel de leerlingen als de leraren moeten de gekozen
evaluatiemethode binnen de gegeven omstandigheden (infrastructuur, tijd …) kunnen
realiseren en dit mag niet te veel planlast opleveren.
Billijk: de verschillende deelnemers krijgen een gelijke behandeling.
Objectief: elke leerling heeft gelijke kansen.
Transparant: de leerlingen weten duidelijk op welke manier ze geëvalueerd worden
of hoe ze zichzelf moeten evalueren. De evaluatiemethode kan ook voor derden
makkelijk verduidelijkt worden.
Genormeerd: bij de verantwoording van een beoordeling moet verwezen kunnen
worden naar duidelijke scoringsrichtlijnen en beoordelingscriteria.
Enkele mogelijke criteria:
Vocaal en
instrumentaal
musiceren
Luisteren, beleven
en bekijken
Ontwerpen en
transformeren
Durf om zich expressief te uiten
Goede houding en aandacht voor correcte ademhaling
Juiste uitvoering
Samenspel of samenzang
Muzikaliteit
(via schriftelijke toets, zelfstandig werk of groepswerk)
Parameters
Genres
Structuren
Achtergrondinformatie
Beleving verwoorden
Bronnen raadplegen
Gepast vocabularium gebruiken
Respectvol luisteren naar muziek
Respectvol luisteren naar elkaar
Correct uitvoeren van de opdracht
Proces / voorbereiding
Expressiviteit
Muzikaliteit
Creativiteit
Originaliteit
Afwerking
Inzet
Zelfredzaamheid
Samenwerken
Taakverdeling
Product / eindresultaat
27
Manieren om de evaluatie vast te leggen zijn:
 Evaluatieblad per leerling (met foto) in map per klas
 Per periode of trimester
 Digitaal (bekijk methode TO EVAL van de leraren
opvoeding)
 …
technologische
1
2
3
Criterium 6
Criterium 5
Criterium 4
Criterium 3
Criterium 2
Excellent = 3
Goed = 2
Voldoende = 1
Onvoldoende = 0
Criterium 1
Voorbeeld van een mogelijke en haalbare evaluatiefiche voor vakgebonden
attitudes:
Leerling 1
Leerling 2
Leerling 3
3
De muze en de markteconomische context
3.1
Festival op de weide
In Europa klonken afgelopen zomer meer dan 2000 festivals. Die werden
gerealiseerd door grote sponsors en aanbiedingen van touroperators. De
interesse van jongeren in ‘live-entertainment’ blijft stijgen. Hun interesse is recht
evenredig met de (illegale) verspreiding van muziek op het internet. Zo worden
ook festivals steeds belangrijker voor de inkomsten van popgroepen en zo
schieten de prijzen ervan de hoogte in. Aan cd’s wordt steeds minder
uitgegeven, aan festivals des te meer. Jongeren mogen genieten van wat daar
allemaal leeft en zindert, maar moeten ook bewust gemaakt worden van de
commerciële aspecten en de gevaren als gehoorbeschadiging.
3.2
Festival in de metro
Om de kwaliteit van de live muziek in de metrogangen op te krikken,
organiseerde de Brusselse vervoersmaatschappij MIVB onlangs audities voor
kandidaat-straatmuzikanten. Van de vijftien deelnemers aan de eerste auditie
krijgen er dertien een vergunning voor een jaar. De overige twee moeten het
stellen met een tijdelijke vergunning voor drie maanden, waarna ze een nieuwe
test afleggen. De muzikanten met herexamen zijn een gitarist en een klarinettist.
Grappig dat de Amerikaanse sterviolist Joshua Bell als metromuzikant minder
succes had. In een experiment stelde hij zich incognito op, in jeans, maar met
zijn Stradivarius. Hij speelde een klassiek repertoire. Men had voorzorgen
genomen voor een ware volkstoeloop, maar van de meer dan 1000 passanten
bleven er welgeteld zeven staan. Slechts één dame herkende hem. Drie avonden
voordien speelde hij een concert voor een uitverkochte en laaiend enthousiaste
zaal. Het bracht de krant tot inzicht dat muzikale prestaties niet in alle
omstandigheden naar waarde worden geschat.
28
3.3
Festival op het podium
Het resultaat van de Koningin Elisabethwedstrijd voor piano was een overwinning
voor de muziek. Met Anna Vinnitskaya en Plamena Mangova eindigden de sterke
vrouwen van dit concours terecht bovenaan. Bovendien zijn de zes laureaten
stuk voor stuk meer concertpianisten dan wedstrijdpaarden. De Belg Liebrecht
Vanbeckevoort redde de eer van onze landgenoten en kreeg een oververdiende
zesde plaats.
Jammer genoeg had Canvas maar heel beperkte aandacht voor de uitzending
van de wedstrijd. Daarom geef ik de tekst hieronder mee. Hopelijk laten velen
zich horen in de vraag naar meer cultuur op televisie.
Beste muziekliefhebber
Ongetwijfeld heeft u vorige week opnieuw genoten van de Koningin
Elisabethwedstrijd. De kwalitatief hoogstaande muzikale prestaties hebben echter
niet kunnen beletten dat u zich geërgerd heeft aan de manier waarop deze
internationaal hoog aangeschreven wedstrijd door onze televisiezenders miskend
werd. Wij hoeven er u niet aan te herinneren dat de zogenaamde cultuurzender
Canvas slechts een overzicht van de wedstrijd heeft uitgezonden en dan nog zeer
laat op de avond. Ook al was u bereid de wedstrijd te volgen op de meest
onmogelijk uren, u heeft zich moeten neerleggen bij het wegblijven van de
eerste beweging in het pianoconcerto van Chopin, de eclips van het opgelegde
werk etc. La Deux bood slechts een magere troost met een integrale uitzending
in uitgesteld relais tussen 23.30 en 02.30. Dit is niet enkel onaanvaardbaar naar
de kijkers toe, zelfs meer nog, een regelrechte belediging aan het adres van de
organisatoren en laureaten van deze wedstrijd.
Reeds nu kondigde de VRT aan dat volgend jaar de wedstrijd rechtstreeks te
volgen is via digitale televisie. Wellicht betekent dit opnieuw een verknipte
uitzending op de meest ondenkbare uren voor de analoge kijkers. Dergelijke
vooruitzichten stemmen ons allerminst tevreden.
Met deze petitie wensen wij de minister van Media Geert Bourgeois te verzoeken
om ons die ene week melomaan plezier te gunnen. Wij vragen rechtstreekse
uitzendingen van de finaleweek via analoge televisie zodat cultuurminnend
Vlaanderen (en België) opnieuw met opgeheven hoofd de muzieklaureaten kan
ontvangen.
Alle balletjes die geslagen worden tijdens Roland Garros en alle Rondes die in
heel Europa gefietst worden, kunnen we live op televisie volgen. Eén weekje voor
een muziekwedstrijd waar we als Belg trots op mogen zijn, dat móet kunnen!
Gelieve deze tekst te kopiëren en door te sturen naar al uw muziekminnende
vrienden en kennissen. Als u en elk van hen daarna ook een kort berichtje of
deze tekst stuurt naar [email protected], dan kunnen
we met z'n allen misschien iets veranderen. Eind juni wordt de gehele inhoud
van de mailbox bezorgd aan Minister Bourgeois.
Alvast heel erg bedankt !
AFM & LC
29
4
De muze in museum of archief
Stef Coninx, directeur van het muziekcentrum Vlaanderen, startte een archief
van popmuziek op. Met veel moeite werd dit uit de grond gestampt en in mei
werd in de Ancien Belgique een eerste opening gehouden. Zo kun je ondermeer
van Vlaamse zangers de discografie bekijken, compleet met uitvoerders en
platenhoesjes. Het mooie is ook dat dit archief over enige tijd digitaal gaat.
Ook het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika in Tervuren stelde in mei de
digitalisering van zijn etnomusicologisch klankarchief voor. In samenwerking met
de UGent en de ULB digitaliseerde het museum 2.550 uren muziek. Het archief
bevat een collectie klankopnamen uit vooral subsaharisch Afrika, met de nadruk
op de traditionele muziekculturen uit Congo, Rwanda en Burundi. Tijdens het
vierjarige project werd 2.550 uren etnische muziek gedigitaliseerd. Het museum
vertegenwoordigt het muzikale geheugen van centraal-Afrika.
www.music.africamuseum.be/
Onder het motto van Wasily Kandinsky ‘Spits je oren voor muziek, open je ogen
voor schilderkunst’ ontwierp het Provinciaal Museum voor Moderne Kunst te
Oostende een rode stoel waarbij muziek en beweging centraal staan. Enkele
muziekfragmenten, nauwkeurig uitgezocht bij de besproken kunstwerken, geven
de jongeren de gelegenheid om de kunstwerken op een andere, speelsere manier
te benaderen, over de grenzen van de kunstgenres heen. Collega Marijke De
Wolf en Anne Vandecasteele leverden een belangrijke creatieve en pedagogische
bijdrage.
5
De muze op het net
Amazon.com, de grootste internetverkoper ter wereld, gaat dit jaar een
muziekwinkel online starten. Op de site zullen liedjes van meer dan 12 000
platenlabels digitaal worden aangeboden zonder copyrightbeveiliging (DRM),
zodat de gedownloade liedjes zowel op computers en mp3-spelers als iPods
afgespeeld kunnen worden. Ook EMI, dat onder meer Coldplay, Norah Jones en
Pink Floyd onder zijn hoede heeft, gaat met Amanzon.com in zee.
In de jaren vijftig en zestig verkochten de meeste muziekartiesten meer singles
dan albums. Monumenten zoals 'Sgt. Peppers's Lonely Hearts Club Band' van The
Beatles of 'Pet Sounds' van de Beach Boys konden die trend ombuigen, maar nu
zit de muziekindustrie weer in hetzelfde straatje. Daar heeft de komst van iTunes
en van onlinesingles die naar keuze van het web kunnen worden gehaald voor
gezorgd. Het album is op sterven na dood; veel artiesten moeten zich tevreden
stellen met contracten ...
De muziek die op iTunes zonder kopieerbeveiliging te koop is, bevat persoonlijke
informatie van de koper. Als de bestanden op illegale programma's
terechtkomen, kan Apple zo probleemloos de verantwoordelijke traceren.
Liedjesteksten zullen voortaan legaal op internet staan. Yahoo verzorgt deze site
en de inkomsten komen van advertenties. Tot hiertoe hadden artiest noch
gebruiker absolute zekerheid over de juistheid en de uitgever mist inkomsten.
30
Yahoo wil de talloze kleine sites met liedjesteksten juridisch van de kaart vegen
en tegelijk legale en correcte alternatieven aanbieden.
Yahoo heeft een
overeenkomst met alle grote uitgevers om in een eerste fase 400 000
songteksten van zowat 9 000 artiesten aan te bieden. De Yahoo-site is gratis. De
dagelijkse zoektocht naar lyrics levert genoeg internetverkeer op om
adverteerders aan te trekken die de kosten kunnen dragen.
http://music.yahoo.com/lyrics
6
Muzes en Klankendaal
Vanaf september 2007 ‘woont’ Muzes in Mechelen, een belangrijke stap in de
constante groei van de vereniging. Muzes is medestichter van ‘Klankendaal’, het
nieuwe Vlaamse centrum voor muziekpedagogie. Op deze manier kan Muzes
over de juiste infrastructuur beschikken die de verdere uitbouw van de
vereniging kan verzekeren.
Klankendaal streeft
een
kwaliteitsverbetering na van
het Vlaamse
muziekonderwijs in al haar facetten. Daarom wil zij een geëngageerde bijdrage
leveren aan het overleg in de sector, door het opstarten van een hecht
samenwerkingsverband. Dit zowel met actoren van het algemeen onderwijs, het
deeltijds kunstonderwijs als met de non-formele organisaties. Ook wil het
centrum een promotor (en eventueel initiatiefnemer) zijn van onderzoek in het
veld van muziekpedagogie en -didactiek.
Momenteel zijn vier organisaties aangesloten.
Ook internationaal strekt Klankendaal haar armen uit. Het centrum is
vertegenwoordigd in ISME (International Society for Music Education) en de EAS
(European Association for Music in Schools). Daardoor zijn er heel wat contacten
met o.a. de muziekeducatieve organisaties en vakverenigingen in de buurlanden.
Daarnaast is Klankendaal ook een fysiek ontmoetingscentrum dat onderdak biedt
aan de aangesloten ledenorganisaties. Het centrum beschikt over een bureau- en
vergaderruimte, cursusruimtes en een uitgebreide vakbibliotheek.
Muzes beschikt over een uitgebreide vakbibliotheek die momenteel door
verschillende medewerkers persoonlijk wordt bijgehouden. In de loop van de
zomervakantie zullen deze titels (ongeveer 1500 boeken en een grote collectie
tijdschriften) worden verhuisd naar en geklasseerd in een aparte ruimte. We
werken ook aan een informaticasysteem waarmee u bij u thuis onze catalogus
kunt raadplegen. U zult deze bibliotheek bij voorkeur op woensdagmiddag (na
afspraak) vanaf half september kunnen bezoeken.
Klankendaal wordt een ontmoetingscentrum waar heel wat Muzes-activiteiten
zullen doorgaan. We denken hierbij aan de jaarlijkse ledenontmoeting, specifieke
thematische nascholingen, regionale vakvergadering, presentaties van nieuwe
Muzes-realisaties. Eén van de deelnemers op onze laatste nascholing muziek
sprak over een inspirerende ‘bijenkorf’. Wel, dat is een beeld waar we sterk in
geloven en dat willen we nastreven.
Bij de start van het komende schooljaar, op zaterdag 8 september, bent u tussen
14 u. en 17.30 u. uitgenodigd in Mechelen voor de feestelijke ledenverwelkoming
in dit centrum.
Meer info krijgt u via www.muzes.be of [email protected]
31
Klankendaal vzw
Flemish Centre for Music Education
Tervuursesteenweg 84
2800 Mechelen
[email protected]
www.klankendaal.be
Muzes brengt een nieuw liedboek op de markt voor de leerlingen van de eerste
graad en voor ieder die graag zingt. Vijftien nieuwe songs in een handig A5formaat, ingedeeld in vijfrubrieken:
Wadadde dadda?;
Ik hààààààt school;
Vandaag ben ik …;
De groei van al mijn vragen;
Met de zon is er iets mis.
De liederen zijn van componisten die hun sporen al verdiend hebben.
Info via www.muzes.be of www.euprint.be
Bestellen via [email protected]
De Dag van de schoolmuziek vindt plaats op zaterdag 17 november 2007 in het
Lemmensinstituut te Leuven.
Graag doe ik een warme oproep om deze dag bij te wonen, omwille van het
mooie aanbod enerzijds, maar om anderzijds te laten horen dat wij ons vak hoog
in ons hart dragen.
Info op www.muzes.be/dagvandeschoolmuziek
Het uitgebreide aanbod ziet er zo uit:
Als samples muziek spreken (Paul Timmermans);
Body Percussie, ritme in dialoog met beweging (Sophie Monheim);
Coöperatief leren in muziek (Frits Evelein – NL);
Dilemma: lawaai of muziek? (Paul Van der Veken);
Een verhaal in je muziek (Jozef Sercu);
Funky Batucada (Jo Zanders);
Laat het kind in je los! (Jo Annemans);
Muziek & beeld (Sammy Ben Yakoub);
Muziek & taal (Lennaert Maes);
Muziek & wiskunde (Jeroen Vanesser in dialoog met Renaat Frans);
Muzikale contexten (Peter Gheysen – NL);
Muzikale spelvormen (Sarah Goldfarb);
Ostinaat meets Groove (Thomas De Baets);
Over stem, Sting en oude stukken (Steven Marien);
Samen zingen van vroeger tot nu (Eva De Roovere);
Speelman in de klas (Bernard Leicher);
Plenum: Thomas De Baets & Jos Maes in dialoog met de Totale Tuiniers.
7
Een muze zonder oren
Oren van jongeren lopen groot gevaar. Eén jongere op vier heeft onherstelbaar
gehoorverlies. Daarom nodigen wij op de dag van de muzikale opvoeding
32
professor Bart Vinck nogmaals uit om iedereen bewust te maken van onze
overconsumptie van decibels.
‘Platenfirma's voeren een ware strijd om de luidste muziek-cd's. Ze drijven de
geluidsniveaus zo erg op dat luisteraars er zich moe en ziek door gaan voelen,
zeggen Britse geluidsexperts, die een petitie starten om deze praktijk te stoppen.
Met de 'peak limiting'-techniek wordt het verschil tussen harde en zachte
geluiden van de opnames kleiner gemaakt. Daarna wordt de volumeknop van het
gemiddelde geluidsniveau sterk opengedraaid.’
Uit: JASMES SAra , Het Laatste Nieuws, 5 juni 2007, pagina 5.
‘Enkele vooraanstaande Britse studiotechnici starten een petitie tegen almaar
luidere pop- en rock-cd's. Tijdens de mastering, het laatste stadium in het
productieproces voor het persen, wordt het geluidsvolume kunstmatig
opgedreven, zodat de muziek uit de luidsprekers knalt. En dat bedreigt niet
alleen de geluidskwaliteit, maar ook uw gezondheid.’
Uit: Dirk Steenhaut, De Morgen, 5 juni 2007, pagina 24.
8
De klaagzang van de Muze
Collega Johan Sabbe schrijft:
‘Over de malaise in het onderwijs, ik heb het al vaak gezegd: volgens mij
ontbreekt het aan een degelijke muziekopleiding in het lager onderwijs en daar
ligt de sleutel.
Daarbij komt dat we in een maatschappij leven waar weinig plaats is voor andere
belevingen dan oppervlakkige. Het is een oude klaagzang. Het ontbreekt jonge
mensen aan luistervaardigheden. Ze krijgen zoveel impulsen dat ze niet kunnen
focussen …
Ik denk dat er veel totaal uiteenlopende manieren zijn om goed muziekles te
geven, maar ik weet zeker dat het niet kan als je niet gepassioneerd bent door
muziek. Ik hoor voortdurend muziek die me wakker schudt, omdat ik ze opzoek.
Ik ben ervan overtuigd dat muziek een erg belangrijke rol speelt in de geestelijke
en motorische ontwikkeling, maar aangezien de resultaten daarvan niet
meetbaar zijn, is ons vak niet gemakkelijk verdedigbaar.’
9
De muzische mens
‘De mens is (...) alleen helemaal mens wanneer hij speelt’, schrijft Schiller.
De jeugdharmonie uit Aalbeke behaalde in mei een eerste prijs op het Europees
muziekfestival voor de Jeugd in Neerpelt.
52 jonge muzikanten, onder leiding van collega muziekleraar Wim Timperman,
gaven onder meer het harmonieorkest Jin Fan uit het Chinese Peking het
nakijken. Van harte proficiat!
De Amerikaanse muziekpedagoog James Swearingen vertolkt het zo: ‘Your
students won’t care how much you know until they know how much you care’.
Ons vak is essentieel in de vorming van jongeren. Als alles in het onderwijs
draait rond wiskunde, talen of wetenschappen, is het onmogelijk om nog te
beantwoorden aan het principe van 'algemene vorming'.
33
Het is mooi dat jullie de hele mens raken en het creatieve in jongeren kansen
geven.
Ik wens jullie een muzisch schooljaar toe.
Ann Casier
PARALLELLE WERELDEN
VAKOVERSCHRIJDEND PROJECT DPB BRUGGE
DPB-Brugge zet een vakoverschrijdend project op het getouw met als
doelgroep de leerlingen van tweede en derde graad secundair
onderwijs.
Voor meer informatie kun je terecht op:
http://www.dpbbrugge.be/parwerelden
Een cajón op school
dinsdagen 16 oktober 2007 en 23 oktober 2007, van 18.00 tot 21.30 uur
Vrij Technisch Instituut, Stuiverstraat 108, 8400 Oostende
Leraren muzikale opvoeding, plastische opvoeding, technologische opvoeding en
leraren praktijk hout eerste graad
Studiedag Taalbeleid
woensdag 30 januari 2008, van 14.00 tot 17.00 uur
KU Leuven Campus Kortrijk (KULAK), E. Sabbelaan 53, 8500 Kortrijk
Alle leraren secundair onderwijs
Dag van de muzikale opvoeding
maandag 17 maart 2008, van 09.00 tot 17.00 uur
Muziekacademie in Waregem
Alle leraren muzikale opvoeding
34
35
36
PLASTISCHE OPVOEDING
1
Plastische opvoeding als muzisch vak
Je merkt het aan deze uitgave, de inbrengen van plastische opvoeding/
beeldende vakken staat geclusterd onder muzische vakken. De groeiende
noodzaak aan overleg met collega’s en de vraag naar de visie van cultuur binnen
de school laten deze tendens groeien. Traditioneel zijn er drie vakken die
geassocieerd worden met muzische en culturele vorming: plastische opvoeding,
muzikale opvoeding en esthetica. Het bundelen van de verschillende krachten
kan cultuur een groter draagvlak geven in de school. De school kan een bredere
visie ontwikkelen over wat ze precies met de leerlingen wil bereiken op cultureelmuzisch vlak in deze zes jaar.
Een vergadering op school met de verschillende leraren uit de muzische vakken
is sterk aangeraden. Ontwikkel een muzische visie van de school, zoek naar
inhoudelijke raakpunten en leerlijnen.
Begrijp goed dat het zeker niet de bedoeling is de verschillende muzische vakken
te versmelten, integendeel. We moeten onze typische vakinhouden ten volle
ontplooien binnen onze uren. Maar goede afspraken en het ontwikkelen van
eenzelfde visie zal muzische vorming en cultuur een duidelijkere meerwaarde en
een krachtiger stem geven binnen het schoolleven.
2
Vakvergadering plastische opvoeding/beeldende vorming per SG
Met de vakvergaderingen per scholengemeenschap willen we bepaalde punten op
elkaar afstemmen en ervaringen uitwisselen. Het is niet goed om geïsoleerd te
werken want reflectie op je werk is niet evident.
De vakvergaderingen per scholengemeenschap krijgen een vervolg. De
scholengemeenschappen die hieronder vermeld staan, komen dit schooljaar
opnieuw samen. De scholengemeenschappen die nu niet vermeld staan, komen
volgend schooljaar samen.
Scholengemeenschap Gastschool
Jozef de Pélichy
Houtland
Oostkust
Sint-Donaas
Sint-Maarten
Sint-Michiel
Sint-Niklaas
Datum
Vrij Technisch Instituut, Izegem
08 11 2007
Margareta-Maria-Instituut, Kortemark 18 10 2007
Sint-Bernardusinstituut, Knokke
11 10 2007
O.-L.-Vr.-Hemelvaart, St.-Andries Brugge 15 11 2007
Lyceum Hemelsdaele, Brugge
27 09 2007
VISO, Campus Poststraat, Roeselare 22 11 2007
VTI, Veurne
04 10 2007
37
De vakvergaderingen lopen telkens van 18.00 tot 20.00 uur. Op hetzelfde
ogenblik vinden de vakvergaderingen lichamelijke opvoeding, muzikale
opvoeding, esthetica en mode er ook plaats. Collega’s die naast plastische
opvoeding ook esthetica geven, volgen dit jaar best de vergadering esthetica.
Om deze vergaderingen zo goed mogelijk voor te bereiden, is het belangrijk dat
er
vooraf
ingeschreven
wordt.
De
scholen
ontvangen
nog
een
inschrijvingsformulier bij het begin van het schooljaar.
3
Interessante projecten
3.1
Terugblikken op het project ‘Disney achterna’
Het project van vorig schooljaar mag opnieuw een succes genoemd worden!
Proficiat aan alle collega’s die deze uitdaging zijn aangegaan!
Het project ‘Disney achterna’ had als doel met de leerlingen een animatiefilm te
maken. Vanuit plastische opvoeding kwam het beeldend materiaal (legfiguren
maar ook plasticine en andere ruimtelijke figuren). De digitale beelden werden
verwerkt met Windows Movie Maker. De inbreng van klank en muziek kwam
vanuit de lessen muzikale opvoeding.
Dit vakoverstijgend project was op vlak van organisatie binnen de klas een grote
uitdaging. Vanuit de begeleiding waren we ons daarvan bewust. Het doel van het
project was kennismaking met het proces van de animatiefilm. Het eindproduct
was ondergeschikt. Groot was onze verbazing op de voorstelling van de
resultaten. De eindresultaten hadden een hoog niveau behaald! Je kunt ze
bekijken op volgende link: http://dpb.sip.be/disneyachterna/.
Klik op resultaten en dubbelklik op de namen van de scholen.
Veel collega’s willen deze mediatoepassing in de toekomst opnieuw gebruiken in
opdrachten. Doe zo verder!
38
Parallelle werelden
Ga op zoek naar een parallel tussen het pionierswerk van een historische figuur
en de hedendaagse uitdagingen. Er is keuze tussen zeven verschillende pioniers.
Vanuit ons beeldend vak vinden we ons zeker terug in ‘Ons beeld van de
toekomst’ waarin gewerkt wordt naar tekenaar Francois Schuiten. Je kunt met
de klas een krant over de toekomst maken met illustraties naar Schuiten, je
leerlingen kunnen een ecologisch huis van de toekomst ontwerpen …
Met het nieuwe project beogen we vooral
vakoverstijgend samenwerken en willen we
schoolbibliotheken promoten door authentiek
materiaal te gebruiken.
Het project is vooral gericht naar leerlingen
uit de 2de en 3de graad, zowel aso, kso, tso
als bso. Maar ook vanuit andere jaren kun je
met een deelopdracht aansluiten. Zeker
vanuit ons vak kunnen we hogere jaren
ondersteunen.
De open opdracht laat veel mogelijkheden
toe. Er is uitgebreide informatie te vinden in
de schoolbibliotheken en op de website
http://www.dpbbrugge.be/parwerelden
Veel succes aan de deelnemende collega’s!
Bron: lambiek.net
3.3
Hoed gemutst op Waregem Koerse
Dit project richt zich tot de WestVlaamse scholen die de richting
Creatie en Mode aanbieden.
Dit gebeurt i.s.m. de Ren- en
Rijvereniging van de paardenkoersen
van Waregem Koerse.
De leerlingen van het vijfde jaar
Creatie en Mode zullen in de loop van
het schooljaar 2007-2008 creatieve
hoofddeksels ontwerpen met een
bijpassende outfit. Het eindresultaat
zal geshowd worden op “Waregem
Koerse” september 2008.
In dit project ontwikkelen de leerlingen een
origineel hoofddeksel met bijpassende outfit. De
leerlingen omschrijven en verdedigen hun creatie
voor de pers.
Er volgt een nascholing over het creëren van een hoofddeksel voor alle
geïnteresseerden.
Foto’s van creaties van vorig schooljaar Technich Instituut Heilige Familie, Brugge en Instituut De Pelichy,
Izegem
39
4 Leerlijnen binnen de leerplannen van plastische opvoeding
De leerplannen van po bevatten twee belangrijke componenten, namelijk
beschouwen en vormgeven. Binnen deze componenten kunnen we verschillende
leerlijnen ontwikkelen.


In de beschouwende component maken we een onderscheid in
natuurbeelden, kunstbeelden en mediabeelden.
Bij het vormgeven werken we met beeldaspecten lijn, vorm, compositie,
kleur, licht en ruimte.
Hieronder vind je een mogelijke leerlijn in de verschillende beeldaspecten. Dit
zonder onderscheid te maken tussen aso, tso en bso. In dit schema werden de
meest voorkomende beeldaspecten per graad verzameld. Dit schema kan
gebruikt worden in vakvergaderingen om de leerlijnen op je school te bespreken.
Het is zeker niet de bedoeling om alle beeldaspecten in die bepaalde graad te
zien. Het is wel de bedoeling om tijdens een vakvergadering horizontaal en
verticaal afspraken te maken over beeldaspecten.
Beeldaspecten Lijn
Eerste graad
Tweede graad
Derde graad
Punt
Lijnsoorten: rechte,
gebroken …
Lijndiktes
Lijngevoeligheid
Arcering
Textuur
Compositie
Vormsoorten:
- grondvorm,
- fig./non-figuratief,
- geometrisch/organisch,
- realistisch/gestileerd,
- sym./asymmetrisch.
Vormrelaties/vormvariaties
Vormverhoudingen
Vlak en ruimtelijk
Schikking:
- papiermaat/richting,
- voor/achter,
- hoog/laag.
Vlakverdeling
Geordend:statisch/dynamisch
Symmetrisch
Ritmische ordening
Vlak en ruimtelijk
Open/gesloten
Enkel/samengesteld
Autonome lijn
Vormfuncties
Contourlijn
Vormcontrasten:
Lijnkarakters:gevoelig,
pos./negatief.
nerveus
Restvorm
Arcering U
Geometrische vorm U
Textuur U
Silhouet
Patroon
Lijngevoeligheid U
Arcering U
Texturen U
Beeldaspecten Kleur
Eerste graad
Vorm
Kleurtonen
Kleurverzadiging
Kleurlichtheid
Additieve kleurmenging
Partitieve kleurmenging
Subtractieve
kleurmenging
Primaire kleuren
Silhouet U
Patroon U
Centrale compositie
Diagonale compositie
Driehoekscompositie
Vlak en ruimtelijk U
Contrast:
- veel/weinig,
- kleur/vorm.
Driehoekscompositie U
Richtingscompositie
Overalcompositie
Licht
Ruimte
Licht-donkercontrast
Licht en schaduwwerking
Eigen schaduw/
slagschaduw
Ruimtesuggestie:
- afsnijding
- overlapping
- voor-en achtergrond
- groot-klein
- hoog-laag
- gedetailleerd-vaag
Horizon
40
Secundaire kleuren
Warm-koudcontrast
Licht-donkercontrast
Expressief kleurgebruik
Tweede graad
Derde graad
Ruimtelijke realisaties
Tertiaire kleuren
Kleurcontrasten
- complementair contrast
- kwantiteitscontrast
Monochromie/polychromie Direct en indirect licht
Aardkleuren
Sfeerlicht
Pastelkleuren
Symbolisch kleurgebruik
Impressief kleurgebruik
Kleurenpsychologie
Lijnperspectief
Standpunt
Ontmanteling van
volumes
Composeren met
volumes
Kleurcontrasten
- kleur tegen kleur
- kwaliteitscontrast
Functioneel kleurgebruik
Ruimte-innemend
Ruimte-doorlatend
Composeren met
volumes
Transparantie
Spiegeling
5 Website
De website voor plastische opvoeding http://plastischeopvoeding.vvkso.be
begint vorm te krijgen. Deze is ontstaan vanuit de behoefte aan
referentiepunten van opdrachten, inhoud en behaald niveau. De fotoreportage
is dan ook een belangrijk onderdeel geworden op de site. Ik ben er alvast van
overtuigd dat velen zullen merken dat we goed bezig zijn en sterk leerlinggericht en procesmatig werken.
Naast fotomateriaal van leerlingenwerk vind je ook leerplannen, lesmateriaal,
info en links.
Foto’s: Sint-Aloysiuscollege Menen en Instituut Stella Maris, Kortrijk
41
Indien je zelf beschikt over interessant (foto)materiaal, een link naar
leerlingenwerk van je school, projectwerk, eigen tentoonstelling, interessante
links … dan kun je me altijd mailen ([email protected]).
6
Bachelor plastische opvoeding en project kunstvakken
Vanaf 1 september 2007 wordt de driejarige onderwijsopleiding vernieuwd.
De bachelor plastische opvoeding wordt aangeboden in combinatie met een
ander vak. Nieuw daarbij is de keuze voor bachelor ‘Project Kunstvakken’. Dit is
een nieuwe opleiding waarbij je jongeren begeleidt in hun kunst en
cultuurbeleving, zowel binnen als buiten het onderwijs.
De student leert
projecten opstarten voor verschillende doelgroepen.
Als de student de combinatie ‘plastische opvoeding’ en ‘Project Kunstvakken’
kiest, dan zal deze opleiding een waardevolle bijdrage leveren tot verdieping en
verruiming van het studiegebied.
Anderzijds zal de student nog altijd minder praktijkuren hebben dan de
regentaatsopleiding met enkel plastische opvoeding van vroeger.
Daarom durf ik vragen om de studenten degelijk te begeleiden en te
ondersteunen in hun stageperiodes!
7
Dag van plastische opvoeding, thema inspiratie
De stuurgroep nodigt je uit op de dag van plastische opvoeding op 17 december
2007 in Brugge. We werken met een zestal workshops/demonstraties waaruit je
er drie kunt kiezen. Dit jaar hebben we niet gekozen voor pure visievorming of
het toepassen van een vernieuwende techniek, maar voor demonstraties
boordevol inspiratie.
De dag van plastische opvoeding gaat door in de proefwerkperiode van kerst
zodat alle geïnteresseerden aanwezig kunnen zijn. We werken met kleine
groepen per workshop. Op tijd inschrijven is de boodschap. Meer informatie vind
je op www.eekhoutcentrum.be
Vorig schooljaar werkten we op de dag van plastische opvoeding met kunstenaar
Jaak Hillen rond het kappen in steen. Hierbij enkele sfeerbeelden.
42
Met de wens voor een creatief schooljaar.
Els Bilcke
PARALLELLE WERELDEN
VAKOVERSCHRIJDEND PROJECT DPB BRUGGE
DPB Brugge zet een vakoverschrijdend project op het getouw met als
doelgroep de leerlingen van tweede en derde graad secundair
onderwijs.
Voor meer informatie kun je terecht op:
http://www.dpbbrugge.be/parwerelden
43
Hoeden: hoe begin ik eraan?
donderdag 11 oktober 2007, van 14.00 tot 17.00 uur
Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaartinstituut TSO, Keukeldam 17, 8790 Waregem
Leraren plastische opvoeding en mode
Een cajón op school
dinsdagen 16 oktober 2007 en 23 oktober 2007, van 18.00 tot 21.30 uur
Vrij Technisch Instituut, Stuiverstraat 108, 8400 Oostende
Leraren muzikale opvoeding, plastische opvoeding, technologische opvoeding en
leraren praktijk hout eerste graad
Dag van plastische opvoeding: inspiratie
maandag 17 december 2007, van 09.30 tot 16.35 uur
KHBO – Campus Maagdenstraat, Maagdenstraat 9, 8000 Brugge
Leraren plastische opvoeding
Studiedag Taalbeleid
woensdag 30 januari 2008, van 14.00 tot 17.00 uur.
KU Leuven Campus Kortrijk (KULAK), E. Sabbelaan 53, 8500 Kortrijk
Alle leraren secundair onderwijs
44