PowerPoint-presentatie

Onderwijs over etnische en culturele
diversiteit
Drs. Veronica Selleger
arts-onderwijskundige
Medische Psychologie, VUmc
Dr. Jeanine Suurmond
Sociale Geneeskunde, AMC
Verdiepingsmodule Teach the Teacher AMC
17 juni 2015
Supported by the Long Life Learning Programme of the EU
Culturally Competent in
Medical Education (C2ME)
C2ME website: www.amc.nl/C2ME
Linked-in group: C2ME Culturally Competent teachers and
Medical Education
Coordination: Dept. of Public Health, AMC-University of
Amsterdam
([email protected])
Supported by EACEA ERASMUS LifeLong Learning Program
2013-2015
Sociale Geneeskunde
Achtergrond C2ME
•
Docenten voelen zich vaak onvoldoende voorbereid om:
Onderwijs te verzorgen over diversiteit van patiënten
– Om te gaan met diversiteit van studenten
–
•
C2ME richt zich op:
-In kaart brengen van docentencompetenties (delphistudie)
-Assessment van medische curricula
-Assessment van medische docenten (behoeften)
-Ontwikkelen van online module
-Ontwikkelen van face to face trainingen
-Ontwikkelen van guidelines om diversiteit in het medisch onderwijs te
integreren
Sociale Geneeskunde
Wie?
Sociale Geneeskunde
Programma Verdiepingsmodule Teach the
Teacher AMC
17 juni 2015
- Welkom en introductie
- Cultureel Kaartspel
- Stereotypen
- Casus diversiteit maken
PAUZE
- ‘Mini-intervisie’ over omgaan met diversiteit
- Afsluiting
Spelregels cultureel kaarten
Veiligheid en privacy:
• Verteller mag altijd vraag weigeren:
– zonder hardop voorlezen
• wortels
– zonder uitleg
• intercult. communicatie
• (professionele
Luisteraar:
ontwikkeling)
• Stel exploratieve vragen
• dood
• Onderbreek de verteller niet met je•eigen
taboes
verhaal
• Geen discussie!
Doelen van het kaartspel
Verteller:
ervaart:
– veiligheid en privacy
– controle
– aandacht / begrepen worden
– nieuw inzicht
‘ABC’ voor
reflectie
Luisteraars:
– echt luisteren / aandacht
– ‘de rem’ op: eigen ervaringen / visie
→ anamnestische vaardigheden
Bias
Bias = Negatieve beoordeling door groep over andere groep.
• Expliciete bias: bv ‘Marokkaanse patiënten werken nooit
mee’, ‘Mijn Surinaamse patiënt klaagt onophoudelijk’
• Impliciete bias: bv negatief nonverbaal gedrag.
– Onbewust en onbedoeld
Sociale Geneeskunde
Bias
- Zwarte patiënten met coronaire hartziekte (CHZ) als minder
coöperatief gezien
- Zouden minder vaak trombolyse krijgen
Sociale Geneeskunde
Bias
• Iedereen heeft impliciete bias (zelfs rechters)
• Impliciete bias kan expliciete bias versterken en andersom
• Impliciete associaties zijn niet per se in overeenkomst met onze ideeen over mensen of een
reflectie van onze standpunten
• Impliciete bias kan toenemen bij gedrag dat minder controleerbaar is zoals nonverbaal gedrag, bij
tijdsdruk, of bij ambigue diagnostische informatie
• We hebben vooral impliciete bias ten faveure van onze eigen groep (“Het is niet zo dat ik een
hekel heb aan andere groepen, ik vind mijn eigen groep gewoon het leukst”)
• Impliciete bias is veranderbaar. Impliciete bias kan ‘ontleerd’ worden. Het jezelf betrappen op
impliciete bias/ bewust worden van, is een eerste stap hierin.
Sociale Geneeskunde
Raamplan 2009
Voorbeelden van eindtermen ‘diversiteit’ bachelor geneeskunde:
-
Kennis van de betekenis van factoren als sociaal-economische status,
etniciteit, cultuur voor het geneeskundig proces (8.3.1.)
-
Vaardigheid om op een voor de gesprekspartner begrijpelijke wijze relevante
informatie te verschaffen (8.3.2.)
-
Professioneel gedrag: … informatie verwerven vanuit het perspectief van de
ander, met trefwoorden onbevooroordeeldheid, omgaan met jezelf, reflectie
op eigen gedrag….. (8.3.3.)
Diversiteit in Nederland
Aantallen niet-westerse allochtonen (2014)
• Etnisch Nederlands
≈ 13 miljoen
• Westers allochtoon
≈ 1.6 miljoen
• Niet-westers allochtoon
≈ 2 miljoen (11%)
Etnische diversiteit neemt toe
13
Aspecten diversiteit (1)
Epidemiologische verschillen
Verschillen in prevalentie ziekten
• Vaker voorkomen
• Vrijwel uitsluitend voorkomen
Verschillen in risicofactoren
• Leefstijl (roken, bewegen, voeding)
Sociale Geneeskunde
Aspecten diversiteit (2)
Cultuur
“bril waardoor iemand werkelijkheid bekijkt, interpreteert en er
zin aan geeft”
• Ideeën over ziekte en gezondheid
• Normen en waarden
• Tradities (cultureel/religieus)
Sociale Geneeskunde
Aspecten diversiteit (3)
Sociale context  4 domeinen*
•
•
•
•
Social stressors and support networks
Change in environment
Life control
Literacy
(*Green AR, Betancourt JR, Carrillo JE. Integrating social factors into cross-cultural medical
education. Acad Med 2002 77(3)193-7)
Sociale Geneeskunde
Aspecten diversiteit (4)
Communicatie
• Taal
• Invloed van cultuur
Sociale Geneeskunde
Programma Verdiepingsmodule Teach the
Teacher AMC
17 juni 2015
- Welkom en introductie
- Cultureel Kaartspel
- Stereotypen
- Casus diversiteit maken
PAUZE
- ‘Mini-intervisie’ over omgaan met diversiteit
- Afsluiting
Onderdelen diversiteit
sociale context
epidemiologie
communicatie
cultuur
Sociale Geneeskunde
Reflectie:
maatwerk voor 360 studenten
Veronica Selleger en José van de Kreeke
Methode(s)
Cirkel van Korthagen
Uitproberen
in de praktijk
5
Plan van
aanpak
4
Formuleren 3
kern
1
2
Ervaring
inbrengen
Ervaring
verhelderen
Methode(s)
Aangepaste cirkel van Korthagen*
Uitproberen
in de praktijk
6
Plan van
aanpak
5
1
Ervaring
inbrengen
4
Herkenning
door
groepsleden
3
Formuleren
kern
2
Ervaring
verhelderen
* van de Kreeke, 2001
Opleiden naar culturele competentie
• “Multicultural approach”
risico: generaliseren
kennis
vs.
• “Cultural awareness” – “Cultural sensitivity”
risico: onwetendheid
attitude
Opleiden naar culturele competentie
• “Multicultural approach”
kennis
balans
• “Cultural awareness” – “Cultural sensitivity”
prof.gedrag /
reflectie
Opleiden naar culturele competentie
• “Multicultural approach”
kennis
• “Cross-cultural approach”
vaardigheden
• “Cultural awareness” – “Cultural sensitivity”
prof. gedrag /
reflectie
Programma Verdiepingsmodule Teach
the Teacher AMC
17 juni 2015
- Welkom en introductie
- Cultureel Kaartspel
- Stereotypen
- Casus diversiteit maken
PAUZE
- ‘Mini-intervisie’ over omgaan met diversiteit
- Afsluiting
Afsluiting
Voorwaarden
-
Veilige leeromgeving (aandacht / niet oordelend /vertrouwelijkheid etc.)
-
Omgaan met weerstand (luisteren / waar komt de weerstand vandaan?)
-
Expertise docent (inhoud / didaktiek begeleiding /inzicht in eigen bias,
‘stokpaardjes’ etc.)
-
Goed onderwijsmateriaal (variatie in casuistiek /medische relevantie)
-
Aansluiten bij ervaringen van studenten (timing / integratie)
-
Grote lijn laten bewaken
-
Ondersteuning vanuit management
-
….
Afsluiting
Valkuilen
- Eenzijdige focus op:
– cultuur/culturele verschillen
– kennis over epidemiologische verschillen
– ‘easy fixes’ / kookboekbenadering
- Studenten de maat nemen (t.a.v. discriminatie/stereotypen)
- Onderwijs door één docent:
-…
– eenzijdigheid
– afhankelijkheid
‘Take home messages’
• onderwijs over diversiteit begint bij kijken naar je zelf
→ open staan voor anderen en voor alles dat ‘anders’ is
• eerste voorwaarde: veilige sfeer
– aandacht / niet oordelen
• neem je (onderbuik-)gevoel of eerste associatie serieus
– maar ga wel na of het klopt
• leer je vooroordelen kennen en toetsen
• durf spannende vragen te stellen