If you*re not paying for it, you are the product

“If you‘re not
paying for it,
you are the
product“ :
gegevens en
profielen –
privacy en
democratie
Bettina Berendt, KU Leuven
Gebhard Dettmar, Helmut-
Schmidt-Gymnasium Hamburg
SPION Educational Workshop, 13.2.2014
Metro, 12 februari 2014
Privacy vis-à-vis wie?
andere mensen
privacy
bedrijven
staat
Gegevensverzamelingen en
informationele zelfbeschikking



“[The data] can also [...] be combined with
other data collections to yield a partial or
basically complete picture of someone‘s
personality,
without the concerned person being able to
sufficiently control the correctness and use of
this ensemble. [...]
The right to informational self-determination
would be incompatible with a social order
and an underlying legal order in which
citizens can no longer know who knows what
and when under which circumstances about
them.
Het grondrecht op informationele
zelfbeschikking en democratie (1)
Iedereen die er niet zeker van kan zijn dat
gegevens over maatschappelijk afwijkend gedrag
voor langere tijd worden geregistreerd en kunnen
worden gebruikt op een manier waarvan hij niets
weet, zal proberen om dat gedrag niet te
vertonen.
 Dat is in strijd met de elementaire functie van
zelfbeschikking in een democratische
samenleving waarin de burgers de mogelijkheid
moeten hebben om deel te nemen aan het
maatschappelijke en politieke leven zonder risico
te lopen op een voor hen ondoorzichtige manier
te worden geregistreerd.”
Bundesverfassungsgericht[grondwettelijk hof van
Duitsland], 1983

gegevensbescherming
Het grondrecht op informationele
zelfbestemming en democratie (2)





28 januari 2014: Liga vraagt Parlementaire Onderzoekscommissie over NSA
Naar Duits voorbeeld vraagt de Liga voor Mensenrechten de oprichting van
een parlementaire onderzoekscommissie om de betrokkenheid van de
binnenlandse inlichtingendiensten bij de grootschalige spionagepraktijken
van de Amerikaanse NSA tegen het licht te houden. Hiertoe werd een
verzoek gericht tot Kamervoorzitter André Flahaut.
[...] De Liga wijst op het belang van een democratische controle op de
samenwerking van binnenlandse en buitenlandse inlichtingendiensten en van
mogelijke maatregelen om onaanvaardbare en buitensporige
spionageactiviteiten te voorkomen en aan banden te leggen. “De
bescherming van de persoonlijke levenssfeer is een kostbaar goed en moet
met alle mogelijke democratische middelen worden nagestreefd en
gehandhaafd, zegt Paul Pataer van de Liga voor Mensenrechten.”
Betrouwbare bronnen bevestigen dat verschillende bedrijven, vooral actief in
de IT-sector, meewerken met de NSA in het verzamelen van
contactgegevens.
Het is nauwelijks denkbaar dat de eigen binnenlandse veiligheids- en
inlichtingendiensten niet op de hoogte zijn van die activiteiten en het is niet
ondenkbaar dat diezelfde diensten bijstand hebben verleend en verlenen
aan de NSA bij het ontplooien van haar activiteiten.
De lessenreeks: overzicht





Doel: kennis, besef van belang van IZ, controle
Begin 3e graad ASO
10 * 2u
Interdisciplinair: tussen „politiek, maatschappij,
economie“ en „informatica“
Op de volgende 3 pagina‘s:



thema‘s
didactische vormen
“betrokkenheid / verontwaardiging creëren“
Informatica
Economie
Maatschappij en politiek
Trackers
Profiel- en gedragsgegevens
Basisstructuur van data mining
modellen (correlaties in „Big Data“
i.p.v. causaliteit)
Gebruik van gegevens door
Facebook voor derden (business
models en customer loyalty) 
advertenties
Toepassing van descriptieve
modellen voor voorspelling
 VIGAV (volledige intransparantie
van gegevensanalyse en –
verwerking)
Customer segmentation en
„weblining“ (gebruik van data mining
door derden)  toegang tot
credieten, verzekeringen, ...
Vb. 1: associatieregels leren met
Apriori
Vb. 2: regressieanalyse voor
voorspelling
Gebruikscontexten van andere derden  toegang tot opleiding, werk, ...?
Het grondrecht op informationele
zelfbestemming en zijn bedreigingen:
Chilling-effecten door panoptisme en
VIGAV
Pluraliteit van meningen als kenmerk
van democratie en zijn bedreigingen:
„Weblining“ door VIGAV
Contractvrijheid vs. andere (deelname)grondrechten die de staat positief
moet beschermen
Informatica
Economie
Maatschappij en politiek
Trackers
Profiel- en gedragsgegevens
Basisstructuur van data mining
modellen (correlaties in „Big Data“
i.p.v. causaliteit)
Gebruik van gegevens door
Facebook voor derden (business
models en customer loyalty) 
advertenties
Toepassing van descriptieve
modellen voor voorspelling
 VIGAV (volledige intransparantie
van gegevensanalyse en –
verwerking)
Customer segmentation en
„weblining“ (gebruik van data mining
door derden)  toegang tot
credieten, verzekeringen, ...
Vb. 1: associatieregels leren met
Apriori
Vb. 2: regressieanalyse voor
voorspelling
Gebruikscontexten van andere derden  toegang tot opleiding, werk, ...?
Het grondrecht op informationele
zelfbestemming en zijn bedreigingen:
Chilling-effecten door panoptisme en
VIGAV
Pluraliteit van meningen als kenmerk
van democratie en zijn bedreigingen:
„Weblining“ door VIGAV
Contractvrijheid vs. andere (deelname)grondrechten die de staat positief
moet beschermen
Informatica
Economie
Maatschappij en politiek
Tekst (geschreven voor het
SPION Privacy Manual) +
software tools ter bescherming
tegen gegevensverzameling
Tekst (Website voor een breed
publiek)
Tekst (kwaliteitskrant)
Tekst (voor en seminaar;
Facebook‘s Data Use Policy)
Tekst (kwaliteitskrant)
(Tekst zie links)
Rollenspel
Web API (Facebook) +
data mining algoritme
Data mining online tool
(Preference Tool: “Predicting
personality from Faceb. Likes“)
Documentatie rond het tool,
wetenschappelijk artikel - psychologie
Teksten(rechtbank ordeel;
wetenschappelijk artikel rechten)
Tekst (wetenschappelijk artikel rechten)
Rollenspel
Agenten volgen
je (maar je kunt
iets doen)
Gitarenkopers
zijn minder
kredietwaardig
Mensen van onze
school die van
voetbal houden
zijn single
Mensen die
Converse en Coca
cola leuk vinden
zijn stom
Versch. interessen:
bedrijven, user
Versch. interessen:
consumenten, burgers
Besluit
 Succes:


1 ½ keer doorgevoerd
veranderingen in houding en gedrag
 Hoofduitdagingen:
In welk vak?
 Meer ervaringen verzamelen
o.a. in verschillende landen/culturen
 Doe mee in Vlaanderen 
