Howest: morele stress bij zorgverleners in de

ESF - Project: Morele stress bij
zorgverleners in de ouderenzorg
Info- en inspiratiesessie
‘preventie psychosociale risico’s op het werk’
9/12/’14
Céline Baele
Dorine Coolen
Herlinde Dely
ESF-project: Morele stress in de ouderenzorg
• Europees Sociaal Fonds: oproep Innovatie
Sociale Innovatie als hefboom voor verbetering van het Vlaamse
arbeidsmarktbeleid.
• Timing: 1 januari 2014 - 31 december 2015
Morele stress?
Morele stress is het wrange gevoel dat je ervaart wanneer je niet kan
handelen naar jouw waarden en visie op goede zorg.
Getuigenis
“Ik krijg vaak een slecht gevoel bij de maaltijden. Een voorbeeld:
laatst was ik een dementerende bewoner aan het helpen met eten.
Alle andere bewoners aan de tafel waren al klaar. Ik was de enige die
nog bezig was. De andere zorgverleners begonnen al af te ruimen en
terug aan het werk te gaan, en ik zat daar nog met mijn bewoner. Ik
kreeg toen een heel nerveus gevoel: moet ik nu snel doordoen en mijn
collega’s gaan helpen of op het tempo van de bewoner verder gaan
met het eten geven? Terwijl je dan verder gaat met eten geven krijgt
je het gevoel: doe ik nu iets verkeerd door wat meer tijd te nemen?
Een ambetant gevoel… Eigenlijk zou ik meer tijd willen nemen maar
iedereen ruimt af en ik zou dat beter ook beginnen doen, om mijn
collega’s te helpen.”
Verpleegkundige,
Getuigenis
“Dan ben je bezig in een kamer en merk je dat de bewoner eigenlijk
een verhaal wil beginnen. Dan denk je: Oh neen, ik heb hier geen tijd
voor. Terwijl, je wil wel luisteren, maar je moet nog zoveel andere
mensen wassen. Dan sta je zenuwachtig te worden, terwijl je al naar
de deur gaat, en je zegt, ik ga dan maar weer, het is druk…En je vlucht
naar buiten. En dan sta je buiten en denk je: Ik had moeten kunnen
luisteren.”
Zorgkundige,
Getuigenis
“Morele stress, dat is bij mij dat je merkt dat je eigenlijk geen
goede zorg kan verlenen. Dat je binnenkomt bij de bewoner en
nerveus bent. In het begin ben ik dan gejaagd bezig… je wil
iemand dan bijvoorbeeld een broek aantrekken, en je begint je
nerveus te maken. Van ‘allez hef toch eens je voet op!’ of ‘doe
dat toch eens goed’! En opeens besef je van: oh neen, wat doé
ik nu toch…? Eigenlijk doet de bewoner niets verkeerd maar is
het gewoon jij die te nerveus bent op dat moment om het goed
te doen… En dan merk je dat aan jezelf, dan moet je echt bij
jezelf zeggen: wees eens efkes kalm.”
Verzorgende,
Morele stress in de literatuur
• Gevolgen van (chronische) morele stress:
– Fysieke klachten
– Psychische klachten
– Burn-out symptomen (emotionele uitputting, cynisme,
desensitisatie, disengagement)
– Verminderde kwaliteit van de zorg
– Dalende arbeidstevredenheid
– Uitstroom van zorgpersoneel
(Piers et al., 2012; Özden et al., 2013; Wiegand & Funk, 2012; de Veer et al., 2013; Schluter et al., 2008; Hamric, 2012;
Pauly et al., 2012; Varcoe et al., 2012; Davis et al., 2012)
Morele stress in de literatuur
• Morele stress als alarmsignaal: 3 morele dimensies staan op het
spel
– Identiteit
– Relaties
– Verantwoordelijkheden
(Peter & Liaschenko, 2013; Wiegand & Funk, 2012)
Morele competentie – morele stress
1. Oordelen (denken en emoties)
2. Willen
3. Durven en kunnen
4. Doen
5. Verantwoorden en terugkoppelen
(Karssing, 2011)
Doelstelling project
Ontwikkelen van een actieplan en instrumentarium voor het
omgaan met morele stress bij zorgverleners in de ouderenzorg,
met oog op:
1) retentie en
2) kwaliteit van de zorg.
Doelstelling project
• Op 3 niveaus:
1.
2.
3.
Zorgverleners
Leidinggevenden
Beleid/HR (instroom-doorstroom-uitstroom)
 Morele stress detecteren
 Morele stress bespreekbaar maken
 Morele stress hanteren
Actiemodel morele stress
Theoretisch model
(JDR-mode, Bakker &Demerouti, 2007)
Negatieve uitkomsten
Werkeisen
/werkstressoren
Negatieve
emoties
‘Moral distress’
Werkhulpbronnen
/energiebronnen
Positieve emoties
‘Bevlogenheid’
-
Arbeidstevredenheid
In-rolprestatie (kwaliteit van de zorg)
Extra-rolprestatie
Burn-out
Gezondheid
Verloop (behoud van personeel)
Positieve uitkomsten
-
Arbeidstevredenheid
Bevlogenheid (Toewijding, absorptie,
vitaliteit)
-
Persoonlijke
hulpbronnen
-
In-rolprestatie/Extra-rolprestatie
(kwaliteit van de zorg)
Organisatiebetrokkenheid
(‘commitment’, behoud van personeel
Contact
[email protected]
[email protected]