Normatieve ethiek: Susan Wolf

Ethiek
Waarden & normen kritisch bekeken
Welkom!
Huishoudelijke mededelingen
•
•
•
Wc- briefjes
Pauze (koffie en thee blijft beneden)
Sheets: www.studiosocrates.nl
http://studiosocrates.nl/
• Volgende week Macintyre
• 19 en 26 feb vakantie!!
Terugblik
•
•
Wat weten jullie nog van vorige keer?
Vragen???
‘Een antwoord is altijd
een stukje van de weg
die achter je ligt.
Alleen een vraag kan je
verder brengen.’
Jostein Gaarder
Inhoud:
- De basis voor de ethiek van Wolf: er bestaat GOED
- Een morele heilige is vrij!
- Morele motivatie en zinvol leven.
Normatieve ethiek: Susan Wolf (1952)
1990
2010
Goed en kwaad bestaan!
“Iemand die een verkeerd beeld van de wereld
heeft, iemand die geen onderscheid kan maken
tussen goed en kwaad, vinden wij niet normaal.
Hij is niet goed bij zijn hoofd, gestoord, gek, niet
dan? Dat vinden wij van een seriemoordenaar die
er niets verkeerds in ziet om mensen te
vermoorden. Als we het daar over eens zijn, moet
je wel toegeven dat er zoiets is als goed en zoiets
als kwaad; dat sommige dingen waar zijn en
andere dingen onwaar.”
Sofisten of relativisten
Normen zijn relatief en subjectief
Soms mag je liegen.
Het ontstaan van de ethiek
Socratisch intellectualisme: juiste kennis is juist handelen.
Socrates (469 v.Chr. – 399 v.Chr.)
De dood van Socrates (1787), Jacques-Louis David
Plato & Het poëtisch argument
Woorden als werktuig om Waarheid te vinden.
Plato & Het poëtisch argument
Woorden als werktuig om Waarheid te vinden.
Dus poëzie alleen voor de waarheid!
Het goede bestaat!
De ideale vorm:
-Het object moet een onveranderlijk object zijn.
-Het moet direct kunnen worden begrepen door de ratio.
Het goede bestaat!
De praktijk is slechts een matige afgeleide van de ideale
vorm.
Slecht handelen?
Plato: gebrek aan kennis en begrip van het goede.
Slecht handelen?
Plato: gebrek aan kennis en begrip van het goede.
Waarom zou iemand die het goede kent,
ook het goede willen doen?
Plato: de motivatie om juist te
handelen zit in het goede zelf en
is extern aan persoonlijke
omstandigheden.
Wolf: er is een interne
persoonlijke motivatie nodig om
het juiste te doen.
Goed doen om de goede redenen.
“Als je als een goed geprogrammeerde machine moreel
juist handelt, bijvoorbeeld omdat de samenleving of je
moeder je vertellen dat het zo hoort, doe je het niet om
de juiste reden. Dan vind ik ook niet dat je daarmee lof
verdient. Dan ben je ook niet vrij of verantwoordelijk,
maar net zo gedetermineerd als de massamoordenaar.”
Een morele heilige is vrij!
Hebben wij een vrije wil?
Wolf:
“Ik ben altijd gefascineerd geweest door de
omvang en intensiteit van dit vraagstuk. Dat
begon met het besef dat wie je bent en wat je
doet misschien wel volledig is bepaald door
dingen die je zelf niet in de hand hebt.”
Ik wil vrij zijn!
Ik wil vrij zijn!
Vrije wil: het vermogen van rationeel handelende
personen om controle uit te oefenen over hun
daden en beslissingen
‘IK’
ben een machine
‘IK’
ben niet mijn brein
Als ik een machine ben dan…
is er geen werkelijk ‘IK’
Totale vrijheid
Totale vrijheid
• Radicaal ‘IK’
• Eenzaam
• Radicale verantwoordelijkheid
Geen vrije wil
Vrije wil
Geen ik
Alleen ik
Geen
verantwoordelijkheid
Totale
verantwoordelijkheid
Frankfurt en Wolf:
Keuzevrijheid is geen noodzakelijke voorwaarde
voor morele verantwoordelijkheid.
-Wij hebben verantwoordelijkheid, maar geen radicale.
-Wij hebben een eigen bestaan tussen en met anderen.
Determinisme
Elke gebeurtenis of stand van zaken is veroorzaakt door
eerdere gebeurtenissen volgens de causale wetten die de
wereld regelen en beheersen.
Input:
Wortel is gezond
Output:
Ik neem een wortel
Input = output
Compatibilisme
Verantwoordelijkheid en determinisme gaan samen.
Instemming met het handelen is een uitdrukking van het zelf.
Input:
Wortel is gezond
Gezond is
belangrijk
Output:
Ik neem een wortel
Instemming = verantwoordelijkheid
Morele verantwoordelijkheid
Het vermogen en de bereidheid om
(daadwerkelijk) antwoord te geven, c.q.:
rekenschap af te leggen ten aanzien van het
eigen doen en laten.
Morele verantwoordelijkheid
Het vermogen en de bereidheid om
(daadwerkelijk) antwoord te geven, c.q.:
rekenschap af te leggen ten aanzien van het
eigen doen en laten.
Instemming met
het handelen als
uitdrukking van
jezelf.
“Je zit pas op het spoor van de vrijheid wanneer
je zelf het inzicht verwerft of iets goed is of niet en
daar ook naar handelt. Dan verdien je
waardering. Over het algemeen hebben we ook
meer respect voor mensen die bepaalde
obstakels moeten overwinnen om goed te doen
dan voor geboren heiligen.”
Morele motivatie & zinvol leven
Ik wil
graag
gezond
leven.
Het is
goed om
gezond te
eten.
Morele verantwoordelijkheid:
Wolf: “handelen op grond van de juiste reden.”
The Reason View:
Doing the right thing for the right reasons.
Slecht handelen?
Plato: gebrek aan kennis en begrip van het goede.
Wolf:
-Handelen zonder ratio
OF
- Rationeel handelen op grond van een
slechte reden. Kennis en begrip van het
goede zijn nodig.
Asymetrische thesis
-Goed handelen is altijd lovenswaardig
- Slecht handelen is alleen verwijtbaar als je daar niet
psychologisch toe bepaald bent.
Moreel slecht
Handelen op grond van een slechte reden.
Moreel juist handelen
Handelen op grond van de juiste reden.
Objectieve en subjectieve waarden vallen samen
“Dat iets niet alleen goed voelt, maar in zekere
zin ook goed is. Zoals Anna Karenina haar
gezin in de steek liet omdat de liefde iets is dat
goed is.”
Morele heiligen zijn geen leuke mensen!
In de moraal moet het ook om andere waarden gaan…
Meer waarden dan morele waarden
“Natuurlijk kun je een passie hebben voor het morele
goede en op die manier zin aan je leven verlenen.
Maar het kan op zoveel andere manieren. Waar het
mij om gaat is dat er iets in je leven is wat de moeite
waard is, wat je leven zinvol maakt.”
Morele motivatie en zinvol leven
Voor zinbeleving hebben wij een verbinding met het
overstijgende nodig: het goede.
“ Het punt dat ik wil maken is dat er waarden zijn die
de moraal ontstijgen, waarvan je niet eens kunt
zeggen of ze moreel juist zijn of niet. Want zo simpel
ligt het meestal niet.”
“De vrouw die haar zoon niet aan wil geven bij de
politie, terwijl ze weet dat er in zijn plaats een
onschuldige veroordeeld zal worden als ze dat niet
doet, is zij egoïstisch? Kun je haar dat verwijten? Ik
denk van niet. Als zij haar zoon zou aangeven zou
alles waar ze tot nu toe voor geleefd heeft alle zin
verliezen.”
Michael Ross??
Maar het idee van deugdzaamheid is in elke cultuur anders.
Wat betekent dat voor de moderne deugdenleer?
College 3: Alasdair MacIntyre
Ethiek
Waarden & normen kritisch bekeken
Tot ziens!