Introductie ethiek en welzijn versie 3

Ethiek en welzijn
Helicon Opleidingen MBO Nijmegen
Jos Hendriks, docent dierenhouderij
Prof.Dr. Hub Zwart, ethicus Radboud Universiteit
Prof.Dr. Johan de Tavernier, ethicus K.U. Leuven
Mens – dier relatie
Wat betekend ‘het houden van dieren’? Dit:
Mens – dier relatie
Of dit:
Mens – dier relatie
Bezinnen op ons morele handelen met dieren:
= ethiek
Mens – dier relatie
Het gaat dus om verantwoord
houden van dieren!
Wat is dat?
Hoe beoordeel je dat?
Wat is ethiek?
Een tak van filosofie die denkt
over het morele handelen van
mensen
Doe het goede, vermijd het
kwade
(Thomas van Aquino, 1225-1274)
Dierethiek is toegepaste ethiek
Geschiedenis
Herkomst in het oude Griekenland: Socrates,
Plato en Aristoteles (300-400 jaar v. Chr.)
Handel zoals een wijze mens
onder deze omstandigheden
zou handelen
- Aristoteles -
Geschiedenis
Moderne tijd ingeluid door René
Descartes (1596-1650)
“dieren zijn automaten die geen pijn
kunnen lijden”
Meest consequente ethiek die de
moderne tijd heeft opgeleverd, is die
van Immanuel Kant:
baseert de ethiek ondubbelzinnig op
de autonomie en de vrijheid van de
mens (humanocentrisch)
Ontwikkeling in de tijd
Christelijke + moderne traditie =
humanocentrisch: dieren krijgen geen directe
ethische zorg (‘Gij zult niet doden’)
Naar dieren: enkel indirecte plichten (Thomas, Kant)
Recent is er de vraag om een niet-instrumentele
visie op dieren te ontwikkelen waardoor we een
directe plicht tov dieren zouden hebben (Singer,
Regan)
9
Definitie van ethiek
“Reflectie op algemeen geldende normen
(voorschriften) en waarden (te behalen
doelen) waaraan wij onszelf en
anderen in redelijkheid gehouden
achten, met het oog op ordening van
onze samenleving”
– Henk van Luijk –
(1929-2010)
Beginselethiek
Beginselen (principes)
die omwille van zichzelf ‘juist’ zijn:
Geen schade toebrengen
Weldoen
Respect voor integriteit/intrinsieke
waarde
Rechtvaardigheid
Beginselethiek
Handelen is dus ethisch juist,
als er recht gedaan wordt aan
een bepaald beginsel:
Je mag niet liegen
Dus ook niet als je er
niemand mee zou schaden
(nooit dus!)
Gevolgenethiek
Handelingen en beslissingen
hebben positieve en negatieve
gevolgen
Het doel heiligt de middelen
Afwegen aan de hand van nut
Criteria nut: welzijn, geluk,
plezier, bruikbaarheid (economie /
carrière), schoonheid (?)
Epicurus
Gevolgenethiek
Eudemonisme: ethisch juist is
wat het meeste nut oplevert
Utilisme: ethisch juist is wat
het meeste nut oplevert voor
zoveel mogelijk individuen
Peter Singer:
geen verschil tussen lijden van
mensen en dieren!
Zorgethiek
Uitgangspunt:
kwetsbaarheid / eindigheid
van het bestaan
Middel: zorg, bescherming
Doel: waardig in stand
houden van wat we hebben
Zorgethiek
Behoud “onze wereld”
Morele gemeenschap
Groeit bij toenemende
welvaart
Dierethiek
Tom Regan:
mensen en gewervelde dieren zijn
in staat ‘het leven te beleven’
(zowel ongerief kennen als het
hebben van herinneringen en
verwachtingen = beginselethiek)
Herziening Wod 1996:
er is wel verschil tussen lijden en
beleving of zelfbewustzijn van
mens(aap) en overige (lagere?)
diersoorten
Dierethiek
Dierenhouderij:
‘Mag, hoe dan ook’ = onjuist: botst
fundamenteel met wat iedereen vindt
‘Mag nooit’ = ook onjuist ……toch?
Tussenweg door afweging en analyse;
veranderd o.i.v. tijd, welvaart, cultuur,
tradities, ervaringen en emoties!
Voortschrijdend inzicht
Wat is welzijn?
Complex begrip:
Kwaliteit van leven, zoals ervaren door het
individu
Het welbevinden in lichamelijk en geestelijk
opzicht
Waardebepaling
Geldt dat ook voor dieren?
Wat is dierenwelzijn?
Kwaliteit van leven, zoals ‘ervaren’ door het
dier
Dus wezens met gevoel, emoties en
zelfbewustzijn?
Intrinsieke waarde versus
(morele) status die wij aan ze
toekennen
Dieren en hun morele status
ONGELIJKE behandeling van verschillende
diersectoren
Landbouwdieren (“animal production”)
Proefdieren
Huisdieren/pets
Schadelijke dieren (“ongedierte”)
Circus- en dierentuindieren
Wildlife
Hulpdieren
Exotische dieren
Dieren en hun morele status
ONGELIJKE behandeling van verschillende
diersectoren: willekeur?
Dieren en hun morele status
ONGELIJKE behandeling in verschillende
delen van de wereld
Cultuur
Godsdienst
Biodiversiteit / verkrijgbaarheid
Economisch belang
Dieren en hun morele status
17de eeuw, Descartes:
dieren zijn 'automaten'
geen ziel, dus geen gevoelens, verlangens of
gedachten
dier dat gaat gillen wanneer je zijn buik
opensnijdt, vergelijken met geluid van een
machine. Een fluitketel heeft ook geen
pijn/gevoel!
Maar er is sinds die tijd veel bereikt
Dieren en hun morele status
‘Vrijheden voor het dier’-model (five freedoms)
van Brambell (1965):
vrij van dorst, honger en ondervoeding
vrij van fysiek en fysiologisch ongerief
vrij van pijn, verwonding en ziektes
vrij van angst en chronische stress
vrij om natuurlijk gedrag te vertonen
Dieren en hun morele status
Moderne invulling van Brambell door
Welfare Quality® (EU project)
Goede huisvesting en voeding zijn
basisvoorwaarden voor optimaal dierenwelzijn
Gedrag en gezondheid zijn belangrijke signalen
van welzijn
Dieren en hun morele status
Dieren en hun morele status
http://www.welfarequality.net/everyone
Dieren en hun morele status
20ste eeuw:
Positionering ‘dierenwelzijn’ in
Wetgeving en Raad voor
Dierenaangelegenheden.
21ste eeuw:
Thieme (PvdD): moreel onacceptabel
dat de mens de biotoop van andere
levensvormen verslechtert, verkleint of
zelfs laat verdwijnen.
Het belang van dierenwelzijn
Op 1 januari 2011 is 2 miljoen
euro Europees geld vrijgekomen
voor twee regelingen die het
dierenwelzijn moeten verbeteren:
voor varkens en voor kippen.
Het doel: dat in 2023 alle
veehouders met respect voor
mens, dier en milieu produceren
(duurzaamheid)
Het belang van dierenwelzijn
Beleid rond dierziekten?
Het belang van dierenwelzijn
Beleid rond dierziekten?
Geen dieren- maar
humaan welzijn:
VOEDSELVEILIGHEID
Wel beleid!
Ook hier: ONGELIJKE
behandeling sectoren!
Nauwelijks
beleid!
Het belang van dierenwelzijn
Sectoren zelf: dierenhouders en
–verzorgers moeten het verschil gaan maken!
Belang dier moet in verhouding staan tot het
(economische) belang van de mens
http://gemi.st/11822137
Meer informatie Welzijn & Ethiek
Kijk ook eens op de volgende websites:
http://ae.imcode.com/nl/servlet/StartDoc
http://www.dierenwelzijnsweb.nl/Pages/default.aspx