Havo Herexamen 2013 correctiemodel - Copy

CORRECTIEMODEL
Het correctiemodel is richtinggevend.
GESCHIEDENIS UNIFORM HEREXAMEN HAVO 29 juli 2013
3p
Pagina’s: 5
Suriname
1. Het stencil dat handelt over de ontwikkelingen in Suriname na 1945 heet “Baas in
eigen huis”, een moeilijk proces!
Geef aan waarom “Baas in eigen huis” een moeilijk proces was.
Het was een moeilijk proces, omdat Suriname op zowel politiek als op economisch gebied nog steeds
afhankelijk was van Nederland.
3p
2. De radiorede van 7 december 1942 door Koningin Wilhelmina zorgde voor actie op
politiek gebied. Welke acties (2) werden ondernomen in voorbereiding naar de
autonomie?
-
Het oprichten van politieke partijen.
Oprichting van de beweging Unie Suriname.
Het houden van de Ronde Tafel Conferenties.
3p
3. Nederland ging in zijn ontwikkelingsbeleid naar Suriname toe uit van het scheppen
van een gunstige investeringsklimaat. Beschrijf de ideologie achter dit ontwikkelings
beleid.
De ideologie achter dit ontwikkelingsbeleid was om Suriname economisch zelfstandig te maken door
investeringen van grote buitenlandse bedrijven aan te trekken.
3p
4. In 1954 kwam het Koninkrijk Statuut tot stand.
a. Geef aan welke verandering optrad in de bestuurlijke relatie tussen Nederland en
Suriname.
-
3p
3p
de gouverneur kreeg een symbolische functie.
de ministers waren verantwoording schuldig aan de Staten van Suriname.
Suriname werd van een kolonie een overzees rijksdeel.
b. Noem twee (2) bepalingen op die in het Statuut voorkwamen.
-
Het recht om onze eigen grondwet te wijzigen.
Het recht om eenzijdig uit het koninkrijksverband te kunnen stappen.
5. Ondanks het feit dat de mijnbouwsector (bauxiet) zich tijdens de Tweede
Wereldoorlog sterk ontwikkelde, heeft deze sector niet adequaat bijgedragen aan de
verwachte economische onafhankelijkheid van ons land. Leg uit hoe dat komt.
De bauxietsector is in handen van Multi Nationals waardoor het grootste deel van de winsten ons land
niet ten goede komt.
1
4p
6. De oppositie vond dat de voorgenomen onafhankelijkheid te snel plaats zou vinden.
Welke twee (2) eisen stelde de oppositie om in te stemmen met de onafhankelijkheid?
-
3p
7. De onafhankelijkheid van ons land bracht een financiële ondersteuning van 3,5
miljard Nederlandse guldens met zich mee.
Geef een voorwaarde waaraan voldaan moest worden om deze gelden te kunnen
investeren.
-
3p
Het leger moest een afspiegeling zijn van de Surinaamse samenleving.
De emigratie naar Nederland na de onafhankelijkheid moest mogelijk blijven.
De grondwet moest met tweederde meerderheid in de Staten worden aangenomen.
Het Cons werd ingesteld om de ingediende projecten goed/af te keuren.
8. Nadat de militairen de macht in 1980 hadden overgenomen, bleek dat er verschil van
mening was over het te voeren beleid. Toon dit aan.
-
de rol die de militairen moesten spelen op politiek gebied.
- welke economische en politieke koers Suriname moest gaan varen.
3p
9.
Vanaf 1983 ondernamen de militairen stappen om te komen tot herstel van de
democratie. Beschrijf twee (2) van deze stappen.
-
4p
10. De terugkeer naar democratie in 1987 leidde niet tot de gewenste verbetering op
sociaaleconomisch gebied.
Noem twee (2) redenen op waarom er in de periode 1987 - 1991 geen verbetering
optrad.
-
3p
Het instellen van een Topberaad(overlegorgaan gevormd door het bedrijfsleven, de
vakbonden en de militaire leiding).
Het installeren van de Nationale Assemblee.
Dialoog tussen de toenmalige politieke leiders en de militaire top.
Het uitblijven van passende saneringsmaatregelen.
Nederland weigerde de hulp te hervatten.
Het instorten van de bauxietmarkt.
11. De regering Venetiaan-I zette zich in om de rol van de militaire leiding in de politiek
op te heffen. Toon aan hoe de regering dit heeft gerealiseerd.
Het depolitisering van het leger dmv wijzigingen in de grondwet, die met volledige toestemming van
DNA de passages waaraan het leger zijn politieke rol had verleend, hadden weggeschrapt.
4p
12. Eén van de kritieken die men op het Structureel Aanpassingsprogramma (SAP) had,
was dat het geleid heeft tot verarming van de bevolking.
Leg uit of je het eens bent met deze kritiek.
Eens, men moest de buikriemen strak aantrekken, omdat wij een grote schuldenlast hadden.
Onze uitgaven groter waren dan onze inkomsten, inflatie, devaluatie en de zwarte markt was enorm.
Lange rijen voor de eerste levensbehoeften. Te kort aan voedsel. Slechte gezondheidszorg.
2
3p
13. Ons land en Latijns-Amerika vertonen overeenkomsten. Werk een overeenkomst op
het gebied van milieu uit.
Wij zijn ons ervan bewust dat wij onze bossen moeten beschermen, ook Latijns-Amerika doet nu aan
herbebossen. Het dumpen van chemisch afval wordt niet meer toegestaan.
Latijns-Amerika
3p
1. In de koloniale tijd vertoonden de Latijns-Amerikaanse landen overeenkomsten op
verschillende gebieden.
Schrijf een economisch kenmerk van Latijns-Amerika uit deze periode op.
De Latijns-Amerikaanse landen kenden allemaal monoculturen. Zij waren afhankelijk van buitenlandse
ondernemingen.
2p
2. De onafhankelijkheid van Latijns-Amerika ging met veel strijd gepaard.
a. Van welk land werd Latijns-Amerika onafhankelijk.
Spanje.
3p
3p
3p
b. Geef aan waarom de onafhankelijkheid met strijd gepaard ging.
Vanwege het economisch voordeel dat Spanje aan Lat. Am had wilde de Spaanse regering Lat. Am
geen onafhankelijkheid verlenen, hierdoor brak er een gewapende strijd uit.
3. De onafhankelijkheid van Latijns-Amerika bracht in tegenstelling tot de Criollos geen
verandering in de positie van de inheemsen.
a. Toon aan dat de onafhankelijkheid geen verandering bracht in de situatie van de
inheemsen.
De inheemsen werden na de onafhankelijkheid ook onderdrukt en uitgebuit. Ze
werden ook van hun gronden verdreven. Het feodaal stelsel werd in stand
gehouden.
b. Leg uit hoe de leefsituatie van de inheemsen juist verslechterde door de opkomst
van de mijnbouw en mechanisatie van de landbouw in de 19e eeuw.
Door toename van industriële activiteiten en de mechanisatie in de landbouw nam de vraag naar
grond toe, vruchtbare gemeenschappelijke gronden van de inheemsen werden steeds meer in bezit
genomen.
3p
4. De Rooms-Katholieke Kerk heeft in Latijns-Amerika een belangrijke rol gespeeld.
a. Geef een verklaring waarom de R-K. Kerk de bevrijdingstheologen die eind jaren
50 opkwamen niet ondersteunde.
De bevrijdingstheologen kwamen op voor de armen en landhervormingen. Hun acties waren een
bedreiging voor de belangen van de kerk en zij werden door de paus uit de kerk gezet.
3
4p
b. De houding van de Braziliaanse Rooms-Katholieke Kerk tegenover de militaire
dictaturen, verschilde met die van de R-K. Kerk in de andere Latijns-Amerikaanse
landen. Beschrijf dit verschil.
-
3p
Tijdens de militaire periode was de kerk in Brazilië de belangrijkste oppositie in het land en
enig instituut dat kritiek leverde op de militaire dictatuur.
Was de kerk een toevlucht voor intellectuelen die zich bedreigd voelden door de militairen,
terwijl in de meeste andere Latijns-Amerikaanse landen de R.K- kerkleiders het gezag trouw
bleven ondanks het geweld en de ondemocratische methoden.
5. Aan het begin van de 20e eeuw werd Latijns-Amerika gekenmerkt door militaire
dictaturen. In de jaren tachtig van dezelfde eeuw gaven de militairen het bestuur van
het land terug aan burgerregeringen.
a. Verklaar waarom aan het begin van de 20e eeuw militaire dictaturen in LatijnsAmerika opkwamen.
De militairen werden door de landbouwadel en de nieuwe elite ingehuurd om staatsgrepen te
plegen. Zij gingen ervan uit dat zij het land beter konden besturen en vestigden hun regiems in de
verschillende landen.
3p
b. Costa Rica heeft sinds 1948 als enig Latijns-Amerikaans land geen leger. Schrijf
een voordeel op dat dit Costa Rica opleverde.
Het kapitaal dat voorheen aan het leger werd besteed kwam het onderwijs ten goede, met als
gevolg dat het land het aantal analfabeten sterk kon reduceren (slechts 10%) dit in tegenstelling
tot andere Lat. Am landen.
3p
c. De her-democratisering van Latijns-Amerika in de jaren negentig van de vorige
eeuw voldeed niet aan de verwachtingen van grote delen van de bevolking.
Noem twee (2) problemen op die de burgerregeringen niet direct konden oplossen.
Het is democratische regering niet gelukt om:
- De armoede degelijk en zichtbaar te bestrijden. De armoede nam juist toe.
- Militairen die mensenrechtenschendingen hebben gepleegd te berechten.
- Realiseren van landhervormingen.
- Bestrijden van corruptie, de corruptie nam juist toe.
3p
6. Na de Cubaanse revolutie moest de verspreiding van het communisme in LatijnsAmerika ten koste van alles voorkomen worden.
a. Verklaar waarom de Verenigde Staten van Amerika tegen het communisme zijn.
De VSA hechten veel waarde aan econonomische liberalisme en daaraan verbonden, persoonlijke
vrijheiden, privébezit en particulier ondernemerschap. Het communisme is juist tegen economisch
liberalisme en voor geleide economie, tegen privébezit en particulier ondernemerschap en voor
staatsbezit.
4
3p
b. Geef twee (2) manieren aan waarop de VSA de verspreiding van het
communisme in de regio bestreed.
-
Cuba werd geïsoleerd in de regio (uit de OAS gezet).
The Alliance for Progress werd in het leven geroepen, om sociale en landhervormingen in
Latijns-Amerika te bevorderen.
Caribbean Basin Initiatief, om econ. ontwikkeling in de regio te bevorderen.
Anti-communistische militaire dictaturen werden gesteund.
Rechtse guerrilla groeperingen werden gesteund tegen linkse regeringen.
c. In naam van de bestrijding van het communisme pleegden militaire leiders
mensenrechtenschendingen. Toon dit met een voorbeeld aan.
3p
Een voorbeeld:
- Inheemsen werden vermoord om natuurlijke rijkdommen, in naam van bestrijding tegen
communisme (Guatemala).
- Tegenstanders van militaire regimes werden vermoord of in concentratiekampen gezet.
Hun kinderen werden als oorlogsbuit verdeeld onder de moordenaars (Argentinië).
- Mensen die opkwamen voor sociale hervormingen werden gedood en in Chili zelf werden
hun lijken in de zee geworpen (Brazilië en Chili).
- In Columbia werden boerenleiders en inheemsen vermoord door grootgrondbezitters
onder de mom dat zij leden van de Farc waren. (Farc linkse verzetgroep).
7.
3p
In 1993 kwam de NAFTA, een vrijhandelsovereenkomst tussen Mexico, Canada en
de Verenigde Staten tot stand. De inheemsen in het zuiden van Mexico gaven aan dat
het verdrag nadelig voor hen was.
a. Leg uit hoe de NAFTA nadelig is voor deze inheemsen.
Het vrijhandelsverdrag is nadelig;
- omdat door verlaging van de handelsbarrières zij hun landbouwproducten niet meer kwijt
kunnen, omdat de Mexicaanse markt overspoeld zal worden met goedkope Amerikaanse en
Canadese producten, waardoor de levensstandaard van deze inheemsen verder achteruitgaat.
- Zij vrezen dat als gevolg van de vrijhandel, zij hun land/woonplaatsen verder zullen verliezen aan
Mexicaanse grootgrondbezitters, houthandelaren die goedkoop produceren voor de export.
3p
b. Geef aan waarom de Verenigde Staten na eerst zelf een protectionistisch beleid
gevoerd te hebben, nu grote voorstanders zijn van vrijhandel.
De VSA als grootste economie produceert ook goedkoper en heeft daarom een groter economisch
voordeel bij een vrijhandel.
Score + 10
Cijfer = -----------------10
5