clausules voor behoud of herstel van het contractuele evenwicht

Expect the unexpected:
clausules voor behoud of herstel van het contractuele evenwicht
Wanneer contractspartijen een langdurige overeenkomst
afsluiten zoals koop, aanneming of dienstverlening, bestaat
er altijd een risico dat onvoorziene en/of gewijzigde
omstandigheden het contractuele evenwicht ernstig
verstoren. Denk bijvoorbeeld aan een forse stijging van
de grondstofprijzen, de loonlasten, het wegvallen van een
belangrijke leverancier, enz. waardoor de overeenkomst
moeilijk of zelfs niet meer kan worden uitgevoerd.
Als basisprincipe geldt dat overeenkomsten partijen tot
wet strekken (‘pacta sunt servanda’). Een gedwongen
hernegociatie van het contract is dus eigenlijk niet mogelijk.
Wel gebiedt de zogenaamde ‘goede trouw’ de contractspartijen om loyaal samen te werken en om het contract
tot een goed einde te brengen. Partijen moeten dus
zowel met hun eigen belangen rekening houden, als
met de gerechtvaardigde belangen van de andere partij.
De rechtbank kan op verzoek van één van de partijen in
uitzonderlijke situaties zelfs ingrijpen, maar gerechtelijke
procedures kunnen lang duren en de bevoegdheden van de
rechtbank zijn hierin beperkt.
Om preventief tegemoet te komen aan ‘onverwachte of
onvoorziene omstandigheden’, kan u bij de redactie van
het contract al een regeling treffen over onvoorziene en/of
gewijzigde omstandigheden.
1.U kan in de overeenkomst een prijsherzieningsclausule
opnemen, die stelt dat de prijs eenzijdig kan worden
aangepast in functie van welbepaalde parameters.
Een voorbeeld: De bestellingen worden gefactureerd
tegen de afgesproken prijs. XXX behoudt zich
uitdrukkelijk het recht voor om de prijs te verhogen indien,
na de ondertekening, één of meerdere kostprijsfactoren
(met inbegrip van, maar niet uitsluitend de prijzen van
grondstoffen, energie, lonen) een verhoging ondergaan,
ook al gebeurt dit door voorzienbare omstandigheden.
Indien YYY de nieuwe prijs niet aanvaardt, heeft hij
de mogelijkheid om per aangetekend schrijven een
onmiddellijk einde aan de overeenkomst te stellen.
2.Ook het opnemen van een imprevisieclausule in de
overeenkomst is nuttig. Deze clausule regelt de situatie
waarbij een toestand van onvoorziene gemakken de
uitvoering van de overeenkomst bemoeilijkt (imprevisie),
maar niet onmogelijk maakt (overmacht). Partijen
kunnen zeer algemeen overeenkomen om in onvoorziene
gevallen het contract te heronderhandelen met het oog
op het respecteren van het contractueel evenwicht.
Een voorbeeld: Indien een fundamentele wijziging van
economische omstandigheden tot gevolg heeft dat de
uitvoering van de overeenkomst voor één van beide
partijen een onredelijke of onevenredige last met zich
meebrengt, zullen de partijen heronderhandelen om
gezamenlijk een billijke wijziging van de overeenkomst
overeen te komen.
3.De overmachtsclausule regelt de situatie waarin
een contractspartij haar contractuele verplichtingen
geheel niet kan nakomen als gevolg van een vreemde
oorzaak, die niet aan haar toerekenbaar is. Partijen
kunnen in een overmachtsclausule bepalen welke
situaties overmacht uitmaken, alsook de gevolgen van
deze overmachtssituatie op de overeenkomst regelen
(opschorten of beëindigen van de overeenkomst).
Een voorbeeld: Elke partij is van rechtswege bevrijd
en niet gehouden tot nakoming van enige verbintenis
tegenover de wederpartij ingeval van overmacht.
Onder overmacht wordt verstaan ‘de situatie waarin
de uitvoering van de overeenkomst door één van
de partijen geheel of gedeeltelijk, al dan niet tijdelijk,
verhinderd wordt door omstandigheden buiten de wil
van die partij, zelfs al was deze omstandigheid ten
tijde van de totstandkoming van de overeenkomst al
te voorzien’. De volgende gevallen worden alleszins
als overmacht beschouwd: uitputting van de voorraad,
vertragingen in of uitblijven van leveringen door
leveranciers van een partij, tenietgaan van goederen ten
gevolge van ongevallen, machinebreuk, staking of lockout, brand, oproer, oorlog, epidemie, overstroming,
hoog
ziekteverzuim,
elektrische-,
informatica-,
internet- of telecommunicatiestoringen, beslissingen
of interventies van overheidswege (met inbegrip van
de weigering of annulering van een vergunning of
licentie), brandstoftekorten en fouten of vertragingen
te wijten aan derden. De partij die zich op overmacht
beroept is niet verplicht om het ontoerekenbare en
onvoorzienbare karakter van de omstandigheid die
overmacht uitmaakt te bewijzen. Ingeval van overmacht
worden de verplichtingen van de desbetreffende partij
opgeschort. De partijen zullen in dergelijk geval alle
redelijke inspanningen verrichten om de gevolgen
van een overmachtsituatie te beperken. Ingeval de
overmacht langer dan twee maanden zou duren, is de
andere partij gerechtigd om de overeenkomst zonder
tussenkomst van de rechter te ontbinden, zonder dat
de partij die zich op overmacht beroept tot betaling
van enige vergoeding aan de andere partij kan worden
gehouden.
De hierboven vermelde clausules bewijzen in de praktijk
ruimschoots hun belang.
Frank Cleeren
[email protected]
David Van Iseghem
[email protected]
Arts, Cleeren & vennoten • T: +32 89 36 70 45 • www.artscleeren.be