22 januari 2017 - PKN Oosterbeek

Gemeente van onze Heer Jezus Christus,
Het verhaal van vandaag begint in Donkerland. Het is het gebied ten noordoosten van het
meer van Galilea. Waarom Donkerland? Het is een half heidens gebied, ver weg van het
culturele en religieuze leven in Jeruzalem. Misschien kun je daarom zeggen, dat de mensen er
in duisternis wandelen. Het was ook een gebied dat politiek nogal instabiel was . In de tijd van
Jesaja, ruwweg tussen 750 en 700 voor onze jaartelling, werd het bedreigd door de
grootmacht Assyrië. Bedreigd gebied, duister gebied. Maar de profeet Jesaja heeft een
opbeurend woord voor de mensen die daar wonen, in Donkerland: Waar verstikkende
duisternis is en de mensen in het donker ronddolen, gaat een schitterend licht op. Wie de hele
dag zwarte gevoelens in hun hoofd hebben gaan een diepe vreugde ervaren.
En als de evangelist Mattheus dat allemaal leest in de profetie van Jesaja en voor zich ziet hoe
Jezus juist in dat gebied gaat wonen, dan zegt hij: kijk, hier gebeurt iets bijzonders, hier wordt
een profetie waarheid. Waar Jezus Donkerland binnengaat, wordt het leven lichter.
En wat er verder in het verhaal gebeurt kun je zien als een uitwerking van dat thema. Jezus
zoekt leerlingen om het grote nieuws door te geven, dat Gods nieuwe wereld eraan komt. Die
leerlingen zijn vissers van beroep, maar Jezus zegt: ik zal jullie vissers van mensen maken.
Als je dat laatste leest, ligt er direct al een misverstand op de loer. Want je ziet het beeld voor
je van vissers die bezig zijn om de vangst binnen te halen. Dat heeft iets hebberigs. En,
vertaald naar de situatie van de kerk, betekende het vaak: ga met òns meedoen. De oude
kerkvader Cyprianus zei zelfs: buiten de kerk is geen heil. Later heeft de kerk mensen met het
zwaard bekeerd en iedereen bestreden die anders dacht dan de voorgeschreven geloofsleer.
Gelukkig is dat op zeker moment wel veranderd. Maar lang bleef de gedachte bestaan: kom
erbinnen, blijf erbinnen. Het leverde je macht en aanzien op.
Zo is het nu niet meer en misschien is dat maar goed ook. Ik word persoonlijk ook meer
aangesproken door het beeld van het licht dat opgaat over Donkerland, dan door de gedachte
van het vangen en binnenhalen. Ik denk dan ook: Laat wat Jezus ons aanreikt en wat wij door
mogen geven allereerst eens iets zijn wat licht uitstraalt en niet iets wat de andere moet
vangen, insnoeren, iets opleggen. Dan hebben wij een prachtige missie: straal licht uit. Haal
niet binnen maar breng naar buiten. Het doet me denken aan die woorden van Jezus, ook uit
Mattheus: Jullie zijn het zout van de aarde en het licht van de wereld. En: Laat dan zo je licht
schijnen voor de mensen. (Mattheus 5:13-15).
Die teksten laten ons nadenken over onszelf en over de kerk. Natuurlijk is het goed en
waardevol om als kerkelijke gemeenschap bij elkaar te zijn. En het maakt het alleen maar
fijner, wanneer er meer mensen worden aangesproken en mee willen doen. Bovendien kun je
samen ook een betekenis hebben voor anderen. Maar de ontmoeting en de gezelligheid zijn
geen doel op zich. En hoe waardevol het ook is als mensen komen en zich aansluiten, veel
belangrijker is het als de kracht van waar wij voor staan naar buiten gaat: naar Donkerland.
Niet dat onze wereld alleen maar duister en somber is. Er gebeurt ook veel goeds. En zeker
niet alleen door mensen die werken vanuit hun geloofsachtergrond. Kort geleden zei iemand
tegen mij: ik heb vrienden in mijn kring die met God, geloof en kerk niets te maken willen
hebben, maar het zijn wel prima mensen. Daar kunnen wij nog een voorbeeld aan nemen. En
ik ben ervan overtuigd, dat het licht niet alleen straalt vanuit het christelijk geloof. Dat zou
een erg arrogante gedachte zijn.
Dat neemt niet weg, dat ik ook geloof, dat Jezus zeker licht was voor de mensen in
Donkerland. En Donkerland bestaat nog steeds. Niet alleen in de wereld om ons heen, maar
misschien ook wel onder ons, ook in de kerk. Donkerland is overal waar mensen elkaar het
licht in de ogen niet gunnen. Waar relaties het op een trieste manier moeten ontgelden. Maar
ook waar mensen elkaar in de greep houden, terroriseren, oneerlijk zijn. Donkerland is waar
mensen ontmoedigd en bang zijn, omdat geweld om hen heen is en perspectief ontbreekt. Of
ook, waar we aanlopen tegen ziekte en dood. In die zin is Donkerland een realiteit in de
wereld in onze samenleving en soms ook in ons eigen leven.
Nu is de goede boodschap van vanmorgen, dat er toch licht straalt over Donkerland en dat we
dat licht naar buiten mogen dragen. Dat licht heeft te maken met Jezus en met de weg die hij
begint in Galilea. En de vraag aan ons is: wat is nu dat licht dat we uit mogen dragen? Ik denk
dat we daar het dichtst bijkomen als we kijken wie Jezus is en wat hij doet. Drie dingen
springen voor mij naar voren:
Jezus’ echtheid, zijn pleidooi voor liefde die geen eisen stelt en zijn diepe vertrouwen op
God. Daarin vind ik iets wat ik na zou willen leven en door zou willen geven. Als licht laten
uitstralen. Allereerst Jezus echtheid, zijn authenticiteit. Onze wereld is vaak zo onecht, zo
gericht op eigen belangen of groepsbelang. En vaak zijn we ons niet bewust wat werkelijk
vrede brengt of voldoening geeft. Het bijzondere bij Jezus vind ik, dat hij steeds de kern
zoekt. Hij zegt tegen de farizeeërs: jullie proberen je aan allerlei regeltjes te houden, omdat ze
in de bijbel staan, maar jullie vergeten het belangrijkste, dat wat er echt achter zit: je hart laten
spreken, barmhartigheid en liefde. Hij zegt ook: je moet je niet uitsloven voor de mooie
buitenkant; het gaat om wat er in je is. Je moet ook niet de aandacht trekken met zaken
waarom anderen je kunnen bewonderen. Ga liever in je binnenkamer. Wie je bent, heeft met
jezelf te maken en met God. Die echtheid, gaan tot de kern, kan een zegen zijn voor onze
wereld.
Het tweede dat ik naar voren wil halen is: Liefde die geen eisen stelt. Ik denk aan Jezus’
gelijkenis van de Verloren Zoon. Jezus geeft daar de voorstelling van God, die is als een
Vader die altijd weer ruimte geeft waar wij de mist ingaan. En hij roept ons op om te proberen
ook zo ver te gaan in liefde. Als wij als kerk naar de samenleving iets uit zouden willen
dragen, laat het dan dit zijn: het besef, dat we fouten maken, maar toch altijd weer opnieuw
mogen beginnen. Juist in een samenleving van: voor wat hoort wat en afgerekend worden op
je daden, zou dit warmte en mildheid kunnen brengen. Het houdt niet in dat je geen eisen zou
mogen stellen, of elkaar niet zou mogen aanspreken op wat fout gaat. Het is eerder: ik geef je
niet op, wie je ook bent. Er is altijd een weg terug. Laten we samen omkeren.
Het derde dat als licht vanuit Jezus schijnt is zijn diepe vertrouwen op God. We lezen
daarover waar hij spreekt over de bloemen op het veld die hun schoonheid niet gemaakt
hebben en die er onbekommerd onder zijn. Evenals de vogels die niet zaaien en maaien, maar
toch geen zorgen hebben over hun voedsel. Het is dat diepe vertrouwen, waardoor Jezus zei:
belaad de dag van morgen niet met de zorgen van vandaag. Iedere dag heeft genoeg aan zijn
eigen last. De grond daarvoor is de zekerheid, dat God je omgeeft, elke nieuwe dag.
Het zijn die drie dingen die bij Jezus als licht uitstralen. En die ontwapenende echtheid, die
onvoorwaardelijke liefde en dat diep ervaren vertrouwen – dat kan ook het licht zijn waarop
onze wereld wacht. Het licht voor ons Donkerland.
En als het dan in de bijbeltekst van vanmorgen ook gaat over vissers van mensen, dus over
werven en naar je toe trekken, dan zou ik er deze zin aan willen geven: Wij die Jezus na
willen volgen – laten we een net vormen. Maar dan geen sleepnet om mensen binnen te halen,
maar eerder een vangnet om op te vangen wie dat nodig heeft. Of laat het een netwerk zijn,
een netwerk om mensen te verbinden met liefde en vertrouwen, zoals Jezus dat voorleefde.
De kerk hoeft niet te vangen, niet in te palmen of dingen op te leggen, als ze maar licht geeft.