presentatie-symptoomcontrole-bij-oudere-palliatieve-patienten

SYMPTOMEN EN BEHANDELING VAN OUDERE
PALLIATIEVE PATIËNTEN MET KANKER
Van Lancker, A., Beeckman, D., Van Den Noortgate, N., Verhaeghe, S., Van Hecke, A. (2015).
Symptomen en behandeling van oudere palliatieve kankerpatiënten. Universiteit Gent:
Universitair Centrum voor Verpleegkundige en Vroedkunde.
STUDIE
•
400 oudere palliatieve (niet-terminale) kankerpatiënten namen deel aan
de studie
•
Een palliatieve patiënt was gedefinieerd als:
Een persoon die lijdt aan ongeneeslijke kanker, op basis van
behandelingsmogelijkheden, algemene toestand van de patiënt, multipathologie
en patiëntenpreferenties. Er is geen mogelijkheid tot genezing en de patiënt komt
niet meer in aanmerking voor een curatieve behandeling. Stabilisatie van ziekte
is mogelijk
•
Patiënten waren opgenomen op geriatrische en niet-geriatrische
afdelingen van zeven ziekenhuizen in Vlaanderen
•
Gemiddelde leeftijd: 75.7 jaar
•
Levensduur: 77.4% had een levensverwachting van maanden (versus
jaren)
2
BELANGRIJKSTE SYMPTOMEN
Volgens mate van
voorkomen
Volgens mate van
ernst
Droge mond
77.0%
Psychische pijn
92.4%
Fysiek moe
69.3%
Psychisch moe
90.1%
Gebrek aan energie
65.8%
Gebrek aan wilskracht
89.4%
Gebrek aan eetlust
58.0%
Gebrek aan energie
87.3%
Moeite met verplaatsen 55.8%
Fysiek moe
85.1%
Kortademigheid
53.3%
Fysieke pijn
83.5%
Moeite met zelfzorg
52.0%
Neerslachtigheid
81.3%
Piekeren
51.8%
Piekeren
80.5%
Fysieke pijn
49.3%
Psychisch moe
46.0%
3
BELANGRIJKSTE SYMPTOMEN
•
Patiënten ervaren gemiddeld 14 symptomen.
•
Alle patiënten ervaren minimaal 1 symptoom en kunnen tot 31
symptomen ervaren
•
Psychische symptomen worden als lastiger ervaren
Aanbeveling
Wees bedacht op psychische symptomen.
Bevraag systematisch symptomen op fysiek, psychisch, sociaal,
functioneel en existentieel/spiritueel vlak.
Voor de bevraging kan gebruik worden gemaakt van de ‘Leidraad voor
Symptoomassessment bij oudere palliatieve patiënten met kanker’ (zie
bijlage). Symptomen kunnen a.d.h.v. een gesprek bevraagd worden.
4
GROEPERING VAN SYMPTOMEN
•
Oudere palliatieve kankerpatiënten ervaren veelal gelijktijdig
verschillende symptomen als gevolg van het verouderingsproces, de
ziekte en de context.
•
Er werd via analyses nagegaan welke symptomen samen voorkomen.
5
GROEPERING VAN SYMPTOMEN
6
BELANGRIJKSTE SYMPTOMEN
•
Symptomen binnen eenzelfde groep (cirkel) hebben meer kans om
samen voor te komen
•
Bepaalde symptoom groepen (cirkels) zijn nauwer met elkaar verbonden
(cirkels die elkaar raken) en hebben meer kans om samen voor te komen
•
Mogelijks heeft het effect van een behandeling op één symptoom binnen
een groep (cirkel) ook een invloed op de andere symptomen binnen
dezelfde groep
Aanbeveling
Bevraag de patiënt bij identificatie van een symptoom binnen een groep
(cirkel) specifiek naar de andere symptomen in de groep
Bij tijdgebrek: geef de prioriteit aan het identificeren van de andere
symptomen binnen dezelfde groep (cirkel) en de aanverwante groep
(cirkel die raakt).
7
PATIËNTEN PROFIELEN
•
Drie groepen kunnen onderscheiden worden
o Groep 1: symptoomvrij
o Groep 2: fysieke last
o Groep 3: psychische en fysieke last
•
Patiënten met een geriatrisch risicoprofiel hebben een hoger risico op
het ervaren van symptomen en voornamelijk psychische symptomen
(groep 3)
•
Het ervaren van psychische symptomen gepaard met fysieke symptomen
(groep 3) heeft een negatieve invloed op functionaliteit en het leven als
zinvol ervaren.
8
PATIËNTEN PROFIELEN
Aanbeveling
Wees bedacht op ouderen met een geriatrisch risico profiel en hun
hogere kans op het ervaren van zowel fysieke als psychische
symptomen.
Voor het bepalen van het geriatrisch risicoprofiel kan gebruik worden
gemaakt van een gevalideerd instrument dat reeds voorhanden is in het
ziekenhuis zoals het Geriatrisch Risico Profiel (GRP), risicoscreening ≥ 75
jaar, …
Wees bedacht op de invloed van psychische symptomen op
functionaliteit en het leven als niet zinvol ervaren
9
BEHANDELING FYSIEKE,
FUNCTIONELE EN SOCIALE ASPECTEN
•
De focus bij de behandeling van oudere palliatieve kankerpatiënten ligt
momenteel eerder op fysieke, functionele en sociale aspecten.
•
Nog een groot deel van de patiënten met fysieke symptomen wordt niet
behandeld.
•
De focus ligt sterk op de behandeling van pijn, maar 22% werd niet
behandeld.
•
Een derde van de patiënten die last hadden van obstipatie als gevolg van
inname van sterke opioïden kregen geen laxativa en een derde van de
patiënten die last hadden van misselijkheid en braken als gevolg van
chemotherapie kregen geen anti-emetica.
•
Iets meer dan de helft van de patiënten met functionele afhankelijkheid
en sociale problemen werden doorverwezen naar de sociale dienst en
iets minder dan 50% werd doorverwezen naar een kiné.
10
BEHANDELING FYSIEKE SYMPTOMEN
Symptoom
Type behandeling
Wel behandeling
Geen behandeling*
Moe (fysiek)
Steroïden
123 (44.4)
154 (55.6)
Gebrek aan eetlust
Diëtist
113 (48.7)
119 (51.3)
Kortademigheid
Zuurstof
52 (24.5)
160 (75.4)
Kortademigheid
Kine
68 (31.9)
145 (68.1)
Pijn (fysiek)
Pijnmedicatie
152 (77.6)
44 (22.4)
Pijn (fysiek)
Antidepressiva
38 (19.4)
158 (80.6)
Pijn (fysiek)
PST
51 (25.9)
146 (74.1)
Gewichtsverlies
Diëtist
50 (30.3)
115 (69.7)
Slaapstoornis
Slaapmedicatie
64 (39.5)
98 (60.5)
Slaapstoornis
Anxiolytica
43 (26.5)
119 (73.5)
Slaapstoornis
Slaapmedicatie of
anxiolytica
81 (50.0)
81 (50.0)
Slaapstoornis
Pijnmedicatie
106 (65.4)
56 (34.6)
Obstipatie
Laxativa
75 (49.7)
76 (50.3)
Slijmen luchtwegen
Kiné
34 (25.8)
98 (74.2)
Misselijkheid
Anti-emetica
57 (54.8)
47 (45.2)
Braken
Anti-emetica
30 (62.5)
18 (37.5)
*Aantal
participanten die geen behandeling kregen desondanks ze een symptoom als aanwezig
rapporteerden
11
BEHANDELING PSYCHISCHE
SYMPTOMEN EN EXISTENTIËLE ASPECTEN
•
Slechts een beperkt aantal patiënten werden gevolgd door het PST
(26%), een psycholoog (17.5%) of pastoraal werker (16%).
•
Ongeveer 50% van patiënten met psychische en existentiële problemen
werden niet doorverwezen naar een hulpverlener.
•
De behandeling van psychische en existentiële symptomen werd vooral
aangepakt door middel van doorverwijzing naar een hulpverlener in
vergelijking met een medicamenteuze behandeling.
•
De psycholoog werd vooral ingeschakeld bij jongere patiënten en
patiënten met een partner.
•
Patiënten doorverwezen naar het PST ervaarden meer symptomen dan
niet doorverwezen patiënten
12
BEHANDELING PSYCHISCHE
SYMPTOMEN EN EXISTENTIËLE ASPECTEN
Symptoom
Type behandeling
Piekeren
Piekeren
Neerslachtigheid
Neerslachtigheid
Moe (psychisch)
Gespannen
Gebrek aan wilskracht
Pijn (psychisch)
Pijn (psychisch)
Eenzaamheid
Eenzaamheid
Eenzaamheid
Angst
Angst
Kwaadheid
Kwaadheid
Leven als onzinvol ervaren
Leven als onzinvol ervaren
Antidepressiva of anxiolytica
Psycholoog, PST of pastorale
Antidepressiva of anxiolytica
Psycholoog, PST of pastorale
Psycholoog, PST of pastorale
Psycholoog, PST of pastorale
Psycholoog, PST of pastorale
Antidepressiva of anxiolytica
Psycholoog, PST of pastorale
Antidepressiva of anxiolytica
Psycholoog, PST of pastorale
Sociale dienst
Antidepressiva of anxiolytica
Psycholoog, PST of pastorale
Antidepressiva of anxiolytica
Psycholoog, PST of pastorale
Antidepressiva of anxiolytica
Psycholoog, PST of pastorale
*Aantal
Wel behandeling
Geen behandeling*
88 (45.5)
105 (50.7)
66 (45.5)
77 (53.1)
89 (48.4)
65 (48.9)
47 (39.8)
50 (44.2)
64 (56.1)
52 (50.5)
46 (44.7)
58 (56.3)
45 (50.6)
50 (56.2)
38 (48.7)
42 (53.8)
50 (44.2)
49 (43.4)
119 (57.5)
102 (49.3)
79 (54.5)
68 (46.9)
95 (51.6)
68 (51.1)
71 (60.2)
63 (55.8)
50 (43.9)
51 (49.5)
57 (55.3)
45 (43.7)
44 (49.4)
39 (43.8)
40 (51.3)
36 (46.2)
63 (55.8)
64 (56.6)
participanten die geen behandeling kregen desondanks ze een symptoom als aanwezig rapporteerden
13
CONCLUSIE
Oudere palliatieve kankerpatiënten worden geconfronteerd
met een verscheidenheid aan symptomen (gemiddeld 14
symptomen/patiënt) en psychische symptomen worden vaker
door patiënten als erg lastig beoordeeld
Veel aandacht gaat naar het verhelpen van fysieke,
functionele en sociale klachten, waarbij vooral fysieke pijn
ruime aandacht krijgt.
14
CONCLUSIE
Aanbevelingen
Sensibiliseren van hulpverleners dat oudere palliatieve
kankerpatiënten nog onvoldoende behandeld worden voor
hun symptomen. Immers, nog steeds een groot deel van de
patiënten kreeg geen behandeling desondanks ze aangeven
dat een symptoom aanwezig was.
Sensibiliseren van hulpverleners omtrent de hoge frequentie
en intensiteit van symptomen waarmee oudere palliatieve
kankerpatiënten geconfronteerd worden.
Educatie omtrent het systematisch bevragen van symptomen
bij patiënten waarbij ook de nodige aandacht gaat naar de
psychische en existentiële symptomen. Hierin kan de
‘Leidraad voor Symptoombeoordeling bij oudere palliatieve
patiënten met kanker’ gebruikt worden.
15
CONCLUSIE
Aanbevelingen
Het is aangewezen bij identificatie van een symptoom
binnen een groep (cirkel - zie dia Groepering van
symptomen) de patiënten bijkomend specifiek te bevragen
naar de andere symptomen in de groep. Bij tijdgebrek geeft
de hulpverlener best prioriteit aan het identificeren van de
andere symptomen binnen dezelfde groep (cirkel) en de
aanverwante groep (cirkel die raakt).
16
CONCLUSIE
Aanbevelingen
Aanmoedigen van hulpverleners met betrekking tot het
vroegtijdig consulteren van het palliatief support team. En
dus niet alleen bij patiënten met een beperkte prognose.
Ook de consultatie van een psycholoog (en niet enkel bij
jongere patiënten en patiënten met een partner) of
pastoraal werker kan overwogen worden daar meer dan de
helft van de patiënten die het leven als niet zinvol ervaren
momenteel niet doorverwezen worden naar een psycholoog,
pastoraal werker of het palliatief support team.
17
CONCLUSIE
Aanbevelingen
Sensibiliseren van hulpverleners omtrent de identificatie van
patiënten met een geriatrisch profiel gezien hun hoger risico
op het ervaren van symptomen.
Verdere educatie / sensibilisering over zorg aan en
behandeling van symptomen bij oudere patiënten waarbij de
focus niet enkel op de fysieke en functionele aspecten ligt is
aangewezen.
18
CONTACT
Voor bijkomende vragen kan contact opgenomen worden met het
Universitair Centrum voor Verpleegkundige en Vroedkunde
www.UCVVGent.be
Aurélie Van Lancker
Auré[email protected]
19