Sociologie tbv HBOV

Sociologie t.b.v. HBOV
Cees luiten
Een (andere) aanrader:
• Sociologie, een inleiding
• Mark Elchardus
• Pearson Education
• 2007
• ISBN 978-90-430-1271-3
Wat kom je in dit boek tegen?
• Individualisme versus collectivisme
• Socialisatieprocessen
• Criminaliteit
• Architectuur van onze samenleving
• Postmodernisme
• Sociale controle
• Van brandijzer tot therapie
Wat kom je in dit boek tegen?
• Burgerschap
• De geest van het kapitalisme
• Kansen op democratie
• Vergrijzing en vergroening
• Het moderne gezin
• Georganiseerd sterven: het ziekenhuis
• De gulzige instelling
Ziekte
•
•
•
•
•
•
Ziekte: aandoening, disfunctie
Frans: maladie (male habitus, male hebere)
Engels: disease
Verstoort verloop van het leven
Benoemd, waarneembaar, diagnosticeerbaar,
behandelbaar
Staat los van patiënt als persoon en los van zijn
sociale rollen
Gezondheid en ziekte
• Visie verandert voortdurend
– Bredere kijk: lichamelijk, geestelijk en
maatschappelijk functioneren
– Besef wat ongezond en ziekmakend is: rol van
menselijke gedrag en milieu
– Organisatie gezondheidszorg: van curatieve naar
preventie zorg
– Zelf verantwoordelijk voor eigen gezondheid: leefstijl
Definities gezondheid
• Definitie volgens W.G.O. (1947)
• Gezondheid is een toestand van volledig
lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn
en niet louter de afwezigheid van ziekte
of gebrek
Definities gezondheid (2)
• De Jong (Van Den Brinck-Tjebbens)
• Gezondheid is een toestand waarin de mens
zodanig functioneert dat hij een socio-psychosomatisch evenwicht ervaart en van daaruit zijn
activiteiten kan ontplooien die tot
behoeftenbevrediging leiden waarbij de mens in
grote mate zelf verantwoorlijk gesteld wordt om
gezond te blijven en/of zijn gezondheid te
bevorderen
Definities gezondheid (3)
• Ivan Illich (filosoof)
• Gezondheid duidt het vermogen aan zich aan te
passen aan verandering vh milieu, aan
opgroeien en ouder worden, aan genezen als
men door ziekte of letsel getroffen is, aan lijden
en aan het rustig afwachten van de dood.
Gezondheid omvat ook de toekomst, en omvat
daardoor bezorgdheid en het innerlijk
vermogen om daarmee te leven
Definities gezondheid (4)
• Kuiper (Nederlands hoogleraar)
• Gezondheid is een proces van
menswording, dat gedragen wordt door
een harmonieuze verhouding tussen de
mens en zijn menselijke situatie
Definities gezondheid (5)
• Mc Farlane & Casledine (1985)
• Gezondheid is niet louter een statische
toestand, maar een actieve instelling. Het is
immers geen toestand maar een proces.
Tijdens dit proces komt een individu tot een
zeker evenwicht tussen hemzelf en zijn
materiële en sociale milieu
Gezondheidsmatrix van
Dunn
Optimaal milieu
minimaal welbevinden
in optimaal milieu
optimaal welbevinden
in optimaal milieu
Dood
Optimaal
welbevinden
minimaal welbevinden
in minimaal milieu
optimaal welbevinden
in minimaal milieu
Minimaal milieu
Welzijn
• Welzijn verwijst naar reeks meer kwalitatieve, vaak
•
•
•
•
•
immateriële menselijke realiteiten
Zijn en weten
Normatief begrip: de kwaliteit van het leven meten en
normeren
Sociale maatstaf voor levenskwaliteit
Dynamische toestand van welbevinden.
Maatschappelijk kansen krijgen en te baat nemen om
psychische gezondheid, relaties met anderen, deelname
aan samenleving, materieel menswaardig levenspeil,
zingeving aan het leven,… tot ontplooiing te brengen
Rol van een zieke (Parson 1951)
• Tijdelijke en onwenselijke rol die de persoon
• Verplicht zo snel mogelijk beter te worden
• Verplicht medische hulp te zoeken en zich daarin
coöperatief op te stellen
• Toestaat (of verplicht) af te zien van normale activiteiten
en verantwoordelijkheden (werk, huishoudelijke taken,…)
• En waarbij de persoon beschouwd wordt als
hulpbehoevend en niet in staat beter te worden door zijn
eigen beslissing of wil.
Handicap
• Van Dale: 1) Belemmering, hindernis bij volbrengen van
•
•
een taak of prestatie, nadeel, gebrek, 2) Nadelige
positie als gevolg van een lichamelijk of geestelijk
gebrek of als gevolg van invaliditeit
Hand – in – cap (hand in zak)
Vlaams Fonds: Een langdurig en belangrijke beperking
van de kansen tot sociale integratie van een persoon
tgv een aantasting van de mentale, psychische of
zintuiglijke mogelijkheden
Modellen
• Reductionistisch of medisch model
– Dualistisch mensbeeld
– Vooral aandacht lichamelijk aspect
• Holistisch mens-milieu model
• Hulpverleningsmodellen: medisch, sociologisch,
•
psychodynamisch, leertheorie, systeemdenken
Model van Lalonde: intern milieu, extern milieu,
leefstijl, gezondheids- en welzijnszorg
Model van Lalonde
Intern milieu
Extern milieu
•Natuurlijke omgeving (niet
–Psychische
–Fysieke
–Sociale
–Spirituele
levende en levende omgeving)
•Sociale omgeving (directe
omgeving en de
maatschappelijk en culturele
omgeving
Gezondheid en welzijn
Leefstijl
Individuele leefwijze = maken van keuze
omtrent gezondheidsgedrag en
welzijnsgedrag
Gezondheids- en
welzijnszorg
•Wettelijke bepalingen
•Voorlichting
•Voorzieningen en diensten
Indeling naar soort van
hulpverlening
• Zelfzorg: instaan voor eigen fysieke, psychische,
•
•
sociale en spirituele zorg
Mantelzorg: verricht door niet-professionelen.
Kenmerken: vrijwillig, kostenloos en wederkerig
Professionele zorg: verricht door mensen
opgeleid zijn. Kenmerken: georganiseerd,
betaald, niet wederkerig (arts, maatschappelijk
werker, psycholoog, …)
Indeling naar doel van
hulpverlening
• Positieve zorg: betere leef-, woon- en
•
•
•
werkomstandigheden bewerkstelligen
(verkeersveiligheid, waterzuivering, huisvuilophaling,
…)
Preventieve zorg: voorkomen van ziekten en onwel zijn
en/of de gevolgen van ziekte en onwel zijn
minimaliseren
Curatieve zorg: genezen van mensen die ziek en/of
onwel zijn
Palliatieve zorg: lijden verzachten van mensen die door
curatieve zorg niet meer kunnen beter worden
Indeling naar plaats of setting
• Extramurale: zorg buiten de muren van instellingen (zorg voor
bejaarde thuis, kind in pleeggezin, palliatieve thuiszorg,…)
• Semimurale: zorg in instelling verleend maar verblijf <24 uren
(nierdialyse, dagcentrum, daghospitaal, …)
• Intramurale: zorg binnen muren instelling, verblijf >24 uren
(operatie met opname, vluchthuis, therapeutische gemeenschap,
…)
• Transmurale: zorg die normaal intramuraal gegeven wordt naar de
thuissituatie verplaatst (thuisdialyse, zorg voor dementerende
thuis, palliatieve thuiszorg, …)
Indeling naar graad van
gespecialiseerd zijn
• Echelonnering van de zorg (echelon = sport, ladder of traptrede,
•
•
•
•
•
ook zorglijn genoemd)
0de echelon: niet professioneel; doel= positieve en preventieve
zorg; zorglijn van zelfzorg, mantelzorg, vrijwilligers,…
1ste echelon: extramuraal; professionele zorg; zorglijn= huisarts,
ocmw, gezins- en bejaardenhulp
2de echelon: ambulant semimuraal; professionelen (specialisten);
zorglijn van polikliniek, CGGZ, dagverblijf,…)
3de echelon: intramuraal; professionelen (grote specialisatie);
zorglijn van ziekenhuizen, vluchthuis,…
4de echelon: intramurale zorg van lange duur; permanente zorg
van algemene of gespecialiseerde aard; zorglijn van instellingen
voor gehandicapten, revalidatiecentra, therapeutische
gemeenschappen,…
Soort zorg
Zelfzorg en
mantelzorg
Zelfzorg, mantelzorg Zelfzorg, mantelzorg
en professionele zorg en professionele zorg
Echelon
0de
echelon
1ste
echelon
Hulpverlening
Positieve en
preventieve zorg
Positieve zorg, preventieve zorg, curatieve
zorg en palliatieve zorg
Setting
Extramuraal
Extramuraal,
ambulant,
intramuraal,
transmuraal
2de
echelon
3de
echelon
4de
echelon
Intramuraal,
residentieel