Presentatie `Mantelzorg - samenwerken in het DVC`

Mantelzorg
samenwerken in het DVC
CÉLINE BAELE
HERLINDE DELY
KENNISPUNT MANTELZORG
1
Overzicht
 Wat is mantelzorg?
 Noden van mantelzorgers
 Samenwerken met mantelzorgers
 Ondersteunen van de mantelzorger
2
Belang van mantelzorg
Meer zorgbehoevenden
Beperkte middelen
Verleden en toekomst
Sociale integratie
dus:
Thuiszorg
Mantelzorg
Behoeftegericht
i.p.v.
aanbodgestuurd
• Vergrijzing
• Levensverwachting 
• Aantal ouderen  80+: 2010: 269.957; 2050: 685.000
• Capaciteit residentiële
instellingen
• Veranderde
gezinssamenstelling
• Arbeidsmarkt
3
WAT IS MANTELZORG?
4
Vraag aan jullie
Wat is mantelzorg? Wie is een mantelzorger?
Wanneer spreken we van mantelzorg? Wanneer
ben je een mantelzorger?
5
Definitie mantelzorg
“Mantelzorg is de extra zorg of ondersteuning die meer dan occasioneel,
tijdelijk of langdurig, aan een persoon met fysieke, psychische of sociale
noden verleend wordt door één of meerdere personen uit de directe
omgeving. De zorgverlening vloeit voort uit een sociale relatie en
gebeurt buiten het kader van een beroepsactiviteit of van georganiseerd
vrijwilligerswerk,”
6
Definitie
 Extra zorg
 Wat is ‘extra’?
 Persoon met fysieke, psychische of sociale noden
 Tijdelijk of langdurig
4%
Hulpbehoevenden
17%
1 persoon
2 personen
79%
3 of meer
7
Definitie
 Niet verleend binnen het kader van een hulpverlenend beroep of
georganiseerd vrijwilligerswerk
 Wel: (groot)ouders, (klein)kinderen, buren, vrienden, siblings
 Niet: professionelen, vrijwilliger
 Niet verwarren: formele – informele zorg!
 Één of meerdere personen
 Primaire mantelzorger
 Rolverdeling
8
Definitie
Vloeit voort uit een sociaal-emotionele relatie
 Relatie en zorg ontstaan samen
 Relatie vóór de zorg
 ~ motieven!
9
Profiel
Profiel (Jacobs & Lodewijckx, 2003)
Geslacht (%)
70
60
50
40
30
20
10
0
65
35
Geslacht
Vrouw
Man
10
Profiel
Profiel (Jacobs & Lodewijckx, 2003)
Leeftijd (%)
?
20
15
10
5
0
25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-70 70-74 75-79
11
Profiel
Profiel (Jacobs & Lodewijckx, 2003)
- Mantelzorg is tijdrovend
- Arbeidsvermindering: deeltijds, stoppen – tijdelijk, permanent
Arbeidsituatie (%)
60
50
50
40
27
30
17
20
10
4
0
Geen betaald werk
Tijdelijk onderbroken
Deeltijds
Voltijds
12
Motieven voor mantelzorg
 Onbewust (“ingerold”)
 Meestal meerdere motieven
 Evolueert mee met ziekteproces
“Toen ik begon te zorgen hield ik heel veel van hem, daarom deed ik het.
Hij is door zijn ziekte helemaal veranderd. Ik schaam me het te zeggen,
maar zoals hij nu is, hou ik niet meer van hem.”
 Positieve motieven
 Negatieve motieven
13
Takenpakket
 Afhankelijk van de zorgsituatie: 1 uur  168 uren
 Veranderlijk doorheen het zorgproces

Classificatie Jacobs & Lodewijckx (2004)
 Huishoudelijke taken  boodschappen doen (85%)
 Persoonsverzorging
 toezicht medicatie (82%)
 Emotionele ondersteuning  gezelschap houden (89%)
14
Vraag aan jullie
In hoeverre komen jullie in contact met
mantelzorgers?
Wat zijn jullie ervaringen met mantelzorgers?
15
NODEN VAN MANTELZORGERS?
16
Beleving van mantelzorg
 Overbelasting heeft een impact op …
 Mentale gezondheid
 Fysieke gezondheid
 Voorbeelden (Barbosa, Figueiredo, Sousa & Demain, 2011; Steele et al., 2010)





Verminderd immuunsysteem
Meer chronische aandoeningen
Depressie
Angst
…
 Graad van objectieve belasting variabel
 Ervaren belasting ~ draagkracht & objectieve draaglast
17
Beleving van mantelzorg
Draagkracht
Draaglast
Subjectieve
belasting
18
Beleving van mantelzorg
Literatuurstudie
Psychosoc.
belasting
Financiële
belasting
Diepte-interviews/focusgroep
Taakbelasting
Samenwerking
met
professionelen
Infoverwerving
G
E
B
R
U
I
K
E
R
S
G
R
O
E
P
Zorg & arbeid
19
1. Psychosociale belasting
 Rolherdefiniëring
 Rolomkering
 Rolbevestiging
20
1. Psychosociale belasting
1. Beginfase
 Verantwoordelijkheden -> toekomstverwachtingen
 Emoties







Eenzaamheid, heimwee, verdriet enz.
Rolverslinding
Nood aan erkenning
Onzekerheid
Frustratie en woede
Schuldgevoelens
Schaamte
21
1. Psychosociale belasting
2. Middenfase
 Aanpassing
 Extra dimensies
 Verminderd sociaal contact


Familie: 13-21% (resp. niet-inwonend, inwonend)
Vrienden: 19-39% (resp. niet-inwonend, inwonend)
 Drukke agenda
 Gedrag hulpbehoevende
 Verminderde flexibiliteit
 Grote druk op gezinsrelaties
22
1. Psychosociale belasting
3. Eindfase

Overlijden

Residentiële opname
23
1. Psychosociale belasting
Nood aan sociaal contact en luisterend oor
 Familie en vrienden
 Taboe
 Professionele hulpverleners
 Voorwaarden: continuïteit - proactiviteit – oprechte interesse
 Lotgenotencontact
 Professionele begeleiding?
24
1. Psychosociale belasting
Nood aan erkenning en waardering
 Vrouwen <-> mannen
 Vrienden en familie – professionelen - hulpbehoevende
 Hoe?




Actief betrekken
Luisteren
Complimentje
…
25
1. Psychosociale belasting
Nood aan zelfzorg
 Zowel lichamelijk als psychisch!
 Veel MZs: niet bewust!
 => leren (h)erkennen van eigen behoeften en noden!
26
4. Samenwerking zorgverleners
Professionele hulpverlening leidt tot …
 Taakverlichting
 Geruststelling
74,3% heeft professionele hulp!
 Informatie
…
Maar ook extra belasting! -> 3%: moeilijk contact
-> Knelpunten
27
4. Samenwerking zorgverleners
Taakbelasting
Knelpunten





Behoud van privacy en zelfstandigheid
Respect voor hulpbehoevende
Voldoende inspraak en erkenning
Continuïteit van de zorg
Op maat gemaakte, flexibele zorgverlening
28
5. Informatieverwerving
 Tekort aan gestructureerde informatie
 Niet i.v.m. thuisverpleegkunde
 Wel financiële tegemoetkomingen, hulpmiddelen, opvang enz.
 Trial and error
 Nood aan …


…neutrale, gecentraliseerde, gestructureerde, op maat gemaakte en
proactief aangeboden informatie (Craeynest & De Koker, 2006)
… goed toegankelijke procedures
29
Overbelasting - signalen
Lichamelijke
Psychische
Gedragsmatige
Hartkloppingen
Transpireren
Druk op de borst
Vermoeidheid
Hoofdpijn
Verm. eetlust
Lage rugpijn
Duizelig
Zich gespannen voelen
Lusteloosheid
Slaapklachten
Geëmotioneerd
Geïrriteerd
Vergeetachtig
Piekeren/angst
…
Rusteloosheid
Onverdraagzaamheid
Ethyl/roken
Opvliegend zijn
Fouten maken
…
30
Overbelasting
Algemeen (De Boer et al., 2009)
Nooit belast (22%)
Enigszins belast (33%)
Matig belast (28%)
Overbelasting (17%)
Psychiatrische aandoening (De Boer et al., 2009)
Nooit belast (17%)
Enigszins belast (24%)
Matig belast (27%)
Overbelasting (32%)
31
SAMENWERKEN MET MANTELZORGERS
in het DVC
32
Herkaderen van ‘lastig’ gedrag
Op volgende slides staan enkele voorbeelden van
‘lastige’ situaties in het contact tussen
mantelzorger en chauffeur/medewerker van een
DVC
◦ - Waarom zou de mantelzorger zich zo gedragen?
◦ - Wat zou er volgens jullie mogelijks kunnen gebeurd
◦ zijn waardoor de mantelzorger op die manier
◦ reageert?
33
‘Lastige’ familieleden (1)
Elke dag brengt Bernard (65) zijn vrouw, die halfzijdig
verlamd is na een CVA, naar het dagverzorgingscentrum.
Vaak is hij vrij aanklampend ten opzichte van het personeel,
hij begint telkens te praten over zijn mantelzorgsituatie en
hoe moeilijk hij het heeft. De zorgverleners proberen
Bernard te mijden, want als je uit beleefdheid vraagt hoe
het gaat, betekent dat dat je minimum een kwartier
kwijtspeelt.
34
‘Lastige’ familieleden (2)
Bart is chauffeur en voert met zijn busje elke dag enkele
ouderen naar het dagverzorgingscentrum. Zo haalt hij elke
weekdag Gerard (71) op. Gerard heeft een spierziekte en zit
in een rolstoel. Erna, zijn vrouw (70), neemt de zorg op zich.
Deze maandagochtend belde Bart iets voor tijd aan bij Erna.
Ze opende de deur, beet hem kortaf toe dat hij te vroeg was
en maar moest wachten, en gooide de deur terug dicht. Na
bijna tien minuten wachten (wanneer hij eigenlijk al bij een
volgende passagier verwacht werd) kon Bart eindelijk
vertrekken met Gerard.
35
‘Lastige’ familieleden (3)
Therese (58) zorgt voor haar vader Noël (85), die
dementerend is. Haar vader woont bij haar en haar gezin in
maar Therese brengt Noël sinds kort in het weekend naar
het dagverzorgingscentrum. Het duurt over het algemeen
toch wel telkens een halfuur voordat Therese terug naar
huis vertrekt, ze helpt haar vaders jas uitdoen, vraagt het
personeel uit over de activiteiten die die dag voorzien
worden, en blijft ook steeds maar herhalen dat haar vader
diabetespatiënt is, iets wat het personeel ondertussen toch
wel al wel weet.
36
Reflectie
Welke meerwaarde heeft contact met een MZr
voor jullie?
Welke meerwaarde heeft contact met jullie
voor de MZr?
38
Het SOFA-model: 4 rollen
cliënt
medezorgverlener
naaste
ervaringsdeskundige
39
Reflectie
Hoe zou de toekomst eruit zien als er meer contact zou
zijn tussen MZr en zorgverlener/chauffeur in het DVC?
-> droomprojecten?
40
41