Chemotherapie - Hematologie Groningen

Chemotherapie
Afdeling Hematologie
Universitair Medisch Centrum
Groningen
www.hematologiegroningen.nl
Afd Hematologie;
www.hematologiegroningen.nl
Chemotherapie en verwante middelen
Werkingsmechanismen
• Grijpt in tijdens de deling van cellen
door:
– foute bouwstoffen in te laten bouwen;
– celdeling te laten mislukken;
– bouwstoffen te beschadigen.
• Versnelt de celdood in rustende cellen
door eraan vast te plakken.
Afd Hematologie;
www.hematologiegroningen.nl
% cellen in het lichaam
Toediening in kuren
Chemotherapiekuren
normale cellen
Afd Hematologie;
www.hematologiegroningen.nl
kankercellen
De dip 1-2 weken na chemotherapie
Chemotherapie
Beenmerg
Bloed
1
1
Normaal gehalte
van alle cellen
2
Dip: alle cellen
verlaagd
3
weken
Herstel: weer
normaal gehalte
van alle cellen
Functie van bloedcellen
• Rode bloedcellen (erytrocyten)
transport van zuurstof
• Witte bloedcellen (leukocyten)
afweer
• Bloedplaatjes (trombocyten)
stolling
Afd Hematologie;
www.hematologiegroningen.nl
Tekort aan rode cellen na chemotherapie
• Meestal is geen actie nodig.
• IJzerpillen of een dieet helpen niet.
• Pas als bloedgehalte te laag wordt (bv.
Hb <5.0) helpt een bloedtransfusie
(korte dagopname op het dagcentrum).
• EPO helpt soms, maar veel langzamer,
en niet als het bloed te laag is.
Afd Hematologie;
www.hematologiegroningen.nl
Leukocytopenie
(tekort aan witte cellen)
• Sterk verhoogd infectierisico; snel verlopende
infecties met weinig symptomen:
–
–
–
–
klein huidwondje > snel grote ontsteking
wondje rond de anus > perianaal abces
koortslip > uitgebreide herpesinfectie mond
kuchje met koorts > levensbedreigende longontsteking
• Bij twijfel, en/of koorts ALTIJD overleggen,
zeker als het in de dipperiode zou kunnen
zijn. Bel buiten kantoortijden met
dienstdoende hematoloog 050-3616161
Afd Hematologie;
www.hematologiegroningen.nl
Tekort aan bloedplaatjes (trombopenie)
Symptomen
• Huidbloedingen (kleine puntjes
tot grote blauwe plekken)
• Nabloeden uit puncties
• Bloedneuzen
• Tandvleesbloedingen
• Bloed in de urine
• Bloedende aambeien
• Heftige menstruatie
• Zeldzaam: plots slecht zien door bloeding achter
het oog
Afd Hematologie;
www.hematologiegroningen.nl
Trombopenie: voorzorgsmaatregelen
• Trombocytentransfusie
– Uit voorzorg bij trombo’s <10
– Zo nodig extra bij bloedingen
Met dank aan Callebaut Lien, Oudenaarde,
voor het gebruik van dit plaatje
• Na venapunctie e.d. goed
afdrukken
• Zachte tandenborstel, maar wel
goede gebitshygiëne!
• Zorgen voor zachte ontlasting
m.b.v. mild laxeermiddel (lactulose)
• Menstruatie evt. onderdrukken
Trombopenie: verboden
• Rectaal temperaturen
• Liquorpunctie, gastroscopie
gewrichtspunctie, pleurapunctie,
weefselbiopsie e.d., tenzij eerst
transfusie
• Gebitsextracties, overleg met tandarts!
• Inbrengen centrale lijnen
• Gebruik aspirine/NSAIDs; tramal = OK
• Antistolling (tenzij trombo >40)
Chemotherapie bereiden vereist speciale
voorzorgen ter bescherming van het personeel
Waarschuwing voor gebruik cytostatica
Cytostatica, handel
volgens procedure
Bij problemen of vragen: altijd bellen!
050-3616161, overdag: eigen arts; buiten
kantoortijden: dienstdoende hematoloog