Uitnodiging - Vlaams netwerk voor eigentijds filosofieonderwijs

Uitnodiging Reflectienamiddag
Vrijdag 1 juni 2012 van 13.30 tot 17.00u.
Ferrarisauditorium – Koning Albert II-laan 20 - 1000 Brussel
Met de ondersteuning van de Vlaamse Unesco Commissie
Onderwijsruimte voor filosofie en filosoferen
Filosoferen op school ≠ schools filosoferen!
Op 19 december 2002 nam het Vlaams Parlement een resolutie aan waarin het zich
engageerde om ook in het Vlaams Onderwijs de aanbeveling van de Unesco1 i.v.m. filosoferen
en filosofie uit te voeren.2 De resolutie verwijst naar een OESO- studie3 die stelt dat Vlaamse
jongeren zwak scoren voor typisch filosofische eindtermen als zelfstandig en kritisch leren
denken, reflecteren, interpreteren en dialogeren. Op organisatorisch vlak formuleert de
resolutie twee krachtlijnen.
Vooreerst houdt ze een pleidooi om filosoferen met kinderen en jongeren (FMKJ) te
integreren in de bestaande vakken tot 16 jaar. Bijzondere zorg zal daarbij gaan naar het
technisch en beroepsonderwijs. Dit impliceert de noodzaak om alle kandidaat-leerkrachten in
hun opleiding vertrouwd te maken met de methode van het filosoferen met jongeren en
kinderen. Vervolgens wordt gepleit voor een apart vak filosofie in de derde graad secundair
onderwijs om de in de voorgaande jaren ontwikkelde vaardigheden te verrijken en te
verdiepen.
Het belang van filosoferen en filosofie in het onderwijs kan niet losgekoppeld worden van één
van de basisopdrachten van het onderwijs: het vormen van jonge mensen tot maatschappelijk
bewuste burgers. Filosofie omvat immers van oudsher ook het samen nadenken over de beste
vorm van sociale en politieke organisatie. Filosofieonderwijs kan een uitstekende leerschool
zijn voor de confrontatie met de veelheid van problemen, gezichtspunten en argumenten van
de anderen. Het leidt kinderen en jongeren naar de ontdekking en het inzicht dat de
fundamentele vragen over het leven, de mensen en de mensheid samenbrengen, in plaats van
hen te scheiden. De resolutie is geen pleidooi voor filosofie als vervanging van de bestaande
levensbeschouwelijke vakken. Filosofie kan deze vakken niet vervangen, maar misschien wel
hun eigenheid teruggeven4.
Tien jaar na deze resolutie is het zinvol zich af te vragen wat er van terecht is gekomen. Het
Vlaams netwerk voor Eigentijds FilosofieOnderwijs (VEFO vzw) en de Vlaamse Unesco
Commissie (VUC) stellen vast dat in de voorbije periode tal van experimenten werden
ondernomen en ook een aantal voorzichtige stappen werden gezet.
1. Zie: http://www.aipph.eu/download/strategy.pdf
2. Het voorstel van resolutie ‘Het aanbieden van degelijk filosofieonderwijs voor iedereen’ werd
ingediend door alle democratische partijen: Frans Ramon (Agalev), Dirk De Cock (Spirit), Gilbert van
Baelen (VLD), Kris Van Dijck (N-VA), Luc Martens (CD&V) en Lucien Suykens (sp.a)
Zie: http://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2001-2002/g1138-3.pdf
3. Zie: http://www.klasse.be/archief/de-score-van-pisa/
4. Zie: http://www.filosoferen.eu/
Met de steun van het Ministerie van Onderwijs en Vorming kon het concept van ’filosofische
gespreksleiders’ in de lerarenopleiding worden uitgewerkt. Een project in het technisch en
beroepsonderwijs verhelderde de kansen tot filosoferen met jongeren ten aanzien van deze
leerlingengroep. Vier praktijkgerichte publicaties (praktijkboek basisonderwijs, praktijkboek
secundair onderwijs, handboek filosofie 3de graad secundair onderwijs en een handboek
filosoferen voor leerkrachten) hebben bijgedragen tot een verbetering van de
onderwijspraktijk m.b.t. filosoferen en filosofie. Een jaarlijkse internationale FMKJmasterclass biedt leerkrachten als ‘filosofische gespreksleiders’ een uitgelezen kans tot
permanente vorming en vervolmaking. Toch kan men niet loochenen dat de ambities die het
Vlaams Parlement in 2002 verwoordde, nog al te zeer in een sfeer van vrijblijvendheid worden
benaderd.
Daarom wil de reflectienamiddag ‘Onderwijsruimte voor filosofie en FMKJ’ op 1 juni 2012 de
verschillende verantwoordelijken voor onderwijs in de Vlaamse Gemeenschap samenbrengen.
De Vlaamse Regering en het Vlaams Parlement, het Gemeenschapsonderwijs, de
koepelorganisaties van onderwijsverstrekkers (OVSG, POV, VSKO, OKO) en de
vakorganisaties van onderwijs roepen we op om zich ernstig te bezinnen over de plaats van
een vak filosofie in het secundair onderwijs en over het filosoferen met jongeren en kinderen
in het basis- en secundair onderwijs en de lerarenopleiding.
Omwille van de bijzondere vormingswaarde vragen we openheid en een eigen positie voor
filosofie en filosoferen los van de al te vluchtige en sporadische nascholingsinitiatieven tot op
heden. In het licht van de sociale en politieke ontwikkelingskansen voor de Vlaamse jongeren
zou dit een betekenisvolle onderwijshervorming zijn. In concreto dringen we bij de Vlaamse
Parlementsleden aan op een actualisering - 10 jaar later - van de ‘filosofieresolutie’ anno 2002.
Dit kan ervoor zorgen dat bij de hervorming van het secundair onderwijs een discussie ten
gronde zal worden gevoerd over “filosofie” als vak van de basisvorming voor een aantal
doorstromingsgerichte algemeen vormende studierichtingen. Bovendien kan dergelijke
geactualiseerde resolutie ertoe leiden dat bij de formulering van de beroepscompetenties en
het beroepsprofiel van leerkrachten aandacht wordt gegeven aan de competentie van
leerkrachten om met kinderen en jongeren een aangepast filosofisch gesprek te kunnen
voeren.
Ten aanzien van de onderwijsverstrekkers en de vakorganisaties kan een geactualiseerde
resolutie ertoe bijdragen om bij de uitwerking van leerplannen, lessentabellen en visies inzake
rekrutering van leerkrachten ruimte te voorzien voor een eigen plaats van filosofie en voor
leerkrachten die vertrouwd zijn met de methode van filosoferen met jongeren en kinderen.
De reflectienamiddag kan zo bijdragen tot een vruchtbare dialoog over deze eigentijdse
uitdagingen voor onderwijs. Het kan de aanzet geven tot een genuanceerde invulling of
bijsturing van beleidsinitiatieven die op dit ogenblik in ontwikkeling zijn.
Programma
13.30: Onthaal
14.00: Welkomstwoord van VUC- voorzitter Marc Vervenne
14.15: Debat ‘in triplo’ met onderwijsjournalist Jan T’Sas als moderator:
- Het pedagogisch/filosofisch kader met Hans Van Crombrugge (HIG) en Luc Braeckmans
(UA/VEFO)
- De standpunten van de onderwijsverstrekkers met Luc De Man (GO!), Patriek Delbaere
(OVSG) en Mieke Van Hecke (VSKO)
- De opties van de beleidsmakers met vertegenwoordigers uit de Commissie voor Onderwijs en
Gelijke Kansen van het Vlaams Parlement: Kathleen Helsen (CD&V), Elisabeth Meuleman
(Groen), Kris Van Dijck (N-VA)
16.00: Slotwoord van VEFO- voorzitter Peter Michielsens
16.15: Receptie
Deelname is gratis maar inschrijven vooraf is noodzakelijk. Stuur a.u.b. voor 25.05.12 een e-mailbericht
met nominatieve vermelding van de deelnemer(s) naar de VEFO- coördinator [email protected]
Antwerpen, 30 april 2012
Voor vzw VEFO
Vlaams netwerk voor Eigentijds FilosofieOnderwijs
www.filosoferen.eu
Voorzitter Peter Michielsens