Samenloop van grondrechten in verschillende rechtsstelsels

Vereniging voor de vergelijkende studie van het recht
van Belgié en Nederland
Samenloop van grondrechten in
verschillende rechtsstelsels,
multiculturaliteit in het strafrecht &
schuldsanering en collectieve
schuldenregeling
Preadviezen 2008
door
Aernout Nieuwenhuis en Laurens Dragstra
Jan Velaers
Luc Huybrechts
Hein Wolswijk
Frits Salomons
Bertel De Groote en Stefaan Voet
Den Haag
Boom Juridische uitgevers
2008
Inhoud
Preadviezen publiekrecht
Van minimum, tekort en meerwaarde. Een vergelijking tussen
de grondwettelijke bescherming van grondrechten en de bescherming
op grond van het EVRM
Aernout Nieutuenhuis en Laurens Dragstra
n
1
1.1
1.2
1.3
1.4
Inleiding
Grondrechten in de Grondwet
Grondrechten in het EVRM
Vraagstelling: de onderlinge verhouding
Opbouw preadvies
n
n
12
14
14
2
2.1
2.2
Bescherming van grondwettelijke grondrechten
Toetsingsverbod, trias politica en de plaats van de rechter
Het grondwettelijke beperkingssysteem
15
15
25
3
3.1
3.2
Bescherming op grond van het EVRM
Interpretatie door het EHRM
De Nederlandse rechter en de jurisprudentie van het EHRM
33
34
46
4
4.1
4.2
4.3
4.4
4.5
4.6
Meerwaarde, samenloop en botsing
Enkelvoudige bescherming
Overeenkomst en verschil in interpretatie reikwijdte
Aanvullen/overlappen
Meerwaarde Grondwet
Conforme interpretatie
Strijd tussen EVRM en op de Grondwet gebaseerde verplichtingen
tot beperking?
Strijd tussen Grondwet en op het EVRM gebaseerde verplichtingen
tot beperking?
61
62
62
63
65
67
69
4.8
Positieve verplichtingen, rechter en wetgever
70
5
Slotopmerkingen
72
4.7
Literatuur
68
75
De samenloop van grondrechten in het Belgische rechtsbestel
Jan Vclaers
1
1.1
1.2
2
2.1
2.2
3
3.1
3.2
3.3
4
4.1
4.2
4.3
De samenloop van grondrechten: de centrale toetsing aan de
Grondwet en de diffuse toetsing aan de verdragen
Het Belgische systeem: het gevolg van een ongeordende
samenloop van omstandigheden
Een 'guerre des juges' vermeden...
De meerwaarde van de Grondwet resp. de verdragen bij het
waarborgen van grondrechten
De catalogus van grondrechten
Het waarborgsysteem van de grondrechten
De verhouding tussen de grondwettelijke en de verdragsrechtelijke
bescherming van grondrechten
Het beginsel van de 'eensluidende interpretatie'
Het beginsel van de meest gunstige clausule
De voorrang van het Europees en internationaal recht op de
Grondwet of vke versa.7: het Belgisch 'voorwaardelijk monisme'
De 'samenloop van grondrechten' in het perspectief van het
recht van de Europese Unie
De bescherming van de grondrechten en de Europese Unie
Welke nationale rechter toetst de wetten die het secundair
Europees recht implementeren (eerst) aan de grondrechten?
Kunnen de wetten die het secundair Europees recht implementeren
nog wel aan titel II van de Grondwet worden getoetst?
81
82
°2
84
93
93
96
I0
°
°
106
I0
112
121
12.1
123
128
Preadviezen strafrecht
Multiculturaliteit in het Belgische strafrecht
Luc Huybrechts
143
1
Multiculturaliteit en de rechtsorde
143
2
2.1
2.2
Recht op beleving van de eigen cultuur
Traditionele liberale fundamentele rechten en vrijheden
Moderne sociale grondrechten en recht op maatschappelijke
en culturele ontplooiing
144
145
Strafbepalingen die culturele vrijheid waarborgen
Vrije uitoefening van de erediensten en vrijwaring van de
andere door de Grondwet gewaarborgde rechten en vrijheden
Voorrang van het burgerlijk huwelijk
149
3
3.1
3.2
146
149
150
3.3
3.4
3.5
3.6
Kanselmisdrijf
Dåden van willekeur die inbreuk maken op door de Grondwet
gewaarborgde vrijheden en rechten
Door racisme of xenofobie (vreemdelingenhaat) ingegeven dåden
Geheimvanstaatvandebedienaarvandeeredienst
151
153
155
4
4.1
4.2
4.3
4.4
4.5
4.6
Strafbaarstellingen van culturele gewoonten en gebruiken
Begraafplaatsen en begravingen
Bigamie
Schijn- en gedwongen huwelijk
Genitale verminking van meisjes en vrouwen
Rituele slachtingen
Hoofddoek die onherkenbaar of niet-identificeerbaar maakt
156
157
158
162
164
165
167
5
5.1
5.2
5.3
Cultureel verweer
'Cultural defense' in de VSA
Cultureel verweer in Nederland
Cultureel verweer in Belgié
168
168
169
172
6
6.1
6.2
6.2.1
6.2.2
6.2.3
6.2.4
6.3
6.4
6.4.1
6.4.2
6.4.3
Culturele achtergrond en strafvonnis
Onbekendheid met de wet
Dwang van de cultuur
Schennis van de seksuele eer
Laster, eerroof en belediging
Grond van rechtvaardiging
Grond van verschoning
Duiding van de uitvoering van het misdrijf
Straftoemeting en cultureel misdrijf
Cultureel element als wettelijkverzwarendeomstandigheid
Cultureel element als verzachtende omstandigheid
Cultureel element als motief voor de straftoemeting
172
172
173
173
175
176
177
178
180
180
181
182
7
7.1
7.1.1
7.1.2
7.1.3
7.2
Vreemde cultuur in het strafproces
Culturele beleving voor de strafrechter
Aanwezigheid als toehoorder
Eedaflegging als getuige
Verschijning als partij
Rechterlijke beoordeling
184
184
184
186
187
187
Multiculturaliteit in het Nederlandse strafrecht
151
189
Hein Wolsuujk
1
Inleiding
189
2
Cultureel delict, cultureel verweer, cultuur
190
3
Juridisch kader
*9 2
4
4.1
4.2
4.3
Cultuur en (straf)wetgeving
Strafbepalingen en strafuitsluitingsgronden
Bepalingen aangaande de vervolgbaarheid
Van algemene regel naar toepassing (vooruitblik)
X
5
Gebruik van culturele gegevensbij het bewijs
200
6
Cultuur en interpretatie van delictsbestanddelen
203
7
7.1
7.2
7.3
7.4
7.5
Cultuur en strafuitsluitingsgronden
Ontoerekenbaarheid
Overmacht
Noodweer(exces)
Tuchtigingsrecht, toestemming
Verontschuldigbare rechtsdwaling (ongeschreven
schulduitsluitingsgrond)
210
210
210
2I
7
222
8
Culturele factor in de straftoemeting
224
9
Afsluitende opmerkingen
228
94
194
19^
199
223
Preadviezen privaatrecht
Schuldsanering voor natuurlijke personen in Nederland
229
Frits Salomons
1
Inleiding
229
2
2.1
3
3.1
3.2
3.3
3.4
Plan van behandeling
De basisprincipes
Een beetje geschiedenis
Dewetgevingvani838
De Faillissementswet
Naar een wettelijke schuldsaneringsregeling
Eerste wijzigingen in de wettelijke schuldsaneringsregeling
231
233
241
241
243
244
245
4
4.1
4.2
4.3
4.4
Het buitengerechtelijke ('minnelijke') traject
Enige gegevens over minnelijke schuldhulpverlening
Wettelijke beperkingen voor schuldbemiddeling
Medewerking van schuldeisers
Gedwongen medewerking van schuldeisers
247
247
249
250
251
5
5.1
5.2
5.3
De procedure
Hetverzoek
De toepassingvan de schuldsaneringsregeling
Einde van de toepassing van de schuldsaneringsregeling
255
255
257
260
6
6.1
6.2
Nader over de toegang
Het minnelijk traject
Beoordeling van de schuldenaar
262
262
264
7
7.1
7.2
7.3
Bevoegdheden van de bewindvoerder; toezicht door de
rechter-commissaris; de schuldeisers
De bewindvoerder
De rechter-commissaris
De schuldeisers
268
269
271
273
8
De schone lei
275
9
Advisering Commissie insolventierecht
278
10
Afsluiting
282
Tien jaar Belgische Collectieve Schuldenregeling (kritisch) geévalueerd
Bertel De Groote en Stefaan Voet
287
1
1.1
1.2
1.3
Inleiding
Wettelijk kader
Verantwoording
Europese context en referentiekader
287
287
289
291
2
Legitieme en solidaire insolventiewetgeving voor particulieren
292
3
Bevrijdingsregeling
295
4
Voorkeur voor buitengerechtelijke aanpak
297
5
Gerechtelijke procedure
299
6
Aandacht voor de zekerheidsstellers
301
7
Bescherming van goederen en inkomsten van de schuldenaar
303
8
Aanzuivering binnen een redelijk tijdschema
304
9
Niet-discriminatie
307
10
Professionele omkadering
308
11
Slotbeschouwingen
311
Preadviezen 1997-2008
10
317