Verstandelijke beperking - Grensoverschrijdend gedrag

Verstandelijke beperking
Door Matthias Mievis
Inleiding
 Verstandelijke beperking: vormen en definities
 VB en intelligentiebepaling
 VB en het bepalen van specifieke cognitieve functies
 VB en emotionele en gedragsproblemen
 Risicofactoren
 Risicofactoren die direct in verband staan met een VB
 Risicofactoren samenhangend met VB
 Implicaties voor diagnostiek en behandeling
 Diagnostiek
 Behandeling
 Conclusie
Verstandelijke beperking: vormen en
definities
Omschrijving
IQ-range
%-verdelingsniveaus
verstandelijke beperking
Zwakbegaafd
71 - 84
-
Lichte verstandelijke beperking
50/50 - 70
± 85 %
Matige verstandelijke beperking
34/40 – 50/55
± 10 %
Ernstige verstandelijke beperking
20/25 – 35/40
± 3-4 %
Diepe verstandelijke beperking
Lager dan 20/25
± 1-2 %
Tabel 1
DSM-IV-TR codering voor de mate van een verstandelijke beperking.
Verstandelijke beperking: vormen en
definities
 Vroeger werd een verstandelijke beperking geassocieerd met het IQ
 Momenteel hebben andere aspecten een belangrijkere rol ingenomen, nl.:
 Adaptief gedrag
 Behoefte aan ondersteuning
 Definitie volgens de AAIDD (American associaton on intellectual and developmental disabilities)
 ‘Mentale retardatie is een beperking die gekenmerkt wordt door significante
tekortkomingen in zowel intellectueel functioneren als in adaptief gedrag, zoals
tot uitdrukking komt in conceptuele, sociale en praktisch adaptieve
vaardigheden. Deze beperkingen vinden hun ontstaan voor het achttiende
levensjaar’
Verstandelijke beperking: vormen en
definities
 Greenspan
 verenigt de aspecten intellectueel functioneren en adaptief gedrag in één term
– personal competence
 4 competentiedomeinen
 Concetpual competence (intelligentie en taalvaardigheden)
 Everyday competence
(sociale en praktische intelligentie)
 Affective competence
(temperament en karaktereigenschappen)
 Physical competence
(lichamelijke en motorische competenties
Verstandelijke beperking: vormen en
definities
 VB en intelligentiebepaling
 Van groot belang om het gedrag af te stemmen
 Onder- en overschatting leiden veelal tot reactieve gedragsproblemen
 Types intelligentie in een IQ-test
 ‘crystallized’ intelligentie
 Aangeleerde kennis
 ‘fluid’ intelligentie
 Nauwelijks aangeleerde kennis
 IQ-tests die beide intelligentietypes scoort
 WISC
(Wechsler intelligence scale for children)
 WAS
(Wechsler adult intelligence scale)
 ‘fluid’ IQ-tests
(minder afhankelijk van taal, cultuur en schoolervaringen)
 SON-R (Snijders-Oomen Niet-verbale Intelligentietest en de Raven)
Verstandelijke beperking: vormen en
definities
 VB en het bepalen van specifieke cognitieve functies
 CAS (Cognitive assessment system) – DAS, Naglieri & Kirby
 Om gericht onderzoek te doen naar cognitieve functies
 Uitgangspunt – ‘Planning-Attention-Simultaneaous-Succesive’
 1e functionele eenheid
 Arousal
liggen samen aan de basis van mentale activiteit
 Aandachtsprocessen
 2e functionele eenheid (2 informatieverwerkingsprocessen
 Sequentiële verwerking
 Simultane verwerking
 3e functionele eenheid
 Executieve functies
Verstandelijke beperking: vormen en
definities
 VB en emotionele- en gedragsproblemen
 Psychopathologie is 3 tot 4 keer zo groot bij VB-kinderen als bij leeftijdsgenoten
 Socale problemen
 Aandachtsproblemen
bij LVB
 Agressief gedrag
 Problemen op communicatief vlak
 In zichzelf gekeerd zijn
bij MVB (deels EVB)
 Autistiform gedrag
 Pica
 Automutileren
 Echolalie
 Rumineren
bij EVB
Risicofactoren
 Risicofactoren die direct in verband staan met een VB
 Genetisch bepaalde aandoeningen
 Fragiele-X-syndroom
 Prader-Willi-syndroom
 Velocardiofaciaal syndroom (Shprintzensyndroom)
 Syndroom van Klinefeltert
 Neurologische aandoeningen
 Epilepsie
 Overige aandoeningen
 Syndroom van Landau-Kleffner
 Foetaal alcoholsyndroom (FAS)
Risicofactoren
 Risicofactoren samenhangend met VB
 Cognitieve ontwikkeling en informatieverwerking
 Werkgeheugen staat hierin centraal
 Taalontwikkeling
 Vertraagde taalontwikkeling in het eerste levensjaar vormt een belangrijke indicator
voor ontwikkelingsproblemen
 NL als 2e taal
 Taal vormt vaak het belangrijkste medium in begeleiding en behandeling
 Emotionele ontwikkeling
 Minder adequate en meer emotiegestuurde strategieën om met problemen om te
gaan
Risicofactoren
 Risicofactoren samenhangend met VB
 Sociale ontwikkeling
 Belangrijk domein hierin is het sociaal aanpassingsniveau
 Vormt de basis voor aanpassingsgedrag
 Lichamelijke en motorische ontwikkeling
 Onhandige fijne en grove motoriek vormen indicatoren voor lichte neurologische
stoornissen
 Daarnaast vormen gehoor en zicht ook belangrijke indicatoren
Implicaties voor diagnostiek en
behandeling
 Diagnostiek
 Belangrijkste diagnostische instrumenten om een VB vast te stellen
 Intelligentie, cognitieve ontwikkeling en informatieverwerking
 BSID-II
1
 GOS 2
2
1
-4
2
 WPPSI-R
 RAKIT
 WISC-III
 WAIS-III
 KAIT
 GIT
 Taalontwikkeling
 ComVoor
 CPZ
Implicaties voor diagnostiek en
behandeling
 Taalontwikkeling
 Reynell test voor taalbegrip
 TvK
 TAK-R
 Emotionele ontwikkeling
 SEO
 Sociale ontwikkeling
 SRZ-P
 Vineland-Z
 Sociale cognities
 TOM
 SPT
 Lichamelijke en motorische ontwikkeling
 BSID-II
 SMZ
Implicaties voor diagnostiek en
behandeling
 Behandeling
 Bestaande behandelmethoden
 Orthopedagogische behandeling in een instelling voor VB-kinderen
 Nieuwe behandelmethoden
 ‘stop en denkprogramma’
 ‘proberen anders te denken (PAD) programma’
 Training
 Bevordert de generalisatie van het geleerde buiten de oefengroep
 Therapie
 Speltherapie
 Psychomotorische therapie (PMT)
 Psychofarmaca
 Ondersteuning van de ouders en groepsleiding
 D.m.v. videohometraining en intensieve orthopedagogische gezinsbegeleiding (IOG)
Implicaties voor diagnostiek en
behandeling
 Compensatie
 Spreek VB-kinderen aan op hun sterke punten
 Omgevingsaanpassingen
 Niet enkel rekening houden met beperkingen
 Ook aandacht geven aan de uitdaging van de omgeving en de prikkelbaarheid
 Dit vergroot ontwikkelingsmogelijkheden
Conclusie
 Naast het IQ spelen ook het sociaal adaptatievermogen een belangrijk
kenmerk bij het bepalen van een VB
 Er zijn verschillende gradaties van een VB met elk hun specifieke
gedragskenmerken
 Zowel genetische afwijkingen, structurele abnormaliteit in de frontale
kwabben, een voorgeschiedenis met epilepsie als ook een abnormale
werking van de schildklier kunnen aan de basis liggen van een VB
 Er zijn tevens voldoende tests ontwikkeld om specifieke deelaspecten te
scoren
 Naast therapie kan men ook opteren voor een farmaceutische
behandeling
 Ook een goede ondersteuning door ouder en groepsleiding zijn cruciaal
Bedankt voor uw
aandacht
Matthias Mievis