Aanpak van slaap- problemen bij baby`s: het kan ook anders

Aanpak van slaapproblemen bij baby’s:
het kan ook anders
Eline Van Hoecke
UZ Gent – Slaapcentrum
Medische Psychologie Kinderen en Jongeren
18 maart 2013 - NVKVV
Inleiding
Hoge prevalentie
Persisterend indien niet behandeld
Behandeling met hoge succesrate
Preventie / vroege interventie
Impact op lichamelijke, emotionele, cognitieve en
sociale ontwikkeling van het kind
Implicaties voor het hele gezin
Ouders vertellen het niet / pediaters vragen er
niet naar
(Wolfson e.a. 1992; Gaylor e.a.,2001; Minde,2002;Sadeh, 2004)
Functies van Slaap
Slapen is een primaire behoefte !
Slapen is een actief gebeuren !
“the brain is working…!”
Slaap is een combinatie van
aangeleerd gedrag, (conditionering)
biologisch bepaalde processen die genetisch
bepaald zijn en meebepaald worden door
ontwikkelingsfase van de mens.
Gevolgen van slaapstoornissen
Studies bij volwassenen:
Slaperigheid overdag (verhoogde slaapdruk)
Gedaalde concentratie (verkeer !)
Geheugenproblemen
Ochtendlijke hoofdpijn
Verminderd presteren
Onrust
Angst
Depressie
Middelenmisbruik
Verminderde activiteit (fysiek/sociaal)
Gevolgen van slaapstoornissen
Studies bij kinderen: 25% krijgt er ooit mee te maken
Enkel laatste jaren interesse !
Duidelijk negatieve invloed op cognitieve EN sociale
ontwikkeling van het kind:
Verminderde schoolse prestaties
ADHD-beeld: druk, snel geïrriteerd, slechte
concentratie
Geheugenproblemen
Gedragsproblemen
Sociaal isolement
Gezinsleven ondermijnd; ontstaan van spanningen
Depressie/angst
Ongevallen !!!!
“Normaal slaappatroon”
Hoeveel moet ik slapen ?
Vanaf 6 maand
2 jaar
3 jaar
4 jaar
5 jaar
6 jaar
7-10 jaar
11-14 jaar
15-19 jaar
14-15 uur
13 uur
12 uur
11 ½ uur
11 uur
10 ¾ uur
10 ½ uur
9 ½ uur
8 ½ - 9 uur
Slaaparchitectuur
Verschillende slaapstadia:
EEG
Non Rem
Stadium 1: kortdurend,
overgang waken/slapen
Stadium 2: overgang naar
diepe slaap
Stadium 3: diepe slaap
Stadium 4: delta slaap of
Slow Wave Sleep
Rem: droomslaap
Hoeveelheid wordt bepaald
door ontwikkeling
Baby’s voornamelijk
Remslaap (meer dan 50%)
Slaaparchitectuur
Normale slaap bij zuigelingen
Slaapcycli (REM en non-REM slaapfase)
In slaap vallen = aangeleerde vaardigheid +
afhankelijk van omgevingsfactoren
Normale periode slaap omvat verschillende keren
van wakker worden
5 à 6 blokken gedurende 3 tot 4 uuur
2 à 3 periodes van wakker zijn per slaapperiode, ged.
1 à 2 minuten
Slaap onderbroken met voedingsmomenten
Normale slaap bij zuigelingen
2 biopsychosociale processen
‘consolidation’ = doorslapen (rond 9 mdn)
= langere slaapperiodes ‘s nachts /
langere periodes wakker overdag
‘regulation’
= ‘self-soothing’
= interne processen controleren
= in slaap vallen zonder hulp
A Clinical Guide to Pediatric Sleep
Mindell JA, Owens JA; 2003
Normale slaap bij zuigelingen
Nachtelijk wakker worden (4-6 keer / nacht)
“Self-soothers” vs. “non-self-soothers”
“Signalers” vs. “nonsignalers”
Ouderlijke interventie vs. noninterventie
Nachtelijke variabiliteit (weinig inconsistentie
in gedrag bij kind en ouder)
Transitioneel object (vb. fopspeen, knuffel,..)
Nachtelijke voeding (stop na 6 mdn)
A Clinical Guide to Pediatric Sleep
Mindell JA, Owens JA; 2003
Gedragstheoretisch principe:
Gedrag dat beloond wordt,
herhaalt zich !
Welke slaapstoornissen ?
Classificatiesysteem ICSD-2
“sleep disorder categories and individual sleep
disorders”
Insomnia
Parasomnia
Hypersomnia
Andere slaapstoornissen
Slaapstoornissen bij zuigelingen
PRIMAIRE OORZAKEN: Slaaparchitectuur (vanaf 6
maand !)
Alle jonge kinderen worden verschillende keren wakker
per nacht: slaapcycli waarin REM en non-REM
slaapfases zich afwisselen
(Johnson, 1991;Minde, 1992; Goodlin-Jones e.a., 2001)
Slaapstoornissen (bij zuigelingen)
PRIMAIRE OORZAKEN: medische factoren
Organisch: - gastro-oesofagale reflux
- kolieken
- ooronsteking
- astma, eczema, allergie
- aandoeningen met pijn, jeuk,…
Psychopathologisch:
- ADHD
- Autisme spectrum stoornis
- Depressie
Slaapstoornissen (bij zuigelingen)
PRIMAIRE OORZAKEN: psychosociale factoren
Temperament van het kind
Faseproblematiek: - scheidingsangst(± 18m)
- zelfstandigheidsfase;
- zindelijkheidstraining(±24m)
Omstandigheden: ziekenhuisopname; verhuis; reis
Psychische problematiek: angst; post trauma
Familiale problemen
Slaapstoornissen (bij zuigelingen)
PRIMAIRE OORZAKEN: slaaphygiëne
Licht
Lawaai
Temperatuur
Alleen?
Voeding vb. koffie, cola, thee, chocolade
Lichaamsbeweging / wilde spelletjes
T.V. en /of computer(spelletjes)
ZINVOLLE VRAGEN
Bij het inslapen
Regelmaat
Ritueel
Slaaphulp (fopspeen, duim); knuffel
Slapend in bed: - gewiegd; gereden; op schoot
tijdens laatste voeding; bed ouders
Wakker in bed, maar: wenen; uit bed
willen/komen; klampen; uitvluchten zoeken
+ wat doen ouders ermee ?
Hoe vaak ?
Overal; bij iedereen ?
ZINVOLLE VRAGEN
Bij het doorslapen
Roepen; schreien ‘s nachts
Nachtvoeding
Wat doen ouders:- bij kind blijven tot het slaapt
- drinken geven
- fopspeen geven
- in bed ouders nemen
Hoe vaak ?
Bij iedereen ?
Snurken + hoe ligt kind in bed ?
Brief Screening Questionnaire for Infant Sleep Problems
(B.I.S.Q)
Sadeh, 2004 (Dept.Psychology Tel Aviv)
Korte, klinisch valide, betrouwbare
en gebruiksvriendelijke slaapvragenlijst
voor kinderen van 6 tot 30 maanden
BRIEF INFANT SLEEP QUESTIONNAIRE (BISQ )
Sadeh,A : Pediatrics vol.113, no.6, 2004
Vertaling : Marleen Dhont
KORTE SLAAPVRAGENLIJST VOOR KINDEREN
Liefst één (de meest voorkomende) keuzemogelijkheid aanduiden
Naam van de beantwoorder:_________________________ Datum:_____________________
vader
moeder
grootouder
andere, specifieer _________________________
Naam van het kind:_________________________________ geboortedatum: ______________
Geslacht: mannelijk
vrouwelijk
Plaats in geboorterij: oudste middenste jongste
Waar slaapt het kind:
wieg/ kinderbed in afzonderlijke kamer
wieg/ kinderbed in kamer ouders
in bed van de ouders
wieg/ kinderbed bij broer/zus
andere situatie: specifieer:_____________________________________
In welke positie slaapt uw kind meestal?
op zijn/ haar buik
op zijn/ haar zij
op zijn/ haar rug
Hoeveel uren slaapt uw kind gedurende de nacht (tussen 19u ’s avonds en 7u in de morgen) ____uren _____minuten
Hoeveel uren slaapt uw kind overdag (tussen 7u ’s morgens en 19u ’s avonds)
____uren_____minuten
Gemiddeld aantal keren wakker worden per nacht:__________
Hoeveel tijd is uw kind wakker per nacht (van 22u ’s avonds tot 6u in de morgen?)
____uren______minuten
Hoelang duurt het vooraleer uw kind slaapt ’s avonds?
____uren______minuten
DIAGNOSE
Bespreking ingevulde korte vragenlijst +
slaapkaart
Slaapprobleem als:
Het kind (6-30m)
- wordt meer dan 3X per nacht wakker
- is meer dan een uur (klaar)wakker
gedurende de nacht
- slaapt minder dan 9/24u
THERAPIE
MEDICATIE VERSUS GEDRAGSAANPAK
slaapproblemen
S
T
O
P
medicatie
gedragstherapie
medicatie +
gedragstherapie
0
10
20
30
40
50
60
aantal dagen
IN- en DOORSLAAPPROBLEMEN
GEDRAGSAANPAK
Slaapgewoontes installeren:
Structuur in het slaap-waakritme
Bedritueel (20-45 min.)
Dutjes overdag behouden (tot 3 – 3 ½ j)
Transitioneel object (dekentje, T-shirt mama)
Moe maar wakker in bed leggen
Loskoppelen voeding - slaap
Niet onmiddelijk reageren op geluiden of bewegingen
van jonge kind
Standaard extinctie = volledige negatie (‘crying it out’)
COMPLIANCE OUDERS ??
IN- en DOORSLAAPPROBLEMEN
GEDRAGSAANPAK
Graduele extinctie = ‘checking’ of ‘minimale checks’
methode vb. 4 min. methode
= op specifieke intervallen gaan kijken
= zeer kort, niet uithalen, tuutje geven, terug in
slaappositie leggen
= niet boos worden, neutraal reageren
COMPLIANCE OUDERS
Verwittigen voor intiële verslechtering (post extinction
response burst)
SLAAPPROBLEMEN
cognitieve aanpak
emoties
cognities
ervaringen
ouders
kind involgen /storen
persisterende slaapproblemen
kind
ONONTBEERLIJK: compliance ouders
Telefonisch opvolgen (observaties overlopen)