Toeters en Kontrabas

ZORGVRAAG ‘SCHOOLRIJPHEID’
DE WAARDE VAN TOETERS & KONTRABAS
BINNEN DE HANDELINGSGERICHTE DIAGNOSTIEK
Donderdag 11 december 2008
IVO BERNAERTS
Lessius Hogeschool
Departement Toegepaste Psychologie
Antwerpen
1
VASTSTELLINGEN
Tijdens de schoolrijpheidstest raakt Céline in paniek. Ze
moet allerlei opdrachten uitvoeren en heeft hiervoor een
stapeltje papieren gekregen. Er wordt weinig uitleg
gegeven en zij is gewend om alles een paar keer aan de
juf te vragen. Nu lijkt het ieder voor zich en al haar
klasgenoten zijn stil aan het werk. Céline voelt zich
plotseling niet zo goed en ze begint te huilen. ‘Juf, ik heb
buikpijn’.
Uit Litière, M. (2008). Juf, mag ik vervaren. Schoolrijpheid . Als het kleuteren voorbij is. Lannoo: Tielt.
2
VASTSTELLINGEN
04-03-2008
de toetertest
geen test van onze claxon van de auto maar een test op school om het kunnen van een kleuter van de derde kleuterklas te testen.
Ik had er tot voor kort nog nooit van gehoord maar nu weet ik er alles van. In september werd Yeline een eerste maal getest en vorige
week een tweede maal. Ze was super enhousiast en alles was heel goed gegaan. Een beetje overmoed? Gisteren was het
oudercontact met de juf en de zorgjuf. Papa was de gelukkige om naar school te gaan.
Bij zijn thuiskomt was hij heel wat minder enthousiast dan Yeline toen ze na de 'toetertest' haar verhaal deed. Ze was bij de 'zwakke'
van de klas. Had niet zo goed gepresteerd en de juf zou haar en nog een paar anderen de komende maanden apart nemen om
extra aandacht aan de oefeningen te besteden. Zo is ze voorbereid op de 'contrabastest' eind mei. Je kan je best voorstellen dat
ik me heel triestig voelde en ook eens met de zorgjuf wilde praten. Dat ze niet de beste van de klas is dat kan ik best aanvaarden
maar ik maakte me toch wel heel ongerust over het resultaat.
Dus deze ochtend vroeg ik de directeur voor een afspraak. Niet nodig, je kan meteen naar juf Ann. De juf legt me alles heel fijn uit en
stelt me gerust. Het was allemaal zo slecht niet, ze had heel veel dingen heel goed gedaan maar de oefeningen waar de meeste
punten mee te verdienen waren die had ze net niet goedgedaan.Raamvensters en voorbereidende krullen om te leren schrijven.
Dus heeft ze 64 punten op tachtig. Ik stond aan de grond genageld. 64 punten op 80 en dan krijg je als beoordeling 'zwak'. Had
ze 1 punt meer gehad dan was ze matig. En met 8 punten meer 'goed'. Maar dan heb je wel al 72 op 80. De juf zei dat ze een
hele strenge beoordeling hanteren,... ja dat is niet gelogen.
Dus al bij al heeft ze het niet slecht gedaan, behalve op twee onderdelen. De grootste reden van haar 'zwakke' presteren is vooral haar
achterstand in leeftijd. Ze is van 26-12-2002 en zit bij kindjes in de klas die al in januari en februari verjaren. Dus Yeline is net 5
jaar oud en ze zit bij kindjes die nu al 6 jaar zijn. Dat is dus bijna een heel jaar verschil. Ze moeten nu eenmaal allemaal van het
zelfde geboortejaar in het 1ste leerjaar aankomen. Dus als Yeline 6 dagen later was geboren , dan zat ze nu pas in de tweede
kleuterklas. Ze zal dus de komende jaren heel flink moeten opletten, leren en vooral de hulp van mama en papa aanvaarden om
haar door het eerste en tweede leerjaar te helpen.
En dat is nu net het probleem thuis. Ze kan alles en weet alles. Geen uitleg nodig. Een meisje met pit en karakter. Deze ochtend had ze
een hele emotionele driftbui toen ze hoorde dat de test toch niet zo goed was. Dat kon niet. Ze had alles heel goed gedaan en
vlug. En dat laatste was dus net niet de bedoeling. Ik ben dus blij dat ik de zorgjuf heb gesproken en dat Yeline er bij was. Nu
weet ze dat ze wat vaker hulp moet vragen en vooral willen aannemen. En voor de rest hoeven we ons geen zorgen te maken.
Ze komt er ook...
Nu vraag ik me af of er onder jullie ook zijn die al met de toetertest in contact zijn gekomen? En of jullie ook met probleem van een
eindejaar jarige zitten? Of maak ik me nu gewoon zorgen als mama?
Link belevenissen - de toetertest
3
VASTSTELLINGEN
door babbelkont op 12 feb 2007, 13:31
M'n dochter haalde 78/80 voor haar toetertest, naar ik
vrijdag op de oudercontact vernam. Prima, volgens de juf,
maar ik zou eigenlijk wel eens willen weten hoe zich dat
verhoudt tegenover de andere derde kleuters. En ik durf het
aan de schoolpoort aan niemand te vragen.
Hoe zat dat bij jullie (nu schoolgaande) kinderen? Welke
score haalden zij? Kennen jullie de gemiddelde of minimale
score voor de toetertest? Was dat resultaat bij jullie een
voorbode voor de resultaten in de lagere school?
4
3
Andere
3
INTAK
TAL(-K)
3
Signaallijst veilig
oversteken
14
Geheugenproef
16
Observaties
18
Kindvolgsysteem
LVS Cito
48
Rekenvoorwaarden
60
50
40
30
20
10
0
Kontrabas
Toeters
VASTSTELLINGEN
Instrumenten voor schoolrijpheid
41
11
2
3
5
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
2
Andere
2
Woordvlotheid
2
Signaallijsten
3
Eigen
schoolrijpheidsonderzoek
3
Kindvolgsysteem
3
LVS Cito
3
MDO
6
CBCL
10
Intelligentieonderzoek
(MOS)
12
Intelligentieonderzoek
(SON-R)
15
Gesprek kleuterleid(st)er
15
Rekenvoorwaarden
Oudergeprek
23
Toeters
Kontrabas
Observatiegegevens
Intelligentieonderzoek
(WPPSI-R of WISC-III)
VASTSTELLINGEN
Diagnostische fase: wat gebruik je?
43
23
7
2
6
SCHOOLRIJPHEID ALS ZORGVRAAG
Een complex begrip
Geen momentopname, maar een proces
Steeds een interactie tussen kind & omgeving
te algemene omschrijving als zorgvraag
Belang van een professionele diagnostische aanpak!
7
HANDELINGSGERICHTE
DIAGNOSTIEK
INTAKEFASE
STRATEGIEFASE
ONDERZOEKSFASE
INDICERINGSFASE
TOETERS
KONTRABAS
ADVIES- EN
INTERVENTIEFASE
8
HANDELINGSGERICHTE
DIAGNOSTIEK
INTAKEFASE
KINDFACTOREN
OMGEVINGSFACTOREN
- Positieve ingesteldheid
- Sociale, emotionele en morele
ontwikkeling
- Motorische ontwikkeling
Context thuis
Context school
- Zintuiglijke ontwikkeling
- Taalontwikkeling
- Cognitieve leerontwikkeling
(spel, taak- en
werkhouding, voorbereidende leervaardigheden,
intelligentie, …)
- Ontwikkeling van de zelfsturing
TOETERS
KONTRABAS
- Lichamelijke factoren
9
Geschiedenis van TOETERS &
KONTRABAS
Toetsboekje voor taal-, reken- en schrijfvaardigheden
Opvolger (paralleltoets) van TONKL (PMS-Halle)
PMS-werkgroep Basisonderwijs Vlaams-Brabant
(1990)
Normeringsgroep kleuters Haacht, Aarschot, Leuven
(1995)
Uitgegeven door VCLB Keerbergen-Haacht
10
Wat is TOETERS?




Onderzoek naar de (deel)vaardigheden voor het
lezen, schrijven en rekenen
Taalvaardigheden gebaseerd op het
basisfunctiemodel / deelleerprocessen
Rekenvaardigheden: tellen, wiskundige termen
en conservatie
11 subtests ondergebracht in vier schalen
Visuele waarneming
Auditieve waarneming
Wiskunde
Visuo-motoriek
11
Wat is KONTRABAS?
Onderzoek naar de (deel)vaardigheden voor het
lezen, schrijven en rekenen
Taalvaardigheden gebaseerd op het
basisfunctiemodel / deelleerprocessen
Hertestingstest na TOETERS
Voorbereidende rekenvaardigheden
9 subtests ondergebracht in drie schalen

Visuele waarneming

Auditieve waarneming

Visuo-motoriek (raamfiguren)
12
Waarom TOETERS & KONTRABAS?
Gebruiksvriendelijk
Herkenbare oefeningen en te koppelen aan het
eigenlijke lees-, schrijf- en rekenproces (= hoge facevaliditeit)
Nadruk op observatie van taakgerichtheid en
werkhouding
In de lijn van vroegtijdige ontwikkelingsbegeleiding
MAAR …
13
TESTDIAGNOSTIEK
SCREENINGSTESTEN
Toeters & Kontrbas
VALIDITEIT
BETROUWBAARHEID
NORMEN
HANDLEIDING
BEOORDELING VZW CAP-VADEMECUM: onvoldoende
14
WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEKPROJECT
TOETERS (2002-2004)
KONTRABAS (2006-2008)
1. Onderzoeksgroep
* TOETERS (2002-2003)
628 kleuters (307 meisjes en 321 jongens) uit 16 scholen (regio Haacht)
* TOETERS (2003-2004)
219 leerlingen 1ste leerjaar (114 jongens /105 meisjes ) (gestratificeerde steekproef)
* KONTRABAS (2006-2007)
145 leerlingen (70 jongens en 75 meisjes ) uit vijf a-select gekozen scholen in de
provincies Antwerpen en Vlaams-Brabant + criteria ( Nederlands als moedertaal; niet overzitten of
kampen met autismespectrumstoornis, gehoorsstoornissen of ernstige medische aandoeningen.
* KONTRABAS (2007-2008):
141 leerlingen gestart (67 jongens en 74 meisjes ) uit 10 a-select gekozen scholen in de
provincies Antwerpen en Vlaams-Brabant + criteria ( Nederlands als moedertaal; niet overzitten of
kampen met autismespectrumstoornis, gehoorsstoornissen of ernstige medische aandoeningen.
15
WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEKPROJECT
TOETERS (2003-2004)
KONTRABAS (2005-2007)
2. Procedure:
- stap 1 : checklist LVS voor de scholen
- Stap 2 : dossieranalyse per kind
- stap 3 : Toeters, Kontrabas,
rapportcijfers en checklist oordeel
leerkracht
16
PSYCHOMETRISCHE ONDERZOEKSGEGEVENS
TOETERS
Statistische controle gegevens
Algemene betrouwbaarheid (interne consistentie) :
TOETERS : cronbach’s Alpha = .86 (voldoende tot goed)
Voor de vier schalen afzonderlijk (visueel, auditief, rekenen en
raamfiguren): rond .70 (behoorlijk)
Per subtests: uiteenlopende resultaten (van zeer lage tot behoorlijk)
Significante samenhang tussen de vier geconstrueerde schalen
Factoranalyse:
- één grote component
- geen afgelijnde schalen
- geen afgelijnde subtesten
17
PSYCHOMETRISCHE ONDERZOEKSGEGEVENS
KONTRABAS
Statistische controle gegevens
Algemene betrouwbaarheid (interne consistentie) :
KONTRABAS : cronbach’s Alpha = .87 (voldoende tot goed)
Voor de drie schalen afzonderlijk : visueel (.67), auditief (.83) en
raamfiguren (. 82)
Per subtests: uiteenlopende resultaten (van zeer lage tot behoorlijk)
Significante samenhang tussen de drie geconstrueerde schalen
Factoranalyse:
- één grote component
- geen afgelijnde schalen
- geen afgelijnde subtesten
18
PSYCHOMETRISCHE ONDERZOEKSGEGEVENS
KONTRABAS
19
PSYCHOMETRISCHE CONCLUSIES
Te sts of Betw een -Sub jects Effects
Source
Corrected Model
Intercept
Kontrabas
Toeters
Toeters &
Kontrabas
Error
Tot al
Corrected Tot al
Dependent V ariabl e
LV S wis kunde
LV S spelling
LV S lez en
LV S wis kunde
LV S spelling
LV S lez en
LV S wis kunde
LV S spelling
LV S lez en
LV S wis kunde
LV S spelling
LV S lez en
LV S wis kunde
LV S spelling
LV S lez en
LV S wis kunde
LV S spelling
LV S lez en
LV S wis kunde
LV S spelling
LV S lez en
LV S wis kunde
LV S spelling
LV S lez en
Type III Sum
of S quares
2,355a
7,210b
3,741c
28, 732
20, 392
28, 776
,898
3,018
1,166
,278
,573
,639
,440
,898
,639
10, 397
13, 121
4,743
143,000
133,000
148,000
12, 752
20, 331
8,484
df
3
3
3
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
153
153
153
157
157
157
156
156
156
Mean S quare
,785
2,403
1,247
28, 732
20, 392
28, 776
,898
3,018
1,166
,278
,573
,639
,440
,898
,639
,068
,086
,031
F
11, 551
28, 025
40, 231
422,827
237,786
928,304
13, 208
35, 194
37, 619
4,089
6,676
20, 630
6,481
10, 475
20, 630
Sig.
,000
,000
,000
,000
,000
,000
,000
,000
,000
,045
,011
,000
,012
,001
,000
Partial E ta
Squared
,185
,355
,441
,734
,608
,859
,079
,187
,197
,026
,042
,119
,041
,064
,119
a. R S quared = ,185 (Adjusted R Squared = ,169)
b. R S quared = ,355 (Adjusted R Squared = ,342)
c. R S quared = ,441 (Adjusted R Squared = ,430)
20
PSYCHOMETRISCHE CONCLUSIES
Discriminant analyse
LVS SPELLING M1
80,4 % JUIST GECLASSIFICEERD
TOETERS
KONTRABAS
ZONE A-B-C
ZONE D - E
LVS LEZEN M1
93,1% JUIST GECLASSIFICEERD
LVS WISKUNDE M1
76,1% JUIST GECLASSIFICEERD
21
ONDERZOEKSGEGEVENS 2003-2004
22
ONDERZOEKSGEGEVENS 2008
23
ONDERZOEKSGEGEVENS 2008
24
BESLUIT
TOETERS & KONTRABAS geschikte screeningsinstrumenten in
de diagnostische cyclus
Beiden geschikt voor hypotheseformulering.
Past binnen het diagnostisch onderwijzen (van Parreren)
Instrument kaderen in een totaalactieplan (oordeel ouders,
kleuterleidster, observatieschalen, testdiagnostiek…)
Goede uitgangsbasis voor een gesprek met ouders
Totaaluitslag TOETERS & KONTRABAS = vrij betrouwbare
risico-indicatie voor voorbereidende vaardigheden lezen,
schrijven & wiskunde maar ontoereikend als
beslissingsinstrumenten.
Afzonderlijke schalen niet betrouwbaar genoeg voor
handelingsplanning
25
26
27
TAAK VAN HET CLB
Ondersteuning scholen bij implementatie van Toeters en
Kontrabas in het zorgbeleid
o Afname
o Gebruik van de normen
o Analyse en interpretatie van de resultaten
o Formulering van hypothesen
o Ondersteuning bij het oudergesprek
28
HANDELINGSGERICHTE
DIAGNOSTIEK
ONDERZOEKSFASE
Hypothesen toetsen = beantwoorden van de (gerichte) onderzoeksvragen
- Positieve ingesteldheid
- Sociale, emotionele en morele ontwikkeling
- Motorische ontwikkeling
- Zintuiglijke ontwikkeling
- Taalontwikkeling
- Ontwikkeling van de zelfsturing
Selectie van
kwaliteitsvol
testinstrumentarium
- Lichamelijke factoren
COTAN / CAP-vademecum VZW
- Cognitieve leerontwikkeling (spel, taak- en
werkhouding, voorbereidende leervaardigheden,
intelligentie, …)
- Schoolcontext
- gezinscontext
29
Psychodiagnostisch Centrum Lessius
Het Psychodiagnostisch Centrum beheert een
testotheek en is actief op het vlak van toegepast
wetenschappelijk onderzoek met betrekking tot
psychodiagnostiek
Verder verleent het Psychodiagnostisch Centrum
praktische en inhoudelijke medewerking aan
Multidisciplinair Diagnostisch Centrum voor
Leerstoornissen (MDCL) van de Lessius Hogeschool
30
Testotheek
een ruime collectie van psychologische tests,
observatieschalen, vragenlijsten en programma's
gericht op diagnostiek
komt aan bod in de verschillende practica,
keuzevakken, stage en scriptie
ook ter inzage voor externe medewerkers, oudstudenten en stagementoren
31
Toegepast wetenschappelijk onderzoek
testadaptatie en psychometrische oppuntstelling
staan hierbij centraal
coördinatie of participatie in onderzoeksprojecten ligt
vooral in de aanpassing en hernormering van
diagnostische instrumenten aan een Vlaamse
populatie
32
Dienstverlening
Naar aanleiding van recent ontwikkeld
testmateriaal voor Vlaanderen organiseren
we jaarlijks workshops
Wij heten u van harte welkom in Lessius!
33