18 - Joods Leven

Wekelijkse Halacha Serie
HILCHOT SJABBAT
Gebaseerd op de Sji’oeriem van RABBIJN DOVID OSTROFF sjlita.
Deze serie werd ontwikkeld voor de Chewroeta van „Pirchei Shoshanim Semicha Programs”. De halachot
werden door Rabbi Ostroff aan haGaon haRav Mosjé Sternbuch sjlita voorgelegd.
Jaargang II, nr. 18
Ik word verondersteld om mengsels met de hand
te scheiden. Betekent dit, dat ik daarbij geen
vork mag gebruiken?
In het vorige nummer hebben wij opgemerkt, dat als
men op Sjabbat voedselsoorten van elkaar wil scheiden
of afval1 van voedsel, dat men dan aan drie voorschriften moet voldoen: 1. Men moet met de hand scheiden;
2. men moet het vlak voor het eten scheiden en 3. men
scheidt wat men nodig heeft af van wat men niet nodig
heeft. De vereiste dat men met de hand scheidt, is om
te verzekeren dat de afscheiding derech achila [op de
manier waarop men eet] genoemd kan worden en niet
derech berera [de (gewone) manier van afscheiden].
Daar de optimale manier om voedsel te scheiden, met
een klie is, is het scheiden met de handen de manier
om dat tegen te gaan, want men eet met zijn handen.
De Misjna Beroera [319:55,62] zegt dat een lepel een
klie is en die mag niet gebruikt worden om te scheiden,
maar ergens anders [319:66] schrijft hij dat men een
lepel wel mag gebruiken.
De oplossing is, dat als het gebruik van een lepel de
scheiding verbetert, hij een klie genoemd wordt, maar
wanneer het de scheiding niet verbetert, wordt hij beschouwd als een verlengstuk van de hand en dan is het
toegestaan. Bijvoorbeeeld, de Misjna Beroera zegt dat
het verboden is om de room die boven op de melk
drijft, met een lepel eraf te halen. Het is duidelijk dat
het gebruik van een lepel het afromen vergemakkelijkt,
dus in dat geval is de lepel een klie en het gebruikt ervan is verboden. Maar als men iets dat vast is uit een
vloeistof wil verwijderen, maakt het geen verschil of
men het verwijdert met de hand of met een vork2.
Een groot stuk kip in de soep wordt geen ‘mengsel’
genoemd, omdat alles duidelijk te onderscheiden is en
niet ‘vermengd’ is met het andere. Dus de kip mag er
voor later worden uitgehaald. Maar als er ook groente
in de soep zit, is de kip ‘vermengd’ met de groente en
de wetten voor borer zijn van toepassing.
Men mag niettemin een vork of een lepel gebruiken
om de kip van de groente te scheiden, want de lepel
verbetert de scheiding niet.
Daarom zeggen we dat een klie gedefiniëerd wordt als
een instrument, dat dingen op een betere manier van
elkaar scheidt dan de hand.
Welke keliem zijn verboden?
Een vergiet, een zeef, een appelboor, een olijfpitter3
zijn allen verboden voor gebruik op Sjabbat.
Het woord ‘psolet’ hebben we hier vertaald met ‘afval’.
Rav Steinbuch wijst erop, dat sommige poskiem het hier niet
mee eens zijn. Rav Sjlomo Zalman Auerbach zegt ook dat wanneer men de room afschept en onmiddellijk opeet, het is toegestaan. Zie Sj.Sj.K. 3, voetnoot 130. Rav Sternbuch concludeert
dat men zijn rav moet raadplegen wat men moet doen in een
bepaalt geval.
3 Ook al wordt een deel van de olijf met de pit en een deel van
de appel met het klokhuis verwijderd, het is niettemin een klie
speciaal voor het doel om psolet te wijderen en mag daarom niet
op Sjabbat gebruikt worden.
1
2
Mijn theepot heeft een zeef in de tuit ingebouwd;
mag ik die theepot op Sjabbat gebruiken?
Wij moeten eerst uitleggen dat als de thee helder is en
de theebladeren op de bodem van de theepot liggen,
dan mag men rustig de thee uitschenken, want dan
scheidt men niets van elkaar af. Wanneer de theebladeren door de thee drijven of wanneer de thee bijna
klaar is met trekken, dan laat het zeefje de thee door
maar niet de bladeren.
In eerste instante zijn wij geneigd om te zeggen dat het
gebruik van deze theepot verboden is op Sjabbat, want
het is een speciaal klie om te zeven. Maar er is een
se’ief in de Sjoelchan Aroech4 dat zegt dat men geen
stro en splinters in een klie mag wringen, dat gebruikt
wordt om de wijn uit een vat te verwijderen, omdat het
een perfecte klie is.
Echter, de Chazon Iesj5 zegt dat men de theepot mag
gebruiken want het is niet vergelijkbaar met een zeef,
maar het is te vergelijken met het gebruik van de hand,
hetgeen is toegestaan om het voedsel van het afval te
scheiden vlak voor de consumptie.
Rav Sjlomo Zalman Auerbach zegt ook6 dat het gebruik is toegestaan en hij legt uit dat idealiter de melacha van borer bedoeld is voor later – voor opslag,
maar een klie, dat hoofdzakelijk gebruikt wordt voor
het scheiden van voedsel vlak voor de maaltijd, ontkracht het doel van borer en wordt ook wel derech
achiela genoemd, net zoals men iets met de hand van
elkaar scheidt, en het is toegestaan. Hij staat bovendien
ook toe om rijst in een zoutstrooier te doen. Normaliter
zouden wij zeggen dat hiermee het zout van de rijst
gescheiden wordt met een klie, maar omdat het een
klie is dat scheidt onmiddellijk voor gebruik, is het
toegestaan.
Is het toegestaan om de deksel van een pan te
gebruiken om het water af te gieten?
Een handige en eenvoudige methode om de groente
van de soep te scheiden, is om de deksel van een pan
op een kier te openen en de soep door de opening uit te
gieten. Rav Moshe Feinstein7 zegt dat men dit moet
vermijden, want dat is hetzelfde als scheiden met een
klie. Echter, Rav Sjlomo Zalman zegt8 dat het niets
anders is dan het gebruik van een klie dat voornamelijk
gebruikt wordt om dingen van elkaar te scheiden vlak
voor de maaltijd. Aanvankelijk heeft hij weliswaar
gemeend dat het gebruik van een vork vlak tegen de
pan aan om iets te scheiden, hetzelfde is als eeen klie
[Sj.Sj.K. 3, n. 159], maar daar is hij later op teruggekomen.
4
Siman 319:13.
Siman 53 Min haämoer.
6 Sj.Sj.K. 3, n. 125.
7 Igrot Moshe, O.Ch. IV, Borer a en b.
8 Tikoeniem wemiloeÏem, ha’ara 159.
5