familie- ervaringsdeskundigen

PRAKTIJKVOORBEELD GGZ BREBURG
FAMILIEERVARINGSDESKUNDIGEN
Wanneer iemand in je familie kampt met psychische problemen, heeft dat niet alleen een
grote impact op de cliënt zelf, maar ook op de rest van de familie. Sinds kort kunnen
familieleden en naasten voor (individuele) ondersteuning aankloppen bij een familieervaringsdeskundige. Een familie-ervaringsdeskundige heeft zelf ervaringen opgedaan met
een familielid met psychische problemen. Deze ervaringsdeskundigheid zet hij/zij in om
anderen te helpen. Een Familie-ervaringsdeskundige biedt familieleden/naasten een
luisterend oor, en probeert ze waar nodig te ondersteunen. Daarnaast kan hij/zij de
contacten tussen cliënt, familie en zorgverleners (de ‘triade’) versterken. Zo ontstaat er
meer begrip voor elkaars denkwijze. Afgelopen half jaar heeft GGz Breburg 3 pilots
gehouden met familie-ervaringsdeskundigen (in een FACT-team, een VIP-team en op een
HIC ). Deze pilots zijn in juli afgerond. Inmiddels is er een pool van tien familieervaringsdeskundigen aanwezig. De ervaringen willen zij graag met u delen.
Werkwijze
De pilots zijn onderdeel van het programma In-Voor-Mantelzorg en geïnspireerd op de zorg in
Nieuw Zeeland. Hier bestaat hulpverlening voor bijna 60% uit ervaringsdeskundigen en informele
zorgverlening. Ellen Blok verteld over haar start als familie-ervaringsdeskundige: "Als
ervaringsdeskundige sluit je aan bij een team van professionals. Ik sloot aan bij het FACT-team.
Mijn verwachting was dat het professionele team mij in contact zou brengen met familie en
naasten. Dit bleek in de realiteit niet zo te zijn. De familie was nog geen vast onderdeel in de
behandeling en ook niet altijd in beeld. Daarom moest ik zelf familieleden benaderen en hen actief
zoeken. Bij de besprekingen van het professionele team vraag ik nu of er informatie is over de
familie." Dan worden contactgegevens achterhaald en een telefonisch gesprek gevoerd.
De mogelijkheid om in gesprek te raken met een familie-ervaringsdeskundige is een nieuw
aanbod. "Mensen zijn niet gewend om ineens benaderd te worden. Dit levert wisselende reacties
op. Soms zijn familieleden erg bereid te praten, soms niet. Ook is het wennen dat het niet om de
cliënt zelf gaat, maar dat zij zelf als familielid/ naaste centraal staan.” Sommige familieleden of
naasten geven aan dat zij de ervaringen al verwerkt hebben, anderen zijn wat terughoudend en
willen eerst meer informatie, maar ook wantrouwen is in een aantal gevallen merkbaar. "Door te
vertellen waarom ik bel kan ik soms al in gesprek raken. Soms is daar meer voor nodig. Dan kan
PRAKTIJKVOORBEELD GGZ BREBURG
ik mijn eigen verhaal delen, of eerst naar algemene zaken vragen (wat doe je voor werk?). Op
deze manier kan ik een connectie maken en mensen wat meer op hun gemak stellen". In
ongeveer 50% van de gevallen krijgt Ellen een positieve reactie en zijn familieleden/naasten erg te
spreken over de mogelijkheid met haar in gesprek te gaan.
Cursus ‘werken met eigen ervaring’
De familie-ervaringsdeskundigen bij GGz Breburg hebben allen de cursus 'werken met eigen
ervaring voor naastbetrokkenen’ gevolgd. De cursus is bedoeld voor mensen die werkzaam
(willen) zijn als ervaringsdeskundige voor familie en/of naastbetrokkenen. In de cursus leren
deelnemers om hun eigen ervaringen te gebruiken ter ondersteuning van anderen. Dit kan onder
meer door individuele begeleiding (bijvoorbeeld als teamlid bij de GGz of RIBW), begeleiding van
lotgenotencontact, het actief zijn bij een familieorganisatie of het lidmaatschap van de
familieraad. De cursus is gebaseerd op de training 'werken met ervaring' voor cliënten. Deze
training heeft in het hele land al vaak plaatsgevonden en zijn waarde bewezen. Deze training is
op sommige onderdelen letterlijk toepasbaar voor familie-ervaringsdeskundigen.
Een voorwaarde om deze cursus goed te kunnen volgen, is dat men voldoende afstand kunnen
nemen van de eigen ervaringen. Verder moeten alle lessen gevolgd worden. De cursus bestaat
uit 12 dagdelen en wordt gegeven door een cliënt- en familie ervaringsdeskundige. Vooraf vindt
een intakegesprek plaats met de twee cursusleiders. Buiten de cursusmap van 25 euro zijn aan
de cursus geen kosten verbonden voor deelnemers. Een cursus wordt gevolgd door 10
deelnemers. Uit elke cursus komen ongeveer 8 ervaringsdeskundigen die zich actief willen
inzetten voor anderen. (allen familie ervaringsdeskundigen). De cursus bestaat uit 3 onderdelen:
-
Verhaal delen en verhaal vertellen;
-
Vaardigheden leren, waaronder gespreksvaardigheden;
-
Kijk naar de toekomst: hoe wil jij je ervaringsdeskundigheid inzetten.
Na deze cursus kan de ervaringsdeskundige in principe aan de slag.
Tijdens de pilots heeft GGz Breburg de familie-ervaringsdeskundigen ondersteuning geboden
door middel van intervisie. Eens in de 2 maanden was er een bijeenkomst waar familieervaringsdeskundigen steun konden vinden, verhalen konden delen en met elkaar konden
sparren. "Het kan soms best heftig zijn en je moet het wel los kunnen laten wat je allemaal hoort."
Vertelt Ellen. De training is erg populair en niet specifiek voor familie van cliënten van GGz
Breburg. "Er kwam zelfs een keer een mevrouw vanuit Brugge om deel te nemen".
Eerste ervaringen
In de pilot heeft de ervaringsdeskundige 1 werkdag per week. Op deze dag kan hij/zij 1 tot 2
PRAKTIJKVOORBEELD GGZ BREBURG
gesprekken voeren. Tot nu toe heeft Ellen Blok haar 'klanten' in een half jaar 2 tot 3 keer
gesproken. "Je merkt dat je dan een betere band krijgt naarmate je iemand vaker spreekt. Dit vind
ik erg mooi." De regie ligt bij het familielid: als hij nog een gesprek wil, dan mag dat. Hij/zij mag
ook altijd bellen. Omdat de pilots geëindigd zijn is er geen opvolging vanuit GGz Breburg. "Als ik
dit vanuit mezelf had gedaan, had ik mensen nog wel een keer na-gebeld hoe het nu gaat. Ik hoop
daarom dat de pilot gecontinueerd wordt, zodat ik met mijn klanten in contact kan blijven. Nu ligt
de regie bij de klanten zelf."
Naast het feit dat de familie ervaringsdeskundige individuele steun geeft aan familieleden en een
luisterend oor biedt, ziet GGz Breburg ook andere manieren waarop zij familieervaringsdeskundigen in kunnen zetten:
-
Participeren in training psycho-educatie;
-
Het professionele team beïnvloeden om meer triadisch te werken (cliënt, familie/ naasten en
professional);
-
Het beïnvloeden beleid. Ervaringsdeskundigen kunnen goed denken vanuit het perspectief van
de familie, ze kunnen zorgteams adviseren en meedenken over beleid.
Uitdagingen
Er zijn een aantal uitdagingen in het werken met familie-ervaringsdeskundigen:
-
De pilots duurden een half jaar. Een beperkte tijd om de werkwijze goed operationeel te
maken en veel te bereiken;
-
De familie-ervaringsdeskundige moet op het juiste moment in het gesprek inspringen:
sommige mensen zijn wel blij dat dit aanbod er nu is, maar hebben zelf hun ervaringen al
verwerkt waardoor de ervaringsdeskundige voor hen niet meer van meerwaarde is.
-
In de toekomst wil GGz Breburg bekijken of het mogelijk is de familie-ervaringsdeskundige
tegen betaling te laten werken. Als ervaringsdeskundigen wil je, naarmate je er meer tijd in
stopt, wel een compensatie in de vorm van loon bijvoorbeeld. Financiering hiervoor
verkrijgen is nog lastig vanuit de verschillende regelgeving en systemen. Daarnaast
moeten er ook organisatorisch zaken geregeld worden zoals het opstellen van
opleidingseisen, inschaling van de ervaringsdeskundigen etc.
-
De positionering van de familie-ervaringsdeskundige is nog een vraagstuk. Aansluiting bij
het team / de organisatie heeft meerdere voordelen: je kunt ook het team beïnvloeden
(meer over familie nadenken en betrekken). Maar ook meedenken over beleid en andere
relevante zaken. Je kunt er ook voor kiezen om de familie-ervaringsdeskundige
onafhankelijker van een team te positioneren. Hier worden landelijk verschillende keuzes
in gemaakt.
PRAKTIJKVOORBEELD GGZ BREBURG
Effecten en resultaten
Gedurende de pilot zijn de volgende effecten en resultaten zichtbaar geworden:
-
De erkenning en herkenning van situaties maakt het verschil tussen de formele en
informele hulpverlener. Mensen vinden het prettig om hun verhaal te kunnen doen bij
mensen die vergelijkbare ervaringen hebben. Ook de ervaringsdeskundigen zelf leren
hiervan.
-
Meer belang en besef rol van de familie, ook bij professionele hulpverleners.
In november hoopt GGz Breburg de eerste betaalde familie ervaringsdeskundigen aan te nemen.
De financiën hiervoor komen vanuit gelden voor Beschermd Wonen. Tevens hoopt GGz Breburg
het aanbod van familie ervaringsdeskundigen in de toekomst te kunnen bestendigen en uit te
breiden.
Meer informatie
Voor meer informatie over dit voorbeeld kunt u informatie opvragen bij:
Marij de Roos, senior beleidsmedewerker GGz Breburg: [email protected]
Niek van Haasteren, familie-ervaringsdeskundige GGz Breburg: [email protected]
PRAKTIJKVOORBEELD GGZ BREBURG