Rome en de crisis van de tweede eeuw v. Chr.

Rome en de crisis van de
tweede eeuw vC
Margit Pothoven
Romeinse tijd
• Koningstijd: tot 509 v. Chr.
• Republiek: 509 – 27 v. Chr.
–
–
–
–
–
Expansie in Italië en daarbuiten
Standenstrijd
Punische Oorlogen
Bondgenotenoorlog
Burgeroorlogen
• Keizertijd: 27 v. Chr – 476 n. Chr. [Westen]
A-vragen
• A1 + A4: Ontwikkeling Rome +
Nobiles/senatoren/Equites
• A2: Punische Oorlogen
• A3: Gevolgen Romeinse expansie
• A5: Gracchus
• A6 + A7: + Optimates/Populares +
Bondgenotenoorlog
Ontstaan van Rome (A1)
Vraag A1
Wanneer: volgens de legende in 753 v. C. maar
logischerwijze in 600 v. C.
Hoe: Rome kreeg een marktplein, continue
bebouwing, stenen tempels. De stad lag op een
goed punt vanwege vruchtbare grond, het was
een relatief dichtbevolkte landstreek en op een
kruispunt van een belangrijke landweg tussen
Etrurië en de Griekse en Etrurische
nederzettingen in Campanië.
Onder invloed van Etrusken en Grieken.
Etrusken: stedenbouw
Grieken: politieke invloed; aristocraten aan de
macht, armere onderlaag weinig in te brengen
Vraag A4
Nobiles, senatoren en equites (A4)
Nobiles
Senatoren
Equites
Vraag A4
Nobiles; kern bestuurlijke macht, groep van rijke
plebejische families & belangrijkste patricische
geslachten. Uit deze groep werden de consuls
praetoren gekozen.
Senatoren; bestuurlijke actieve deel van de
equites.
Equites; de ridders, de hoogste vermogensklasse
in Rome.
Punische Oorlogen (A2)
Punische oorlogen
• Eerste Punische Oorlog (264-241)
• Tweede Punische Oorlog (218-201)
• Derde Punische Oorlog (149-146)
Eerste Punische Oorlog (264241)
• Rome en Carthago schieten Messina te
hulp.
• Langdurige, intensieve oorlog.
• Rome besluit een vloot te bouwen en
verslaat de Carthagers op zee.
• 241: Romeinse overwinning. Sicilië eerste
provincie.
Tweede Punische Oorlog (218201)
• Intensiefste oorlog uit de Romeinse
geschiedenis
• Carthaagse veldheer Hannibal ondernam
een spectaculaire veldtocht naar Italië
• Slag bij Cannea in 216
• Rome wint uiteindelijk in 201
Derde Punische Oorlog (149–
146)
• Carthago in conflict met Numidië
(bondgenoot van Rome)
• Carthago verwoest door Romeinen
• Carthaagse gebied werd de Romeinse
provincie Africa
Gevolgen van Romeinse
expansie
Korte termijn(twee à drie
generaties)
Lange termijn
Korte termijn
• Stroom van geld  voedt
machtsuitbreiding Rome
• Goederen(graan)  de stedelijke
bevolking kan groeien
• Grondgebied
• Slaven naar Italië
• Vermogensbelasting voor Romeinse
burgers afgeschaft
Lange termijn
• Boeren worden landloos door grootgrondbezitters.
Ze nemen dienst in het leger, daardoor kunnen de
Romeinen met een groot leger expanderen.
• Boeren trekken naar stad of emigreren naar
nieuwe provincies. Gevolg is romanisering in deze
gebieden.
• Ontstaan villae.
• Door uitbreiding stadsbevolking komen er
specialisten, die gevarieerde producten
produceren.
• Door toename aantal slaven: slavenopstanden en
piraterij.
• Sociale patroon wordt ingewikkelder, er ontstaat
een middenklasse(kooplieden).
Gebroeders Gracchus (A5)
Politieke problemen
•
•
•
•
•
Italische volken ontevreden
Romeinse equites wilden meer inspraak
Boeren wilden herverdeling van het land
Geen rekruten voor het leger
Werkloosheid onder proletariërs
Tiberius Sempronius
•
•
•
•
•
Stelde herverdeling land voor
Rekrutenprobleem opgelost
Onvrede onder senatoren
Plan toch doorgevoerd
Tiberius vermoord
Gaius Gracchus
• Zette de plannen voort
• Wilde Italiers burgerrecht geven, niet
gelukt
• Macht van de nobiles breken
• Graansubsidie
• vermoord
Gevolgen
• Ondermijnde de homogeniteit van de elite
• Scheiding tussen senatoren en equites
A6 + A7: Optimates/Populares
+ Bondgenotenoorlog
Vraag A6
• Optimates ‘de besten’:
– Alles bij het oude houden
– Meerderheid in de senaat
• Populares:
– Zagen het nut van hervorming in
– Werken vaak via volksvergadering
• Overeenkomst: beide gericht op
machtsbehoud
Vraag A7
• Centrale kwestie Bondgenotenoorlog:
– Italische kwestie: scheve verdeling van welvaart
en rechten
– Hervormingen bleven uit en vreedzame
regelingen mislukten
– Oprichting federatieve staat
• Uitkomst:
– Overwinning Rome
– Burgerrecht voor Italische bondgenoten
– Mogelijkheid tot dienen Romeinse legioenen en
opname Romeinse ridderstand (rijke Italiërs)
Samenvatting
• http://www.youtube.com/watch?v=lAqU0Zr
VUTI
De Volksvergaderingen
• Groep 1: Comitia Curiata
• Groep 2: Comitia Centuriata
• Groep 3: Concilium Plebis
• Groep 4: Comitia Tributa
Cursus Honorum
• Quaestor. Toezicht op de schatkist en overige
financiele aangelegenheden
• Aedile. Onderhoud publieke gebouwen en
organisatie van festivals
• Volkstribuun. Veto-recht, voorzitterschap van het
concilium plebis.
• Praetor. Rechtspraak, vice-consuls
• Consul. Hoogste magistraat; bevelvoering legers,
handhaving openbare orde, algemeen bestuur
Volksvergaderingen
Voorgezeten door:
Comitia curiata
Comitia
centuriata
Concilium plebis
Alleen plebejers
Comitia tributa
Patriciërs +
plebejers
Verkiezing van
ambten:
• Koning
• Consul of Praetor
• Pontifex Maximus
Taken vanaf 287 v. Chr.:
Plaats van
samenkomst:
Puur ceremonieel
Comitium (op het
Capitool)
• Consul
• Praetor
• Consules
• Praetores
• Censores
• Verkiezen hoge
magistraten
• Oorlogsverklaring
• Bekrachtiging van
vredesverdragen
Meestal Campus
Martius, in elk
geval buiten het
pomerium
• Tribunus plebis
(10x)
• Aedilis plebis
• Tribuni plebis
• Aediles plebis
• Speciale
commissarissen
• Aanvankelijk: opkomen
voor belangen van het
plebs t.o. patriciërs
•Verkiezing van tribuni
plebis en aediles plebis
• Na 287: alle overige
zaken
• Campus Martius
• Forum
• Area Capitolina
• Circus Flaminius
• Consul
• Praetor
• Aedilis curulis
• Aediles curules
• Quaestores
• Lagere ambten
• Speciale
commissarissen
• Hof van hoger beroep in
rechtspraak (tot 287
comitia centuriata)
• Verkiezing lagere
magistraten
• Campus Martius
• Forum
• Area Capitolina
• Circus Flaminius
Volksvergaderingen: indeling
• Comitia curiata: bestaande uit 30 curiae 
bundeling gentes, familiae
• Comitia centuriata: bevolking ingedeeld in
vijf vermogensklassen  basis voor leger
en volksvergadering
• Concilium plebis en comitia tributa:
ingedeeld naar woondistrict, tribus 
armere burgers hadden hier een grotere
stem in
Volksvergaderingen
• Comitia curiata  voorgezeten door de
koning/consul/praetor/pontifex maximus. 30 curiae (bundeling
gentes, familia)
Servius Tullius (578-535), verdeelt de burgers in vijf vermogensklassen/
Censusklassen. Basis voor leger & nieuwe volksvergadering : Comitia
centuriata. 1& 2 samen meerderheid aan stemmen!
1) Aristocraten;
2) Rijkste burgers, patriciërs en plebejers (Equites);
3) Gezeten boerenstand, als zwaargewapende infanterie;
4) Kleine boeren/ambachtslieden, als lichtgewapenden;
5) Bezitloze burgers, proletarii, buiten het leger.
Staatsinrichting
Consul 1
(imperium)
Ondersteunen
2 Quaestores
Kiest
Kiest
veto
Consul 2
(imperium)
Pontifex
Maximus
Rex Sacrorum
Advies
Senaat
Kiest
Kiest
Comitia Centuriata
Kiest
Kiest
Staatsinstellingen na 287 (Lex Hortensia)
Aanvullen
Advies
2 Consuls
(imperium)
Senaat
Vervanging
Praetoren
(imperium)
Quaestoren
Kiezen
4 Aedielen
Kiezen
Kiezen
2 Censoren
Comitia Centuriata
Concilium Plebis
Comitia tributa
10
Volkstribune
n