Jongeren met schizofrenie

Jongeren met schizofrenie
Hoe staan jongeren met schizofrenie in de maatschappij?
Naam:
Klas:
Begeleider:
Inleverdatum:
Emile van Reysen en Bo van de Ree
5A
Yvette Duppen
05-01-2016
Inhoudsopgave
Inleiding
3
Hypothese
4
1.
Wat is schizofrenie?
5
2.
Wat zijn de symptomen van schizofrenie?
6
3.
Wat is de geschiedenis van schizofrenie?
8
4.
Wat zijn de oorzaken en de gevolgen van schizofrenie?
9
5.
Hoe wordt schizofrenie behandeld?
11
6.
Hoe gaan opleidingen/gezondheidszorg om met schizofrenen jongeren?
14
Conclusie
16
Nawoord
18
Bibliografie
19
Bijlage 1
21
Bijlage 2
23
Logboek
25
2
Inleiding
Wij hebben het onderwerp schizofrenie gekozen omdat ons dit een erg interessant onderwerp lijkt.
Bo heeft het profiel Economie & Maatschappij en wil volgend jaar op het HBO toegepaste
psychologie gaan studeren, daarom past dit onderwerp erg goed bij Bo. Emile heeft het pakket
Cultuur & Maatschappij en wil volgend jaar naar het TMO (Fashion Business School), hij vindt
schizofrenie erg interessant omdat zijn vader veel in deze branche werkt en er dus veel over hoort
thuis. In ons profielwerkstuk willen wij te weten komen hoe jongeren (in de leeftijd 15 tot 25) met
schizofrenie in de maatschappij staan. Deze hoofdvraag gaan wij beantwoorden door middel van de
volgende deelvragen:
1. Wat is schizofrenie?
2. Wat zijn de symptomen van schizofrenie?
3. Wat is de geschiedenis van schizofrenie?
4. Wat zijn de oorzaken en gevolgen van schizofrenie?
5. Hoe wordt schizofrenie behandeld?
6. Hoe gaan opleidingen/gezondheidszorg om met schizofrene jongeren?
Hierna volgt onze conclusie waarin wij antwoord zullen geven op onze hoofdvraag: Hoe staan
jongeren met schizofrenie in de maatschappij?
3
Hypothese
Ons voorlopige antwoord op de hoofdvraag: 'Hoe staan jongeren met schizofrenie in de
maatschappij' is als volgt: Wij denken dat er een taboe rust op jongeren, maar ook mensen in het
algemeen, met schizofrenie. Wij zijn van mening dat het begrip 'schizofrenie' vaak verkeerd wordt
begrepen en geïnterpreteerd, voordat wij begonnen aan dit profielwerkstuk konden wij ons eigenlijk
niks voorstellen bij schizofrenie en wisten niet goed wat het daadwerkelijk inhield. Veel mensen
denken dat schizofrenie een gespleten persoonlijkheid is, dit is echter niet zo. Schizofrenie gaat
gepaard met waanideeën, hallucinaties, angsten en depressies. Het heeft niks te maken met
meerdere persoonlijkheden. Het is wel zo dat mensen met schizofrenie stemmen in hun hoofd
kunnen horen. Het leven van een jongere met schizofrenie zal hoe dan ook anders en lastiger
verlopen dat het leven van een ‘normale’ jongere. Studeren en werken is lastiger voor hen, maar ook
jongeren met schizofrenie hebben recht op een plek in de maatschappij.
Het beeld dat wij tot nu toe hebben over schizofrenie is groten deels te danken aan de vader van
Emile, hij werkt in farmaceutische industrie en is gespecialiseerd in antipsychotica, wat dit inhoudt
zullen wij in het werkstuk verder uitleggen. Verder baseren wij onze hypothese op de informatie en
bronnen die wij voorafgaand aan dit werkstuk hebben gelezen en natuurlijk op ons algehele beeld
van schizofrenie.
4
1. Wat is schizofrenie?
Schizofrenie is een ernstige psychiatrische ziekte die ongeveer één op de honderd mensen treft. Deze
aandoening wordt vermoedelijk veroorzaakt door een combinatie van erfelijke factoren en
omgevingsfactoren. De aandoening komt voor in de hele wereld, in alle lagen van de bevolking, maar
schizofrenie komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Meestal openbaart schizofrenie zich voor
het eerst in de leeftijd van zestien tot vijfendertig jaar. Een persoon met schizofrenie heeft een
verstoring van het denken en het voelen (Labruyère, 2010). Schizofrenie kenmerkt zich in bijna alle
gevallen door het optreden van psychoses. Dit zijn perioden waarin het contact met de realiteit
ernstig is verstoord. Iemand die aan schizofrenie lijdt denkt dingen te zien en te horen die niet
bestaan en heeft last van waanideeën: de desbetreffende persoon is er bijvoorbeeld van overtuigd
dat zijn of haar gedachten worden gecontroleerd en geregistreerd. Dit uit zich meestal in vreemd
gedrag. De ziekte verstoort sociale contacten en dagelijkse activiteiten zoals werken of school, of
zorgt ervoor dat dit helemaal niet meer uit valt te voeren. (Leonie, 2005)
Niet iedereen die een psychose doormaakt, heeft schizofrenie. We spreken pas van schizofrenie als
de psychoses lange tijd duren of vaker optreden en iemand in de tussenliggende tijd niet goed
functioneert. Een psychose is dan ook niet hetzelfde als schizofrenie. Een psychose komt namelijk
ook voor bij andere psychische stoornissen. (Ypsilon) Psychose komt van het Griekse woord ‘psyché’,
wat staat voor geest en het algemene innerlijke leven van de mens. Het achtervoegsel ‘-ose’
betekent dat er sprake is van een verstoring of aandoening. Mensen met schizofrenie maken
daarentegen vaak een verwarde indruk. Ze zijn bijvoorbeeld angstig, horen stemmen of hebben last
van hallucinaties.
Het handboek van de psychiatrie, de DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders),
onderscheidde schizofrenie tot 2013 in vier type: het paranoïde, gedesorganiseerde, katatone, en
chronische type. In de nieuwste versie van het DSM, zijn deze vier types vervallen. Maar over de
geschiedenis van schizofrenie en de ontwikkelingen hiervan vertellen wij in een ander deel van ons
profielwerkstuk meer. (Wikipedia, 2015)
Een groot misverstand over schizofrenie is dat veel mensen denken dat schizofrenie een gespleten
persoonlijkheid is. Mensen met schizofrenie hebben geen meerdere persoonlijkheden. Het woord
schizofrenie komt uit het Grieks en betekent 'gespleten geest'. Hierdoor verwarren mensen het
weleens met een meervoudige persoonlijkheidsstoornis (MPS).
5
2. Wat zijn de symptomen van schizofrenie?
Bij schizofrenie is er sprake van positieve en negatieve symptomen. De term ‘positieve symptomen’
is een verwarrende term. Het woord “positief” geeft bij veel mensen de indruk dat het gaat om
symptomen die goed zijn en positief beleefd worden. Dit is niet het geval.
Positieve symptomen
Positieve symptomen zijn symptomen die bij mensen zonder schizofrenie of psychosen niet
voorkomen. Het gaat hierbij om: hallucinaties, wanen en verwardheid. De gevoelens van iemand in
een psychose lijken niet te kloppen met hetgeen dat er om hen heen gebeurt. Schizofrenen leven in
een eigen werkelijkheid en kunnen prikkels van buitenaf niet scheiden. Hierdoor ontstaat er een
overdosis aan prikkels en raken de hersenen overbelast. (Alles over schizofrenie, 2015)
Hieronder zijn de verschillende vormen van positieve symptomen op een rijtje gezet:
Wanen:
Sommige patiënten denken dat ze worden achtervolgd, vergiftigd of dat zij een heel andere persoon
zijn. Het eerste is bekend als een paranoïde waan: in volle overtuiging ben je van mening dat je
wordt achtervolgd. Als tweede is er de identiteitswaan: hierbij denk je dat je een heel ander persoon
bent dan dat je werkelijk bent. Een derde bekende waan is de betrekkingswaan: iemand denkt dat
gebeurtenissen of berichten, bijvoorbeeld in de media, speciaal voor hem of haar bedoeld zijn.
Hallucinaties:
Een hallucinatie is een beleving die niet overeenkomt met wat er in werkelijkheid gebeurt. Anders
gezegd: een hallucinatie is een waarneming waarbij de prikkel uit de buitenwereld ontbreekt. Er
kunnen dingen gehoord, gezien, gevoeld, geproefd of geroken worden die niet in de buitenwereld
voorkomen.
Verwardheid:
Iemand met schizofrenie heeft meestal zijn gedachten niet op een rijtje. Dit kan zich uiten in
vreemde gezichtsuitdrukkingen of lichaamsbewegingen. In een gesprek kan iemand steeds van
onderwerp wisselen of niet duidelijk over komen.
(Schizofrenie: symptomen en behandeling, 2012)
Negatieve symptomen
Bij negatieve symptomen ontbreekt er iets wat er voorheen wel aanwezig was. Het gedrag wat als
normaal ervaren wordt en je eigenlijk zou verwachten, is er niet. Het gaat hier bijvoorbeeld om het
verminderen van gevoelens, het ontbreken van energie, weinig initiatief, het terugtrekken uit sociale
contacten en vermindering van het concentratievermogen. Door het weinige initiatief komt een
persoon maar niet in beweging. Door de verminderde emoties kan het leven als vervelend worden
ervaren en verlopen sociale contacten moeizamer. (Symptomen van schizofrenie, 2015)
Hieronder zijn de twee verschillende vormen van negatieve symptomen op een rijtje gezet:
Cognitieve symptomen:
Cognitieve symptomen hebben te maken met het concentratievermogen en het geheugen. Mensen
met schizofrenie kunnen moeite hebben met denken en het scheiden van hoofd en bijzaken. Het is
vaak lastig om te plannen en het uitvoeren van taken. Het ontbreekt hen aan het bewaken van
overzicht over hun leven en dagelijkse bezigheden. De koppeling van nieuwe informatie aan eerdere
ervaring is niet optimaal. Hierdoor worden situaties niet herkend en vertraagd dit het leerproces. Al
deze symptomen kunnen leiden tot onzekerheid en sociaal ongemak.
Depersonalisatieverschijnselen:
Dit is een term uit de psychiatrie die zou kunnen worden vertaald als zelfvervreemding. Het is het
gevoel buiten de werkelijkheid te staan. Voor iemand die aan depersonalisatie lijdt, lijkt het of hij een
andere rol in de wereld speelt, dit is te vergelijken met een droom. Een patiënt ervaart een scheiding
tussen zichzelf en de wereld, zijn identiteit of lichamelijkheid. Mensen die dit hebben meegemaakt,
beschrijven het leven vaak alsof het een film is. (Symptomen van schizofrenie, 2015)
6
In een interview met Willem Pleyte, psychiater bij Overbeek in Velp vroegen wij hem hoe de
diagnose schizofrenie gesteld wordt en welke kenmerken een persoon met schizofrenie zou kunnen
vertonen. Het antwoord hierop is als volgt: “Puur op klinische blik. Psychiatrische onderzoek vindt
altijd plaats door observatie en het goed uithoren van patiënten. Het verhaal is erg belangrijk, het
verhaal van mensen in de omgeving is essentieel. Er zijn vragenlijsten en standaard interviews
waaruit kenmerken van schizofrenie naar voor kunnen komen. Maar vaak is dit niet het middel
waarmee je de diagnose kan stellen. Het is vaak te herkennen aan de verschillende symptomen die
bij schizofrenie horen.” (Pleyte, 2015)
Vroege voortekenen
In de meeste gevallen is er achteraf gezien sprake geweest van voortekenen voordat de eerste
psychose optrad. De voortekenen kunnen soms al langere tijd voorkomen. Soms is er echter geen
fase met voortekenen en ontstaat de eerste psychose plotseling. De voortekenen kunnen ook te
maken hebben met andere problemen en zijn geen zekere aanwijzing voor het ontstaan van
schizofrenie. (Ypsilon)
Voorbeelden van voortekenen zijn:
1. Opvallende sociale afzondering;
2. Vermindering van functioneren op school, werk of thuis;
3. Vreemd gedrag (verzamelwoede, hardop in zichzelf praten);
4. Tekortkomingen in de zelfverzorging;
5. Vervlakking de emoties;
6. Wijdlopige, inhoudsarme spraak, met andere woorden: heel langdradig van stof zonder
concrete inhoud.
7. Merkwaardige of bizarre denkbeelden: telepathie, zesde zintuig, betrekkingsideeën;
8. Ongewone ervaringen van zintuiglijke aard.
Wanneer jongeren op een of meerdere van deze voorbeelden in een tijd van enkele weken tot
enkele maanden geleidelijk, duidelijk veranderd gedrag vertonen, moet men alert zijn. Dat geldt al
helemaal wanneer er sprake is van kortdurende psychotische ervaringen. (Symptomen van
schizofrenie, 2015)
7
3. Wat is de geschiedenis van schizofrenie?
De geschiedenis van schizofrenie is lastig te achterhalen omdat mensen lang niet wisten wat
schizofrenie was en er veel onduidelijkheid heerste. Schizofrenie heeft een lange geschiedenis met
vele niet wetenschappelijk onderbouwde opvattingen.
Voor de 19e eeuw zijn zelden officiële meldingen van schizofrenie-achtige ziekte/aandoeningen
gerapporteerd, hoewel er wel veel gevallen waren van irrationeel, onbegrijpelijk of onacceptabel
gedrag in de geschiedenis. Een gedetailleerd verslag van een geval uit 1797 van James Tilly Matthews
en een beschrijving van Phillipe Pinel gepubliceerd in 1809 worden beschouwd als de eerste
‘voorbeelden’ van schizofrenie. Schizofrenie is voor het eerst in 1853 beschreven als een syndroom
dat alleen bij tieners en jongvolwassenen zou voorkomen door Bénédict Morel onder de naam
démence précoce (letterlijke vertaling is: vroege dementie). De term démence précoce werd in 1891
gebruik door Arnold Pick, een Duits psychiater en neuroloog, in een verslag over een patiënt met een
psychotische stoornis. In 1893 heeft Emil Kreapelin in de classificatie van psychiatrische stoornissen
een breed nieuw onderzoek geïntroduceerd tussen démence précoce en stemmingsstoornissen
(onder de naam manische depressie). Emil Kreapelin was van mening dat démence précoce alleen
een hersenaandoening was, en meer specifiek een vorm van dementie die zich onderscheidde van
andere vormen van dementie die op latere leeftijd zouden ontstaan. (Wikipedia, 2015)
De term schizofrenie is ontstaan toen Eugen Bleuler (een van de grondleggers van de psychiatrie)
deze term in 1908 heeft geïntroduceerd. Het woord stamt af van het Grieks en betekent gespleten
persoonlijkheid. Eugen Bleuler wilde de scheiding weergeven tussen de verschillende functies van
persoonlijkheid, denken, geheugen en waarneming. Eugen Bleuler omschreef de belangrijkste
symptomen als de 4A’s: vlak Affect (heftige gemoedsaandoening), Autisme (sterk op zichzelf gericht
zijn), Associatie van ideeën (koppeling tussen gedachten) en Ambivalentie (tegenstrijdigheid). Eugen
Bleuler besefte dat de aandoening geen vorm van dementie was omdat sommige van zijn patiënten
opknapten in plaats van achteruitgingen, zoals bij dementie wel het geval is. Daarom stelde Eugen
voor om de term schizofrenie te gebruiken. In de jaren 50 van de twintigste eeuw vond een revolutie
plaats wat betreft de behandeling dankzij de ontwikkeling en introductie van chloorpromazine (een
klassiek antipsychoticum). (Blom, 2007)
In het begin van de jaren 70 van de twintigste eeuw waren er veel verschillende meningen rond de
diagnostische criteria voor schizofrenie. Dit leidde uiteindelijk tot de ontwikkeling van bruikbare
criteria, die tegenwoordig nog steeds worden gehanteerd. Bij een groot diagnostisch onderzoek in
het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten in 1971 werd duidelijk dat in Amerika veel vaker de
diagnose schizofrenie werd gesteld dan in Europa (Blom, 2007). Dit had deels te maken met de
minder strikte criteria die in de VS gelden. In de VS werd namelijk gebruik gemaakt van een ander
handboek dan in Europa. In het verleden zaten er veel verschillen in de handboeken en kon er dus
onduidelijkheid ontstaan. Op dit moment bestaan er nog steeds twee handboeken maar is het
verschil hiertussen kleiner. (GGZ, 2012)
In het verleden dachten veel mensen dat schizofrenie de schuld van de ouders was. Door een slechte
opvoeding zou het kind niet goed meer functioneren en kenmerken van schizofrenie gaan vertonen.
Tegenwoordig is deze theorie allang achterhaald en denken weinig mensen nog dat schizofrenie ligt
aan de opvoeding van de ouders. Wel is de kans op schizofrenie groter wanneer er in het verleden
heftige gebeurtennissen hebben plaats gevonden. (Blom, 2007)
8
4. Wat zijn de oorzaken en de gevolgen van schizofrenie?
Er zijn vaak meerdere oorzaken voor schizofrenie. Schizofrenie ontstaat namelijk vaak door een
samenspel van biologische, psychische en sociale factoren. Het komt bijvoorbeeld vaker voor bij
mensen met een geremde persoonlijkheid en bij mensen die angstig, emotioneel of gevoelig zijn.
Ook hebben mensen die in de stad wonen meer kans op psychotische verschijnselen. Op zich hoeven
deze punten geen schizofrenie te veroorzaken, maar ze kunnen wel meespelen bij het ontstaan van
de stoornis. (Alles over schizofrenie, 2015)
Wetenschappers zijn er nog niet over uit wat de precieze oorzaak van schizofrenie is. Zowel erfelijke
aanleg als omgevingsfactoren spelen hierbij een rol. Of iemand met een aanleg de ziekte ook
daadwerkelijk ontwikkelt, hangt af van de vraag hoe de rest van zijn leven verloopt. Hoe meer
blootstelling aan stress, drugs en andere omgevingsfactoren, des te groter de kans dat de genetische
kwetsbaarheid voor schizofrenie zich daadwerkelijk zal uiten. (Schizofrenie , n.b.)
Biologische factoren
Bij biologische factoren gaat het om de erfelijkheid. Als iemand in de familie schizofrenie heeft, is de
kans groter dat een ander familielid het ook zal krijgen dan bij een persoon waarbij het niet in de
familie voorkomt. Het risico op schizofrenie is het hoogst op eeneiige tweelingbroer/zus. De kans dat
een van de tweeling schizofrenie heeft en de ander het ook zal krijgen is 40% tot 50% hoger.
(psychische stoornis schizofrenie, 2014)
Psychische factoren
Schizofrenie kan zich al ontwikkelen op jonge leeftijd. Het heeft vermoedelijk te maken met een
gestoorde ontwikkeling van het zenuwstelsel op jonge leeftijd. Complicaties bij de geboorte kunnen
ook een rol spelen bij schizofrenie, al is dit niet zeker. Denk aan een keizersnee, tangverlossing of een
laag geboortegewicht. Ingrijpende zaken kunnen schizofrenie uitlokken. Het gaat hier om
gebeurtenissen die aanpassing vragen, waartoe de tot schizofrenie geneigde persoon kennelijk niet
goed in staat is. Denk aan een scheiding, verlies van een dierbare of het krijgen van een kind.
(Oorzaken schizofrenie , 2014)
Sociale factoren
Het gebruik van verdovende middelen komt vaker voor bij mensen met schizofrenie. Overmatig
gebruik van drank, drugs en sigaretten wordt gebruikt om klachten te verminderen. Dit wordt
zelfmedicatie genoemd. Geregeld gebruik van hasj en wiet kan een psychose uitlokken en er zijn
aanwijzingen dat er ook een oorzakelijk verband is met drugs. Schizofreniepatiënten proberen op
allerlei manieren om te gaan met de vreemde verschijnselen van hun stoornis. De verdovende
middelen zijn geen hoofdoorzaak maar spelen een rol bij het eerder zichtbaar worden van
schizofrenie. (Problemen schizofrenie, 2015)
Schizofrenie kenmerkt zich door het optreden van psychoses. Dit zijn perioden waarin het contact
met de realiteit ernstig is verstoord. Iemand kan erg in de war en angstig zijn, last hebben van
hallucinaties en/of waandenkbeelden hebben. Een psychose kan enkele weken of maanden duren.
Sommige mensen zijn maar één keer psychotisch, anderen hebben er regelmatig of zelfs continu last
van. Psychotische verschijnselen kunnen lang doorwerken, al lijken ze meer naar de achtergrond
verdwenen. In zo’n periode nemen andere verschijnselen de overhand. Iemand met schizofrenie
heeft bijvoorbeeld wel contact met de realiteit, maar kan zich erg leeg, somber en moe voelen.
Voor iedereen kunnen de gevolgen anders zijn, maar vrijwel altijd zijn ze erg ingrijpend. Relaties,
dagelijkse bezigheden en werk/studie zijn minder vanzelfsprekend dan voorheen. Waar anderen
geleidelijk aanlopen tegen de grenzen van wat haalbaar is, worden mensen met schizofrenie in één
9
klap met hun beperkingen geconfronteerd. Dit kost tijd, vraagt om aanpassingsvermogen van de
persoon in kwestie en een omgeving die begrip moet tonen voor de problemen die erbij komen
kijken. Mensen met schizofrenie zijn vaak erg sociaal geïsoleerd. Personen wonen vaak zelfstandig of
bij familie. Een minderheid van de patiënten woont in een psychiatrisch ziekenhuis. Veel van de
mensen die schizofrenie hebben, kunnen nog wel normaal functioneren. Uit de grote wereldwijde
WHO-studie (World Health Organization) blijkt dat 60% van de patiënten na 15 jaar weer betaald
werk hebben of huishoudelijk werk doen. De mate waarin de patiënt beperkingen ervaart in het
dagelijks en sociaal leven verschilt heel erg. Uit de NEMESIS-1 studie (Netherlands Mental Health
Survey and Incidence Study) blijkt dat onder vijftien relatief 'goede' schizofreniepatiënten de
kwaliteit van leven vergelijkbaar is met die van patiënten met een depressie. De vitaliteit en ervaren
gezondheid zijn het meest aangetast, ook bij jongeren is dit het geval, jongeren die relatief weinig
beperkt worden in hun schizofrenie, kunnen hun leven vergelijken met het leven van een
depressieve jongeren. (Wat is schizofrenie en wat is het beloop? , 2010)
Personen die schizofrenie hebben, hebben vaak ook een kortere levensverwachting. Dit komt door
het gebruik van antipsychotica. Het gebruik van antipsychotica kan leiden tot overgewicht, diabetes
en verhoogde cholesterolwaarden. Zelfverwaarlozing, veel roken en weinig bewegingen spelen hier
ook een rol in. (Wat is schizofrenie en wat is het beloop? , 2010)
In het interview met Willem Pleyte vroegen wij hem wat zijn visie op schizofrenie in het algemeen is,
zijn antwoord hierop was als volgt: “Schizofrenie komt zeker voort vanuit het brein maar ik denk niet
dat we al kunnen spreken van een ziekte. Wel denk ik dat het zeer invaliderend is en mensen goede
hulp moeten hebben wanneer zij Schizofreen zijn. Mijn visie op schizofrenie is net als veel anderen
dat schizofrenie een erfelijke factor heeft en dat er genetisch iets speelt. Ik denk dat genezen
onmogelijk is maar een goed herstel is zeker haalbaar. Mijn visie sluit verder aan op de visie van mijn
beroepsgroep en ik heb geen kenmerkende visie op schizofrenie. Ik denk dat er over een aantal jaar
weer een hele andere kijk is op schizofrenie. Ook denk ik dat schizofrenie voorkomt uit een
samenspel van het niet goed samenwerken van verschillende gebieden in de hersenen.” (Pleyte,
2015)
10
5. Hoe wordt schizofrenie behandeld?
Patiënten met schizofrenie zijn niet te genezen, wel kunnen mensen er mee leren leven. Medicijnen,
therapie en contact met medepatiënten zijn voor de meeste mensen die aan schizofrenie lijden, de
beste behandeling. (Schizofrenie Behandeling, 2014)
De behandeling gaat pas van start als patiënt instemt met het behandelplan. Dit is een plan waarin
een beschrijving en het doel van de behandeling en de algemene gegevens van een patiënt in
beschreven staat. De patiënt kan een behandeling weigeren, maar in het geval van een gedwongen
opname of wilsonbekwaamheid (dit betekent het vermogen om zelf beslissingen te nemen) kan
dwangbehandeling gebruikt worden. Als de patiënt niet in staat is om zelf te beslissen vanwege
ziekte of in de war zijn, moet er toestemming aan iemand anders gevraagd worden. Als psychiater is
het erg belangrijk om steeds te bepalen hoe het met de patiënt in kwestie gaat, in het bijzonder over
het gebruik van anti psychotische medicatie. (Schizofrenie - behandeling , n.b.)
In psychotische fases spelen medicijnen een belangrijke rol in de behandeling. Psychotische
verschijnselen worden behandeld met antipsychotica. Deze medicijnen moeten symptomen als
wanen en hallucinaties tegen gaan. Ook hebben deze een kalmerende werking. Op de negatieve
symptomen hebben zij echter zelden effect. Op langer termijn helpen antipsychotica de volgende
psychose te voorkomen. De medicijnen moeten dus langer gebruikt worden, ook al zijn de
symptomen niet meer aanwezig. Veel mensen vinden dit nog wel lastig omdat de bijwerkingen als
onprettig kunnen worden ervaren. (Anoiksis- Behandeling Schizofrenie )
De bijwerkingen die kunnen optreden zijn niet meteen merkbaar. Sommige treden meteen na
inname op en andere pas na een paar weken. Niet iedereen die antipsychotica gebruikt heeft last
van bijwerkingen, maar sommige zijn erg vervelend. Veel voorkomende bijwerkingen zijn:
 Bewegingsstoornissen (beven, stijf worden, tics, niet stil kunnen zitten)
 Veel speeksel of juist droge mond
 Droge ogen
 Verminderd reactievermogen
 Concentratieproblemen
 Slaperigheid
 Duizeligheid
 Slecht dichtbij kunnen zien
 Onregelmatige menstruatie
 Minder zin in seks
 Zwaarder worden
Er zijn twee soorten antipsychotica: Klassieke- en atypische antipsychotica. De klassieke
antipsychotica kenmerkt zich door bewegingsstoornissen die kunnen worden veroorzaakt. Soms
komt bewegingsdrang voor: voor de patiënt is het dan bijna onmogelijk om stil te zitten. De
atypische antipsychotica worden zo genoemd omdat deze de kenmerkende bijwerkingen voor
antipsychotica niet hebben, zoals bewegingsstoornissen (Atypsche antipsychotica , n.b.). Atypische
antipsychotica kunnen weer andere bijwerkingen hebben, zoals meer eetlust, gewichtstoename en
moeite met opstaan in de ochtend. De werking van antipsychotica verschilt natuurlijk per persoon.
(Anoiksis- Behandeling Schizofrenie )
Naast medicijnen zijn er ook andere behandelmogelijkheden, zoals therapieën. De behandelingen
kunnen de medicijnen niet vervangen, het geeft aandacht aan het ziekte-inzicht. Mensen met
schizofrenie hebben vaak niet het idee dat ze ziek zijn. Om een goede behandeling te behalen is er
een goede samenwerking nodig tussen de patiënten, hun familie en de behandelaars.
11
In het interview dat wij gehouden hebben met psychiater Willem Pleyte hebben wij hem enkele
vragen gesteld over de behandeling van schizofrenie. Zijn antwoorden geven een goed beeld over
hoe schizofrenie werkelijk behandeld wordt.
Wanneer de diagnose schizofrenie gesteld is, hoe verloopt het traject dan verder?
“De GGZ is erg belangrijk, je kan niet naar de huisarts of psycholoog voor schizofrenie maar je wordt
dus doorverwezen naar een GGZ-instelling. Hierna volgt een traject met verschillende mensen en
medicatie. Het verschilt per persoon hoe het traject loopt. Soms moeten mensen gesepareerd
worden voor een beter herstel. Voor patiënten is het vaak erg traumatiserend en het is erg belangrijk
om daar aandacht aan te geven. De GGZ-instellingen hebben speciale teams die mensen weer
deelgenoot maken van de maatschappij.
Kun je in geval van een lange psychose-vrije periode minder medicijnen gaan gebruiken?
“In een heftige psychose kun je de maximale dosering geven die iemand snel uit de psychose haalt.
Maar op het moment dat iemand lange tijd stabiel is en geen psychose ervaart kun je de minimale
dosering voorschrijven. Wel blijft de kwetsbaarheid aanwezig dus moet de medicatie ingenomen
worden om psychose tegen te gaan. Voor de rest is het veelal uitproberen met verschillende
medicatie en de hoogte van de doseringen.”
Zijn er naast medicijnen ook andere behandelmethoden?
“Ja die zijn er, een voorbeeld hiervan is iemand weer deelgenoot te laten zijn van de maatschappij en
zoeken naar een ritme in het leven d.m.v. werk of dagbesteding. Verder is het belangrijk om het
drugsgebruik zo veel mogelijk te beperken. Ook psychotherapie kan een goede behandeling zijn. Een
voorbeeld hiervan is cognitieve gedragstherapie. Je probeert de gedachten van een schizofreen te
herstructureren. Je houdt de waarschijnlijkheid van zijn gedachte aan het licht om zo iemands
gedachte bij te stellen.”
(Pleyte, 2015)
De volgende tekst komt van het Trimbos instituut. Het Trimbos instituut doet onderzoek naar
geestelijke gezondheid, mentale veerkracht en verslavingen. Dit zijn GGZ-richtlijnen hoe een
diagnose van schizofrenie gesteld kan worden:
A
Kenmerkende symptomen: twee of meer van de volgende, elk gedurende één maand een belangrijk
deel van de tijd aanwezig (of korter bij succesvolle behandeling).
- Wanen.
- Hallucinaties.
- Onsamenhangende spraak.
- Ernstig chaotisch of katatoon gedrag, dit laatste betekent eigenlijk iets doen wat niet nodig is
(overmatig gedrag).
- Negatieve symptomen, dat wil zeggen gedachte- of spraakarmoede of apathie.
Slechts één symptoom uit criterium A is vereist, wanneer de wanen bizar zijn, of wanneer
hallucinaties bestaan uit een stem die voortdurend commentaar levert op het gedrag of de
gedachten van de patiënt, of uit twee of meer stemmen die met elkaar spreken. Niet alle kenmerken
hoeven dus voor te komen om schizofrenie te hebben.
12
B
Sociaal en/of beroepsmatig functioneren. Vanaf het begin van de stoornis ligt het functioneren, voor
een belangrijk deel van de tijd, op een of meer terreinen zoals werk, relaties of zelfverzorging
duidelijk onder het niveau dat voor het begin van de stoornis werd bereikt.
C
Duur. Verschijnselen van de stoornis zijn gedurende ten minste zes maanden ononderbroken
aanwezig. In deze periode van zes maanden moeten er ten minste één maand symptomen zijn die
voldoen aan criterium A (bijvoorbeeld vreemde overtuigingen, ongewone zintuiglijke ervaringen).
D
Uitsluiting van schizoaffectieve stoornis of stemmingsstoornissen. Een schizoaffectieve is een
schizofrene stoornis in combinatie met een stemmingsstoornis zoals een depressie.
E
Uitsluiting van het gebruik van verbodenmiddelen. (Bijvoorbeeld drugs of geneesmiddelen zoals
morfine).
F
Samenhang met een pervasieve ontwikkelingsstoornis (dit houdt een autistische of daaraan verwante
stoornis in). Indien er een voorgeschiedenis is met een autistische stoornis of een andere pervasieve
ontwikkelingsstoornis, wordt de aanvullende diagnose schizofrenie alleen gesteld indien er
gedurende ten minste één maand (of korter indien met succes behandeld) opvallende wanen of
hallucinaties zijn.
(Multidisciplinaire Richtlijn Schizofrenie, 2012)
13
6. Hoe gaan opleidingen/gezondheidszorg om met schizofrenen
jongeren?
Opleidingen
Voor de puberteit komen psychoses en ook schizofrenie vrijwel niet voor, wel kan het zo zijn dat een
kind op jonge leeftijd al vroege voortekenen van schizofrenie vertoont. Maar de echte psychoses die
kenmerkend zijn voor schizofrenie komen bijna altijd pas op rond de puberteit of later. Studeren kost
over het algemeen meer tijd met een psychische beperking zoals schizofrenie. Maar het hoeft het
studeren niet in de weg te staan. Er zijn verschillende regelingen en voorzieningen waar je aanspraak
op kunt maken als je schizofreen bent en toch wil studeren. (Ypsilon)
Een van deze voorzieningen is de hulporganisatie De Windroos. Bij De Windroos werken jongeren na
hun behandeling voor psychische problemen aan hun toekomst. Na het ‘toekomsttraject’ stromen ze
door naar een opleiding, studie of baan die bij hen past en mogelijk is in de samenleving. Onder
begeleiding van een docent, studiebegeleider of loopbaanbegeleider werken de jongeren aan hun
eigen herstel. Ze leren een leer- en werkritme opbouwen, krijgen weer zelfvertrouwen, ontwikkelen
hun talenten en capaciteiten. Onderwijs is daarbij het middel. Na een traject van een tot drie jaar
stromen ze door naar een vaste plek in de samenleving. Daarna kunnen deelnemers nog een jaar
gebruiken maken van de steun die de begeleiders bieden. In 2009 ontving De Windroos de Ria van
der Heijdenprijs voor het meest innoverende concept. Ria van der Heijden was de oprichtster van
Ypsilon, een belangrijke vereniging als het gaat om schizofrenie (Schizofrenie.nl)
Voor deze deelvraag hebben wij een interview gehad met Serge Daudeij een werknemer bij de
Windroos, wij vroegen hem dingen over de organisatie de Windroos en de omgang. Hieronder laten
wij een deel van dit interview zien. Het hele interview is bijgevoegd als bijlage 2.
Voor wie is De Windroos geschikt? En kan iedereen met psychische problemen hiervoor in aanmerking
komen?
“Bij de Windroos kan in principe iedereen met een GGZ-achtergrond terecht. Wel moeten ze voldoen
aan de volgende voorwaarden:
 Je bent tussen de 18 en 30 jaar
 Je komt in aanmerking voor financiering vanuit de WMO.
 Je bent gemotiveerd en komt afspraken na
 Je hebt een vaste woon en verblijfplaats
 Je hebt een contactpersoon bij de GGZ
 En je neemt trouw je eventuele medicatie in.”
Hoe pak je het leergedrag van iemand met schizofrenie aan? En in welke mate kan een patiënt met
schizofrenie echt ‘herstellen’?
“Opbouw van concentratie is het eerste werkpunt. Als je uitgaat van herstel wil dit niet zeggen dat je
geneest. Herstel is in die zin, een weer zinvol leven opbouwen met aandacht en acceptatie van je
ziekte waarbij er gekeken wordt naar je mogelijkheden. Het leergedrag aanpakken is vaak een zaak
van samen kijken wat de deelnemer nodig heeft op het gebied van leren, dit kan voor de een een
goede planning zijn voor de ander misschien op tijd komen en afspraken nakomen. Het weer
opbouwen van basisvaardigheden en zelfvertrouwen is hierin belangrijk.”
Zorgt De Windroos dat jongeren met een psychische aandoening gewoon op openbare scholen (in
eigen tempo) kunnen studeren. Of is de studie vanuit de organisatie zelf?
“Beiden kan het geval zijn: Als de jongeren op een school zitten kunnen ze bij ons in het traject
huiswerkbegeleiding extra hulp krijgen. De docent en trajectbegeleiders houden dan ook indien
nodig contact met school. Bij de Windroos een studie volgen en voltooien kan ook. Bijvoorbeeld bij
14
de LOI e.d. Voorbereiden op een 18 + of 21 + toets kan, en ook de mogelijkheid om staatsexamens
voor te bereiden is een optie. De missie van de Windroos is deelnemers zoveel mogelijk te laten
participeren in de maatschappij.”
(Daudeij, De Windroos , 2015)
Veel opleidingen en scholen hebben speciale procedures als het gaat om mensen met een psychische
ziekte. Zo past een school vaak in overleg met de begeleiders, zoals die bij organisatie De Windroos,
het rooster en de lestijden aan om de studie meer te laten passen in de mogelijkheid van de
patiënt/leerling. Lucas, een patiënt bij De Windroos, vertelt in een interview in de Windrooskrant: ‘Ik
had altijd wel het idee dat ik geschiedenis wou studeren. Maar ik had natuurlijk twee psychosen
achter de rug. Dat was in het begin heel lastig, want ze zeiden van de GGZ: misschien kan je wel nooit
meer studeren. Misschien is dat wel veel te druk.’ Met hulp van De Windroos heeft Lucas onlangs zijn
propedeuse gehaald. ‘Ik denk dat ik nog wel vier jaar aan het studeren ben. Uiteindelijk wil ik bij een
ministerie in Den Haag ambtenaar worden, het liefst bij Buitenlandse Zaken. Dat is mijn doel.’
(Ypsilon, 2013)
Gezondheidszorg
De gezondheidszorg speelt natuurlijk een grote rol in de behandeling van schizofrenie. Zorg voor
mensen met een psychose of schizofrenie wordt in veel gevallen geregeld via de eerste- of
tweedelijns geestelijke gezondheidszorg. Deze wordt vanuit de basisverzekering vergoed. Je betaalt
dan alleen het wettelijke eigen risico. Schizofrenie is een ziekte waaraan kosten zijn verbonden net
zoals alle andere psychische ziekte. Over de recente kosten van schizofrenie zijn weinig cijfers
openbaar. Wel hebben wij via het Rijksinstituut voor volksgezondheid en milieu de cijfers uit 2005
kunnen vinden. In het jaar 2005 bedroegen de kosten alleen voor schizofrenie 517,4 miljoen euro.
Dat was 0,8% van de totale kosten voor de gezondheidszorg in Nederland dat jaar, dit lijkt
procentueel mee te vallen, maar toch is dit een flinke kosten post. (Instituut voor volksgezondheid
en en milieu, 2010)
Het volgende stuk tekst komt van de zorgverzekeraar Menzis: “Behandelingen gericht op herstel van
psychische problemen worden veelal vergoed vanuit de Zorgverzekeringswet. Maar er zijn meer
voorzieningen voor mensen met psychische problemen. Denk aan hulp bij zelfstandig wonen in geval
van blijvende psychische problematiek. Of hulp aan kinderen met een psychisch probleem en de
ondersteuning bij het opvoeden van een kind met psychische problemen. In al deze gevallen regelt
uw gemeente de vergoeding vanuit de Wet Maatschappelijke Ondersteuning of vanuit de Jeugdwet.
Bent u langer dan 1 jaar opgenomen in een instelling voor gespecialiseerde GGZ en zult u nog langer
worden opgenomen, dan vindt de vergoeding plaats vanuit de Wet Langdurige Zorg.” (Menzis)
Wel zijn er enkele kosten over psychiatrische aandoeningen in het algemeen bekend. Vektis
(Centrum voor informatie en standaardisatie voor zorgverzekeraars) heeft in opdracht van
zorgverzekeraars in Nederland onderzoek gedaan naar de hoeveelheid mensen met een ernstige
psychiatrische aandoening die er in Nederland zijn. Dit onderzoek is gepubliceerd op 5 juni 2014. Uit
het onderzoek blijkt dat de kosten voor de zorg aan mensen met een ernstige psychiatrische
aandoening (ook wel een EPA) gemiddeld zo’n 17.000 euro per patiënt per jaar bedraagt. (WMO
wijzer, 20) Over jongeren in het specifiek en de kosten die dit met zich mee zou brengen zijn geen tot
weinig betrouwbare cijfers bekend. Daarom hebben wij bij de kosten vooral naar de algemene cijfers
gekeken.
15
Conclusie
In onze inleiding en hypothese benoemde wij eerder onze hoofdvraag en het antwoord dat wij
hierbij zouden verwachten. Om deze hoofdvraag te kunnen beantwoorden hebben we onderzoek
gedaan naar hoe jongeren met schizofrenie in de maatschappij staan. Door onze verschillende
deelvragen en interviews is het gelukt om een onderzoek te doen naar schizofrenie en in het
bijzonder naar jongeren met schizofrenie. Ook benoemde wij in de hypothese dat het leven van een
jongere met schizofrenie lang niet zo gemakkelijk zou verlopen als dat van een doorsnee jongere,
maar dat ook jongeren met schizofrenie recht hebben op een plek in de maatschappij.
Hieronder staat een korte samenvatting van de deelvragen:
Schizofrenie is een psychiatrische ziekte die ongeveer een op de honderd mensen overkomt. De
aandoening wordt vermoedelijk veroorzaakt door een combinatie van erfelijke factoren en
omgevingsfactoren. Schizofrenie openbaart zich meestal voor het eerst in de leeftijd van zestien tot
vijfendertig jaar. De symptomen van schizofrenie zijn te verdelen in positieve symptomen en
negatieve symptomen. De positieve symptomen zijn symptomen die bij mensen zonder schizofrenie
niet voorkomen. Zoals hallucinaties, wanen en verwardheid. Negatieve symptomen zijn symptomen
waarbij iets ontbreekt wat er voorheen wel was. Het gedrag wat als normaal ervaren wordt en je
eigenlijk zou verwachten, is er niet. Het gaat hier bijvoorbeeld om het verminderen van gevoelens,
het ontbreken van energie, weinig initiatief, het terugtrekken uit sociale contacten en een
vermindering van het concentratievermogen.
De geschiedenis van schizofrenie is lastig te achterhalen omdat mensen lang niet wisten wat
schizofrenie inhield en er veel onduidelijkheid heerste. De term ‘schizofrenie’ is ontstaan toen Eugen
Bleuler deze term in 1908 introduceerde. Hierna is er nog een hoop onduidelijkheid over schizofrenie
geweest en de manieren om de diagnose schizofrenie te stellen. Uiteindelijk gebruiken wij hiervoor
in Nederland op dit moment het DSM-IV-handboek. Schizofrenie zelf heeft verschillende oorzaken,
het ontstaat door een samenspel van biologische, psychische en sociale factoren. Het komt
bijvoorbeeld vaker voor bij mensen met een geremde persoonlijkheid en bij mensen die angstig,
emotioneel of gevoelig zijn. Wetenschappers zijn er nog niet over uit wat de precieze oorzaak is van
schizofrenie. Zowel erfelijke aanleg als omgevingsfactoren spelen hierbij een rol. Of iemand met een
aanleg de ziekte ook daadwerkelijk ontwikkelt, hangt af van de vraag hoe de rest van zijn leven
verloopt. Hoe meer blootstelling aan stress, drugs en andere omgevingsfactoren, des te groter de
kans dat de genetische kwetsbaarheid voor schizofrenie zich daadwerkelijk zal uiten.
Patiënten met schizofrenie zijn niet te genezen, wel kunnen mensen er mee leren leven. Medicijnen,
therapie en contact met medepatiënten zijn voor de meeste mensen die aan schizofrenie lijden, de
beste behandeling. Studeren of werken kost over het algemeen meer tijd met een psychische
beperking zoals schizofrenie, maar dit hoeft het studeren niet in de weg te staan. Er zijn verschillende
regelingen en voorzieningen waar je aanspraak op kunt maken als je schizofreen bent en toch wil
studeren.
Onze hoofdvraag luid: “Hoe staan jongeren met schizofrenie in de maatschappij?” Het antwoord
hierop baseren wij op de behandelde deelvragen. Jongeren met schizofrenie hebben zeker kans op
een goede toekomst, deze kans wordt groter wanneer de diagnose schizofrenie op jonge leeftijd
gesteld wordt, dit maakt het behandeltraject namelijk een stuk gemakkelijker voor de patiënt zelf en
zijn of haar omgeving. Het is sterk individueel bepaald of een jongvolwassene met schizofrenie
hetzelfde toekomstperspectief heeft als een jongvolwassene zonder schizofrenie, dit ligt vooral aan
de hulp die hem of haar aangeboden wordt en of de persoon in kwestie deze hulp ook accepteert.
Ook ligt het toekomstperspectief aan de gradatie waarin schizofrenie zich ontwikkeld heeft.
16
Daardoor zou iemand met een lichte vorm, die al heel lang geen psychoses heeft gehad,
waarschijnlijk heel ver komen met het zelfstandig functioneren in de maatschappij. Dat zal voor
iemand, die regelmatig te kampen heeft met psychoses, veel moeilijker zijn en zal deze persoon veel
begeleiding nodig hebben. Hij of zij zal niet alleen kunnen functioneren in de maatschappij. Een
schizofreen die pas op late leeftijd de diagnose krijgt, zou een andere toekomst te wachten staan dan
een schizofreen die op jonge leeftijd wordt gediagnostiseerd en de aangeboden hulp accepteert.
Een jonge schizofreen kan bijvoorbeeld kiezen voor de hulp van organisatie de Windroos, hier
worden jongeren met psychische problemen geholpen naar een goede toekomst. Genezen is bij
schizofrenie simpelweg niet mogelijk. Daarom wordt er gekeken naar de mogelijke behandeling. Wel
zijn wij beide van mening dat een jongere schizofreen gewoon niet zo makkelijk door het leven gaat
als iemand die niet schizofreen is.
17
Nawoord
Tijdens het maken van ons profielwerkstuk is het ons duidelijker geworden hoe het leven van een
jonge schizofreen kan zijn, wat schizofrenie precies is, de symptomen die schizofrene ervaren en hoe
een jonge schizofreen zijn leven oppakt. Ook hebben wij dankzij ons profielwerkstuk veel beter leren
plannen. Omdat wij al een sectorwerkstuk in Mavo 4 hebben gemaakt, wisten wij ongeveer wat wij
konden verwachten. In ons profielwerkstuk hebben wij veel meer tijd nodig gehad om tot dit
eindresultaat te komen. Hierdoor hebben wij veel moeten plannen en goed moeten samenwerken
om tot het best haalbare eindresultaat te komen.
Als wij ons profielwerkstuk opnieuw konden maken, hadden wij ons meer verdiept in de
economische kant van schizofrenie en hadden wij graag benoemt hoe het beeld over schizofrenie er
in de toekomst uit zou gaan zien, jammer genoeg is hier weinig informatie over te vinden en kunnen
wetenschappers dit ook niet voorspellen. Wat wij in de toekomst, bij het schrijven van een nieuw
verslag, anders zouden doen is het opstellen van deadlines. Op die manier kun je makkelijker doelen
stellen en zijn afspraken makkelijker na komen. Verder zijn wij erg tevreden over ons resultaat.
Wij willen graag Willem Pleyte, psychiater bij Overbeek in Velp, en Serge Daudeij, werknemer bij de
Windroos bedanken voor het meewerken aan een interview. Jeannette van de Ree en Rutger van
Reysen willen wij bedanken voor het meehelpen en het verbeteren van ons profielwerkstuk. Als
laatst willen wij natuurlijk ook onze begeleider Yvette Duppen bedanken voor het verder helpen
wanneer wij vastliepen, de goede tips en voor het doorlezen van onze stukken.
18
Bibliografie
(sd). Opgehaald van World Health Organization: http://www.who.int/en/
Alles over schizofrenie. (2015). Opgehaald van Ypsilon:
http://www.ypsilon.org/alles_over_schizofrenie
Alles over schizofrenie. (2015). Opgeroepen op 09 14, 2015, van Ypsilon:
http://www.ypsilon.org/alles_over_schizofrenie
Anoiksis- Behandeling Schizofrenie . (sd). Opgehaald van Anoiksis:
http://www.anoiksis.nl/content/behandeling
Atypsche antipsychotica . (n.b.). Opgehaald van E-psychiater Atypische : http://www.epsychiater.nl/medicijnen/antipsychotica/atypische-antipsychotica/
Blom, J. (2007). Honderd jaar schizofrenie . Tijd voor psychiatrie .
Daudeij, S. (2015). De windroos. (E. v. Ree, Interviewer)
GGZ. (2012, juni 1). GGZ richtlijnen. Opgeroepen op september 16, 2015, van Schizofrenie,
richtlijnen:
http://www.ggzrichtlijnen.nl/index.php?pagina=/richtlijn/item/pagina.php&id=1789&richtlij
n_id=120
Instituut voor volksgezondheid en en milieu. (2010, december 7). Nationaal kompas
volksgezondheid. Opgeroepen op september 17, 2015, van Schizofrenie: Welke zorg
gebruiken patiënten en wat zijn de kosten?: http://www.nationaalkompas.nl/gezondheiden-ziekte/ziekten-en-aandoeningen/psychische-stoornissen/schizofrenie/welke-zorggebruiken-patienten-en-kosten/
Labruyère, B. (Auteur), & Labruyère, B. (Regisseur). (2010). Verloren Jaren [Film]. Nederland .
Leonie, s. (2005, mei 19). Schizofrenie. Opgeroepen op september 15, 2015, van
Scholieren.com: http://www.scholieren.com/werkstuk/21791
Multidisciplinaire Richtlijn Schizofrenie. (2012, 6 1). Opgehaald van GGZ-richtlijnen:
http://www.ggzrichtlijnen.nl/index.php?pagina=/richtlijn/item/pagina.php&id=1789&richtlij
n_id=120
Oorzaken schizofrenie . (2014, 05 15). Opgehaald van Mentaal vitaal:
http://www.mentaalvitaal.nl/Meer-lezen-over/Stoornis/Schizofrenie/Oorzaken
Pleyte, W. (2015, 10 1). Jongeren met Schizofrenie . (E. v. Ree, Interviewer) Velp.
Problemen schizofrenie. (2015). Opgehaald van Lentis:
https://www.lentis.nl/probleem/schizofrenie/
psychische stoornis schizofrenie. (2014). Opgehaald van Nationaal kompas:
http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-en-ziekte/ziekten-en-
19
aandoeningen/psychische-stoornissen/schizofrenie/welke-factoren-beinvloeden-de-kansop-schizofrenie/
Schizofrenie - behandeling . (n.b.). Opgehaald van Hulpgids :
http://hulpgids.nl/informatie/ziektebeelden/psychotischestoornissen/schizofrenie/schizofrenie-behandeling.html
Schizofrenie . (n.b.). Opgehaald van Anoiksis: http://www.anoiksis.nl/content/schizofrenie
Schizofrenie Behandeling. (2014, 05 15). Opgehaald van Mentaal Vitaal:
http://www.mentaalvitaal.nl/Meer-lezen-over/Stoornis/Schizofrenie/behandeling
Schizofrenie.nl. (sd). Werken aan je toekomst bij De Windroos. Opgeroepen op september
17, 2015, van Schizofrenie.nl: http://www.schizofrenie.nl/jongeren.html
Schizofrenie: symptomen en behandeling. (2012, 04 05). Opgeroepen op 04 16, 2015, van
Gezondheidsnet: http://www.gezondheidsnet.nl/psychische-klachten/schizofreniesymptomen-en-behandeling
Symptomen van schizofrenie. (2015). Opgehaald van Anoiksis:
http://www.anoiksis.nl/content/symptomen-van-schizofrenie
Wat is schizofrenie en wat is het beloop? . (2010). Opgehaald van Nationaal Kompas:
http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-en-ziekte/ziekten-enaandoeningen/psychische-stoornissen/schizofrenie/wat-is-schizofrenie/
Wikipedia. (2015, oktober 23). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders.
Opgeroepen op december 22, 2015, van Wikipedia, Diagnostic and Statistical Manual of
Mental Disorders:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Diagnostic_and_Statistical_Manual_of_Mental_Disorders
Wikipedia. (2015, augustus 7). Wikipedia. Opgeroepen op september 16, 2015, van
Schizofrenie, geschiedenis: https://nl.wikipedia.org/wiki/Schizofrenie#Geschiedenis
WMO wijzer. (20, mei ). ERNSTIG PSYCHIATRISCHE PATIËNTEN FLINKE KOSTENPOST VOOR
GEMEENTEN. Opgeroepen op september 2015, 17, van Wmo wijzer: http://www.wmowijzer.nl/wmo-landelijk/ernstig-psychiatrische-patienten-flinke-kostenpost-voorgemeenten/
Ypsilon. (2013). Groeien bij de Windroos. Opgeroepen op september 17, 2015, van Groeien
bij de Windroos: http://www.ypsilon.org/download/?id=18607397
Ypsilon. (sd). Wat is schizofrenie. Opgeroepen op september 2015, 14, van Ypsilon:
http://www.ypsilon.org/alles_over_schizofrenie
Ypsilon. (sd). Zorg & Herstel, Studie. Opgeroepen op september 17, 2015, van Ypsilon:
http://www.ypsilon.org/studeren
20
Bijlage 1
Interview met Willem Pleyte, psychiater Overbeek in Velp:
Vraag 1: Zou u uzelf in het kort kunnen voorstellen?
Mijn naam is Willem Pleyte, ik ben psychiater. Ik zit hier in mijn eigen praktijk nu, sinds 4 jaar.
Daarvoor heb ik 7 jaar in de psychiatrie gewerkt in een grote instelling. Ik heb vooral in de acute
dienst gewerkt, dat houdt in: mensen die bijvoorbeeld verward over straat lopen of door de huisarts
wordt aangemeld waarmee er acute actie moet worden ondernomen. Dit kan daarna tot een
gedwongen opname leiden. Op dit moment heb ik een solo praktijk, ik voer mijn gesprekken alleen
binnen mijn praktijk en ga dus niet de hort op.
Vraag 2: Welke opleidingen heeft u gevolgd en waar bent u in gespecialiseerd?
Na het afstuderen op gymnasium, ben ik begonnen met de opleiding medicijnen op de universiteit,
vervolgens wordt je benoemd tot basisarts. Hierna heb ik mij gespecialiseerd op de psychiatrie. Ik ben
in 1984 begonnen met studeren en in 2003 ronde ik mijn opleiding pas af. Wel heb ik hiertussen nog
een aantal als basisarts gewerkt.
Vraag 3: Wat vindt u het leukste onderdeel aan uw vak als psychiater?
Depressie is mijn favoriete onderdeel. Schizofrene patiënten hebben soms ook depressies. Maar
manische depressies vind ik het interessants. Depressies kunnen ook overgaan d.m.v. behandeling en
de vooruitgang hierin vind ik leuk en interessant.
Vraag 4: Hoe wordt de diagnose schizofrenie gesteld in uw praktijk? En wat zijn de kenmerken die
een patiënt met schizofrenie zou kunnen hebben?
Puur op klinische blik. Psychiatrische onderzoek vindt altijd plaats door observatie en goed uithoren.
Het verhaal is erg belangrijk, ook het verhaal van mensen in de omgeving is essentieel. Ook zijn er
vragenlijsten en standard interviews waaruit kenmerken van schizofrenie naar voor kunnen komen.
Maar vaak is dit niet het middel waarmee je de diagnose kan stellen. Het is veel te herkennen aan de
verschillende symptomen.
Vraag 5: Wanneer de diagnose schizofrenie gesteld is, hoe verloopt het traject dan verder?
De GGZ is erg belangrijk, je kan niet naar de huisarts of psycholoog voor schizofrenie maar je wordt
dus doorverwezen naar een GGZ instelling. Hierna volgt een traject met verschillende mensen en
medicatie. Het verschilt per persoon hoe het traject loopt. Soms moeten mensen gesepareerd worden
voor een beter herstel. Voor patiënten is het vaak erg traumatiserend en het is erg belangrijk om daar
aandacht aan te geven. De GGZ instellingen hebben speciale teams die mensen weer een deelgenoot
maken van de maatschappij.
Vraag 6: Er zijn een heleboel verschillende argumenten over wat schizofrenie nou werkelijk is en of
het überhaupt wel bestaat. Wat is uw visie over schizofrenie in het algemeen?
Schizofrenie komt zeker voort vanuit het brein maar ik denk niet dat we al kunnen spreken van een
ziekte. Wel denk ik dat het zeer invaliderend is en mensen goede hulp moeten hebben wanneer zij
Schizofreen zijn. Mijn visie op schizofrenie is net als veel andere dat schizofrenie een erfelijke factor
heeft en dat er genetisch iets speelt. Ik denk dat genezen onmogelijk is maar een goed herstel is zeker
haalbaar. Mijn visie sluit verder aan op de visie van mijn beroepsgroep en heb geen kenmerkende
visie op schizofrenie. De weg die Jim van Oss inslaat (schizofrenie bestaat niet), ben ik nog niet
helemaal van overtuigd. Ik denk dat er over een aantal jaar weer een hele andere kijk is op
schizofrenie. Ook denk ik dat schizofrenie voorkomt uit een samenstel van het niet goed
samenwerken van verschillende gebieden in de hersenen.
21
Vraag 7: Hebben jongeren met schizofrenie kans op een goede toekomst?
Dat is inderdaad zo, ik heb het wel even moeten opzoeken want ik ben totaal niet van de jongeren
psychiatrie. Maar het is bekend dat hoe eerder je erbij bent, hoe beter de behandeling kan
plaatsvinden en hoe groter de kans op een goed herstel. De diagnose schizofrenie is wel moeilijker te
stellen op jonge leeftijd omdat vaak niet alle symptomen aanwezig zijn. Van de jongeren tussen de 12
en 19 heeft 0,5% last van psychosen terwijl dit op de gehele bevolking rond de 1% ligt. Tussen de 15
en 25 komt schizofrenie over het algemeen tot uiting. Bij medicatie bij jongeren wordt vooral gekeken
naar middelen waar weinig bijwerkingen mee samen hangen. Van veel antipsychotica kun je namelijk
dik worden en dit heeft weer negatieve effecten op het zelfbeeld van patiënten.
Vraag 8: Denkt u dat wanneer schizofrenie op jonge leeftijd geconstateerd wordt het beter
behandelbaar is?
Zie antwoord vraag 7.
Vraag 9: Hoe en welke medicatie is nodig bij een goed herstel van schizofrenie?
Antipsychotica is de voornaamste, dit kan ondersteund worden d.m.v. benzodiazepinen tegen de
angst. En je moet op de achtergrond altijd de gedachte houden dat mensen stemmen kunnen horen.
Dan is een combinatie van antipsychotica en antidepressiva nodig. En hierin zijn heel veel
verschillende mogelijkheden qua medicatie. De meeste psychiaters schrijven middelen voor waarmee
zij positieve ervaringen hebben. Hierbij wordt vooral gekeken naar de bijwerkingen omdat dit nare
gevolgen kan opleveren. De klassieke antipsychotica hebben veel bijwerkingen.
Vraag 10: Kun je in geval van een lange psychose-vrije periode minder medicijnen gaan gebruiken?
In een heftige psychose kun je de maximale dosering geven die iemand snel uit de psychose haalt.
Maar op het moment dat iemand lange tijd stabiel is en geen psychose ervaart kun je de minimale
dosering voorschrijven. Wel blijft de kwetsbaarheid aanwezig dus moet de medicatie ingenomen
worden om psychose tegen te gaan. Voorderest is het veelal uitproberen met verschillende medicatie
en hoogte van de doseringen.
Vraag 11: Zijn er naast medicijnen ook andere behandelmethoden?
Ja die zijn er, een voorbeeld hiervan is iemand weer deelgenoot te laten zijn van de maatschappij en
zoeken naar een ritme in het leven d.m.v. werk of dagbesteding. Voorderest is het belangrijk om het
drugsgebruik zo veel mogelijk te beperken. En psychotherapie kan ook een goede behandeling zijn.
Een voorbeeld hiervan is cognitieve gedragstherapie. Je probeert de gedachten van een schizofreen te
herstructureren. Je houdt de waarschijnlijkheid van zijn gedachte aan het licht om zo iemands
gedachte bij te stellen.
Vraag 12: Hoe kijkt u tegen drugs aan in combinatie met schizofrenie?
Hallucinerende drugs zijn een grote aanleiding voor psychoses wat weer kan leiden tot schizofrenie.
Heel veel mensen worden angstig van dit soort drugs. Maar het is een soort zelfmedicatie, mensen
weten niet wat hun overkomt en zoeken uitvlucht in drugs. Middelenmisbruik is voor mij geen
behandelmogelijkheid. Ik behandel dus geen mensen met verslavingen in mijn praktijk. Als de drugs
wordt gestopt en iemand afkickt wordt er veel realistischer nagedacht en heeft behandeling een
grotere slagingskans.
Vraag 13: Denkt u dat we over tien jaar weer anders tegen schizofrenie aan kijken dan nu?
Ik hoop dat ze in de toekomst de echte oorzaak van schizofrenie zullen vinden want dan is de
behandeling ook beter aan te pakken. Ik denk zeker dat over een aantal jaar weer totaal anders tegen
schizofrenie aangekeken wordt. Maar hoe de gedachten hierover zullen zijn? Ik durf het niet te
zeggen.
22
Bijlage 2
Interview met Serge Daudeij, werknemer bij de Windroos:
Vraag 1: Voor wie is De Windroos geschikt? En kan iedereen met psychische problemen hiervoor in
aanmerking komen?
Bij de Windroos kan in principe iedereen met een GGZ-achtergrond terecht. Wel moeten ze voldoen
aan de volgende voorwaarden:
Tussen de 18 en 30 jaar
Je komt in aanmerking voor financiering vanuit de WMO.
Je bent gemotiveerd en komt afspraken na
Je hebt een vaste woon en verblijfplaats
Je hebt een contactpersoon bij de GGZ
En je neemt trouw je eventuele medicatie in.
Vraag 2: Hoe pak je het leergedrag van iemand met schizofrenie aan? En in welke mate kan een
patiënt met schizofrenie echt ‘herstellen’?
Opbouw van concentratie is het eerste werkpunt. Als je uitgaat van herstel wil dit niet zeggen dat je
geneest. Herstel is in die zin een weer zinvol leven opbouwen met aandacht en acceptatie van je
ziekte waarbij er gekeken wordt naar je mogelijkheden. Het leergedrag aanpakken is vaak een zaak
van samen kijken wat de deelnemer nodig heeft op het gebied van leren, dit kan voor de een een
goede planning zijn voor de ander misschien op tijd komen en afspraken nakomen. Het weer
opbouwen van basisvaardigheden en zelfvertrouwen is hierin belangrijk.
Vraag 3: Zorgt De Windroos dat jongeren met een psychische aandoening gewoon op openbare
scholen (in eigen tempo) kunnen studeren. Of is de studie vanuit de organisatie zelf?
Beiden kan het geval zijn: Als de jongeren op een school zitten kunnen ze bij ons in het traject
huiswerkbegeleiding extra hulp krijgen. De docent en trajectbegeleiders houden dan ook indien nodig
contact met school. Bij de Windroos en studie volgen en voltooien kan ook. Bijvoorbeeld bij de LOI e.d.
Voorbereiden op een 18 + of 21 + toets kan en ook de mogelijkheid om staatsexamens voor te
bereiden is een optie. De missie van de Windroos is deelnemers zoveel mogelijk te laten participeren
in de maatschappij.
Vraag 4: Heeft een persoon met schizofrenie hetzelfde toekomstperspectief als iemand zonder
schizofrenie qua opleiding, baan en vrijetijd verdeling?
Dit is sterk individueel bepaalt. Factoren die van invloed zijn op iemand toekomst zijn bijvoorbeeld, is
er sprake van langdurige opname geweest, hoeveel veerkracht heeft iemand, is iemand gemotiveerd
om zijn toekomst aan te pakken, heeft iemand een steunend netwerk om zich heen. Is er sprake van
drugsgebruik, zijn er financiële problemen.
Vraag 5: De Windroos helpt in een periode van 1 tot 3 jaar met het vinden van een plek in de
samenleving. Daarna kunnen deelnemers nog een jaar gebruik maken van de steun die De
Windroos biedt. Maar wat als er een langere periode nodig is om iemand een goede plek in de
samenleving te kunnen geven?
Deelnemers bij ons kunnen in deze periode rekenen op onze hulp. Duurt een traject langer dan wordt
er gekeken welke organisatie het traject verder op zich neemt. Dit gebeurt altijd in nauwe
samenwerking met deze organisaties en evt. familie en uiteraard de deelnemer zelf.
23
Vraag 6: Zou u het dagelijks leven van een persoon met schizofrenie kunnen schetsen zonder hulp
en met hulp van uw organisatie?
Het dagelijks leven van een persoon met schizofrenie? Dat is niet veel anders dan welke ander
persoon ook, natuurlijk zijn er wel kenmerkende kanten van schizofrenie die je leven kunnen
belemmeren, bijvoorbeeld het horen van stemmen, het ontwijken van sociaal contact (vaak door
angst) Het gebruik van medicatie waardoor je suf kan zijn of last hebt van andere bijwerkingen.
Wat we vaak horen is dat deelnemers die bij ons in traject komen daarvoor in een sociaal isolement
hebben geleefd, de deur niet uit kwamen en geen goed dag en nachtritme hadden.
Wij proberen in al deze gevallen goed naar de deelnemers te luisteren en onze hulp op die manier te
brengen zodat de jongeren weer zin in het leven en leren krijgen.
24
Logboek
Datum:
Werkzaamheden:
Wie:
Waar:
Opmerkingen:
08-09-2015
Afspraak Yvette:
Deelvragen samen met
Yvette vastgesteld en
besproken wat de
planning van
profielwerkstukweek is.
Bronnen gezocht en
georiënteerd.
Eerste dag van
profielwerkstukweek. Wij
zijn begonnen met onze
hypothese. Deze hebben
wij afgekregen en zijn
begonnen aan deelvraag
1.
Deelvraag 1 en 2 zo goed
als afgekregen.
Bo, Emile en
Yvette.
Op school.
Afgesproken dat wij beginnen
met de opzet van ons
werkstuk. Oriënteren wat wij
erin willen hebben en
beginnen met informatie
verzamelen en verwerken.
Bo en Emile.
Thuis.
Bo en Emile.
Op school.
Bo en Emile.
Op school.
Verder gegaan met
deelvraag 3 en 4. Bijna af.
Psychiater Pleyte gemaild
voor een interview en de
Windroos gemaild voor
een interview. Verder
gegaan met het afmaken
van deelvraag 3 en 4.
Naar Yvette gemaild wat
we tot nu toe hebben
gemaakt.
Afspraak Yvette:
Besproken over onze
vorderingen. Tips
gekregen wat anders
moet of kan.
Bo en Emile.
Op school.
Bo en Emile.
Op school.
Bo, Emile en
Yvette.
Op school.
Interview met Psychiater
Pleyte. Naar zijn praktijk
geweest om daar het
interview te houden.
Gesprek met Psychiater
uitgewerkt.
Interview Windroos
ontvangen en uitgewerkt.
Afspraak Yvette:
Besproken over onze
vorderingen.
Bo en Emile.
Praktijk
psychiater
Overbeek.
Bo en Emile.
Thuis.
Bo en Emile.
Op school.
Bo, Emile en
Yvette.
Op school
13-09-2015
14-09-2015
15-09-2015
16-09-2015
17-09-2015
22-09-2015
01-10-2015
04-10-2015
08-10-2015
20-10-2015
Moeite gehad met vele
medische termen die lastig in
eigen woorden te zetten zijn.
Deelvragen kunnen nog
uitgebreider, meer in onze
eigen woorden en het was
goed dat wij interviews
hebben geregeld.
Interview met Serge Daudeij
van de Windroos.
Interviews laten lezen en
besproken. Verwerken van
bronnen en interviews.
25
08-11-2015
24-11-2015
18-11-2015
17-12-2015
22-12-2015
25-12-2015
28-12-2015
02-01-2016
Interviews deels
verwerkt, bezig geweest
om meer in onze eigen
woorden te zetten.
Afspraak Yvette:
Overleg over ons
werkstuk.
Bo en Emile
Thuis
Bo, Emile en
Yvette
Op school.
Gewerkt aan
profielwerkstuk in ons
tussenuur
Afspraak Yvette:
Laatste afspraak voor de
kerstvakantie. Tips
gekregen om nog verder
te kunnen met ons
profielwerkstuk.
Dag ingepland om aan
ons profielwerkstuk te
werken. Deelvraag 1, 2 ,3
en 4 doorgenomen.
Laatste twee deelvragen
doorgenomen en
conclusie geschreven.
Bronnenlijst en bijlage
verwerkt. Voorblad en
inhoudsopgave gemaakt.
Laatste puntjes verbetert,
door laten lezen door
ouders en uitgeprint.
Bo en Emile.
Op school.
Bo, Emile en
Yvette.
Op school.
Meer duidelijkheid gekregen
over de volgorde van het
profielwerkstuk.
Bo en Emile.
Thuis.
Gewerkt aan informatie
verbeteringen. Controleren
van bronnen. Meer
tekstverwerken.
Bo en Emile.
Thuis.
Bo en Emile.
Thuis.
Bo en Emile.
Thuis.
26