Wat meet de Vierdimensionale Klachtenlijst (4DKL) in

tsg jaargang 76 /1998 nummer 8 vierdimensionale klachtenlijst - pagina 435
tsg / tijdschrift voor gezondheidswetenschappen /1998;76:435-441
* B. Terluin, Stichting Eerstelijnsvoorzieningen Almere (EVA), Almere
De Vierdimensionale Klachtenlijst (4DKL) is ontwikkeld
naar aanleiding van onderzoek naar de diagnose surmenage (overspanning) in de huisartspraktijk. Het bleek namelijk dat de kenmerkende symptomatologie van surmenage
bestaat uit aspecifieke psychische klachten als gespannenheid, lusteloosheid, labiliteit, slecht slapen en demoralisatie (het niet meer aankunnen).1 Verder bleek dat het
grootste deel van het spectrum van psychische symptomatologie in de huisartspraktijk kon worden beschreven aan
de hand van vier symptoomdimensies: depressie, angst,
somatisatie en de bovengenoemde aspecifieke klachten,
verder aan te duiden met de term 'distress'. De 4DKL is
ontworpen om deze dimensies te meten.
Distressklachten zijn kenmerkend voor stressreacties,
maar worden daarnaast ook veel gezien als onderdeel van
de symptomatologie van angst- en stemmingsstoornissen
en andere psychiatrische aandoeningen. De Depressiedimensie van de 4DKL omvat specifieke symptomen van depressieve stoornissen, met name depressieve gedachten
(waaronder suïcidaliteit).3'4 De Angstdimensie omvat specifieke symptomen van angststoornissen zoals diffuse en
irrationele angst, paniek en vermijdingsgedrag.4'5 De
Somatisatiedimensie omvat diverse nerveus-functionele
klachten zoals hoofdpijn, benauwdheid, hartkloppingen,
maag-darmklachten, nek- en rugpijn.
Patiënten
Veertien huisartsen hebben in hun praktijk patiënten geworven voor dit onderzoek. De artsen werden
METHODE
Distress is in veel bestaande vragenlijsten voor angst en depressie opgenomen en dit gegeven wordt verantwoordelijk
gehouden voor de aanzienlijke gemeenschappelijke variantie van deze instrumenten.6 Het nieuwe aan de 4DKL in
vergelijking tot bestaande klachtenlij sten is dat de 4DKL
een onderscheid maakt tussen distress enerzijds en angst
en depressie anderzijds. Daarmee is het in theorie mogelijk
om een onderscheid te maken tussen stress/spanningsklachten en ernstiger stoornissen.
Om meer inzicht te krijgen in wat de 4DKL precies
meet, wordt de 4DKL in dit onderzoek bij een groep huisartspatiënten met psychische klachten, vergeleken met
enkele in Nederland regelmatig gebruikte klachtenlij sten.
De vragen zijn:
- Hoe betrouwbaar zijn de 4DKL-schalen?
- In hoeverre meten de 4DKL-schalen hetzelfde als de
vergelijkingsinstrumenten?
- In hoeverre meten de 4DKL-schalen iets anders dan de
vergelijkingsinstrumenten?
- In hoeverre wordt hetgeen de vergelijkingsinstrumenten
meten gedekt door de vier dimensies van de 4DKL?
Wat meet de Vierdimensionale Klachtenlijst
(4DKL) in vergelijking met
enkele bekende klachtenlijsten?
B. Terluin"
De 4DKL meet vier dimensies van psychopathologie: distress, depressie, angst en somatisatie. Bij 55 huisartspatiënten met
psychische klachten werden de scores op de 4DKL vergeleken met de scores op de Zung Self-rating Depression Scale, de
General Health Questionnaire (GHQ), de Maastrichtse Vragenlijst (MV) en de Hospital Anxiety and Depression Scale
(HADS). De 4DKL-Distress-schaal bleek 34-58% van de variantie gemeenschappelijk te hebben met de vergelijkingsinstrumenten. De MV bleek vrijwel hetzelfde te meten als de 4DKL-Distress-schaal. De 4D KL-Depressieschaal bleek, afgezien van
de overlap met distress, iets te meten (depressieve cognities) dat niet door de vergelijkingsinstrumenten werd gedekt. De
4DKL-Angstschaal bleek vrijwel hetzelfde te meten als de HADS-Angstschaal. De 4DKL-Somatisatieschaal vertoonde een
kleine overlap met de Zung. De GHQ en de HADS-Depressieschaal bleken een uit positieve items bestaand construct (te
interpreteren als 'positieve affectiviteit' of anhedonie) te bevatten dat niet werd gedekt door de 4DKL.
Trefwoorden: vragenlijsten, distress, depressie, angst, somatisatie
De 4DKL meet vier dimensies van psychopathologie: distress, depressie, angst en somatisatie. Bij 55 huisartspatiënten met
psychische klachten werden de scores op de 4DKL vergeleken met de scores op de Zung Self-rating Depression Scale, de
General Health Questionnaire (GHQ), de Maastrichtse Vragenlijst (MV) en de Hospital Anxiety and Depression Scale
(HADS). De 4DKL-Distress-schaal bleek 34-58% van de variantie gemeenschappelijk te hebben met de vergelijkingsinstrumenten. De MV bleek vrijwel hetzelfde te meten als de 4DKL-Distress-schaal. De 4DKL-Depressieschaal bleek, afgezien van
de overlap met distress, iets te meten (depressieve cognities) dat niet door de vergelijkingsinstrumenten werd gedekt. De
4DKL-Angstschaal bleek vrijwel hetzelfde te meten als de HADS-Angstschaal. De 4DKL-Somatisatieschaal vertoonde een
kleine overlap met de Zung. De GHQ en de HADS-Depressieschaal bleken een uit positieve items bestaand construct (te
interpreteren als 'positieve affectiviteit' of anhedonie) te bevatten dat niet werd gedekt door de 4DKL.
Trefwoorden: vragenlijsten, distress, depressie, angst, somatisatie
De Vierdimensionale Klachtenlijst (4DKL) is ontwikkeld
naar aanleiding van onderzoek naar de diagnose surmenage (overspanning) in de huisartspraktijk. Het bleek namelijk dat de kenmerkende symptomatologie van surmenage
bestaat uit aspecifieke psychische klachten als gespannenheid, lusteloosheid, labiliteit, slecht slapen en demoralisatie (het niet meer aankunnen).l Verder bleek dat het
grootste deel van het spectrum van psychische symptomatologie in de huisartspraktijk kon worden beschreven aan
de hand van vier symptoomdimensies: depressie, angst,
somatisatie en de bovengenoemde aspecifieke klachten,
verder aan te duiden met de term 'distress'. De 4DKL is
ontworpen om deze dimensies te meten?
Distressklachten zijn kenmerkend voor stressreacties,
maar worden daarnaast ook veel gezien als onderdeel van
de symptomatologie van angst-en stemmingsstoornissen
en andere psychiatrische aandoeningen. De Depressiedimensie van de 4DKL omvat specifieke symptomen van depressieve stoornissen, met name depressieve gedachten
(waaronder suïcidaliteit).3.4 De Angstdimensie omvat specifieke symptomen van angststoornissen zoals diffuse en
irrationele angst, paniek en vermijdingsgedrag. 4.5 De
Somatisatiedimensie omvat diverse nerveus-functionele
klachten zoals hoofdpijn, benauwdheid, hartkloppingen,
maag-darmklachten, nek- en rugpijn.
Distress is in veel bestaande vragenlijsten voor angst en depressie opgenomen en dit gegeven wordt verantwoordelijk
gehouden voor de aanzienlijke gemeenschappelijke variantie van deze instrumenten. 6 Het nieuwe aan de 4DKL in
vergelijking tot bestaande klachtenlijsten is dat de 4DKL
een onderscheid maakt tussen distress enerzijds en angst
en depressie anderzijds. Daarmee is het in theorie mogelijk
om een onderscheid te maken tussen stress/spanningsklachten en ernstiger stoornissen.
Om meer inzicht te krijgen in wat de 4DKL precies
meet, wordt de 4DKL in dit onderzoek bij een groep huisartspatiënten met psychische klachten, vergeleken met
enkele in Nederland regelmatig gebruikte klachtenlijsten.
De vragen zijn:
- Hoe betrouwbaar zijn de 4DKL-schalen?
- In hoeverre meten de 4DKL-schalen hetzelfde als de
vergelijkingsinstrumenten?
- In hoeverre meten de 4DKL-schalen iets anders dan de
vergelijkingsinstrumenten?
- In hoeverre wordt hetgeen de vergelijkingsinstrumenten
meten gedekt door de vier dimensies van de 4DKL?
B. Terluin *
Wat meet de Vierdimensionale Klachtenlijst
(4DKL) in vergelijking met
enkele bekende klachtenlij sten?
,. B. Terluin, Stichting Eerstelijnsvoorzieningen Almere (EVA), Almere
METHODE
Patiënten
Veertien huisartsen hebben in hun praktijk patiënten geworven voor dit onderzoek. De artsen werden
tsg / tijdschrift voor gezondheidswetenschappen /1998:76:435-441
tsg jaargang 76 / 1998 nummer 8 vierdimensionale klachten lijst - pagina 435
geïnstrueerd van
van tevoren
tevoren te
te bepalen
bepalen op
op welke
welke dag(en)
dag(en) zij
zij
geïnstrueerd
voldoende tijd
tijd vrij
vrij konden
konden maken
maken voor
voor het
het insluiten
insluiten van
van
voldoende
een patiënt
patiënt en
en het
het uitvoeren
uitvoeren van
van het
het onderzoek.
onderzoek. Op
Op een
een
een
geschikte dag
dag werden
werden alle
alle patiënten
patiënten die
die aan
aan de
de inclusieinclusiegeschikte
criteria voldeden,
voldeden, bevraagd
bevraagd tot
tot er
er een
een bereid
bereid was
was deel
deel te
te
criteria
nemen. De
De inclusiecriteria
inclusiecriteriawaren:
waren:
nemen.
consensus tussen
tussen huisarts
huisarts en
enpatiënt
patiënt over
over het
hetbestaan
bestaan
-- consensus
van een
een psychisch
psychisch probleem;
probleem;
van
leeftijd 15
15jaar
jaarofofouder;
ouder;
-- leeftijd
goede beheersing
beheersing van
vande
deNederlandse
Nederlandse taal;
taal;
-- goede
aanwezigheidvan
vanminstens
minstens drie
drie van
vande
devolgende
volgende sympsymp-- aanwezigheid
tomen (blijkend
(blijkend uit
uit spontane
spontane mededeling
mededeling van
van de
de patiënt
patiënt
tomen
of antwoorden
antwoorden op
op gerichte
gerichte vragen):
vragen): moeheid,
moeheid, slaapproslaapproof
gespannenheid, prikkelbaarheid,
prikkelbaarheid, depressief
depressief gevoel,
gevoel,
bleem, gespannenheid,
angstig gevoel.
gevoel. Dit
Dit willekeurige
willekeurige criterium
criterium was
was bedoeld
bedoeld om
om
angstig
ervoor te
te zorgen
zorgen dat
dat de
de onderzoeksgroep
onderzoeksgroep voldoende
voldoende
ervoor
patiënten met
met relatief
relatief ernstige
ernstige klachten
klachten zou
zou bevatten;
bevatten;
patiënten
geen manifeste
manifestepsychose
psychose of
ofmanie;
manie;
-- geen
geen tekenen
tekenen van
vandementie;
dementie;
-- geen
mondeling informed
informed consent.
consent.
-- mondeling
Procedure en
en instrumenten
instrumenten
Procedure
De patiënten
patiënten werd
werd gevraagd
gevraagd twee
twee keer
keer mee
mee te
te werken
werken aan
aan
De
een kort
kort interviewen
interview en aansluitend
aansluitend enkele
enkele vragenlijsten
vragenlijsten in
in te
te
een
vullen. Over
Over de
de interviews
interviews zal
zal elders
elders worden
worden gerapporgerapporvullen.
teerd. Zo
Zo spoedig
spoedig mogelijk
mogelijk na
na het
het consult
consult vulden de
de
teerd.
een eerste
eerste set
set vragenlijsten
vragenlijstenin
in (Tl).
(Tl). Een
Een dag
dag later
later
patiënten een
of zo
zo spoedig
spoedig mogelijk
mogelijkna
na die
die dag
dag vulden
vulden de
de patiënten
patiënten een
een
of
set vragenlijsten
vragenlijsten in
in (T2).
(T2).
tweede set
eerste set
set vragenlijsten
vragenlijsten bevatte de
de 4DKL,
4DKL, de SelfSelfDe eerste
rating Depression
Depression Scale
Scale (Zung)
(Zung) en
en de
de General
General Health
Health
rating
Questionnaire (GHQ).
(GHQ). De
De tweede
tweede set
set vragenlijsten
vragenlijsten bevatte
bevatte
Questionnaire
de 4DKL,
4DKL, de
de Maastrichtse Vragenlijst
Vragenlijst (MV)
(MV) en
en de
de Hospital
Hospital
de
Anxiety and
and Depression
Depression Scale
Scale (HADS).
Anxiety
(HADS).
De 4DKL
4DKL bestaat
bestaat uit 50
50 items
items die
die tezamen
tezamen 44 schalen
schalen
De
vormen: Distress
Distress (16
(16 items),
items), Depressie
Depressie (6
(6 items),
items), Angst
vormen:
items) en
en Somatisatie
Somatisatie (16
(16 items).
items). De
De items worden gege(12 items)
scoord op een
een S-punts
5-punts Likertschaal
Likertschaal (0-4).
(0-4). Voorafgaande
Voorafgaande
scoord
de som
somscores
per schaal
schaal worden de
de
aan het berekenen van de
scores per
scores '3'
'3' en
en '4'
'4' getransformeerd
getransformeerd tot een
een '2'. HuisartsHuisartsscores
met door
door de
de huisarts onderkende psychosociale
psychosociale
patiënten met
scoren gemiddeld
gemiddeld 14,8
14,8 op Distress,
Distress, 2,3
2,3 op
op
problematiek scoren
Depressie, 4,4
4,4 op
op Angst
Angst en
en 11,3
11,3 op
op Somatisatie.
Somatisatie.77
Depressie,
De Zung
Zung isis een
een gerenommeerde
gerenommeerde depressielijst.88',99 De
De 20
20
De
een 4-punts
4-punts Likertschaal
Likertschaal (1-4)
(1-4)
items worden gescoord op een
waarna de
de zogenaamde 'SDS-index' wordt berekend door
waarna
de somscore te
te vermenigvuldigen
vermenigvuldigen met 100/80.
100/80. Doorgaans
Doorgaans
de
een waarde
waarde ~SO
>50 beschouwd als
als indicatief voor
voor
wordt een
depressie.lO
10 De
De verwachting
verwachting was
was dat de
de Zung zou correlecorreledepressie.
ren met de
de 4DKL-Depressiedimensie,
4DKL-Depressiedimensie,maar
maaromdat
omdatdede
ren
Zung veel
veel aspecifieke items bevat werd
werd verwacht
verwacht dat de
de
Zung
de 4DKL-Distressdirnensie
4DKL-Distressdimensie
Zung ook zou correleren met de
(tabel 1).
(tabell).
De GHQ isis in eerstelijnsonderzoek veel
veel gebruikt voor
voor
De
12
screening op psychiatrische
psychiatrische stoornisseny,
stoornissen.11'12
In dit onderonderscreening
ln
is de
de 30-itemversie gebruikt.
gebruikt. De
De items
items worden op een
zoek is
4-punts Likertschaal
Likertschaal gescoord.
gescoord. De
De GHQ-score wordt bebe4-punts
aantal positieve verschijnselen
verschijnselen dat zich
zich
paald door het aantal
'(veel) minder
minder dan
dan gewoonlijk'
gewoonlijk' en
en het
het aantal
aantal negatieve
negatieveverver'(veel)
schijnselen dat
dat zich
zich '(veel)
'(veel) meer
meer dan
dan gewoonlijk'
gewoonlijk' heeft
heeft
schijnselen
voorgedaan. Een
Een veel
veel gebruikt
gebruikt afkappunt
afkappunt voor
voor het
het onderondervoorgedaan.
scheid normaal/kans
normaal/kans op
op psychiatrische
psychiatrische stoornis
stoornis isis 4/5.
4/5. De
De
scheid
GHQ bevat
bevat veel
veel aspecifieke
aspecifieke klachten;
klachten; derhalve
derhalve was
was de
de ververGHQ
wachting dat
dat de
de GHQ
GHQ correleert
correleert met de
de 4DKL-Distress4DKL-Distresswachting
dimensie.
dimensie.
De MV
MV meet
meet 'vitale
'vitale uitputting' zoals
zoals dat
dat relatief vaak
vaak
De
13
wordt gezien
gezien voor
voor het
het optreden
optreden van
van een
een hartinfarct.
hartinfarct.13
De
wordt
,'14
14 De
M V heeft
heeft 21
21 items
items die
die gescoord
gescoord worden
worden op
op een
een 3-punts
3-punts
MV
Likertschaal (0-2).
(0-2). De
De schaalscore
schaalscore isis een
een eenvoudige
eenvoudige somsomLikertschaal
score. De
De grens
grens tussen
tussen uitgeput
uitgeput en
en niet-uitgeput
niet-uitgeput wordt
wordt gegescore.
legd tussen
tussen 13
13en
en 14
14 (persoonlijke
(persoonlijke mededeling
mededeling A.
A. Appels,
Appels,
legd
1998). De
De MV
MV bevat voornamelijk
voornamelijk aspecifieke
aspecifiekeklachten
klachten en
en
1998).
daarom werd
werd verwacht
verwacht dat de
de MV
MV correleert
correleert met
met de
de
daarom
4DKL-Distressdimensie.
4DKL-Distressdimensie.
De HADS
HADS isis ontwikkeld
ontwikkeld voor
voor de
de screening
screening op
op depressie
depressie
De
en angststoornissen
angststoornissen bij
bij poliklinische
poliklinische niet-psychiatrische
niet-psychiatrische
en
patiënten.15,16
15'16 De
De subschalen
subschalen Angst
Angst en
en Depressie
Depressie hebben
hebben
patiënten.
elk zeven
zeven items
items die
die gescoord
gescoord worden op
op een
een 4-punts
4-punts
elk
Likertschaal (0-3).
(0-3). De
De schaalscores
schaalscores worden
worden berekend
berekend door
door
Likertschaal
de itemscores te
te sommeren.
sommeren. Voor
Voor beide
beide schalen
schalen geldt
geldt dat
dat
de
scores ~8
>8 indicatief
indicatief zijn
zijn voor
voor de
de aanwezigheid
aanwezigheid van een
een
scores
stoornis.15
15 Bij
Bijhet
het ontwerpen
ontwerpen van
van de
de HADS
HADS heeft men
men gegestoornis.
probeerd de
de angstangst- en
en depressieschalen
depressieschalen zoveel
zoveel mogelijk
mogelijk te
te
probeerd
ontdoen van
van aspecifieke
aspecifieke klachten.
klachten. Daarom
Daarom was
was de
de ververontdoen
wachting dat
dat de
de HADS-Angstschaal
HADS-Angstschaal correleert
correleert met
met de
de
wachting
4DKL-Angstdimensie en
en de
de HADS-Depressieschaal
HADS-Depressieschaal met
met
4DKL-Angstdimensie
de 4DKL-Depressiedimensie.
de
4DKL-Depressiedimensie.
Analyse
Analyse
De betrouwbaarheid van
van een
een test heeft
heeft betrekking
betrekking op de
de
De
herhaalbaarheid; wanneer
wanneer iemand onder
onder gelijkblijvende
gelijkblijvende
herhaalbaarheid;
condities een
een test
test twee
twee keer
keer of
of vaker
vaker maakt,
maakt, dienen
dienen de
de
condities
testscores niet al
al te
te veel
veel te
te variëren.
variëren.17
17 De
De geobserveerde
geobserveerde
testscores
score kan
kan theoretisch opgebouwd
opgebouwd worden gedacht uit
uit een
een
score
of systematisch
systematisch deel (true
(true score) en een toetoebetrouwbaar of
niet-systematisch
deel (error).
(error). De betrouwbaarbetrouwbaarvallig of niet
-systematisch deel
van een
een test isis het deel
deel van
van de
de geobserveerde
geobserveerde score
score dat
dat
heid van
systematisch is.
is.17
17 Voor
Voor de
de betrouwbaarheid van
van de
de
systematisch
4DKL-schalen zijn
zijn de
de interne consistentie
consistentie en
en de
de test-hertest-her4DKL-schalen
testcorrelatie bepaald.
bepaald. De
De betrouwbaarheidsbepaling
betrouwbaarheidsbepaling op
op
testcorrelatie
basis van
van de
de interne consistentie
consistentie (Cronbachs
(Cronbachs alfa)
alfa) isis gegebasis
baseerd op
op de
de inwisselbaarheid van
van de
de individuele
individuele items
items
baseerd
een test.
test. Cronbachs alfa geeft een
een ondergrens
ondergrens voor de
de
van een
aan.17
17 Nadat de
de interne consistentie van
betrouwbaarheid aan.
Tabel 1iVerwachtingen
Verwachtingen
ten
aanzien
van
correlaties
tussen
Tabel
ten
aanzien
van
de de
correlaties
tussen
de de
4DKL-schalen en
en de
de verge/ijkingsinstrumenten
vergelijkingsinstrumenten
4DKL·schalen
^DKL-schalen
4DKL·schalen
Distress
Distress
Depressie
Depressie
+
+
+
+
Zung
Zung
GHQ
GHQ
MV
MV
+
HADS-Angst
HADS·Angst
HADS-Depressie
HADS·Depressie
tsg jaargang
jaargang76/
76 /1998
nummer 88 vierdimensionale
vierdimensionaleklachten
klachtenli
jst .- pagina
pagina 436
436
tsg
1998 nummer
lijst
Angst
Angst
+
Somatisatie
Somatisatie
tsg jaargang 76 /1998 nummer 8 vierdimensionale klachtenlijst - pagina 437
11,1
0,88 (51)
1-21
itemvariabelen de interne consistentie (Cronbachs alfa) en
de item-totaalcorrelaties berekend.
Alle statistische bewerkingen werden uitgevoerd met
het programma SPSS for Macintosh 4.0. 18
12,2
HADS-Angst
32,9
20,9
67,6
Zung
14,5
4DKt-Somatisatie
4DKL-Angst
4DKL-Depressie
5,9
5,6
2-20
18-42
6-30
42,5-87,5
0,87 (53)
0,75 (5i)
0,88 (53)
0-28
0,82 (53)
0-20
0-12
Respons
GHQ
MV
RESULTATEN
0,90 (55)
Drieënzestig patiënten voldeden aan de inclusiecriteria. In
totaal vielen acht patiënten (zeven vrouwen en een man)
af. De man werd niet gevraagd omdat hij had meegedaan
met een proefonderzoek voor dit onderzoek; met een
vrouw kon geen geschikte afspraak worden gemaakt; een
vrouw weigerde na het eerste interview verdere medewerking; vijf vrouwen weigerden helemaal.
Vijfenvijftig patiënten werden ingesloten en vulden de
eerste set vragenlijsten in. Eenenvijftig van hen hebben
ook de tweede set vragenlijsten ingevuld. Het missen van
de tweede afspraak lag in twee gevallen aan de arts die het
protocol niet goed had gelezen.
De groep bestond uit 29 vrouwen en 26 mannen; de gemiddelde leeftijd was 41,2 (SD 9,9, range 17-63) respectievelijk 39,5 (SD=I I,4, range 17-68). Het interval tussen het
invullen van de twee sets vragenlijsten bedroeg gemiddeld
1,7 dagen (SD=I,I, range 0-6); bij 46 patiënten (90%) bedroeg het interval 1-3 dagen.
4DKL-Distress
8-32
24,7
Range
Gemidd score
0,84 (54)
Tl (n)
0,66 (51)
0,76 (49)
o,94
0,91 (47)
0,90
0,84 (51)
0,89
o,93 (50)
0,89
0,88 (50)
correlatie
T2 (n)
Cronbachs alfa
Test-hertest
de 4DKL-schalen was berekend, werden ontbrekende scores van 4DKL-items op Tl en T2 gesubstitueerd door de
overeenkomstige scores op T2 respectievelijk Tl.
De test-hertest productmomentcorrelatiecoëffïciënt
geeft een schatting van de betrouwbaarheid van zowel de
testscores als de hertestscores.17
Om te bepalen in hoeverre de 4DKL-schalen hetzelfde
meten als de vergelijkingsinstrumenten zijn Pearsons
productmomentcorrelaties berekend tussen elk van de
vergelijkingsinstrumenten en de 4DKL-schalen van dezelfde testafname. De correlatie tussen twee tests wordt uiteraard beperkt door de onbetrouwbaarheid van de metingen
van die tests. Met behulp van de zogenaamde attenuatiecorrectie kan men echter een schatting maken van de correlatie die twee tests te zien zouden geven als de tests volmaakt betrouwbaar gemeten zouden kunnen worden. De
correlatie na attenuatiecorrectie is recht evenredig met de
geobserveerde productmomentcorrelatie en omgekeerd
evenredig met de vierkantswortel uit de betrouwbaarheid
van beide tests.17
Om te bepalen in hoeverre de 4DKL-schalen iets
anders meten dan de vergelijkingsinstrumenten is als volgt
te werk gegaan. De items van een 4DKL-schaal werden één
voor één middels regressieanalyse gecorrigeerd voor de
lineaire relatie met een vergelijkingsinstrument. Vervolgens werd van deze residuele itemvariabelen de interne
consistentie (Cronbachs alfa) en de item-totaalcorrelatiecoëfficiënten bepaald. Cronbachs alfa geeft inzicht in
hoeverre de residuele itemvariabelen nog een bepaald construct meten. Inspectie van de items met een item-totaalcorrelatie >0,40 geeft een indruk van welk construct nog
gemeten wordt door de 4DKL-schaal na correctie voor het
vergelijkingsinstrument.
Om te bepalen in hoeverre hetgeen een vergelijkingsinstrument meet, wordt gedekt door de 4DKL-dimensies
samen is door middel van multipele regressieanalyse (methode stapsgewijs voorwaarts, p(in)<0,05) bepaald hoeveel
variantie van het vergelijkingsinstrument werd 'verklaard'
door de 4DKL-schalen (R2). Vervolgens werden de items
van het vergelijkingsinstrument één voor één door middel
van multipele regressieanalyse gecorrigeerd voor de lineaire relatie met de 4DKL-schalen en werd van deze residuele
Tabel 3 toont de productmomentcorrelatiecoëfficiënten
voor de samenhang tussen de
4DKL-schalen en de vergelijkingsinstrumenten. Van de
4DKL-schalen had de
Distress-schaal de hoogste
correlaties met bijna alle vergelijkingsinstrumenten. De
uitzondering werd gevormd
door de HADS-Angstschaal
die de hoogste correlatie had
met de 4DKL-Angstschaal.
Correlaties met de
vergelijkingsinstrumenten
Tabel 2 Gemiddelde scores, range en betrouwbaarheid van de vragenlijsten
Betrouwbaarheid
Tabel 2 toont de betrouwbaarheid van de 4DKL-schalen.
In deze tabel is ook de interne consistentie van de vergelijkingsinstrumenten opgenomen omdat deze gegevens bij
de verdere analyse en interpretatie van belang zijn. Tevens
toont tabel 2 de gemiddelde scores en de scorerange om
een indruk te geven van de ernst van de symptomen van
de onderzochte patiënten: deze was aanzienlijk.
Het aantal ontbrekende 4DKL-itemscores bedroeg 5 op
Tl (0,2%) en 9 op T2 (0,4%); deze werden gesubstitueerd
door de overeenkomstige score op T2 respectievelijk Tl.
Gezien het geringe percentages ontbrekende scores is het
niet aannemelijk dat de substitutieprocedure aanleiding
heeft gegeven tot een geflatteerd beeld van de test-hertestcorrelatie.
Tabel 2 toont de betrouwbaarheid van de 4DKL-schalen.
In deze tabel is ook de interne consistentie van de vergelijkingsinstrumenten opgenomen omdat deze gegevens bij
de verdere analyse en interpretatie van belang zijn. Tevens
toont tabel 2 de gemiddelde scores en de scorerange om
een indruk te geven van de ernst van de symptomen van
de onderzochte patiënten: deze was aanzienlijk.
Het aantal ontbrekende 4DKL-itemscores bedroeg 5 op
Tl (0,2%) en 9 op T2 (0,4%); deze werden gesubstitueerd
door de overeenkomstige score op T2 respectievelijk Tl.
Gezien het geringe percentages ontbrekende scores is het
niet aannemelijk dat de substitutieprocedure aanleiding
heeft gegeven tot een geflatteerd beeld van de test-hertestcorrelatie.
Betrouwbaarheid
Drieënzestig patiënten voldeden aan de inclusiecriteria. In
totaal vielen acht patiënten (zeven vrouwen en een man)
af. De man werd niet gevraagd omdat hij had meegedaan
met een proefonderzoek voor dit onderzoek; met een
vrouw kon geen geschikte afspraak worden gemaakt; een
vrouw weigerde na het eerste interview verdere medewerking; vijf vrouwen weigerden helemaal.
Vijfenvijftig patiënten werden ingesloten en vulden de
eerste set vragenlijsten in. Eenenvijftig van hen hebben
ook de tweede set vragenlijsten ingevuld. Het missen van
de tweede afspraak lag in twee gevallen aan de arts die het
protocol niet goed had gelezen.
De groep bestond uit 29 vrouwen en 26 mannen; de gemiddelde leertijd was 41,2 (SD 9,9, range 17-63) respectievelijk 39,5 (SD=11,4, range 17-68). Het interval tussen het
invullen van de twee sets vragenlijsten bedroeg gemiddeld
1,7 dagen (SD=1,1, range 0-6); bij 46 patiënten (90%) bedroeg het interval 1-3 dagen.
Tabel 2 Gemiddelde scores, range en betrouwbaarheid van de vragenlijsten
Cronbachs alfa
Gemidd score
Range
Tl (n)
24,7
8-3 2
0,84 (54)
4DKL-Depressie
5.9
0-12
0.90 (ss)
Respons
4DKL-Angst
5,6
0-20
0.82 (53)
4DKL-Somatisatie
14.5
0-28
0.88 (53)
Zung
67. 6
42.5-87.5
0.75 (s1)
GHQ
20.9
6-30
0.87 (s3)
MV
32.9
18-42
HADS-Angst
12.2
2-20
HADS-Depressie
11.1
1-21
RESULTATEN
4DKL-Distress
HADS-Depressie
de 4DKL-schalen was berekend, werden ontbrekende scores van 4DKL-items op Tl en T2 gesubstitueerd door de
overeenkomstige scores op T2 respectievelijk Tl.
De test-hertest productmomentcorrelatiecoëfficiënt
geeft een schatting van de betrouwbaarheid van zowel de
testscores als de hertestscoresY
Om te bepalen in hoeverre de 4DKL-schalen hetzelfde
meten als de vergelijkingsinstrumenten zijn Pearsons
productmomentcorrelaties berekend tussen elk van de
vergelijkingsinstrumenten en de 4DKL-schalen van dezelfde testafname. De correlatie tussen twee tests wordt uiteraard beperkt door de onbetrouwbaarheid van de metingen
van die tests. Met behulp van de zogenaamde attenuatiecorrectie kan men echter een schatting maken van de correlatie die twee tests te zien zouden geven als de tests volmaakt betrouwbaar gemeten zouden kunnen worden. De
correlatie na attenuatiecorrectie is recht evenredig met de
geobserveerde productmomentcorrelatie en omgekeerd
evenredig met de vierkantswortel uit de betrouwbaarheid
van beide tests. 17
Om te bepalen in hoeverre de 4DKL-schalen iets
anders meten dan de vergelijkingsinstrumenten is als volgt
te werk gegaan. De items van een 4DKL-schaal werden één
voor één middels regressieanalyse gecorrigeerd voor de
lineaire relatie met een vergelijkingsinstrument. Vervolgens werd van deze residuele itemvariabelen de interne
consistentie (Cronbachs alfa) en de item-totaalcorrelatiecoëfficiënten bepaald. Cronbachs alfa geeft inzicht in
hoeverre de residuele itemvariabelen nog een bepaald construct meten. Inspectie van de items met een item-totaalcorrelatie ;:::0,40 geeft een indruk van welk construct nog
gemeten wordt door de 4DKL-schaal na correctie voor het
vergelijkingsinstrument.
Om te bepalen in hoeverre hetgeen een vergelijkingsinstrument meet, wordt gedekt door de 4DKL-dimensies
samen is door middel van multipele regressieanalyse (methode stapsgewijs voorwaarts, p(in) <0,05) bepaald hoeveel
variantie van het vergelijkingsinstrument werd 'verklaard'
door de 4DKL-schalen (R2 ). Vervolgens werden de items
van het vergelijkingsinstrument één voor één door middel
van multipele regressieanalyse gecorrigeerd voor de lineaire relatie met de 4DKL-schalen en werd van deze residuele
Test·hertest
T2 (n)
correlatie
0.88 (so)
0.89
0.93 (so)
0.89
0.84 (s1)
0.90
0.91 (47)
0.94
0.76 (49)
0.66 (s1)
0,88 (s1)
itemvariabelen de interne consistentie (Cronbachs alfa) en
de item-totaalcorrelaties berekend.
Alle statistische bewerkingen werden uitgevoerd met
het programma SPSS for Macintosh 4.0.18
tsg jaargang 76 / 1998 nummer 8 vierdimensionale klachten lijst - pagina 437
Correlaties met de
vergelijkingsinstrumenten
Tabel 3 toont de productmo-
mentcorrelatiecoëfficiënten
voor de samenhang tussen de
4DKL-schalen en de vergelijkingsinstrumenten. Van de
4DKL-schalen had de
Distress-schaal de hoogste
correlaties met bijna alle vergelijkingsinstrumenten. De
uitzondering werd gevormd
door de HADS-Angstschaal
die de hoogste correlatie had
met de 4DKL-Angstschaal.
De 4DKL-Distress-schaal
4DKL-Distress-schaal had
had 34-58%
34-58% van
van de
de geobserveergeobserveerDe
de variantie gemeenschappelijk
gemeenschappelijk met
met de
de vergelijkingsinstruvergelijkingsinstrude
menten.
menten.
Tabel 44 toont de
de correlaties tussen de
de 4DKL-schalen
4DKL-schalenen
en
Tabel
de vergelijkingsinstrumenten na attenuatiecorrectie. Voor
Voor
de
de berekening van deze
deze correlaties isis uitgegaan
uitgegaan van de
de
de
test-hertestcorrelatie als
als maat voor de
de betrouwbaarheid
betrouwbaarheid
test-hertestcorrelatie
de 4DKL-schalen
4DKL-schalen en
en van Cronbachs
Cronbachs alfa
alfa als
als maat voor
voor
van de
de betrouwbaarheid
betrouwbaarheid van
van de
de vergelijkingsinstrumenten.
vergelijkingsinstrumenten.
de
lage schatting
schatting isis van
van de
de bebeOmdat Cronbachs alfa een lage
de correlaties
correlaties na
na attenuatiecorrectie
attenuatiecorrectie
trouwbaarheid zijn de
de hoge
hoge kant
kant geschat.
geschat. Het isis te zien dat de
de 4DKLaan de
4DKLDistress-schaal praktisch (R
(R22 == 86%)
86%) hetzelfde
hetzelfde mat als
als de
de
Distress-schaal
Vragenlijst.De
De 4DKL-Angstschaal
4DKL-Angstschaalmat vrijvrijMaastrichtse Vragenlijst.
wel (R22 == 88%)
88%) hetzelfde
hetzelfde als
als de HADS-Angstschaal.
HADS-Angstschaal. Het
Het
wel
de vergelijkingsinstrumenten die
die relatief hoog
hoog
viel op dat de
de 4DKL-Depressie4DKL-Depressie- of -Angstschaal
-Angstschaal ook
ook
correleerden met de
vrij hoog correleerden met de
de 4DKL-Distress-schaal.
4DKL-Distress-schaal.Om
Om
vrij
te gaan of dit te
te maken had met de
de correlaties tussen de
de
na te
correlatiecoëfficiën4DKL-schalen onderling zijn partiële correlatiecoëfficiënDe partiële correlatiecoëfficiënt tussen
tussen de
de
ten berekend. De
de 4DKL-Distress-schaal
4DKL-Distress-schaal(onder
(ondercontrole
controlevoor
voorde
de
Zung en de
terwijl de partiële
partiële
4DKL-Depressieschaal) bedroeg 0,47, terwijl
correlatiecoëfficiënt tussen de Zung en de 4DKL-Deprescorrelatiecoëfficiënt
de 4DKL-Distress-schaal)
sieschaal (onder controle voor de
4DKL- Distress-schaal)
was. De partiële correlatiecoëfficiënt
correlatiecoëfficiënt tussen de MV en
0,17 was.
4DKL-Distress-schaal(onder controle voor de 4DKLde 4DKL-Distress-schaal
0,60, terwijl de partiële correlacorrelaDepressieschaal) bedroeg 0,60,
tiecoëfficiënt tussen de MV en de 4DKL-Depressieschaal
4DKL-Depressieschaal
4DKL-Distress-schaal)0,12
0,12 was.
was.
(onder controle voor de 4DKL-Distress-schaal)
correlatiecoëfficiënt tussen de HADS-AngstDe partiële correlatiecoëfficiënt
de 4DKL-Distress-schaal
4DKL-Distress-schaal (onder controle voor
voor
schaal en de
0,39, terwijl
terwijl de partiële
de 4DKL-Angstschaal) bedroeg 0,39,
de HADS-Angstschaal
HADS-Angstschaal en de
de
correlatiecoëfficiënt tussen de
Tabel 3 Correlaties
Correlaties tussen
tussen de
de 4DKL-schalen
^DKL-schalen en
en de
de
Tabel
vergelijkingsinstrumenten;
vergelijkingsinstrumenten;
Pearsonsproductmomentcorrelatiecoëfficiënten
Pearsons
productmomentcorrelatiecoëfficiënten
4DKL-schalen
4DKL
-schalen
Distress
Depressie
Angst
Somatisatie
0,40
0,40
Zung
Zung
0,69
0,69
0,59
o,59
0,40
0,40
GHQ
0,60
0,60
0,46
0,46
0,29
0,29
0,12
0,12
MV
0,76
0,76
0,59
o,59
0,46
0,46
0,29
0,29
HADS-Angst
0,58
0,58
o,37
0.37
0,72
0,72
0.35
o,35
HADS-Depressie
0,67
0,67
0,49
o,49
0,21
0,21
0,22
0,22
4DKL-Angstschaal (onder
(onder controle
controle voor de
de 4DKL4DKL4DKL-Angstschaal
Distress-schaal) 0,63
0,63 was.
was. Het
Het bleek dat
dat de
de correlaties
correlaties tusDistress-schaal)
tussen de
de Zung
Zung en
en MV
MV enerzijds
enerzijds met
met de
de 4DKL-Depressie4DKL-Depressiesen
schaal anderzijds
anderzijds geheel
geheel konden worden verklaard door de
de
schaal
de 4DKL-Distress-schaal.
4DKL-Distress-schaal. Dat gold niet
niet
samenhang met de
de correlatie tussen de
de HADS-Angstschaal
HADS-Angstschaal en de
voor de
4DKL-Angstschaal; deze kon niet
niet geheel
geheel op
op rekening van
4DKL-Angstschaal;
de wederzijdse
wederzijdse samenhang
samenhang met de
de 4DKL-Distress-schaal
4DKL-Distress-schaal
de
geschreven.
worden geschreven.
Unieke componenten
componenten van
van de 4DKL-schalen
^DKL-schalen
Unieke
de residuele itemvariabeitemvariabeTabel 55 toont Cronbachs alfa van de
len per 4DKL-schaal
4DKL-schaalnadat
nadat de
deitemvariabelen
itemvariabelenvan
vaneen
een
len
schaal door middel van
van regressieanalyse
regressieanalyse waren gecorrigecorrischaal
elk van
van de
de vergevergegeerd voor hun lineaire relatie met elk
lijkingsinstrumenten. De
De alfa-coëfficiënten
alfa-coëfficiënten geven
geven aan
aan dat
dat
lijkingsinstrumenten.
de 4DKL-schalen
4DKL-schalen in
in alle
alle situaties
situaties nog iets
iets overhielden na
de
de gemeenschappelijke
gemeenschappelijke variantie
variantie met het vergevergeaftrek van de
lijkingsinstrument. Zelfs hield de
de 4DKL-Distress-schaal
lijkingsinstrument.
van de MV
MV en
en hield de
de 4DKLnog iets over na aftrek van
4DKLnog iets
iets over na aftrek van
van de
de HADS-AngstAngstschaal nog
deze schalenparen toch vrijwel dezelfde
dezelfde conconschaal, terwijl deze
4). Bij
Bij inspectie van de
structen zouden meten (tabel 4).
de unieke variantie van de
item-totaalcorrelaties bleek dat de
4DKL-Distress-schaal vooral werd gedragen door zes
demoralisatie, onmachtsgevoelens, interesseitems rond demoralisatie,
De unieke variantie van de
verlies en lusteloosheid. De
alle items van
4DKL-Depressieschaal werd gedragen door alle
schaal. De unieke variantie van de 4DKL-Angstschaal
deze schaal.
12 items. De
De unieke
unieke
werd gedragen door zeven van de 12
4DKL-Somatisatieschaal werd gedragen
variantie van de 4DKL-Somatisatieschaal
13 van de 16
16 items van deze schaal.
schaal.
door l3
van de vergelijkingsinstrumenten
De dekking van
Tabel 6 toont in hoeverre de vergelijkingsinstrumenten
4DKL-schalensamen. Bij
'gedekt' worden door de vier 4DKL-schalen
Bij
multipele regressie bleek dat 32-58% van de geobserveervergelijkingsinstrumenten gemeengemeende variantie van de vergelijkingsinstrumenten
was met een of meer 4DKL-schalen.
4DKL-schalen. De
schappelijk was
was in elk van de vijf regressiever4DKL-Distress-schaal was
gelijkingen vertegenwoordigd. Daarentegen kwam de
vergelijkingen voor.
4DKL-Depressieschaal in geen van de vergelijkingen
verklaring hiervoor moet gezocht worden in de onderonderDe verklaring
4DKL-Depressieschaalen
ende
de
linge correlatie tussen de 4DKL-Depressieschaal
4DKL-Distress-schaal. Er bleef voor de 4DKL-Depressieschaal niets meer te 'verklaren' over nadat de beter
Betrouwbaarheid van
van de residuele
residuele variantie
variantie per
Tabel 5 Betrouwbaarheid
Tabel 4 Correlaties na attenuatiecorrectie
attenuatiecorrectie tussen
tussen de
de 4DKL-schalen
jDKL-schalen
Tabel
vergelijkingsinstrumenten
en de vergelijkingsinstrumenten
na correctie
correctie voor de lineaire
lineaire relatie
relatie met elk van
van de
4DKL-schaal na
verschillende vergelijkingsinstrumenten;
vergelijkingsinstrumenten; Cronbachs alfa
alfa
verschillende
4DKL-schalen
4DKL-schalen
Distress
Depressie
Angst
Somatisatie
Zung
0,84
0,84
0,72
0,72
0,48
0,48
0,48
0,48
GHQ
0,69
0,69
0,53
o,53
o,33
0.33
0,13
0,13
MV
0,93
o,93
0,72
0,72
0,55
o,55
HADS-Angst
0,76
0,76
0,49
o,49
0,94
o,94
HADS-Depressie
0,76
0,76
0,56
0,56
0,24
0,24
0,24
0,24
Distress
Depressie
Angst
Somatisatie
Zung
Zung
0,70
0,70
0,86
0,86
0,80
0,80
0,87
0,87
GHQ
0,76
0,76
0,88
0,88
0,81
0,81
0,89
0,89
o,35
0.35
MV
0,74
o,74
0,88
0,88
0,80
0,80
0,89
0,89
0,44
o,44
HADS-Angst
0,84
0,84
0,91
0,91
0,69
0,69
0,89
0,89
HADS-Depressie
0,81
0,90
0,90
0,84
0,84
0,90
0,90
klachtenlijst
tsg jaargang 76 /1998 nummer 8 vierdimensionale klachten
lijst - pagina 438
tsg jaargang 76/1998 nummer 8 vierdimensionale klachten lijst . pagina 439
Beperkingen
De selectie van de onderzoekspopulatie heeft een groep
patiënten opgeleverd die duidelijk meer psychische klachten hadden dan de gemiddelde huisartspatiënt met
psychosociale problemen. 7 Dit was vooral goed te zien aan
het ontbreken van patiënten met lage scores voor 4DKLDistress, Zung, GHQ en MV. Een nadeel van de beperkte
range op deze instrumenten is dat de betrouwbaarheid wat
lager kan uitvallen. Het voordeel van de geselecteerde
populatie is evenwel de betere spreiding van de ernstiger
symptomen, dus van de scores voor de HADS-schalen en
de 4DKL-schalen Depressie en Angst. Dit levert een
realistischer beeld op van de samenhang van scores dan
wanneer de onderzoekspopulatie veel patiënten met
weinig of geen klachten zou bevatten. Immers door de
aanwezigheid van veel patiënten met O-scores in de populatie zou mej. hogere correlaties tussen allerlei symptomen
krijgen omdat patiënten met weinig of geen psychische
klachten in het algemeen op alle betreffende vragenlijsten
laag scoren.
Voor het onderzoek van de betrouwbaarheid in de zin
van de test-hertestcoëfficiënt werd de 4DKL twee keer ingevuld met een interval van slechts één of enkele dagen.
Een dergelijk kort test-hertestinterval heeft als nadeel dat
proefpersonen zich zouden kunnen herinneren wat zij eerder hebben ingevuld, waardoor de test-hertestcoëfficiënt
een te rooskleurig beeld opTabel 6 Verklaarde variantie van de Zung, de GHQ, de MVen de HADS door de 4DKL-dimensies, en
levert. Het probleem bij een
Cronbachs alfa van de onverklaarde variantie
langer interval is evenwel dat
men dan niet alleen de beZung
MV
HADS-A
HADS-D
GHQ
trouwbaarheid van het in Multipele regressie·analyse
strument maar ook de stabiVerklaarde variantie (R'-adj)
32%
58 %
57%
44%
5°%
liteit van de klachten meet,
0,62
Beta Distress
0,31
0,67
0.76
0.59
waardoor de test-hertestBeta Depressie
coëfficiënt een te somber
Beta Angst
0.5 8
beeld van de betrouwbaarBeta Somatisatie
0.22
heid oplevert. Het is een
ervaringsfeit dat met name
Cronbachs alfa residuele items
0.82
0.52
0.24
0,79
0.45
distressklachten in de
correlerende Distress-schaal in de multipele regressieanapopulatie huisartspatiënten in korte tijd kunnen verandelyse was opgenomen.
ren. Derhalve is in dit onderzoek gekozen voor een kort
De Zung, de MV en de HADS-Angstschaal hielden, getest-hertestinterval. Overigens gaven meerdere patiënten
bij het maken van de hertest aan dat zij zich niet meer
let op hun betrouwbaarheid, na aftrek van de door de
konden herinneren hoe zij de test hadden ingevuld, het4DKL-schalen verklaarde variantie weinig betrouwbare
geen vermoedelijk te wijten is aan de emotionele spanning.
variantie over blijkens de relatief lage alfa-coëfficiënten.
De GHQ en de HADS-Depressieschaal hielden nog relatief
veel betrouwbare variantie over welke niet gedekt werd
Betrouwbaarheid
Hoe betrouwbaar zijn de 4DKL-schalen? De betrouwbaardoor de 4DKL. Bij inspectie van de item-totaalcorrelaties
van de residuele itemvariabelen van de GHQ en de
heid van de 4DKL-schalen lijkt in dit onderzoek dik in
orde. Dit is in overeenstemming met eerder gevonden
HADS-D bleek dat deze voor 14 van de 30 GHQ-items en
6 van de 7 HADS-D-items >0,40 bedroegen. Het betrof
waarden voor Cronbachs alfa van 0,84-0,94.2
voornamelijk positief geformuleerde items (10 van de 14
GHQ-items en 5 van de 6 HADS-D-items) met termen als Overeenkomsten
'plezier hebben', 'genieten', 'verheugen', 'hoopvol gestemd In hoeverre meten de 4DKL-schalen hetzelfde als de verzijn' en 'zinvol bezig zijn'.
gelijkingsinstrumenten? De 4DKL-Distress-schaal meet,
conform de verwachtingen, bijna hetzelfde als de Maastrichtse Vragenlijst. De concepten van 'distress' en 'vitale
BESCHOUWING
uitputting' zijn dus sterk verwant, zo niet identiek. De
4DKL-Distress-schaal meet ook vrij veel van hetgeen geBeperkingen
meten wordt door de andere vragenlijsten. Voor wat beDe selectie van de onderzoekspopulatie heeft een groep
treft de Zung en de GHQ is dit conform de verwachtingen.
patiënten opgeleverd die duidelijk meer psychische klachDe onverwacht hoge correlaties tussen de HADS-schalen
ten hadden dan de gemiddelde huisartspatiënt met
psychosociale problemen.7 Dit was vooral goed te zien aan en de 4DKL-Distress-schaal betekent dat de HADS-schalen toch nog een stukje 'distress' meten en/of dat HADShet ontbreken van patiënten met lage scores voor 4DKL'angst' en HADS-'depressie' tot op zekere hoogte samenDistress, Zung, GHQ en MV. Een nadeel van de beperkte
range op deze instrumenten is dat de betrouwbaarheid wat hangen met 'distress', zoals ook het geval is met de 4DKLlager kan uitvallen. Het voordeel van de geselecteerde
dimensies 'angst' en 'depressie'.
populatie is evenwel de betere spreiding van de ernstiger
De 4DKL-Depressieschaal vertoont substantiële correlaties met de vergelijkingsinstrumenten, niet alleen met de
symptomen, dus van de scores voor de HADS-schalen en
Zung en de HADS-D zoals verwacht. Bij nader inzien blijde 4DKL-schalen Depressie en Angst. Dit levert een
realistischer beeld op van de samenhang van scores dan
ken deze correlaties in alle gevallen te berusten op de sawanneer de onderzoekspopulatie veel patiënten met
menhang met Distress, Wanneer voor deze samenhang
weinig of geen klachten zou bevatten. Immers door de
wordt gecorrigeerd, blijkt de 4DKL-Depressieschaal vrijwel geen overlap meer te vertonen met de vergelijkingsaanwezigheid van veel patiënten met O-scores in de populatie zou mei hogere correlaties tussen allerlei symptomen instrumenten, ook niet met de bekende 'depressie'-lijsten
krijgen omdat patiënten met weinig of geen psychische
Zung en HADS.
De 4DKL-Angstschaal meet, conform de verwachtinklachten in het algemeen op alle betreffende vragenlijsten
laag scoren.
gen, bijna hetzelfde als de HADS-Angstschaal. De makers
van de HADS wilden dat de Angstschaal verschijnselen
Voor het onderzoek van de betrouwbaarheid in de zin
van de test-hertestcoëfficiënt werd de 4DKL twee keer invan echte pathologische angst en niet alleen maar distress
zou meten.15 De 4DKL-Angstschaal is gemaakt om de vergevuld met een interval van slechts één of enkele dagen.
Een dergelijk kort test-hertestinterval heeft als nadeel dat
schijnselen te meten zoals die voorkomen bij de echte
proefpersonen zich zouden kunnen herinneren wat zij eer- angststoornissen. Het resultaat is dat beide lijsten bijna
der hebben ingevuld, waardoor de test-hertestcoëfficiënt
hetzelfde construct meten.
een te rooskleurig beeld opTabel 6 Verklaarde variantie van de Zung, de GHQ, de MVen de HADS door de 4DKL-dimensies, en
levert. Het probleem bij een
langer interval is evenwel dat Cronbachs alfa van de onverklaarde variantie
Zung
GHQ
MV
HADS-A
HADS-D
men dan niet alleen de betrouwbaarheid van het inMultipele regressie-analyse
strument maar ook de stabi58%
Verklaarde variantie (R2-adj)
50%
32%
57%
44%
liteit van de klachten meet,
0,31
0,67
Bèta Distress
0,62
0,76
o,59
waardoor de test-hertestBèta Depressie
coëfficiënt een te somber
Bèta Angst
0,58
beeld van de betrouwbaar0,22
Bèta Somatisatie
heid oplevert. Het is een
ervaringsfeit dat met name
0,82
Cronbachs alfa residuele items
0,52
0,24
o,45
o,79
distressklachten in de
BESCHOUWING
correlerende Distress-schaal in de multipele regressieanalyse was opgenomen.
De Zung, de MV en de HADS-Angstschaal hielden, gelet op hun betrouwbaarheid, na aftrek van de door de
4DKL-schalen verklaarde variantie weinig betrouwbare
variantie over blijkens de relatieflage alfa-coëfficiënten.
De GHQ en de HADS-Depressieschaal hielden nog relatief
veel betrouwbare variantie over welke niet gedekt werd
door de 4DKL. Bij inspectie van de item-totaalcorrelaties
van de residuele itemvariabelen van de GHQ en de
HADS-D bleek dat deze voor 14 van de 30 GHQ-items en
6 van de 7 HADS-D-items ~0,40 bedroegen. Het betrof
voornamelijk positief geformuleerde items (10 van de 14
GHQ-items en 5 van de 6 HADS-D-items) met termen als
'plezier hebben', 'genieten', 'verheugen', 'hoopvol gestemd
zijn' en 'zinvol bezig zijn'.
Overeen komsten
In hoeverre meten de 4DKL-schalen hetzelfde als de vergelijkingsinstrumenten? De 4DKL-Distress-schaal meet,
conform de verwachtingen, bijna hetzelfde als de Maastrichtse Vragenlijst. De concepten van 'distress' en 'vitale
uitputting' zijn dus sterk verwant, zo niet identiek. De
4DKL-Distress-schaal meet ook vrij veel van hetgeen gemeten wordt door de andere vragenlijsten. Voor wat betreft de Zung en de GHQ is dit conform de verwachtingen.
De onverwacht hoge correlaties tussen de HADS-schalen
en de 4DKL-Distress-schaal betekent dat de HADS-schalen toch nog een stukje 'distress' meten en/of dat HADS'angst' en HADS-'depressie' tot op zekere hoogte samenhangen met 'distress', zoals ook het geval is met de 4DKLdimensies 'angst' en 'depressie'.
De 4DKL-Depressieschaal vertoont substantiële correlaties met de vergelijkingsinstrumenten, niet alleen met de
Zung en de HADS-D zoals verwacht. Bij nader inzien blijken deze correlaties in alle gevallen te berusten op de samenhang met Distress. Wanneer voor deze samenhang
wordt gecorrigeerd, blijkt de 4DKL-Depressieschaal vrijwel geen overlap meer te vertonen met de vergelijkingsinstrumenten, ook niet met de bekende 'depressie' -lijsten
Zung en HADS.
De 4DKL-Angstschaal meet, conform de verwachtingen, bijna hetzelfde als de HADS-Angstschaal. De makers
van de HADS wilden dat de Angstschaal verschijnselen
van echte pathologische angst en niet alleen maar distress
zou meten. IS De 4DKL-Angstschaal is gemaakt om de verschijnselen te meten zoals die voorkomen bij de echte
angststoornissen. Het resultaat is dat beide lijsten bijna
hetzelfde construct meten.
Betrouwbaarheid
Hoe betrouwbaar zijn de 4DKL-schalen? De betrouwbaarheid van de 4DKL-schalen lijkt in dit onderzoek dik in
orde. Dit is in overeenstemming met eerder gevonden
waarden voor Cronbachs alfa van O,84-0,94?
populatie huisartspatiënten in korte tijd kunnen veranderen. Derhalve is in dit onderzoek gekozen voor een kort
test-hertestinterval. Overigens gaven meerdere patiënten
bij het maken van de hertest aan dat zij zich niet meer
konden herinneren hoe zij de test hadden ingevuld, hetgeen vermoedelijk te wijten is aan de emotionele spanning.
tsg jaargang 76 /1998 nummer 8 vierdimensionale klachtenlijst - pagina 439
De 4DKL-Somatisatieschaal
4DKL-Somatisatieschaalheeft
heeft alleen
alleen met
met de
de Zung
Zung een
een
De
kleine
overlap.
kleine overlap.
negatieve, pessimistische
pessimistische gedachten
gedachten zoals
zoals gemeten
gemeten wordt
wordt
negatieve,
met
de
4DKL-Depressieschaal.
met de 4DKL-Depressieschaal.
Verschillen
Verschillen
In hoeverre
hoeverre meten
meten de
de 4DKL-schalen
4DKL-schalen iets
iets anders
anders dan
dan de
de
In
vergelijkingsinstrumenten?
De
4DKL-Distress-schaal
meet
vergelijkingsinstrumenten? De 4DKL-Distress-schaal meet
in
hoofdzaak
hetzelfde
als
de
vergelijkingsinstrumenten.
in hoofdzaak hetzelfde als de vergelijkingsinstrumenten.
Het enige
enige extraatje
extraatje van
van deze
deze schaal
schaal dat
dat niet
niet of
of in
in mindere
mindere
Het
mate
aanwezig
is
in
de
vergelijkingsinstrumenten,
dat de
de
mate aanwezig is in de vergelijkingsinstrumenten, isis dat
4DKL-Distress-schaal
wat
meer
'demoralisatie'
meet
dan
4DKL-Distress-schaal wat meer 'demoralisatie' meet dan
de vergelijkingsinstrumenten.
vergelijkingsinstrumenten. Dit
Dit aspect
aspect van
van 'distress'
'distress'
de
heeft
betrekking
op
hoe
iemand
functioneert
en met
met zijn
zijn
heeft betrekking op hoe iemand functioneert en
stress
omgaat,
kortom
hoe
iemand
ervoor
staat.
Hoewel
de
stress omgaat, kortom hoe iemand ervoor staat. Hoewel de
MV
bijna
hetzelfde
construct
meet
als
de
4DKL-DistressMV bijna hetzelfde construct meet als de 4DKL-Distressschaal (tabel
(tabel 4)
4) blijft
blijft na
na aftrek
aftrek van
van de
de gemeenschappelijke
gemeenschappelijke
schaal
variantie
met
de
MV
nog
een
klein
stukje
betrouwbare vavavariantie met de MV nog een klein stukje betrouwbare
riantie
voor
de
4DKL-Distress-schaal
over
(tabel
5).
Dit
riantie voor de 4DKL-Distress-schaal over (tabel 5). Dit
stukje variantie
variantie komt
komt deels
deels voor
voor rekening
rekening van
van de
de meer
meer uituitstukje
gesproken
demoralisatiecomponent
van
de
Distress-schaal
gesproken demoralisatiecomponent van de Distress-schaal
en deels
deels voor
voor rekening
rekening van
van de
de grotere
grotere betrouwbaarheid
betrouwbaarheid
en
van
de
4DKL-Distress-schaal.
van de 4DKL-Distress-schaal.
De 4DKL-Depressieschaal
4DKL-Depressieschaalmeet
meet -- na
nacorrectie
correctie voor
voor
De
Distress
een
aspect
van
'depressie'
dat
door
geen
vande
de
Distress - een aspect van 'depressie' dat door geen van
vergelijkingsinstrumenten
wordt
'opgepikt'.
Het
gaat
vergelijkingsinstrumenten wordt 'opgepikt'. Het gaat
vooral om
omdepressieve
depressieve cognities
cognities -- alles
alles zinloos
zinloos vinden,
vinden, het
het
vooral
leven
niet
meer
de
moeite
waard
vinden,
geen
uitweg
meer
leven niet meer de moeite waard vinden, geen uitweg meer
zien en
en suïcidale
suïcidale gedachten.
gedachten. Wellicht
Wellicht dat
dat de
de 4DKL-De4DKL-Dezien
pressieschaal
beter
correleert
met
de
Beek
Depression
pressieschaal beter correleert met de Beck Depression
Inventory (BDI)
(BDI) waarin
waarin de
de cognitieve
cognitieve aspecten
aspecten van
van
Inventory
depressie
prominent
aanwezig
zijn,
19
maar
dit
is
niet
depressie prominent aanwezig zijn,l9 maar dit is niet
onderzocht.
onderzocht.
De 4DKL-Angstschaal
4DKL-Angstschaal meet
meet in
in principe
principe niets
niets anders
anders
De
dan
de
HADS-Angstschaal,
maar
ze
doet
dit
met
een grogrodan de HADS-Angstschaal, maar ze doet dit met een
tere
betrouwbaarheid.
Daardoor
had
de
4DKL-Angsttere betrouwbaarheid. Daardoor had de 4DKL-Angstschaal nog
nog iets
iets aan
aan eigen
eigen variantie
variantie over
over na
na aftrek
aftrek van
van de
de
schaal
gemeenschappelijke
variantie
met
de
HADS-Angstschaal
gemeenschappelijke variantie met de HADS-Angstschaal
(tabel 5).
5).
(tabel
De
4DKL-Somatisatieschaal
meet iets
iets dat
dat in
in de
de vergevergeDe 4DKL-Somatisatieschaal meet
lijkingsinstrumenten
niet
of
nauwelijks
voorkomt;
dit
lijkingsinstrumenten niet of nauwelijks voorkomt; dit
werd
ook
niet
verwacht.
werd ook niet verwacht.
Betekenis van
van de 4DKL
Betekenis
Distressklachten
kunnen we
we in
in de
de praktijk
praktijk op
op twee
twee maniemanieDistressklachten kunnen
ren
tegenkomen.
In
de
psychiatrie
zien
we
distressklachten
ren tegenkomen. In de psychiatrie zien we distressklachten
als het
het gemeenschappelijke,
gemeenschappelijke, aspecifieke
aspecifieke deel
deel van
van de
de sympsympals
tomatologie
van
praktisch
alle
psychiatrische
stoornissen
tomatologie van
alle psychiatrische stoornissen
(mits deze
deze met
met enige
enige 'distress'
'distress' van
van belang
belang gepaard
gepaard gaan).
gaan).
(mits
Bij
depressies
en
angststoornissen
zijn
praktisch
altijd
Bij depressies en angststoornissen zijn praktisch altijd
distressklachten aanwezig
aanwezig en
en deze
deze koppeling
koppeling isis zo
zo sterk
sterk dat
dat
distressklachten
distressklachten
zelfs
zijn
opgenomen
in
officiële
classifidistressklachten zelfs zijn opgenomen in officiële classificatiecriteria van
van depressie
depressie en
en angststoornissen.
angststoornissen.44 Tevens
Tevens
catiecriteria
zijn
ze
nogal
eens
onderdeel
van
vragenlijsten
voor
depreszijn ze nogal eens onderdeel van vragenlijsten voor depressie
en
angst,
zoals
we
gezien
hebben.
Buiten
de
psychiatrie
sie en angst, zoals we gezien hebben. Buiten de psychiatrie
kunnen we
we distressklachten
distressklachten 'stand
'stand alone'
alone' of
of in
in combinatie
combinatie
kunnen
met
somatisatieklachten
tegenkomen
als
uiting
van
met somatisatieklachten tegenkomen als uiting van
l
emotionele
belasting
of
stress.
1
'
21
Daarbij
is
het
ernstigste
emotionele belasting of stress. ,21 Daarbij is het ernstigste
symptoom -- demoralisatie
demoralisatie -- uiting
uiting van
vaneen
eenfalende
falende
symptoom
'coping'.
In
de
huisartspraktijk
en
de
bedrijfsgezondheids'coping'. In de
en de bedrijfsgezondheidszorg, bij
bij het
het Algemeen
Algemeen Maatschappelijk
Maatschappelijk Werk
Werk en
en mogelijk
mogelijk
zorg,
ook
in
de
eerstelijns
psychologiepraktijk
worden
vaker
ook in de eerstelijns psychologiepraktijk worden vaker
mensen gezien
gezien die
die last
last hebben
hebben van
van stress
stress dan
dan van
van een
een psypsymensen
chiatrische
stoornis.
Als
diagnostische
labels
worden
dan
chiatrische stoornis. Als diagnostische labels worden dan
wel 'stress',
'stress', 'spanningsklachten'
'spanningsklachten' en
en 'surmenage'
'surmenage' gebruikt.
gebruikt.
wel
Tegelijkertijd
is
het
van
groot
belang
om
die
mensen
die,
Tegelijkertijd is het van groot belang om die mensen die,
eventueel
onder
invloed
van
stress,
een
psychiatrische
eventueel onder invloed van stress, een psychiatrische
stoornis ontwikkelen,
ontwikkelen, er
er wel
wel uit
uit te
te halen
halen vanwege
vanwege de
de conconstoornis
sequenties
voor
behandeling
en
prognose.
Huisartspatiënsequenties voor behandeling en prognose. Huisartspatiënten die
die naast
naast een
een behoorlijke
behoorlijke mate
mate van
van Distress
Distress ook
ook hoog
hoog
ten
scoren
op
Angst
of
Depressie,
hebben
namelijk
een
duidescoren op Angst of Depressie, hebben namelijk een duidelijk slechtere
slechtere prognose
prognose dan
dan patiënten
patiënten die
die alleen
alleen een
een hoge
hoge
lijk
21
Distress
hebben.
21
Aparte
metingen
van
distress,
angst
en
Distress hebben. Aparte metingen van distress, angst en
depressie,
zoals
mogelijk
is
met
de
4DKL,
kunnen
helpen
depressie, zoals mogelijk is met de 4DKL, kunnen helpen
de echte
echte angstangst- en
en stemmingsstoornissen
stemmingsstoornissen te
te differentiëren
differentiëren
de
van
stress,
spanningsklachten
en
surmenage.
van stress, spanningsklachten en surrnenage.
Dekking
Dekking
In
hoeverre wordt
wordt hetgeen
hetgeen de
de vergelijkingsinstrumenten
vergelijkingsinstrumenten
In hoeverre
meten
gedekt
door
de
vier
dimensies
van de
de 4DKL?
4DKL? Uit
Uit
meten gedekt door de vier dimensies van
tabel
6
blijkt
dat
wat
de
Zung,
de
MV
en
de
HADS-A
tabel 6 blijkt dat wat de Zung, de MV en de HADS-A
meten, vrijwel
vrijwel geheel
geheel gedekt
gedekt wordt
wordt door
door de
de schalen
schalen van
van de
de
meten,
4DKL.
Alleen
de
GHQ
en
de
HADS-Depressieschaal
blij4DKL. Alleen de GHQ en de HADS-Depressieschaal blijken -- even
even afgezien
afgezien van
vanhun
huncorrelatie
correlatie met
metDistress
Distress -- een
ken
een
eigen
dimensie
te
bezitten
die
niet
gedekt
wordt
door de
de
eigen dimensie te bezitten die niet gedekt wordt door
4DKL.
Dit
blijkt
te
zijn
(het
verlies
van)
positieve
ervarin4DKL. Dit blijkt te zijn (het verlies van) positieve ervaringen, zoals
zoals genieten,
genieten, lachen
lachen en
en gelukkig
gelukkig zijn.
zijn. De
De HADSHADSgen,
Depressieschaal
wordt
verondersteld
het
depressieve
kenDepressieschaal wordt verondersteld het depressieve kenmerk
anhedonie
(verlies
van
levenslust)
te
meten.
Het
is
merk anhedonie (verlies van levenslust) te meten. Het is
de
vraag
in
hoeverre
de
'positieve
schalen'
niet
eigenlijk
de vraag in hoeverre de 'positieve schalen' niet eigenlijk
'positieve affectiviteit',
affectiviteit', het
het enthousiasme
enthousiasme waarmee
waarmee mensen
mensen
'positieve
in
het
leven
staan,
meten.
20
Hoe
het
ook
zij,
kennelijk
er
in het leven staan, meten.2° Hoe het ook zij, kennelijk isis er
na
correctie
voor
distress
een
groot
verschil
tussen
het
- na correctie voor distress - een groot verschil tussen het
kwijtraken van
van positieve
positieve ervaringen
ervaringen en
en het
het krijgen
krijgen van
van
kwijtraken
Conclusie
Conclusie
De 4DKL
4DKL meet
meet vier
vier dimensies
dimensies van
van psychopathologie
psychopathologie met
met
De
een
hoge
betrouwbaarheid.
Distress
staat
voor
het
aspecieen hoge betrouwbaarheid. Distress staat voor het aspecifieke gemeenschappelijke
gemeenschappelijkedeel
deel van
van verschillende
verschillende vormen
vormen
fieke
van
psychopathologie
welke
ook
met
de
Maastrichtse
Vravan psychopathologie welke ook met de Maastrichtse Vragenlijst
en
de
Zung
wordt
gemeten.
Angst
staat
voor
de
genlijst en de Zung wordt gemeten. Angst staat voor de
specifieke symptomen
symptomen van
van angststoornissen
angststoornissen welke
welke ook
ook met
met
specifieke
de
HADS-Angstschaal
worden
gemeten.
Depressie
staat
de HADS-Angstschaal worden gemeten. Depressie staat
voor de
de specifieke
specifieke cognitieve
cognitieve symptomen
symptomen van
van depressie
depressie die
die
voor
als
zodanig
niet
in
de
onderzochte
vergelijkingsinstrumenals zodanig niet in de onderzochte vergelijkingsinstrumenten voorkomen.
voorkomen. Somatisatie
Somatisatie staat
staat voor
voor het
het ervaren
ervaren van
van
ten
lichamelijke
klachten
die
een
beetje
in
de
Zung
worden
lichamelijke klachten die een bee* in de Zung worden
meegenomen. De
De 4DKL
4DKL ontbeert
ontbeert een
een dimensie
dimensie van
van posiposimeegenomen.
tieve
ervaringen
die
aanwezig
is
in
de
General
Health
tieve ervaringen die aanwezig is in de General Health
Questionnaire en
en de
de HADS-Depressieschaal.
HADS-Depressieschaal.
Questionnaire
ONDERSTEUNING
ONDERSTEUNING
Met dank
dank aan
aan Solvay
Solvay Pharma
Pharma tete Weesp
Weesp voor
voor de
definanciële
financiële steun
steun
Met
van
dit
onderzoek
en
aan
dr.
J.J.F,
ter
Laak,
dr.
M.J.P.M.
van
van dit onderzoek en aan dr. U.F. ter Laak, dr. M.].P.M. van
Veldhoven en
en dr.
dr. IJ.
J.J.Kerssens
Kerssens voor
voor hun
hun commentaar
commentaar op
op eerdere
eerdere
Veldhoven
versies
van
dit
artikel.
versies van dit artikel.
tsg jaargang
jaargang76
76 //1998
nummer 88vierdimensionale
vierdimensionale klachtenlijst
klachtenlijst.-pagina
pagina 440
440
tsg
1998 nummer
tsg jaargang 76 /1998 nummer 8 vierdimensionale klachtenlijst - pagina 441
Dr. B. Terluin, huisarts, Stichting Eerstelijnsvoorzieningen
Almere (EVA), Gezondheidscentrum De Spil,
's Hertogenboschplein l, 1324 WB Almere, tel. 036-5330100
CORRESPONDENTIEADRES
8 Zung WWK. A self-rating depression scale. Arch Gen Psychiatry
1965;12:63-70.
9 Dijkstra P. De zelfbeoordelingsschaal voor depressie van Zung.
In: Praag HM van, Rooijmans HGM, red. Stemming en
ontstemming: theorie en praktijk bij de diagnostiek van depressies.
Amsterdam: Erven Bohn, 1974.
10 Hoevenaars JPCM, Son MJMvan. Drie Nederlandstalige
zelfrapportage-lijsten in de diagnostiek van depressie.
Gedragstherapie 1984;17:225-39.
11 GoldbergD, Williams P. A user's guide to the General Health
Questionnaire. Windsor: NFER-Nelson, 1988.
12 KoeterMWf, OrmelJ. General Health Questionnaire:
Nederlandse bewerking en handleiding. Lisse: Swets & Zeitlinger,
1991.
13 Appels A. Vitale uitputting als voorloper van het hartinfarct.
Hart Bulletin 1987;18:135-9.
14 Appels A, Höppener P, Mulder P. A questionnaire to assess
premonitory symptoms of myocardial infarction. Int J Cardiology
1987;17:15-24.
15 ZigmondAS, Snaith RP. The Hospital Anxiety and Depression
Scale. Acta Psychiatrica Scandinavica 1983;67:361-70.
16 Spinhoven Ph, OrmelJ, Sloekers PPA, Kempen GIJM, Speckens
AEM, Hemert AM van. K validation study of the Hospital Anxiety
and Depression Scale (HADS) in different groups of Dutch
subjects. Psychol Med 1997;27:363-70.
17 Drenth PJD, Sijtsma K. Testtheorie: inleiding in de theorie van
de psychologische test en zijn toepassingen. Houten: Bohn Stafleu
Van Loghum, 1990.
18 NorusisMJ. SPSS base system user's guide. Chicago: SPSS Inc,
1990.
19 Bouman TK, Luteijn F, Albersnagel FA, Ploeg FAE van der. Enige
ervaring met de Beek Depression Inventory (BDI). Gedrag
1985;13:13-24.
20 Watson D, Clark LA, Teilegen A. Development and validation of
brief measures of positive and negative affect: the PANAS scales.
J Pers Soc Psychol 1988;54:1063-70.
21 Terluin B. Naar een nieuwe indeling van psychosociale
problemen in de eerste lijn: een secundaire analyse van de
symptomatologie van 396 huisartspatiënten en 67 cliënten van het
algemeen maatschappelijk werk. Huisarts Wet 1998;41:219-28,245.
fourth edition. DSM-IV. Washington DC: American Medical
Association, 1994.
5 Neomagus G]H, Terluin B, Aulbers LP], et al. NHG-Standaard
Angststoornissen. Huisarts Wet 1997;40:167-75.
6 Clark LA, Watson D. Tripartite model of anxiety and
depression: psychometric evidence and taxonomic implications.
J Abnorm PsychoI1991;100:316-36.
7 Terluin B. De Vierdimensionale Klachtenlijst (4DKL) in de
huisartspraktijk. De Psycholoog 1998;33: 18-24.
ABSTRACT
What does the Four Dimensional Symptom
Questionnaire (4DSQ) measure compared to some well
known questionnaires?
The 4DSQ measures four dimensions of
psychopathology: distress, depression, anxiety and
somatization. In 55 distressed general practice patients
4DSQ-scores were compared with scores on the Zung
Self-Rating Depression Scale, the General Health
Questionnaire (GHQ), the Maastrichtse Questionnaire
(MQ) and the Hospital Anxiety and Depression Scale
(HADS). The 4DSQ-Distress scale shared 34-58% of its
variance wich each of the comparison scales. The MQ
measured almost exactly the same as the 4DSQ-Distress
scale. Apart from some overlap with Distress, the
4DSQ-Depression scale turned out to measure something
(depressive cognitions) that was not covered by the
comparison scales. The 4DSQ-Anxiety scale measured
almost exactly the same as the HADS-Anxiety scale. The
4DSQ-Somatization scale showed some overlap with the
Zung. The GHQ and the HADS-Depression scale
encompassed a construct composed of positively worded
items (possibly 'positive affect' or anhedonia) not covered
bythe4DSQ.
Key words: questionnaires, distress, depression, anxiety,
somatization
Voorpublicatie aanvaard op 12 oktober 1998
LITERATUUR
1 Terluin B. Overspanning onderbouwd: een onderzoek naar de
diagnose surmenage in de huisartspraktijk [proefschrift]. Utrecht:
DETAM, 1994.
2 Terluin B. De Vierdimensionale Klachtenlijst (4DKL): een
vragenlijst voor het meten van distress, depressie, angst en
somatisatie. Huisarts Wet 1996;39:538-47.
3 Terluin B, Meer K van der. Hoe valide zijn de diagnosen
ernstige en milde depressie? Huisarts Wet 1995;38:307-9.
4 AFA. Diagnostic and statistical manual of mental disorders,
8 Zung WWK. A self-rating depression scale. Arch Gen Psychiatry
1965;12:63-70.
9 Dijkstra P. De zelfbeoordelingsschaal voor depressie van Zung.
In: Praag HM van, Rooijmans HGM, red. Stemming en
ontstemming: theorie en praktijk bij de diagnostiek van depressies.
Amsterdam: Erven Bohn, 1974.
10 Hoevenaars ]PCM, Son MJM van. Drie Nederlandstalige
zelfrapportage-lijsten in de diagnostiek van depressie.
Gedragstherapie 1984;17:225-39.
11 Goldberg D, Wil/iams P. A user's guide to the General Health
Questionnaire. Windsor: NFER-Nelson, 1988.
12 Koeter MWJ, Ormel]. General Health Questionnaire:
Nederlandse bewerking en handleiding. Lisse: Swets & Zeitlinger,
1991.
13 Appels A. Vitale uitputting als voorloper van het hartinfarct.
Hart Bulletin 1987;18:135-9.
14 Appels A, Höppener P, Mulder P. A questionnaire to assess
premonitory symptoms of myocardial infarction. Int J Cardiology
1987;17:15-24.
15 Zigmond AS, Snaith RP. The Hospital Anxiety and Depression
Scale. Acta Psychiatrica Scandinavica 1983;67:361-70.
16 Spinhoven Ph, Ormel J, Sloekers PPA, Kempen GIJM, Speckens
AEM, Hemert AM van. A validation study of the Hospital Anxiety
and Depression Scale (HADS ) in different groups ofDutch
subjects. Psychol Med 1997;27:363-70.
17 Drenth PJD, Sijtsma K. Testtheorie: inleiding in de theorie van
de psychologische test en zijn toepassingen. Houten: Bohn Stafleu
Van Loghum, 1990.
18 Norusis M]. SPSS base system user's guide. Chicago: SPSS Inc,
1990.
19 Bouman TK, Luteijn F, Albersnagel FA, Ploeg FAE van der. Enige
ervaring met de Beck Depression Inventory (BDI). Gedrag
1985;13:13-24.
20 Watson D, Clark LA, Tellegen A. Development and validation of
brief measures of positive and negative affect: the PANAS scales.
JPers Soc PsychoI1988;54:1063-70.
21 Ter/uin B. Naar een nieuwe indeling van psychosociale
problemen in de eerste lijn: een secundaire analyse van de
symptomatologie van 396 huisartspatiënten en 67 cliënten van het
algemeen maatschappelijk werk. Huisarts Wet 1998;41 :219-28,245.
LITERATUUR
What does the Four Dimensional Symptom
Questionnaire (4DSQ) measure compared to some weil
known questionnaires?
The 4DSQ measures four dimensions of
psychopathology: distress, depression, anxiety and
somatization. In 55 distressed general practice patients
4DSQ-scores were compared with scores on the Zung
Self-Rating Depression Scale, the General Health
Questionnaire (GHQ), the Maastrichtse Questionnaire
(MQ) and the Hospital Anxiety and Depression Scale
(HADS). The 4DSQ-Distress scale shared 34-58% of its
variance wich each of the comparison scales. The MQ
measured almost exactly the same as the 4DSQ-Distress
scale. Apart from some overlap with Distress, the
4DSQ-Depression scale turned out to measure something
(depressive cognitions ) that was not covered by the
comparison scales. The 4DSQ-Anxiety scale measured
almost exactly the same as the HADS-Anxiety scale. The
4DSQ-Somatization scale showed some overlap with the
Zung. The GHQ and the HADS-Depression scale
encompassed a construct composed of positively worded
items (possibly 'positive affect' or anhedonia) not covered
bythe4DSQ.
Key words: questionnaires, distress, depression, anxiety,
somatization
1 Terluin B. Overspanning onderbouwd: een onderzoek naar de
diagnose surmenage in de huisartspraktijk [proefschrift]. Utrecht:
DETAM, 1994.
2 Terluin B. De Vierdimensionale Klachtenlijst (4DKL): een
vragenlijst voor het meten van distress, depressie, angst en
somatisatie. Huisarts Wet 1996;39:538-47.
3 Terluin B, Meer K van der. Hoe valide zijn de diagnosen
ernstige en milde depressie? Huisarts Wet 1995;38:307-9.
4 APA. Diagnostic and statistical manual of mental disorders,
fourth edition. DSM-IV. Washington DC: American Medical
Association, 1994.
5 Neomagus GJH, Terluin B, Aulbers LP}, et al. NHG-Standaard
Angststoornissen. Huisarts Wet 1997;40:167-75.
6 Clark LA, Watson D. Tripartite model of anxiety and
depression: psychometrie evidence and taxonomie implications.
J Abnorm Psychol 1991;100:316-36.
7 Terluin B. De Vierdimensionale Klachtenlijst (4DKL) in de
huisartspraktijk. De Psycholoog 1998;33:18-24.
ABSTRACT
CORRESPONDENTIEADRES
Dr. B. Terluin, huisarts, Stichting Eerstelijnsvoorzieningen
Almere (EVA), Gezondheidscentrum De Spil,
's Hertogenboschplein 1, 1324 WB Almere, tel. 036-5330100
Voor publicatie aanvaard op 12 oktober 1998
tsg jaargang 76 / 1998 nummer 8 vierdimensionale klachten lijst • pagina 441