PowerPoint-presentatie - Nederlands instituut voor Biologie

Maatschappelijke dilemma’s over het
allerkleinste
Roald Verhoeff, Marie-Christine Knippels
Freudenthal Institute for Science and Mathematics Education, Utrecht
University
1
Freudenthal Institute
for Science and Mathematics Education
Doel van deze workshop
Handvatten bieden om vanuit een maatschappelijk dilemma
(context) betekenisvol onderwijs te verzorgen, met aandacht voor:
• Inhoudelijke component (begripsontwikkeling)
• Sociale component (waardenontwikkeling, - verheldering)
NIBI 13 januari 2017 | Verhoeff & Knippels
2
Freudenthal Institute
for Science and Mathematics Education
Opzet workshop
1) Introductie maatschappelijke dilemma’s (SSIs)
[10’]
2) Concreet voorbeeld: Genetische keuring bij topsport
[15’]
3) Concreet voorbeeld ‘3-ouder baby’: ethische matrix
[15’]
4) Ideeën voor werkvormen dialoog in de klas
[10’]
5) Zelf aan de slag met een casus
[15’]
NIBI 13 januari 2017 | Verhoeff & Knippels
3
Louis Pasteur’s publieke onderzoek (Socio-Scientific Inquiry)
(Pouilly-le-Fort, 1882)
Auguste André Lançon (1836-1887) - ‘Microbe hunter’
1-Waarom aandacht besteden aan SSI’s?
• (Levens)wetenschappen sterk in ontwikkeling
• Ontwikkelingen op micro-niveau hebben invloed op de
samenleving en ons persoonlijke leven
• Toepassingen kunnen positief of negatief gewaardeerd
worden
NIBI 13 januari 2017 | Verhoeff & Knippels
5
Freudenthal Institute
for Science and Mathematics Education
SSIs:
toerusting en betrokkenheid vanuit
kritisch burgerschap
Examenprogramma biologie
NIBI 13 januari 2017 | Verhoeff & Knippels
6
Freudenthal Institute
for Science and Mathematics Education
Hoe pak je het aan?
Didactische fases in een les(module):
1. Introductie van het dilemma (perspectief, leefwereld,
betrekken)
2. Doordenken van standpunt (Individueel & in kleine groepen)
3. Creëren ‘Need to know’ (vragen oproepen bij leerlingen)
a) Inhoudelijk
b) Sociaal/ maatschappelijk
4. Dialoog voeren  waardenvorming & verheldering
5. Menings- & besluitvorming  conclusie en overwegen
mogelijke acties
6. Reflectie (bijv. Is je mening veranderd? Waarom?)
NIBI 13 januari 2017 | Verhoeff & Knippels
7
Ontwikkeld door Dirk Jan Boerwinkel Zie ook
www.ecent.nl
NIBI 13 januari 2017 | Verhoeff & Knippels
8
Freudenthal Institute
https://www.youtube.com/watch?v=9OyYV
for Science and Mathematics Education
QMf8QY
Hoe introduceer je een maatschappelijk
dilemma: de eerste stappen
NIBI 13 januari 2017 | Verhoeff & Knippels
9
Domenico Fioravanti
Olympisch zwemgoud (Sydney 2000).
Mag hij 4 jaar later meedoen met Olympische spelen?
Denken Delen uitwisselen:
• Welke informatie hebben we nodig om te beslissen?
• Wie beslist? (individueel of maatschappelijk besluit)
Reflectie: Met leerlingen 3 vragen stellen:
1) Inhoudelijk, wat is er aan de hand?
2) Welke waarden zijn in het geding? (ethiek)
3) Wie zijn betrokken en met welk belang?
NIBI 13 januari 2017 | Verhoeff & Knippels
10
Werkblad hulpmiddel
Vragen
Casus A
Genetisch
testen
Casus B
3-ouder
vraagstuk
Casus C
Eigen
casus
Waar gaat de casus over, wat is de
controverse?
Welke belanghebbenden zijn er,
welke belangen hebben zij en
welke argumenten brengen ze in?
Welke maatschappelijke waarden
spelen een rol?
Welke biologiekennis is van
belang?
Welke vragen komen bij je op?
NIBI - 13 januari 2017 | Verhoeff & Knippels
11
Boerwinkel et al (2011)
Lesopzet ‘Genetische keuring bij topsport’
NIBI 13 januari 2017 | Verhoeff & Knippels
12
Boerwinkel
Vragen vanuit de leerlingen  ‘need to know’
Informatief
Hoe werkt zo’n test?
Normatief
Wanneer neem je zo’n test?
Hoe kan zo’n test een atleet helpen?
Welke gevolgen heeft zo’n
test voor de sporter
Wie is verantwoordelijk?
Wat is de kans op zo’n genetische
aandoening?
(Wanneer) wil je je toekomst al weten?
Hoe betrouwbaar is de test?
Wat is de kans op overlijden met
het gen, bij sporten/ stoppen?
NIBI - 13 januari 2017 | Verhoeff & Knippels
Wordt je leven niet
gedomineerd door kennis?
Mag je beslissen voor een ander?
Is gezondheid belangrijker dan doen
wat je gelukkig maakt?
13
Alternatieven:
•
•
•
•
Berichten in de (social) media
Leerboek
Leefwereld
Narratieve/ verbeelding in films
en boeken
Aanscherpen tot een stelling/
morele vraag:
• Maatschappelijk:
Is het wenselijk dat….?
• Persoonlijk: zou jij…?
NIBI 13 januari 2017 | Verhoeff & Knippels
14
Freudenthal Institute
for Science and Mathematics Education
Hoe pak je het aan?
Didactische fases te onderscheiden in een les(module)
1. Introductie van het dilemma (perspectief, leefwereld, betrekken)
2. Individueel & in kleine groepen doordenken van standpunt
3. ‘Need to know’ creëren (vragen oproepen bij leerlingen)
1. Inhoudelijk
2. Sociaal/ maatschappelijk
4. Dialoog  waardenvorming & verheldering
5. Menings- & besluitvorming  handelingsperspectief
6. Reflectie (metacognitie)
NIBI 13 januari 2017 | Verhoeff & Knippels
15
Hoe kunnen we komen tot verdere verdieping
(onderzoekend leren)
Het beantwoorden/ onderzoeken van de leerling vragen
Analyse van de controverse (het dilemma)
• Welke ‘stakeholders’ zijn er met welke belangen?
• Verschillende standpunten?
• Type argumenten?
• bronnen onderzoek:
o wetenschappelijke bronnen
o sociaal wetenschappelijk
ECENT 18 mei 2016 | Knippels & Verhoeff
16
Drie-oudervraagstuk:
video en
krantenartikel
Abstract:
De baby “was gezond“ na 3
maanden, ongeveer 1% tot 2%
van het zieke mitochondriaal
DNA van de moeder bleef in
de cellen van de baby. Maar de
baby lijkt het Leigh-syndroom,
waar zijn 2 broers en zussen
aan stierven, niet te hebben.
NIBI 13 januari 2017 | Verhoeff & Knippels
17
Hoeveel DNA is afkomstig van iedere ouder?
Bijna al het DNA is afkomstig van de moeder en vader om dat bijna alle 20.000 genen
zich in de celkern bevinden. 37 genen bevinden zich in de mitochondrien.
Wat is de functie van de 37 mitochondriale genen?
Mutaties in de genen kunnen leiden tot ernstige ziektes. Het is niet waarschijnlijk dat
ze coderen voor belangrijke ‘zichtbare’ erfelijke eigenschappen.
Een aantal studies suggereren een verband tussen mitochondriaal DNA en atletisch
vermogen van een persoon, verwachte leeftijd en zelfs het IQ.
18
http://www.cbsnews.com/videos/the-ethics-of-having-three-parents/
Vragen
Casus A
Genetisch
testen
Casus B
3-ouder
vraagstuk
Casus C
Eigen
casus
Waar gaat de casus over, wat is de
controverse?
Welke belanghebbenden zijn er,
welke belangen hebben zij en welke
argumenten brengen ze in?
Matrix
Mepham
Welke maatschappelijke waarden
spelen een rol?
Matrix
Mepham
Welke biologiekennis is van belang?
Welke vragen komen bij je op?
19
Vb: Ethische matrix (Mepham) - hulpmiddel
Rechtvaardigheid
betrokken
partijen
Respect
voor
autonomie
Geen
kwaad
doen
Goed
doen
…
20
I don’t like the idea of a child having three baby’s
The Food and Drug Administration has not approved the technique,
while Mexico is free of such regulations.
Prof. Knowles: four out of five eggs fertilized by
Zhang and his colleagues were nonviable - only one
embryo could produce a child.
"It's unfortunate to have people decide they're just going to quite
willingly engage in this kind of reproductive tourism -- to go
outside of a system that is in place to create the safest, most
scientifically reproducible way forward,"
Prof. Griffin, Genetics, University of Kent: With radical new
treatments like this there are always challenging ethical issues however
any concerns need to be balanced against the ramifications of not
implementing such a technology when families are in need of it.
Prof. Turnbull, Neurologist:
“Mitochondrial donation is a technique that offers hope to mothers who carry
mitochondrial DNA mutations.
This is acting for God, making designer baby’s
NVBE - 17 november 2015 | Christine Knippels
Freudenthal Institute
for Science and Mathematics Education
Hoe pak je het aan?
Didactische fases te onderscheiden in een les(module)
1. Introductie van het dilemma (perspectief, leefwereld, betrekken)
2. Individueel & in kleine groepen doordenken van standpunt
3. ‘Need to know’ creëren (vragen oproepen bij leerlingen)
1. Inhoudelijk
2. Sociaal/ maatschappelijk
4. Dialoog  waardenvorming & verheldering
5. Menings- & besluitvorming  handelingsperspectief
6. Reflectie (bijv. Is je mening veranderd? Waarom?)
NIBI 13 januari 2017 | Verhoeff & Knippels
22
Werkvormen richting menings- en besluitvorming
• Leerlingen eerst indivueel of in kleine groepjes standpunt
laten bepalen alvorens klassikale dialoog aan te gaan.
• Verschillende werkvormen
• Debat
• Voor en tegenstanders
Meer aandacht voor waardenvorming & verheldering:
• Socratisch gesprek
• Beweegredeneren
• ...
• Docententool online beschikbaar:
http://www.fi.uu.nl/toepassingen/28422/
NIBI 13 januari 2017 | Verhoeff & Knippels
23
http://www.ecent.nl/artikel/2599/Beweegredeneren/view.do
Beweegredeneren
NIBI 13 januari 2017 | Verhoeff & Knippels
(P. van der Zande, 2011)
24
Handout
Rol docent dialoog in de klas
Rol docent
Rolomschrijving
Deelnemer
Toegewijde
leraar
Je bent vrij om ideeën, meningen en gevoelens
te uiten net zoals de leerlingen. Dit kan
verwarrend zijn voor leerlingen, omdat
docenten de professionals zijn.
Je draagt je eigen mening uit over het
onderwerp. Dit kan leiden tot indoctrinatie.
Waarnemer
Je interfereert niet in de dialoog.
Instructeur
Je verheldert relevante informatie, concepten
en ideeën. Je stelt vragen om de mate van
begrip te beoordelen. En je geeft positieve of
negatieve feedback op de inbreng van
leerlingen.
Je neemt tegenovergestelde standpunten in om
de dialoog te stimuleren.
Advocaat van de
duivel
Advocaat
Je presenteert alle mogelijke gezichtspunten en
concludeert met je eigen mening, onderbouwd
met argumenten.
Onpartijdige
Je stimuleert leerlingen om bij te dragen aan de
voorzitter /
dialoog en bewaakt de dialoogregels, maar
Neutrale
geeft niet je eigen mening of
facilitator
positieve/negatieve feedback op de inbreng van
leerlingen.
Verklaard
Aan het begin van de dialoog verkondig je je
belanghebbende eigen standpunt, zodat leerlingen bias van de
NIBI 13 januari
2017later
| Verhoeff
& Knippels
docent
kunnen
beoordelen.
Waardenvorming door:
Transmissie
Verheldering
Communicatie
+
+
+
++
-
-
-
+
++
-
+
+
-
+
++
+
-
+
-
++
++
-
+
+
25
Ondersteuning docent dialoog in de klas
- Rol van de docent
- Afhankelijk van doel  waardenvorming bij leerlingen
door verheldering en communicatie
- Vraagtechnieken
- Voorbeeldvragen voor docent
- Frames
- Perspectieven/ referentiekaders die mensen (on)bewust
gebruiken om complexe info te filteren zodat ze die
kunnen begrijpen
- Gebaseerd op overtuigingen, waarden en ervaringen
- Mediaframes (vooruitgang, economisch, ethisch, risico,
globalisatie, wet- en regelgeving)
NIBI 13 januari 2017 | Verhoeff & Knippels
26
Freudenthal Institute
for Science and Mathematics Education
Meningsvorming: hoe pak je het aan?
Didactische fases te onderscheiden in een les(module)
1. Introductie van het dilemma (perspectief, leefwereld, betrekken)
2. Individueel & in kleine groepen doordenken van standpunt
3. ‘Need to know’ creëren (vragen oproepen bij leerlingen)
1. Inhoudelijk
2. Sociaal/ maatschappelijk
4. Dialoog  waardenvorming & verheldering
5. Menings- & besluitvorming  handelingsperspectief
6. Reflectie (op de doorlopen stappen en leeropbrengst voor
leerlingen)
27
Werkblad hulpmiddel
Vragen
Casus A
Genetisch
testen
Casus B
3-ouder
vraagstuk
Casus C
Eigen
casus
Waar gaat de casus over, wat is de
controverse?
Welke belanghebbenden zijn er,
welke belangen hebben zij en
welke argumenten brengen ze in?
Welke maatschappelijke waarden
spelen een rol?
Welke biologiekennis is van
belang?
Welke vragen komen bij je op?
NVBE – 13 januari 2017 | Verhoeff & Knippels
28
Lesontwerp: Bedenk in tweetallen een casus
gekoppeld aan het curriculum
Kies een controverse en vul de matrix in (hulpmiddel)
Noteer eventuele (didactische) vragen
Kenmerken
Inhoud van
les(sen)
Werkvorm
Materialen
1) & 2) Onderwerp
Wat maakt dit een
controversieel onderwerp?
3) Onderzoek doen
Met gebruik van
verschillende soorten
bronnen
4) Dialoog/communicatie
5) Actie ondernemen
6) Reflectie
29
Terugkoppeling
Kenmerken
Inhoud van
les(sen)
Werkvorm
Materialen
1) & 2) Onderwerp
Wat maakt dit een
controversieel onderwerp?
3) Onderzoek doen
Met gebruik van verschillende
soorten bronnen
4) Dialoog/communicatie
5) Actie ondernemen
6) Reflectie
30
www.parrise.eu
Aandacht voor socioscientific citizenship in de
lerarenopleiding béta
EU project PARRISE – focus op ‘socio-scientific-inquiry-based learning’
SYNENERGENE - Synthetic biologye Learning platform
http://www.fi.uu.nl/synenergene/
Doel: Socioscientific citizenship – kritisch burgerschap te bevorderen –
leerlingen toe te rusten en betrekken
Vraagt o.a. vaardigheid geinformeerde menings- en besluitvorming
31
Voor verdere info
Roald Verhoeff: [email protected]
Christine Knippels: [email protected]
Materialen
www.parrise.eu
www.ecent.nl
http://www.fi.uu.nl/synenergene/
ECENT 18 mei 2016 | Knippels & Verhoeff
32
https://www.youtube.com/watch?v=hWjlUj7Czlk
NVBE - 17 november 2015 | Christine Knippels
33