Dieet bij diabetes mellitus

Dieet bij diabetes
mellitus
Afdeling diëtetiek
mca.nl
Inhoudsopgave
Wat is diabetes? 3
Behandeling
4
Belangrijke voedingsstoffen bij diabetes
5
Hypoglycaemie
9
Veel gestelde vragen over het dieet bij diabetes 10
Variatielijsten
10
Variatielijst voor de broodmaaltijden
11
Variatielijst melk
12
Variatielijst fruit
13
Variatielijst voor de warme maaltijd
14
Extra informatie
16
Belangrijke telefoonnummers 18
Websites
18
Notities
19
Colofon
Redactie:
afdeling diëtetiek
afdeling marketing & communicatie
Vormgeving: beeldgroep MCA
Oplage:
500 / 2e druk / 2012
Druk:
Marcelis – van der Lee - Adu
Artikelnummer: 142485
Op alle behandelingen in MCA zijn de algemene voorwaarden van MCA van toepassing, zie www.mca.nl of
vraag bij de balie van patiëntenvoorlichting
2
Voor u ligt de brochure over het dieet bij diabetes mellitus voor mensen met
diabetes mellitus (suikerziekte) en hun familieleden of naasten. In deze brochure
krijgt u uitleg over hoe u uw dieet kunt samenstellen en welke voedingsstoffen van
belang zijn bij diabetes. Heeft u na het lezen van deze brochure nog vragen?
Stel ze dan gerust aan uw diëtist.
Wat is diabetes?
Bij een tekort aan insuline wordt het
glucosegehalte in uw bloed te hoog.
Diabetes heet voluit diabetes mellitus
U kunt dan last krijgen van dorst, veel
en wordt ook wel suikerziekte genoemd.
drinken, veel plassen, vermagering, wazig
Bij diabetes is de glucosestofwisseling
zien en vermoeidheid.
verstoord door een tekort aan insuline.
Het glucosegehalte in het bloed wordt
Insuline is een hormoon dat door de
uitgedrukt in “millimol per liter” (mmol).
alvleesklier wordt gemaakt. Insuline zorgt
Dit gehalte wordt in het laboratorium
ervoor dat glucose vanuit het bloed in de
gemeten met een glucosemeter. Als het
lichaamscellen wordt opgenomen. Bij een
glucosegehalte bij iemand die ’s morgens
tekort aan insuline, blijft de glucose in het
niets gegeten heeft (=nuchter) boven de
bloed en wordt daar het glucosegehalte
7 mmol uitkomt, dan heeft deze persoon
te hoog.
diabetes.
Glucose
Soorten diabetes
Koolhydraten is een verzamelnaam voor
Er zijn meerdere types diabetes met elk
alle soorten suikers en zetmeel in voeding.
hun eigen kenmerken:
Als koolhydraten verteerd worden,
blijft er uiteindelijk glucose over. Alle
Bij type 1 diabetes: wordt er geen tot
lichaamscellen hebben glucose nodig.
zeer weinig insuline gemaakt door de
Want eenmaal in de cel levert glucose
alvleesklier. Dit type kan al op jonge
energie. Deze energie is nodig voor
leeftijd ontstaan. Het is een aandoening
alle activiteiten van het lichaam, zoals
van het afweersysteem van het lichaam.
bewegen, ademhalen en praten.
De behandeling bestaat altijd uit insuline.
Afdeling diëtetiek
3
Dieet bij diabetes mellitus
Bij type 2 diabetes: wordt soms minder
in de behandeling. De behandeling heeft
insuline gemaakt. Maar meestal werkt de
als doel de glucosewaarden in het bloed
insuline minder goed. Dit type diabetes
zo normaal mogelijk houden.
wordt ook wel “ouderdomssuiker”
Behandelen van diabetes is belangrijk om
genoemd. De klachten zijn niet altijd
later complicaties te voorkomen. Want als
duidelijk en kunnen al langere tijd bestaan
de glucosewaarden langdurig te hoog zijn,
voor de diagnose gesteld wordt. Deze
raken bloedvaten, hart, nieren, ogen en
vorm van diabetes komt tegenwoordig
zenuwbanen beschadigd.
ook op jonge leeftijd voor. Er is een
verband met overgewicht en leefstijl.
De basis van de behandeling is een
gezonde leefstijl. Dit heeft te maken met
Zwangerschapsdiabetes: deze vorm van
alles wat u eet en drinkt, wel of niet rookt
diabetes kan ontstaan na de twintigste
en hoe actief u bent. Het verbeteren van de
week van de zwangerschap. Tijdens
leefstijl is de eerste stap in de behandeling.
de zwangerschap moet de alvleesklier
Daarnaast wordt zonodig een behandeling
namelijk meer insuline maken om de
met medicijnen in tabletvorm of insuline-
glucosewaarden in het bloed goed te
injecties gestart. De arts schrijft deze
houden. Vrouwen hebben een grotere
medicijnen voor. Bewegen heeft ook een
kans om zwangerschapsdiabetes te krijgen
goede invloed op de glucosewaarden.
als er al diabetes in de familie voorkomt
Het is belangrijk dat u eten, medicijnen en
en/of wanneer zij ernstig overgewicht
bewegen goed met elkaar in balans houdt.
hebben. Na de bevalling herstelt deze
vorm van diabetes bijna altijd vanzelf. Deze
Dieet bij diabetes
vrouwen hebben wel een grotere kans om
Een gezonde voeding houdt in:
op latere leeftijd diabetes te krijgen.
• gevarieerd eten
• eet minimaal 200 gram groente en
2 stuks fruit
Behandeling
• eet regelmatig maar niet teveel
tussendoor
Diabetes is helaas nog niet te genezen.
Ondanks dat er veel onderzoek naar
gedaan wordt. Wel is er veel vooruitgang
4
• let op de soort en hoeveelheid
vetten
• wees zuinig met zout
Bij diabetes is het belangrijk om verspreid
over de dag te eten. Door regelmatig te
Koolhydraten komen voor in:
eten wordt de hoeveelheid koolhydraten
• aardappelen, aardappelpuree, patat
die u binnenkrijgt, beter over de dag
verdeeld. Dit voorkomt grote
schommelingen in de bloedglucose.
Afhankelijk van de medicijnen die u
gebruikt, geeft de diëtist u persoonlijk
aanvullende adviezen.
(zetmeel)
• rijst, deegwaren, peulvruchten
(zetmeel)
• pizza, pannekoeken, poffertjes
(zetmeel)
• brood, beschuit, crackers,
ontbijtkoek (zetmeel)
• havermout, griesmeel, rijstemeel
Belangrijke voedingsstoffen bij diabetes
(zetmeel)
• müsli, cruesli, cornflakes (zetmeel,
Koolhydraten
Koolhydraten zijn de belangrijkste
brandstof voor het lichaam en zijn
suiker)
• melk, karnemelk, yoghurt en vla
(melksuiker)
onmisbaar in gezonde voeding. De
• fruit en vruchtensap (vruchtensuiker)
dagelijkse hoeveelheid hangt af van uw
• suiker , honing, stroop (suiker)
persoonlijke behoefte. Iemand die zwaar
• voedingsmiddelen waaraan suiker is
lichamelijk werk doet of veel sport, heeft
toegevoegd
meer koolhydraten nodig dan iemand die
een rustiger leven leidt.
Koolhydraten worden in de maag en darm
afgebroken tot glucose. Glucose wordt in
het bloed opgenomen.
De hoeveelheid koolhydraten in
een maaltijd bepalen hoe hoog het
glucosegehalte in uw bloed wordt na de
maaltijd.
Afdeling diëtetiek
5
Dieet bij diabetes mellitus
Voedingsvezels
Zoetstoffen en suikervrije producten
Voedingsvezels zijn onverteerbare delen
U kunt suiker in de voeding vervangen
van plantaardige voedingsmiddelen.
door zoetstoffen. Er zijn veel verschillende
Ze hebben een gunstige invloed op het
soorten.
glucosegehalte in het bloed. Ze vertragen
Voor alle zoetstoffen is een aanvaardbare
namelijk de opname van glucose in het
veilige dosis vastgesteld.
bloed. Dat geldt speciaal voor vezels uit:
In light frisdranken zitten dergelijke
• fruit
zoetstoffen. Daarom adviseren we:
• groente
• kleine kinderen: niet meer dan 2 glazen
• peulvruchten
• haver.
Ook zijn ze belangrijk voor een goede
per dag te drinken
• volwassenen: niet meer dan 5 glazen
per dag te drinken.
darmwerking. Andere vezelrijke
producten zijn volkoren producten,
Vetten en cholesterol
roggebrood, muesli, noten en zaden.
Vet levert energie, vitamines en essentiële
vetzuren. Mensen met diabetes moeten
Suiker
goed opletten welke soort en hoeveel
Veel mensen denken dat Iemand met
vet ze eten. Dit om te voorkomen dat het
diabetes geen suiker mag gebruiken.
cholesterol om het bloed te hoog wordt. Zij
Suiker is echter een koolhydraat en past
hebben namelijk vaker last van een hoge
in het dieet. Teveel suiker is niet goed. Dat
bloeddruk of een te hoog cholesterol­
geldt voor iedereen. Daarom adviseren
ge­halte in hun bloed. Beide factoren
we om:
vergroten de kans op hart- en vaatziekten.
• suiker in koffie en thee te vervangen
door zoetstof
om te weten of vet verzadigd
vervangen door light frisdranken of
is of onverzadigd. Een handig
light limonadesiroop
geheugensteuntje daarvoor is:
Het maakt geen verschil of u suiker,
• Verzadigd vet = verkeerd vet.
honing, stroop of vruchtenconcentraat
• Onverzadigd vet = oké
gebruikt. Ook deze natuurlijke suikers
worden afgebroken tot glucose.
6
Voor de gezondheid is het belangrijk
• gewone frisdranken of limonade te
Verzadigde vetten verhogen het
makreel, zalm, sardientjes (meer vette
verkeerde cholesterol in het bloed.
vissoorten: zie bladzijde 17).
Verzadigde vetten komen bijvoorbeeld
voor in:
Alcohol
• volle melkproducten, slagroom, volvette
Alcohol doet de glucosespiegel in het
kaas, roomboter, harde margarine,
• vet in vleessoorten, spek, worst, hard
frituurvet,
• koekjes en gebak, chocolade, kokos,
chips.
bloed dalen, soms pas enige tijd na het
drinken. Hoeveel het glucosegehalte daalt
hangt af van:
• de hoeveelheid alcohol
• of er bij de alcohol gegeten wordt.
Kies van deze producten zoveel mogelijk
de magere of halfvolle soort.
Er zijn er meestal geen bezwaren
tegen een matig alcoholgebruik.
Onverzadigde vetten hebben een
Dit houdt in:
gunstige invloed op het cholesterol­
• voor mannen: niet meer dan 2
gehalte. Onverza­digd vet komt voor in
vele plantaardige voedingsmiddelen en
in vis. Rijk aan onverzadigd vet zijn onder
andere:
standaard glazen per dag
• voor vrouwen: niet meer dan 1
standaard glas per dag
• drink niet iedere dag, gebruik 2
• (olijf)olie,
dagen per week geen alcohol om
• dieetmargarine,
gewoontevorming te voorkomen.
• light smeersels,
• vloeibare bak- en braadproducten,
• noten.
Mensen met overgewicht kunnen beter zo
min mogelijk alcohol drinken. Sommige
Vis bevat vet met een goede
medicijnen gaan slecht samen met
samenstelling, de omega-3 vetzuren.
alcohol. Kijk op de verpakking of bijsluiter.
Ze hebben een positieve werking op
het hart en bloedvaten. We adviseren u
om zeker twee keer per week vis te eten,
waarvan één per week vette vis. Vette
vissoorten zijn onder andere haring,
Afdeling diëtetiek
7
Dieet bij diabetes mellitus
Vitamines en mineralen
chips, snacks. Gebruik daarom zelf zo
Om goed te functioneren heeft het
min mogelijk zout bij het koken en maak
lichaam vitamines en mineralen nodig.
gebruik van kruiden en specerijen om het
Mensen met diabetes hebben dezelfde
eten op smaak te brengen.
hoeveelheid vitamines en mineralen
Kies zo mogelijk voor minder zoute
nodig als mensen zonder diabetes. Als
varianten van vleeswaren, kaas, chips en
u gezond eet, heeft u dus geen extra
snacks.
vitaminetabletten nodig.
Extra vitamines zijn wel nodig bij:
• streng lijnen
• jonge kinderen en ouderen
• zwangerschapswens en zwangerschap
• vrouwen die borstvoeding geven
• mensen die weinig in de buitenlucht
komen
• mensen met een donkere huidskleur.
Vraag hierover advies aan uw arts of diëtist.
Zout
Keukenzout bestaat voor bijna de helft
uit natrium. Natrium speelt een rol in
de regulering van de bloeddruk. Een
hoge zoutinname verhoogt de kans
op een hoge bloeddruk. Gemiddeld
krijgen mensen twee keer zoveel zout
binnen als nodig. Veel zout zit in ons eten
verborgen. We krijgen dus ongemerkt
veel zout binnen. De industrie gebruikt
bijvoorbeeld zout als conserveermiddel.
Ook wordt er veel zout toegevoegd aan
kant-en-klaar maaltijden, vleeswaren, kaas,
8
Hypoglycaemie (hypo)
Bij een hypo hebben sommige mensen
de neiging om zich te overeten om maar
Bij een hypoglycaemie of hypo is het
zo snel mogelijk van het hypogevoel af te
glucosegehalte in uw bloed te laag,
komen. In een korte tijd eten ze dan koek,
namelijk minder dan 4mmol.
chocola, boterhammen met pindakaas
U kunt dan last krijgen van de volgende
en nog meer. Het gevolg is dat het langer
klachten:
duurt voor de hypo over is. Producten met
• duizeligheid
vetten maken dat de glucose langzamer
• zweten
opgenomen wordt. Daarnaast leveren
• licht gevoel in het hoofd
chocola en koek veel calorieën. Een ander
• prikkelbaarheid
gevolg is dat de glucosewaarde weer veel
• verwardheid
te hoog wordt.
• moeite met praten.
Er zijn verschillende oorzaken voor een
Wat te doen bij een hypo?
hypo, namelijk:
Bij een hypo is het belangrijk dat u het
• te veel medicijnen (insuline en/of
glucosegehalte in uw bloed verhoogt.
tabletten)
U kunt dit doen door iets
• te weinig koolhydraten eten
te eten of te drinken met 15 tot 20
• sporten of meer bewegen dan
gram koolhydraten, die snel in het
gebruikelijk
• alcohol gebruik.
bloed opgenomen worden.
Dit zijn bijvoorbeeld:
• 3 tot 5 glucose tabletten
Na 10 tot 15 minuten nemen de
• een glas gewone limonade
verschijnselen van een hypo af. Controleer
• een glas of een pakje appelsap of
zonodig de glucosewaarde. Als deze nog
steeds onder de 4mmol is, neem dan nog
een keer 15 tot 20 gram koolhydraten.
sinaasappelsap
• 3 tot 5 snoepjes zoals hartjes,
pepermunt, zuurtjes
Duurt het nog 1 tot 2 uur tot de volgende
maaltijd dan is het belangrijk om nog iets
extra te eten, zoals een sneetje brood,
wat fruit of een plakje ontbijtkoek.
Afdeling diëtetiek
9
Dieet bij diabetes mellitus
Veel gestelde vragen over het dieet bij
Variatielijsten
diabetes
Het is belangrijk dat u weet in welke
Teveel koolhydraten eten, kan dat ook?
producten koolhydraten voorkomen en
Ja, koolhydraten zijn een belangrijke
ook hoeveel koolhydraten erin zitten.
energiebron. Als u teveel koolhydraten
Met de variatielijsten kunt u dagelijks uw
eet, kan het lichaam niet alle glucose
keuze maken en uw voeding variëren.
gebruiken. Een klein deel glucose wordt
De lijst geeft een overzicht van de meest
in de spieren en lever opgeslagen. De
gebruikte voedingsmiddelen.
rest wordt omgezet in vet en als vet
opgeslagen. Van teveel koolhydraten eten
Dranken die u onbeperkt kunt gebruiken:
wordt u dus zwaarder.
Water, thee en koffie zonder suiker (evt.
met koffiemelk), bouillon
Hoeveel koolhydraten mag ik eten?
Daar is niet precies een getal voor te
Kinderen max. 2 glazen , volwassen max.
geven. Dat hangt af van hoeveel energie
5 glazen per dag:
u per dag nodig heeft en dat kan per dag
Light-frisdranken, met zoetstof gezoete
verschillen. Als richtlijn geldt dat 40% van
limonadesiroop (bv. Diaran, Slimpie).
de energie die iemand nodig heeft, door
Denk ook aan andere met zoetstof
koolhydraten geleverd wordt.
gezoete dranken!
Kan mijn bloedglucosegehalte ook
stijgen als ik veel vet eet?
Nee, het lichaam kan vet nooit omzetten
in glucose. Als uw bloedglucose stijgt
na een vetrijke maaltijd, dan heeft u ook
meer koolhydraten gegeten.
10
Variatielijst voor de broodmaaltijden
Een broodje of kadet levert gemiddeld
25 gram koolhydraten. Dit is gelijk aan
Brood
1½ snee brood. Let op: sommige broodjes
1 sneetje volkoren brood levert 16
(Italiaanse bol, pistolet) zijn groter.
gram koolhydraten. Onderstaande
Deze wegen dan gemiddeld 70 gram en
producten leveren ook ongeveer
zijn gelijk aan 2 sneetjes brood.
16 gram koolhydraten:
• 1 sneetje donker roggebrood
Voor tussendoortjes zijn er veel
• 1½ sneetje licht roggebrood
voorverpakte producten te koop.
• 1 sneetje witbrood
Deze producten kunnen ongemerkt veel
• 2 (volkoren) beschuiten
koolhydraten bevatten. Ook worden ze
• 2 sneetjes knäckebröd
vaak met meerdere stuks voorverpakt
• 3 sneetjes stokbrood
verkocht. Lees op de verpakking hoeveel
• 1 sneetje krentenbrood (met of
koolhydraten er per stuk in zitten.
zonder spijs)
• 1 plak ontbijtkoek
Boter, (dieet)margarine, (dieet)halvarine
• 4 theebiscuits of mariabiscuits
In boter (dieet)margarine of (dieet)
• 2 volkorenbiscuits of kleine koekjes
halvarine zitten geen koolhydraten.
• 1 schaaltje pap of vla bereid van
Besmeer het brood dun. U kunt het
halfvolle melk met 2 eetlepels
beste producten met onverzadigd vet
bindmiddel, zonder suiker
gebruiken, zoals dieethalvarine en
• 1 schaaltje magere yoghurt of half­-
dieetmargarine.
volle melk, met 2 eetlepels cornflakes
of 1 eetlepel muesli of cruesli
• 1 beschuit met gewoon zoet beleg
• 1 portie fruit (zie variatielijst fruit op
bladzijde 13) .
• 1 evergreen
• 1½ sultana
• 1 glas (150ml) drinkontbijt met suiker
• 1 mok (250ml) drinkontbijt light
Afdeling diëtetiek
11
Dieet bij diabetes mellitus
Beleg
Variatielijst melk
Voor 1 portie broodbeleg met 0 gram
koolhydraten kunt u nemen:
1 glas halfvolle melk (150ml) levert 6 gr
• magere vleeswaren
koolhydraten en een beker (250ml) levert
• magere kaas of smeerkaas 12 gr koolhydaten
• ei, niet meer dan 4 per week
• rauwkost zoals komkommer, tomaat
of radijs
Dit kan vervangen worden door:
kool-
kool-
• aardbeien, frambozen of bessen hydraten hydraten
• pindakaas
per glas per beker
• groentespread.
karnemelk
5
9
magere yoghurt 6
10
magere kwark
6
10
melkdrank GST* 9
14
Zoet broodbeleg levert gemiddeld 10
gram koolhydraten. Hiermee kunt u dus
vlees of kaas niet vervangen. Bovendien
* melkdrank waaraan geen suiker
bevatten chocolade- en hazelnootpasta
toegevoegd (= GST) is bijvoorbeeld
veel verzadigd vet. Halvajam levert per
light chocolademelk en light
portie 4 gram koolhydraten.
yoghurtdranken
Meer informatie over broodbeleg kunt u
lezen op pagina 16.
12
Variatielijst fruit
Fruitsoorten met 20 tot 25 gram
koolhydraten zijn:
Fruit bevat wisselende hoeveelheden
• 1 banaan
koolhydraten. Gemiddeld levert een
• 1 trosje druiven (125 gram)
portie fruit 15 gram koolhydraten.
• 1 schaaltje kersen (160 gram).
• halve mango (130 gram)
Fruitsoorten met gemiddeld 15 gram
koolhydraten zijn:
• 1 plak verse ananas (125 gram)
Vruchtensap en fruit uit blik
• 1 appel
Vruchtensap bevat in verhouding even
• 1 schaaltje blauwe bessen (125 gram)
veel koolhydraten als vers fruit. Ook als er
• 1 grapefruit
op het etiket staat dat er geen suikers zijn
• 1 sinaasappel
toegevoegd.
• 1 schijf meloen, alle soorten (200
gram)
• 1 peer.
In plaats van 1 portie vers fruit kunt u
ook nemen:
Fruitsoorten met 5-8 gram
koolhydraten zijn:
• 1 verse abrikoos
• 1 schaalte aardbeien (100 gram)
• 1 schaaltje aalbessen, bosbessen,
kruisbessen of zwarte bessen
• 1 glas vers of ongezoet vruchtensap
(125-150ml)
• 1 schaaltje vruchten op water of
vruchten op eigen sap
• 1 schaaltje appelmoes zonder suiker
(appelpulp).
(100 gram)
• 1 schaaltje bramen (125 gram)
Gedroogd fruit
• 1 schaaltje frambozen (100 gram)
• 1 stukje gedroogd fruit (abrikoos,
• 1 kiwi
appel, pruim) levert 2 gram
• 1 gewone of 2 kleine mandarijnen
koolhydraten
• 1 nectarine
• 1 perzik
• 1 pruim.
• 1 geconfijte dadel levert 4 gram
koolhydraten
• 1 geconfijte vijg levert 11 gram
koolhydraten.
Afdeling diëtetiek
13
Dieet bij diabetes mellitus
Variatielijst voor de warme maaltijd
maïsolie, zonnebloemolie en olijfolie.
De hoeveelheden koolhydraten is
Bouillon en soep
gemiddeld 1 - 3 gram koolhydraten per
Eén kop of bord bouillon bevat geen
sauslepel. Sommige kant-en-klaarsauzen
koolhydraten als deze gemaakt is van
bevatten veel vet.
vlees, kip, groente of een bouillonblokje.
Een kop of bord heldere of licht
Groente
gebonden soep levert 6 tot 8
Een portie groente levert gemiddeld 10
koolhydraten.
gram koolhydraten. Groente levert relatief
gezien weinig koolhydraten. U mag deze
Vlees, vis, kip en ei
daarom naar behoefte opscheppen. Een
Vlees, vis, kip en ei bevatten geen
uitzondering vormen echter doperwten
koolhydraten. Kies bij voorkeur magere
en maïs. Neem hiervan niet meer dan 2
vlees- en vissoorten. Raadpleeg hiervoor
opscheplepels.
de lijst op pagina 17.
Voor de hoeveelheden vitaminen en
Indien vlees gepaneerd is bevat het wel
mineralen maakt het geen verschil of u
koolhydraten. Dit kan variëren van 5 - 10
verse, diepvries- of blikgroente gebruikt.
gram koolhydraten. Dit geldt ook voor
gebakken vis zoals kibbeling en een
Rauwkost
lekkerbekje.
Rauwkost zoals sla, komkommer en
tomaat bevatten geen koolhydraten. Deze
Vegetarische vleesvervangers
kunt u dus vrij gebruiken. U kunt zelf een
Vlees, vis en kip kunnen ook vervangen
dressing met een beetje olie en azijn
worden door vegetarische producten
maken of kant en klaar kopen. In kant en
als tahoe, tempeh, quorn, vegetarische
klaar gekochte dressing zit gemiddeld 3
burgers en vegetarische worstjes. Deze
gram koolhydraten per sauslepel.
producten kunnen koolhydraten bevatten.
De minste calorieën zitten in de soorten
met minder of 0% vet.
Jus en saus
Bereid vlees bij voorkeur in een product
dat rijk is aan onverzadigd vet, zoals
vloeibare bak- en braadproducten,
14
Aardappelen
Variatie op de warme maaltijd
In een warme maaltijd leveren aardappelen,
De hele warme maaltijd bestaande uit
rijst, peulvruchten, macaroni, spaghetti en
3 aardappelen, groente en vlees levert
andere pasta’s de meeste koolhydraten.
samen 34 gram koolhydraten.
Drie kleine aardappelen wegen
Deze maaltijd kunt u in zijn geheel
150 gram en leveren 24 gram
vervangen door:
koolhydraten. In de plaats hiervan kunt
• 2 opscheplepels nasi goreng
u ook gebruiken:
• 2 opscheplepels bami goreng
• 4 opscheplepels aardappelpuree
• 1 bord bonensoep of erwtensoep
• 1½ opscheplepel witte rijst
met 1 snee roggebrood
• 2 opscheplepels zilvervliesrijst
• 1 pannenkoek met zoet beleg
• 2½ opscheplepel macaroni of
• een halve pizza
spaghetti
• 3 opscheplepels bruine bonen, witte
bonen, kapucijners, linzen en andere
peulvruchten
• 3 opscheplepels gebakken
aardappelen
• 5 opscheplepels stamppot met een
stukje vlees
• 3 opscheplepels macaroni met ham
en kaas • 3 opscheplepels spaghetti met saus
• 2 sneetjes brood met beleg.
• 1½ opscheplepel patates frites
• 5 sneetjes stokbrood
• 1½ sneetje brood of 1 broodje of
kadet.
Nagerecht
Nagerechten wisselen in hoeveelheid
koolhydraten.
Nagerechten die ongeveer 7 gram
koolhydraten leveren, zijn:
• 1 schaaltje (magere) yoghurt
• 1 schaaltje (magere) kwark
• 1 beker halfvolle melk
• 1 kant en klaar toetje waaraan geen
suiker toegevoegd is (= GST)
Afdeling diëtetiek
15
Dieet bij diabetes mellitus
Extra informatie
Nagerechten die ongeveer 15 gram
koolhydraten leveren zijn:
Magere belegsoorten
• 1 schaaltje (magere) yoghurt of
Magere soorten kaas zijn:
kwark met 2 eetlepels müsli of
• 40+, 30+ of 20+ kaas
cornflakes of met 1 beschuit of een
• 20+ smeerkaas
eetlepel jam of siroop
• Zwitserse strooikaas
• 1 schaaltje (magere) yoghurt of
• Cottage cheese, Hüttenkäse
kwark met een ½ portie fruit
• 1 waterijsje
Mager vleesbeleg is:
• 1 bolletje schepijs of yoghurtijs
• rookvlees
• 1 schaaltje pap vla of pap zonder
• mager kalfsgehakt
toegevoegde suiker
• rosbief
• mager rundergehakt
• runderrollade
• pastrami
• kip- en kalkoenrollade
Nagerechten die ongeveer 22 gram
• lever zonder spekjes
koolhydraten leveren zijn:
• fricandeau
• 1 schaaltje gewone vla, pap of
• casselerrib
pudding
• pekelvlees zonder vetrand
• 1 kant en klaar toetje
• ham zonder vetrand
• 1 schaaltje vruchten yoghurt of
• paardenvlees
vruchtenkwark
• 1 bolletje roomijs
Rauwkost zoals tomaat en komkommer
• 1 schaaltje yoghurt/kwark + 1 portie
zijn ook magere belegsoorten. Ook fruit is
fruit
een magere belegsoort, maar denk eraan
dat dit wel koolhydraten levert.
16
Magere vleessoorten
Magere en vette vissoorten
Magere vleessoorten zijn:
Magere vissoorten zijn onder andere:
• runderlap
• schelvis
• runderrollade • tong
• varkenshaas
• pangasiusfilet
• sukadelap
• kabeljauw
• kalfsgehakt
• forel
• magere varkenslap
• tilapia
• rundergehakt
• wijting
• kalfsrollade
• tarbot
• varkensfricandeau
• victoriabaars
• biefstuk
• schol
• kalfslap
• bot
• haaskarbonade
• koolvis
• tartaar
• schaal- en schelpdieren, bijvoorbeeld
• kalfsfricandeau
garnalen en mosselen
• paardenvlees
• ossenhaas
Vette vissoorten zijn:
• blinde vink
• ansjovis
• rosbief
• zeewolf
• mul
Mager wild en gevogelte
• zwaardvis,
Mager wild en gevogelte zijn:
• heilbot
• alle soorten gevogelte (zonder vel)
• haring
zoals kip, kalkoen, patrijs, fazant, haas en
• poon
konijn, struisvogel, springbok, hert, ree
• makreel
• roodbaars
• paling
• sardien
• sprot
• tarbot
• zalm
• tonijn
Afdeling diëtetiek
17
Dieet bij diabetes mellitus
Belangrijke telefoonnummers
Websites
Medisch Centrum Alkmaar
Meer informatie over diabetes en dieet is
(072) 548 44 44
te vinden op de volgende websites:
Secretariaat afdeling diëtetiek
Diabetes
(072) 548 35 52
www.dvn.nl
Voor het maken van afspraken op
www.diabetesforum.nl
werkdagen van 9.00-12.00 uur
www.sugarkids.nl
(of antwoordapparaat inspreken)
www.diabetes.startpagina.nl
www.diep.info
We zijn ook bereikbaar per e-mail:
[email protected]
Koolhydraatgetallen
www.koolhydratentabel.nl
Diabetespolikliniek
www.calorielijst.nl
(072) 548 33 22
Koolhydratentabel op mobiele telefoon
www.koolhydraatkenner.nl
Naam diëtist . .......................................................................
Algemeen
E-mail: .............................................. @mca.nl
www.voedingscentrum.nl
www.nvdietist.nl
Beweging
www.sportiefbewegen.nl
www.jouwbeweegmaatje.nl
18
Notities
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
Afdeling diëtetiek
19
Medisch Centrum Alkmaar
Wilhelminalaan 12
1815 JD Alkmaar
T (072) 548 44 44
mca.nl/diabetes
mca.nl