Geschiedenis - Scholieren.com

Tijdvak: Tijd van ontdekkers en hervormers
Periode: 1500 – 1600
Maak een tijdbalk met 10 belangrijke gebeurtenissen:
1492: Columbus ontdekt Amerika.
1498: Vasco da Gama ontdekt zeeroute naar India.
1515: Karel V heer der Nederlanden.
1517: Luther publiceert 95 stellingen.
1555: Augsburgse Godsdienstvrede, Filips II nieuwe vorst.
1560: Calvijn krijgt steeds meer aanhang in de Nederlanden.
1566: Beeldenstorm.
1572: Watergeuzen nemen Den Briel in.
1581: Acte van Verlatinghe.
1584: Willem van Oranje wordt vermoord.
Titel kenmerkend aspect: Het veranderende mens- en wereldbeeld van de
Renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.
1
Omschrijf dit aspect aan de hand van een persoon / gebeurtenis /
ontwikkeling / afbeelding:
In de Middeleeuwen had de kerk weinig waardering voor de kennis uit de
Oudheid. Door de kruistochten en de handel waren de christenen in contact
gekomen met de Arabische wetenschappers die de wetenschappelijke kennis
uit de Klassieke Oudheid kenden en die ook hadden uitgebreid. Door de
informatie uit de Klassieke Oudheid die opnieuw aansloeg ontstond de
Renaissance. In de Renaissance wilden veel burgers zich losmaken van de
Kerk. Veel burgers lieten zich inspireren door de Klassieke Oudheid.
Architecten en kunstenaars kregen de opdracht om gebouwen te verfraaien
en de Klassieke kunst beleefde een wedergeboorte. Het verschil tussen de
Klassieke Oudheid en de Renaissance was dat individuele expressie een rol
speelde bij kunstwerken in plaats van alleen strenge en ernstige gezichten.
Humanistisch onderzoek vernieuwde het geestelijke en godsdienstige
mensbeeld. Artsen bestudeerden de mens als biologisch wezen en gingen
daarbij uit van de klassieke theorieën, maar niet zonder volgden deze niet
zonder kritiek. Cartografen brachten de nieuwe kennis van de ontdekkingsreizigers in beeld en dit verbeterde dus ook het wereldbeeld. Er kwam dus
een nieuw mens- en wereldbeeld.
Begrippen bij dit
aspect:
Dit begrip past erbij, omdat:
Wereldbeeld
Dit veranderde bij de Renaissance.
Humanisme
Dit voor verandering in het mensbeeld zorgde in de
Renaissance.
Renaissance
Door middel van de Renaissance veranderde het
mensbeeld in dit tijdvak.
2
Titel kenmerkend aspect: Het begin van de overzeese Europese expansie.
Omschrijf dit aspect aan de hand van een persoon / gebeurtenis /
ontwikkeling / afbeelding:
De Portugezen organiseerden als eersten ontdekkingsreizen langs de
noordwestkust van Afrika. Hun doel was te concurreren met de Arabische
handel in goud, ivoor en slaven. Ze veroverden eilandengroepen om deze
later te kunnen gebruiken als uitvalsbases voor verdere reizen. Langs de
route en de kusten van de Indische Oceaan bezetten ze eilanden en
kustplaatsen en versterkten deze met forten en soldaten. Vanuit deze
factorijen dreven ze handel met de bevolking. Op deze manier kregen ze de
handel in specerijen, zijde en edelstenen grotendeels in handen. Ook Spaanse
ontdekkingsreizen begonnen als een vervolg op de Reconquista. Na
Columbus trok de Conquistadores naar de Nieuwe Wereld om gebieden te
veroveren. Als beloning voor de veroveringen die de Spaanse conquistadores
gedaan hadden op het Incarijk en Aztekenrijk kregen ze grote landgoederen
genaamd haciënda’s, waarvan ze de opbrengsten mochten houden.
Begrippen bij dit
aspect:
Wereldbeeld
Dit begrip past erbij, omdat:
Het wereldbeeld mede veranderde door de
ontdekkingsreizen die de mensen deden.
Conquistadores
Deze mensen nieuwe gebieden veroverden, waardoor er
handel mee gedreven kon worden.
Factorij
De factorijen werden neergezet in nieuwe veroverde
gebieden, zodat er handel mee gedreven kon worden.
Titel kenmerkend aspect: De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de
Klassieke Oudheid.
3
Omschrijf dit aspect aan de hand van een persoon / gebeurtenis /
ontwikkeling / afbeelding:
In de Tijd van steden en staten was in Noord-Italië een welvarende en
zelfbewuste burgerij opgekomen. Deze burgers kochten luxegoederen en
kunst, geïnspireerd door gebouwen of ruïnes uit de Romeinse tijd. Er kwam
ook belangstelling voor de geschriften uit de Oudheid. Toen in 1453
Constantinopel in Turkse handen viel, kreeg deze mentaliteit een extra
impuls. Veel rijke burgers vluchtten naar Italië en namen de klassieke
denkbeelden en idealen mee. Doordat de Klassieke Oudheid opnieuw
aansloeg (de Renaissance), kregen architecten en kunstenaars de opdracht
gebouwen te verfraaien: ze grepen daarvoor terug op het erfgoed uit de
Klassieke Oudheid, volgens hen een artistiek hoogtepunt. Nieuwe gebouwen
kregen zuilen en tempanen en beeldhouwwerken leken op klassieke beelden.
Er was ook een verschil: de gezichten waren niet meer streng en ernstig zoals
in de Klassieke Oudheid, maar hadden individuele trekken en lieten emoties
zien.
Begrippen bij dit
Dit begrip past erbij, omdat:
aspect:
Erfgoed
Door het erfgoed uit de Klassieke Oudheid er nieuwe
oriëntatie kwam op het erfgoed.
Humanisme
Het humanisme een geestelijke beweging was die zich
richtte op de studie van de Klassieke Oudheid.
Renaissance
In de Renaissance de mensen de kunst uit de Klassieke
Oudheid als voorbeeld namen.
4
Titel kenmerkend aspect: De protestantse reformatie die de splitsing van
de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had.
Omschrijf dit aspect aan de hand van een persoon / gebeurtenis /
ontwikkeling / afbeelding:
De kerk ziet de paus als de ‘plaatsbekleder’ van Christus op aarde. De paus en
bisschoppen woonden in schitterende paleizen, hadden een hofhouding en
leefden in weelde. Dit stond allemaal ver af van de eenvoud en soberheid die
het christendom verkondigde. Er was daarom veel kritiek op deze hang naar
luxe en macht. Ook was er kritiek op de priesters, die zelf het Latijn en de
Bijbel niet begrepen. In 1517 publiceerde Luther 95 stellingen tegen
misstanden in de kerk op de kerkdeur. Luther wilde een reformatie: de
misstanden verbeteren. De paus begon in 1518 een ketterproces tegen
Luther. Hij deed hem in kerkelijke ban. Luthers volgelingen begonnen eigen
kerkgemeentes. Daarvoor kregen ze veel steun, zoals van verschillende
vorsten in het Duitse Rijk. Wat begonnen was als een poging om de kerk van
binnen uit te hervormen, werd toen een kerksplitsing: de lutheranen
scheidden zich af van de katholieke kerk.
Begrippen bij dit
Dit begrip past erbij, omdat:
aspect:
Contrareformatie
Hugenoten
Dit de reactie van de Katholieke Kerk op de reformatie
was.
Dit de Franse aanhangers van Calvijn en zorgden er dus
mede voor dat de christelijke kerk in West-Europa uiteen
viel.
Inquisitie
Door de Inquisitie de aanhangers van de reformatie door
de katholieken werden vervolgd.
Katholicisme
Dit de enige stroming was voordat de reformatie kwam.
Kerkhervorming /
reformatie
Hierdoor de christelijke kerk in West-Europa uiteen viel.
Protestantisme
Dit het geloof was dat ontstond door de reformatie.
5
Titel kenmerkend aspect: het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in
de stichting van een Nederlandse staat.
Omschrijf dit aspect aan de hand van een persoon / gebeurtenis /
ontwikkeling / afbeelding:
Toen Luther de boel verdeelde steunde Karel V, heer der Nederlanden, de
paus. Ketters werden steeds fanatieker vervolgt. Zijn zoon Filips II volgt hem
in 1555 op. Door het strenge optreden van Filips was er veel verzet tegen
hem en de paus. Toen het Verbond der Edelen in 1566 Margaretha van
Parma een smeekschrift aanbood, accepteerde zij deze. Hierdoor durfden de
gereformeerden weer terug te komen en ze hielden hagenpreken voor
degene die wilden luisteren. In deze hagenpreken moedigden ze mensen aan
om kerken van hun beelden te ontdoen. In 1566 drongen gereformeerden
kerken en kloosters binnen en vernielden religieuze versieringen. Filips was
woedend en verving Margaretha door de hertog Alva. Hij stelde de Bloedraad
op: hierdoor vluchtten 60.000 mensen. Willem van Oranje werd veroordeeld
en hij verloor al zijn bezittingen. In 1581 zette de Staten-Generaal Filips II af
als vorst. De Staten gaven uitleg in de Acte van Verlatinghe en de hertog van
Anjou werd heer der Nederlanden. Na een mislukte Engelsman ging de
Staten-Generaal in 1588 het bestuur zelf regelen: de Republiek der Zeven
Verenigde Nederlanden.
Begrippen bij dit
Dit begrip past erbij, omdat:
aspect:
Acte van Verlatinghe
Omdat hierdoor de Nederlanden Filips II niet meer
erkenden als hun heerser.
Pacificatie van Gent
Dit ervoor zorgde dat de Spaanse troepen verdreven
werden.
Staten-Generaal
Deze groep gezamenlijk de beden van de landsheer
bespraken en het bestuur later op zich namen.
Unie van Utrecht
Dit werd opgericht zodat de gewesten zich samen konden
verzetten tegen de Spaanse bezetter.
Vrede van Munster
Hierdoor Spanje de Nederlanden erkende als een
zelfstandige staat.
6
thema Christendom
Kies een kenmerkend aspect dat past bij dit thema. Leg uit waarom.
De protestantse reformatie die de splitsing van de christelijke kerk in WestEuropa tot gevolg had, omdat dit gaat over de splitsing van het christendom
en het ontstaan van een nieuwe stroming in het christendom: het
protestantisme.
Omschrijf een gebeurtenis die past bij dit thema. Leg uit waarom.
Er was veel kritiek op de manier van leven van de paus, bisschoppen en
priesters. Hierom spijkerde Maarten Luther in 1517 95 stellingen op de
kerkdeur. Luther wilde een reformatie. De paus begon in 1518 een
ketterproces tegen Luther. Luthers volgelingen begonnen eigen
kerkgemeentes, omdat Luther in de kerkelijke ban was gedaan. Wat
begonnen was als een poging om de kerk van binnen uit te hervormen, werd
toen een kerksplitsing: de lutheranen scheidden zich af van de katholieke
kerk.
7