18 Ontdekkingsreizen 19 Mens- en wereldbeeld van de renaissance

TIJDVAK 5
Tijd van ontdekkers en hervormers
Andere namen voor deze tijd:
Renaissancetijd
16e eeuw
18 Ontdekkingsreizen
19 Mens- en wereldbeeld van de
renaissance
20 Herleving van de Oudheid
21 De Reformatie
22 De Nederlandse Opstand
Het pictogram:
Op de achtergrond een tekening van Leonardo
da Vinci: de mens als volmaakt wezen. Op de
voorgrond een schip van ontdekkers zoals
Columbus
Dit tijdvak hoort bij de VROEGMODERNE TIJD
18 ONTDEKKINGSREIZEN
Het begin van de
Europese overzeese
expansie.
Op 8 juli 1497 begon de
In de loop van de 15e eeuw ontdekten de
Portugese zeeofficier Vasco
Europeanen zeeroutes naar Afrika, Azië en
da Gama met vier schepen
Amerika. Langs de kusten van deze
en 170 bemanningsleden een
werelddelen stichtten ze forten, van waaruit
ontdekkingsreis naar India
ze handel dreven met de plaatselijke
(zie kaart). Na de kaap te
bevolking. In Amerika beperkten de
hebben gerond, maakte hij
Europeanen zich niet tot handel aan de
een stop in Malindi aan de
kust. Ze veroverden er gebieden die ze als
Afrikaanse oostkust. Daar
vestigingsplaats of wingewest gingen
nam
hij een
gids
In
India
wildeArabische
Da Gama
handelscontracten
exploiteren.
Deze
expansie
ging ten koste sluiten met
aan boord,leiders,
die hem
inheemse
maarbewoners,
hij werd tegengewerkt
door
van de oorspronkelijke
de
navigeerdehandelaren,
naar India, waarin hem een concurrent zagen.
Arabische
Indianen, die niet tegendie
de Europese
hij
op
20 meienige
1498jaren
aankwam.
Het
duurde
voordat
indringers opgewassen waren. de Portugezen in India
vaste voet aan de grond kregen. Om te bewijzen dat hij er
WAT
IS EEN VOORBEELD
EEN
was geweest,
nam Da GamaVAN
op zijn
terugreis specerijen
ONTDEKKINGSREIS
UIT
DEZE
mee.
PERIODE?
19 MENS- EN WERELDBEELD VAN DE RENAISSANCE
Het veranderende
mens- en wereldbeeld
van de renaissance en
het begin van een
nieuwe
wetenschappelijke
belangstelling.
Aan het
Een
voorbeeld
eind van
is het
de Middeleeuwen
uitbeelden
ontstond
invan
rijkemensen.
steden (het eerst in Italië)
Linksgrote
een
Maria
opleving
met Jezus,
van kunst en
geschilderd inDe
wetenschap.
1305.
kritische,
Rechts
onderzoekende
hetzelfdevan
houding
tafereel,
Grieken en Romeinen werd
geschilderd
weer
aangenomen.
door een
Daarbij stond kennis
renaissancekunstenaar
van
de mens en de wereld
in in het
1460. Mariavan
middelpunt
en Jezus
de belangstelling,
zijn
meer
veel kennis
dan
natuurlijker
van godsdienst,
afgebeeld, zoals in de
als ‘echte mensen’.
Middeleeuwen
gebruikelijk
Op de was. Een mens
achtergrond
kon
op eigenzie
kracht
je een
heel
‘echte
wat bereiken, zo
wereld’,
werd
gedacht.
door perspectief
ruimtelijk weergegeven.
WAT IS HIERVAN EEN VOORBEELD IN
DE RENAISSANCEKUNST?
20 HERLEVING VAN DE OUDHEID
Een hernieuwde
oriëntatie op het
erfgoed van de
klassieke Oudheid.
Door de renaissance raakte de
klassieke oudheid in Europa erg in
de mode. De Grieken en Romeinen
waren nooit helemaal verdwenen.
De middeleeuwse geestelijken
bestudeerden hun filosofie. Latijn
bleef altijd de taal van kerk en
wetenschap. Rond 1450 groeide de
belangstelling ook bij burgers, vooral
in steden in Noord-Italië. Deze
waren
onafhankelijk.
Insteden
Venetië
staatrijk
diten
ruiterbeeld
Ze leken
een beetje op stadstaten uit
van
een 15e-eeuwse
de oudheid. De burgers
legeraanvoerder.
Het lijkt wilden net Een voorbeeld is het kopiëren van de Grieks-Romeinse bouwkunst.
als de burgers
in de Oudheid
precies
op de ruiterbeelden
Aan deze in 1567 gebouwde Italiaanse villa is dat goed te zien:
worden:
politiek bewust,
die
de Romeinen
van hunbezig met zuilen, timpanen, een koepelvormig dak, beeldhouwwerk. De villa had
kunst en
keizers
encultuur.
legeraanvoerders
bijna wel in de Oudheid gebouwd kunnen zijn.
maakten.
WAT ZIJN VOORBEELDEN VAN DE
HERLEVING VAN DE OUDHEID?
21 DE REFORMATIE
De protestantse
reformatie die splitsing
van de christelijke kerk
in West-Europa tot
gevolg had.
Tegen de
Luther
publiceerde
rijkdom van
95 de kerk
stellingen
en
misstanden
tegen(zoals
de de
aflaathandel.
handel
in aflaatbrieven)
Toen de paus
en de Duitseaan
ontstonden
keizer
het eind
hem van
vroegen
de
Middeleeuwen
zijn geschriften
protesten.
tegen
Het
bekendst
de rooms-katholieke
is het optreden
kerkde
van
te herroepen,
monnik Maarten
weigerde
hij dat. Zo ontstond een
Luther.
nieuwe
WAT
DEED
christelijke
HIJ IN kerk:
1517,de
protestanten. Veel
WAARDOOR
DE Duitse
vorsten kozen Luthers
REFORMATIE
OP GANG
kant,
en daarmee ook hun
KWAM?
onderdanen.
WAAROM ZIJN DE
AFBEELDINGEN
TYPEREND VOOR DE
REFORMATIE?
De afbeeldingen laten het verschil in uiterlijke stijl tussen katholiek en
protestant zien. De katholieke kerk hecht aan uiterlijk vertoon in een rijk
versierde kerk met veel beelden en altaren. De protestanten zijn tegen
rijkdom in de kerk, heiligenbeelden en altaren. Voor hen gaat het alleen
om de verkondiging van Gods Woord: de preek vanaf de preekstoel.
22 DE NEDERLANDSE OPSTAND
Het conflict in de
Nederlanden dat
resulteerde in de
stichting van een
Nederlandse staat.
De Nederlanden omvatten in
de zestiende eeuw ongeveer
het gebied van de huidige
Benelux. Zij werden
geregeerd door de katholieke
vorst Filips II, die ook koning
van Spanje was. De opstand
tegen hem slaagde
uiteindelijke alleen in de
noordelijke provincies. Die
stichtten een nieuwe
Republiek: De zeven
provincies die in 1579 een
‘nadere unie’ hadden
gesloten.
HOE HEETTE DIE UNIE EN
WELKE GEWESTEN
HOORDEN ERBIJ?
Dat was het ‘Plakkaat van
Verlating’ (1581). Er stond in
dat een vorst er voor zijn volk
is, en niet omgekeerd. Een
vorst moet zijn volk
rechtvaardig en redelijk
regeren en mag hun rechten
niet schenden. En als hij dat
niet doet, mogen zijn
onderdanen hem afzetten en
Dat een
wasandere
de Unievorst
van kiezen.
Utrecht.Het
De gewesten waren
was de
eerste Utrecht,
keer in de
Holland,
Zeeland,
Gelderland, Overijssel,
Europese
geschiedenis
dat zo
Friesland en Groningen.
iets
gezegd werd.
Deze
gewesten
besloten de koning af te zetten.
HOE HEETTE HET DOCUMENT WAARMEE ZE DAT
DEDEN EN WAT STOND ERIN?