de wereld op een kruispunt - Puilaetco Dewaay Private Bankers

Brussel
Herrmann-Debrouxlaan 46
1160 Brussel
Tel.: +32 2 679 45 11
Antwerpen
Van Putlei 31
2018 Antwerpen
Tel.: +32 3 248 59 10
Hasselt
Lazarijstraat 156, bus 11
3500 Hasselt
Tel.: +32 11 28 48 90
Luik
Parc d’affaires Zénobe Gramme
Square des Conduites d’Eau 11-12
4020 Liège
Tel.: +32 4 340 46 00
Meise
Nieuwelaan 224, bus 2
1860 Meise
Tel.: +32 2 264 95 00
Namen
Boulevard de la Meuse 23
5100 Jambes
Tel.: +32 81 32 63 00
Sint-Martens-Latem
Koperstraat 1E
9830 Sint-Martens-Latem
Tel.: +32 9 235 23 80
Waregem
Franklin Rooseveltlaan 172-174
8790 Waregem
Tel.: +32 56 62 51 30
www.pldw.be
Innovation through tradition
BELEGGINGSVOORUITZICHTEN 2017
DE WERELD OP EEN KRUISPUNT
De economische groei zal naar verwachting versnellen - tenzij
populistische en protectionistische bewegingen een vertraging
teweegbrengen
BRUSSEL
OVER PUILAETCO DEWAAY PRIVATE BANKERS
M
et meer dan 250
hoogopgeleide
medewerkers
en
een tiental miljard euro
onder beheer is Puilaetco
Dewaay (opgericht in 1868)
een Belgische vermogensbeheerder die zijn vermogende cliënten een echte
gepersonaliseerde
benadering aanbiedt, die zowel
traditioneel als innovatief
is. De missie van Puilaetco
Dewaay bestaat erin om het
vermogen van iedere cliënt
te beschermen en te doen
groeien, over de generaties
heen. Hiervoor kunnen haar
cliënten rekenen op een
ongeëvenaard dienstenaanbod op maat, aangepast
aan elke fase van hun leven.
Deze diensten omvatten vermogensbeheer, financiële en
successieplanning, kredieten
en kunstbeheer en -advies.
Bovendien bundelen Puilaetco Dewaay en Triodos
Bank sinds 2002 hun krachten in het kader van een
exclusieve
samenwerking
inzake duurzaam vermogensbeheer.
De bank heeft 8 kantoren
verspreid over het hele
land (Brussel, Antwerpen,
Hasselt, Luik, Meise, Namen,
Sint-Martens-Latem
en
Waregem).
Puilaetco Dewaay Private
Bankers maakt deel uit van
de groep KBL European
Private Bankers, waarvan
de hoofdzetel in Luxemburg gevestigd is. KBL epb
werd opgericht in 1949 en
is aanwezig in 50 steden
in 8 Europese landen. Met
meer dan 2200 medewerkers en bijna 90 miljard euro
activa wordt KBL epb algemeen erkend als één van
de leiders van de private
banking-sector in Europa.
47
BELEGGINGSVOORUITZICHTEN 2017
PUILAETCO DEWAAY
IN HOOFDLIJNEN
10 MILJARD
ACTIVA ONDER BEHEER
60+
PRIVATE
BANKERS
250
MEDEWERKERS
8
VESTIGINGEN
IN BELGIË
4
4
INHOUD
6
WELKOM
8
DE WERELD OP EEN KRUISPUNT
18
34
46
•
MONDIALISERING EN ONTEVREDENHEID
•
MENS VERSUS MACHINE
MACRO-ECONOMISCHE VOORUITZICHTEN
•
DE WERELD IN 2017
•
FISCAAL & MONETAIR BELEID
•
EUROPA
•
DE VERENIGDE STATEN
•
JAPAN
•
CHINA
•
OPKOMENDE MARKTEN
BELEGGINGSVOORUITZICHTEN
•
AANDELEN
•
VASTRENTENDE WAARDEN
•
NIET-TRADITIONELE ACTIVAKLASSEN
•
GRONDSTOFFEN
•
VALUTA’S
OVER PUILAETCO DEWAAY
Dit document werd opgesteld door Puilaetco Dewaay Private Bankers NV, Herrmann-Debrouxlaan 46, 1160 Oudergem, op 22
december 2016. De informatie in het document is bestemd voor exclusief gebruik door de bestemmeling(en) en mag niet worden
gekopieerd, doorgegeven of verdeeld zonder de uitdrukkelijke toestemming van Puilaetco Dewaay Private Bankers. De informatie
in het document werd verkregen van betrouwbaar geachte bronnen, maar het is echter onmogelijk om de nauwkeurigheid of
de volledigheid ervan te garanderen. De uitgedrukte meningen kunnen op elk ogenblik zonder kennisgeving worden gewijzigd
en kunnen verschillen van andere standpunten uitgedrukt in andere documenten (met inbegrip van de analyses, gepubliceerd
door KBL European Private Bankers of haar dochtermaatschappijen). We hebben geen rekening gehouden met de persoonlijke
situatie, noch met de beleggingsdoelstellingen en de financiële situatie van de bestemmeling(en) en dit document mag niet
worden beschouwd als beleggings-, juridisch of fiscaal advies. Bijgevolg raden wij de cliënten ten zeerste aan om hun adviseurs te
contacteren alvorens een beleggingsbeslissing te nemen op basis van de informatie in dit document. Dit document is geen, en mag
niet worden beschouwd als, aanbod of verzoek tot aan- of verkoop. Resultaten uit het verleden of prognoses zijn geen betrouwbare
indicator voor de toekomst.
Copyright © Puilaetco Dewaay Private Bankers 2016. Alle rechten voorbehouden
5
BELEGGINGSVOORUITZICHTEN 2017
WELKOM
W
ij zijn blij dat wij
onze wereldwijde
beleggingsvooruitzichten voor dit nieuwe
jaar met u kunnen delen.
Zoals u op de volgende
bladzijden
zult
lezen,
bevindt de wereldeconomie
zich op een kruispunt.
Na een recente lichte
verbetering, zal 2017 het
begin inluiden van een
vertraging of een lichte
versnelling. Wij verwachten
het laatste, vanwege het
herstel in de industrie- en
de energiesector, de hogere
consumentenuitgaven en de
afnemende bezuinigingen.
In Europa wijzen de vooruitlopende indicatoren op een
groei van 1,5% op jaarbasis,
vergelijkbaar met 2016, hoewel veel zal afhangen van de
verkiezingsresultaten in drie
van de vijf grootste economieën van de eurozone en
van de aanhoudende gevolgen van de Brexit.
In de VS zal de regering
6
Ondanks de talrijke risico’s zijn onze vooruitzichten voor 2017 positief.
Trump waarschijnlijk snel
werk maken van belastinghervormingen, infrastructuur- en defensieuitgaven,
wat de groei op middellange
termijn zou kunnen stimuleren. In het algemeen verwachten we dat de groei zal
versnellen, van 1,6% in 2016
tot 2,4% in 2017.
We verwachten dat, door
de enorme demografische
uitdaging, de Japanse bbpgroei in 2017 1,2% zal bedragen. De Chinese economie
bevindt zich weliswaar in
een overgangsfase, maar de
groeicijfers blijven goed. Dit
geldt ook voor de opkomende markten, waar na jaren
van stagnatie en achteruitgang de vooruitzichten eindelijk zijn omgebogen.
Beleggers moeten rekening
houden met een hoge volatiliteit, die haar eigen kansen
biedt, vooral op korte termijn.
Naast het selecteren van een
aantal voorkeurssectoren wat
aandelen betreft, zien we veel
kansen in de opkomende landen in Azië, onze voorkeursregio voor aandelen.
Vanwege het zeer volatiele klimaat, moeten obligatiehouders zich opmaken
voor een uitdagend 2017,
omdat Trumpenomics vrijwel
zeker tot een stijgende rente
zal leiden.
Na vijf jaar van gestage dalingen en forse consolideringen van de grondstoffen,
Stefan Van Geyt
Group CIO
rs Court, Lothbury
Av. Herrmann Debroux 46
s EC2R 7HE FoundersB-1160
Bruxelles
Court,
Lothbury
me-Uni
Belgique
Londres EC2R
7HE
ownshipley.com
www.pldw.be
Royaume-Uni
www.brownshipley.com
43, boulevard Royal
zijn de vooruitzichten voor
deze activaklasse in 2017
gunstig.
Wat de valuta’s betreft, zijn
onze vooruitzichten voor de
euro en de USD neutraal,
maar we denken dat het
Britse pond het in 2017 zwaar
te verduren zal krijgen. In
dezelfde periode zouden de
grondstoffengerelateerde
valuta‘s
verder
moeten
herstellen. We sluiten af
met een overzicht van de
voordelen van spreiding
door middel van alternatieve
strategieën.
Voor aanvullende informatie
kunt u uiteraard contact
opnemen met één van onze
private bankers.
Wij wensen u het allerbeste
voor 2017!
Hoewel we vertrouwen hebben in onze globale activa-
Frank Vranken
Chief Strategist
Keizersgracht 617
spreidingsstrategie, is het
uiteraard onmogelijk om de
toekomst perfect te voorspellen, zeker voor een heel
kalenderjaar. Om die reden brengen we regelmatig
vooruitzichten uit, waarbij
we onze aanbevelingen aanpassen aan de veranderende
omstandigheden.
Pacellistrasse 16
Luxembourg
Av.L-2955
Herrmann
Debroux 461017 DS Amsterdam
43, boulevard D-80333
Royal Munich
Allemagne
Luxembourg
Pays-Bas
B-1160
Bruxelles
L-2955 Luxembourg
www.merckfinck.de
www.kbl.lu
www.gilissen.nl
Belgique
Luxembourg
www.pldw.be
www.kbl.lu
Ineke Valke
Chief Strategist
Keizersgracht 617
1017 DS Amsterdam
Pays-Bas
www.gilissen.nl
Robert Greil
Chief Strategist
Pacellistrasse 16
D-80333 Munich
Allemagne
www.merckfinck.de
7
BELEGGINGSVOORUITZICHTEN 2017
DE WERELD OP EEN KRUISPUNT
Aanhangers van globalisering benadrukken hoe de groei van de internationale
handel tot een enorme stijging van het wereldwijde inkomen per hoofd van de
bevolking heeft geleid. Critici van links tot rechts bestrijden dit door erop te wijzen
dat de welvaart verre van gelijk verdeeld is: meer dan 40% van de wereldwijde
rijkdom wordt door 0,7% van de wereldbewoners aangehouden.
Ontevredenheid over de globalisering was ook de duidelijke drijvende kracht achter
de keuze voor de Brexit en de verrassende verkiezingsuitslag in de VS. In heel Europa
zijn populistische partijen aan een opmars bezig en mainstream aan het worden, met
name in landen als Zwitserland, Oostenrijk, Denemarken, Frankrijk en Finland.
Uiteraard is het onmogelijk om te voorspellen hoe deze bewegingen zich
verder zullen ontwikkelen. Sommigen zijn niettemin van mening dat de huidige
economische wereldorde, die gebaseerd is op vrijemarktkapitalisme, nu voor de
grootste existentiële bedreiging sinds de koude oorlog staat.
Nadert de wereld inderdaad een kruispunt? De tijd zal het leren.
DE VLOED VOERT ALLE SCHEPEN MEE
Wereldwijde
export
van surfing
goederenthe
en wave
wereldwijd
inkomen per hoofd
van de bevolking
World
GDP
of merchandise
exports
(in USD)
Miljoen
Duizend miljard
18
10
16
9
14
8
12
7
10
6
8
5
6
4
4
3
2
2
1
1960
1970
1980
Wereldwijde export van goederen (links)
Bronnen: World Bank & OESO
8
1990
2000
2010
2015
Wereldwijd inkomen per hoofd van de
bevolking (in USD)
68.7%
3.0%
22.9%
13.7%
7.7%
42.3%
0.7%
41.0%
INKOMENSVERDELING
Wereldwijde inkomensverdeling (per inkomensschijf)
42,3 %
41 %
13,7 %
3%
< 10 000 $
10 000 - 100 000 $
100 000 - 1 miljoen $
0,7 %
7,7 %
22,9 %
> 1 miljoen $
68,7 %
Bronnen: World Economic Forum & Global Wealth Report
OPRUKKEND NATIONALISME
Steun aan nationalistische partijen bij de laatste verkiezingen
4 % 4,7 % 7 %
8%
10 %
13 %
14 %
18 %
21 %
29 %
Bron: BBC
9
BELEGGINGSVOORUITZICHTEN 2017
MONDIALISERING
EN ONTEVREDENHEID
Het opkomende populisme zou de wereldwijde handelsstromen
drastisch kunnen beïnvloeden en de bestaande economische orde
op zijn kop kunnen zetten. Wat kunnen beleggers doen in deze
aanhoudend onstabiele tijden?
A
fgelopen juli vond
in Cleveland, Ohio,
een
bijeenkomst
van Republikeinse afgevaardigden uit 50 staten plaats
waar ze hun onwaarschijnlijke kandidaat zouden benoemen. Nog vreemder was
het Europese duo op deze
met Amerikaanse symbolen
gedecoreerde bijeenkomst:
een Nederlander met geblondeerd haar en een onopvallende Engelsman te
midden van een zee van
cowboyhoeden en rode baseballcaps die scandeerden
10
“Make America great again”.
Achteraf beschouwd, was
het verstandig geweest als
de wereld tijdens de Republikeinse conventie meer
acht zou hebben geslagen
op de extreemrechtse politicus Geert Wilders en op het
gezicht van de Brexit, Nigel
Farage. Toen waren er maar
weinigen die de brede en
zorgwekkende opkomst van
het populisme voorzagen.
Vandaag de dag is de weerstand tegen de globalisering
overduidelijk en dat hadden
we waarschijnlijk kunnen zien
aankomen. Zoals Harvardwetenschapper Dani Rodrik
in 2011 al opmerkte: “Wanneer de globalisering botst
met de binnenlandse politiek, dan trekt de politiek aan
het langste eind”.
In de hele wereld groeit de
aanhang van rechtse anti-elite partijen. Kroatië, Hongarije, Polen en Slovenië zijn
landen die nu een rechtse
regering hebben. In Frankrijk, Duitsland en Nederland
krijgen de nationalistische
anti-establishment partijen
steeds meer aanhang. Zelfs
de zachtmoedige Scandinaviërs voelen zich aangetrokken tot extreemrechts.
India, de snelst groeiende
economie ter wereld, heeft
een Hindu-nationalist als
president. En in de Filipijnen
heeft
populist
Rodrigo
Duterte het presidentschap
gewonnen
door
te
beloven op zijn manier
orde op zaken te stellen.
Het VK is de Brexit aan het
voorbereiden en Amerika
heeft Trump.
al een onderscheid tussen de
waarschijnlijke verliezers en
winnaars.
Hoewel het onmogelijk is
om te voorspellen hoe deze
bewegingen zich verder zullen verspreiden en zullen
groeien, is het goed nota te
nemen van de bewering van
de Franse econoom Thomas
Piketty: “Aan de basis van
elke grote politieke opstand
ligt een fiscale revolutie”. Bedrijven en markten proberen
zich aan dit nieuwe paradigma aan te passen en maken
Ondanks de bezorgdheid
dat een overwinning van
Trump tot een uitverkoop
op Wall Street en elders zou
leiden, bleef het in de twee
weken na de verkiezingen
kalm op de aandelenmarkten;
zowel de S&P 500 als de
STOXX 600 zijn gestegen.
Ondertussen bereikte de
dollar, aangejaagd door de
stijgende obligatierente, zijn
hoogste punt sinds 13 jaar.
11
BELEGGINGSVOORUITZICHTEN 2017
Laten we aannemen dat de
aanstormende nationalisten
weliswaar blijven groeien,
maar dat Marine Le Pen nog
lang niet haar intrek in het
Elysée neemt, dat de anti-immigratiepartij Alternative für
Deutschland niet gaat meeregeren en dat Wilders met
zijn PVV zijn “land niet terugverovert”.
de VS en landen waarmee
het een groot handelstekort
heeft, China inbegrepen
(Trumps staatsvijand nummer
één) en Mexico (een goede
tweede) gevolgd door landen zoals Canada, Duitsland,
Japan en Zuid-Korea. De regering Trump kan misschien
geen tarieven van 45% over
import uit China gaan heffen
of van 35% op Mexicaanse
goederen, maar hogere importheffingen lijken onvermijdelijk.
Laten we ook aannemen
dat er inderdaad handelsbarrières worden opgeworpen, om te beginnen tussen
Of dergelijke acties op hardhandige wijze worden opgelegd, is een belangrijke vraag.
Nog belangrijker is hoe de
Tot zover de korte termijn.
Wat kunnen we de komende
12 maanden verwachten?
andere partij zal reageren:
China heeft al gewaarschuwd
om Amerikaanse acties met
gelijke munt terug te betalen. Dit wordt door de auteur
van The Black Swan, Nassim
Nicholas, beschreven als
de “nauw samenhangende
kwetsbaarheid” van de globalisering.
Een verdere vertraging van
de wereldhandel lijkt onvermijdelijk en dit volgt op een
zwakke groei van het wereldhandelsvolume tijdens de afgelopen vier jaar. In deze periode groeide het volume met
nog geen 3% per jaar, minder
dan de helft van de gemid-
DE WERELD GAAT NAAR DE STEMBUS
Verkiezingskalender 2017
LAND
SOORT VERKIEZINGEN
DATUM
Tsjechië
Parlementsverkiezingen
oktober (verwacht)
Frankrijk
Duitsland
12
Presidents-/
parlementsverkiezingen
Presidents-/
parlementsverkiezingen
mei/juni
februari/september-oktober
India
Presidentsverkiezingen
juli (of eerder)
Iran
Presidentsverkiezingen
mei
Nederland
Parlementsverkiezingen
maart
Noorwegen
Parlementsverkiezingen
september
Zuid-Korea
Presidentsverkiezingen
december
delde groei van de afgelopen
30 jaar. Hierdoor is de economische groei in toenemende
mate een weerspiegeling van
de activiteit binnen de nationale grenzen in plaats van
erbuiten.
Hoewel de slappe grensoverschrijdende handel de
wereldwijde groei niet zal
ondersteunen, verwachten
we niettemin dat de wereldwijde bbp-groei in 2017 iets
zal versnellen door licht verbeterende fundamenten en
de verwachte stijging van de
binnenlandse uitgaven.
In de ontwikkelde landen
zouden er, door de nadruk
op inkomensongelijkheid,
belastingverlagingen voor
de lage en middeninkomens kunnen worden doorgevoerd. Hierdoor zou de
inflatie kunnen toenemen,
waardoor er een einde komt
aan het extreem soepele
monetaire beleid. Op de
opkomende markten (EM) die de afgelopen decennia
van de globalisering geprofiteerd hebben en waar men
de opkomst van het Westers
populisme met lede ogen
aanziet - zou het huidige
herstel moeten doorgaan,
hoewel een aanhoudende
stijging van de dollar tot een
daling van de EM-activa zou
kunnen leiden.
Voor beleggers zijn dit extreem complexe omstandigheden die gekenmerkt
worden door een hoge volatiliteit, die haar eigen kansen biedt, vooral op korte
termijn.
Exporteurs zullen het in
2017 zeker moeilijk krijgen,
evenals de sectoren van
de hernieuwbare energie,
niet-duurzame
consumptiegoederen en gezondheidszorg. Ook de financiële waarden kunnen het
zwaar krijgen, hoewel het
omgekeerde ook mogelijk
is, vooral wanneer Trump
de regulering van de banksector afschaft, waardoor
er wereldwijd een deregulerende trend kan ontstaan.
Bedrijven met een sterke
binnenlandse basis zouden
betere vooruitzichten moeten hebben dan bedrijven
die afhankelijk zijn van internationale handel of van
in het buitenland gegenereerde winst. Extra investeringen in de infrastructuur
zullen de bouwsector stimuleren, maar sectoren zoals
defensie, “oude” energie,
mijnbouw, geneesmiddelen
en verzekeringen zouden
ook moeten profiteren. Na
jaren in het slop te hebben
gezeten, zouden de grondstoffen verder moeten herstellen.
In het door ons verwachte
scenario zullen conjunctuurgevoelige aandelen het beter
doen dan defensieve. Waardeaandelen, die in periodes
van economische groei bovengemiddeld presteren, zullen het beter doen dan groeiaandelen.
Hoewel de vooruitzichten
voor vastrentende waarden
slecht zijn, zijn inflatiegerelateerde obligaties aantrekkelijk, vooral door de inflatieverwachting in de VS, waar
we voor 2017 ten minste
twee renteverhogingen door
de Fed verwachten.
Uiteraard is het op dit bijzondere moment in de wereldgeschiedenis onmogelijk
om precies te voorspellen
wat de toekomst zal brengen. Als er één aspect is
dat de wereld van vandaag
verenigt, is het de bijna
permanente staat van onzekerheid waarin we leven. n
13
BELEGGINGSVOORUITZICHTEN 2017
MENS VERSUS
MACHINE
De wereldwijde werkgelegenheid groeide lange tijd sneller dan
de wereldbevolking. Door de oprukkende digitalisering en vooral
‘intelligente’ robots zou dit verschijnsel bruusk tot stilstand kunnen
komen.
E
xxonMobil en Facebook doen met marktkapitalisaties van 350
miljard niet voor elkaar onder. Het energiebedrijf heeft
echter vijf keer zoveel mensen in dienst als de socialemediagigant - de hoofdreden waarom de operationele
winstmarge van Facebook
ca. 600% hoger is dan die van
ExxonMobil.
Inmiddels
14
bezetten
tech-
nologiebedrijven vier van
de eerste vijf plaatsen in de
Fortune 500, maar er staat
er geen één op de lijst van ’s
werelds grootste werkgevers.
Walmart heeft wereldwijd 2
miljoen mensen in dienst,
Amazon minder dan 270.000.
Hilton, dat goed is voor
650.000 hotelkamers, heeft
150.000 werknemers; Airbnb,
met 2 miljoen verhuurobjecten, heeft een wereldwijd
personeelsbestand van
slechts 2.500 mensen.
De afgelopen halve eeuw
is de wereldbevolking drastisch gegroeid. Gedurende diezelfde periode, terwijl
het reële bbp en het inkomen per hoofd van de bevolking structureel groeiden,
nam de werkgelegenheid
nog sneller toe.
Dit was op zijn minst ge-
deeltelijk toe te schrijven
aan de opkomst van nieuwe technologieën. Voorheen ging het debat over
hoe de digitale scheidslijn
de ongelijkheid tussen ontwikkelde en opkomende
markten benadrukte - zoals de marktpenetratie van
internet en smartphones -,
maar de technologie zorgde voor veel nieuwe banen,
vooral in de opkomende
wereld.
Dat zou echter snel kunnen
veranderen.
en in 2020 naar verwachting USD 80 miljard.
De impact van outsourcing
en offshoring op de wereldwijde
werkgelegenheid zou mogelijk kunnen
verbleken vergeleken met
de schok die de nieuwste
robots, die door kunstmatige intelligentie worden
aangestuurd, kunnen veroorzaken: dat is nu een
markt van USD 32 miljard
Het World Economic Forum
heeft voorspeld dat er door
deze nieuwe technologie
tegen 2020 5 miljoen banen
in 15 grote ontwikkelde en
opkomende economieën
zullen verdwijnen. Een onderzoek van de universiteit
van Oxford dat eerder dit
jaar gepubliceerd is, heeft
berekend dat maar liefst
15
BELEGGINGSVOORUITZICHTEN 2017
57% van alle banen in de
OESO-landen uiteindelijk
door de automatisering
verloren kan gaan.
Dit zal vooral in de
opkomende markten, die
tot nog toe de motor van
de wereldwijde banengroei
waren, gevoeld worden.
De Verenigde Naties waarschuwden
onlangs
dat
het toenemende gebruik
van robots in ontwikkelde landen het bestaande
loonkostenvoordeel van
de opkomende landen
kan uithollen. Voor de op-
komende landen zouden
de nadelige gevolgen groot
kunnen zijn.
Een voorbeeld is het besluit
van Adidas om een deel
van de productie uit China
naar Duitsland over te
brengen, omdat dit door de
vooruitgang op het gebied
van robotica rendabel is
geworden.
De
sportartikelenfabrikant
met een waarde van EUR
17 miljard heeft onlangs in
Ansbach, Duitsland zijn eerste gerobotiseerde schoenenfabriek geopend. Het
BANEN-TERMINATOR
Verkoop industriële robots (per duizend)
250
200
150
100
50
0
2004
2005
Bron: Statista
16
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
bedrijf heeft ook plannen om
in andere markten gerobotiseerde fabrieken te openen,
zodat klanten sneller bediend kunnen worden.
Nu de wereldwijde handelsstromen zijn afgenomen en er een risico van
handelsbarrières bestaat,
zullen de opkomende
markten waarschijnlijk, in
ieder geval op korte termijn, van dergelijke trends
profiteren, doordat de binnenlandse productie toeneemt.
Reshoring-activiteiten zoals
die van Adidas zullen echter
vooral de winstgevendheid
verhogen, zonder veel
banen te creëren, wat het
populisme verder in de kaart
speelt. Dit is één van de
eigenaardigheden van onze
tijd: technologie vergroot
de inkomensverschillen
en biedt tegelijkertijd een
podium aan degenen die
zich tegen deze trend
verzetten.
Het was overduidelijk dat
Donald Trump op weg naar
het Witte Huis de sociale
media meesterlijk heeft gebruikt. In Frankrijk, Duitsland
en het VK rukken populis-
DE INZET VAN ROBOTS KAN HET
ARBEIDSKOSTENVOORDEEL VAN DE
OPKOMENDE LANDEN AANTASTEN.
ten met soortgelijke middelen steeds verder op. In
deze landen hebben de extreemrechtse partijen meer
Facebook-aanhangers dan de gevestigde politieke partijen.
Nu de digitalisering steeds
sneller gaat, zal deze
Facebook-beweging steeds
meer op de voorgrond treden en als spreekbuis dienen voor de werkende armen en de armer wordende
middenklasse van wie de
banen door de nieuwe technologieën en intelligente
robots op de tocht staan.
Volgens Deloitte hebben
Britse werknemers die minder dan 30.000 pond per
jaar verdienen, vijf keer
meer kans dat hun werk
wordt overgenomen door
machines dan mensen die
100.000 pond per jaar verdienen. Dit zou tot een
nieuwe onderklasse van
laaggeschoolde arbeiders
kunnen leiden.
De functies die het grootste risico lopen te verdwijnen, zijn repetitieve
processen,
kantoor
en ondersteunende
functies en functies in
bijvoorbeeld de administratieve, verkoop-, transport-, bouw-, mijnbouw-,
energie- en productiesector.
De veiligste banen zijn die
in de informatica, techniek
en natuurwetenschappen.
Ook banen die creativiteit
en communicatieve vaardigheden vereisen - bijvoorbeeld managementfuncties
in de sectoren recht, onderwijs, gezondheidszorg, media en financiële dienstverlening - zullen waarschijnlijk
ook veel minder snel verdwijnen.
De IT-sector in zijn geheel
- vooral in de VS en Japan zal, onder impuls van de toenemende robotisering en internetbeveiliging, explosief
blijven groeien. In het algemeen zullen de conjunctuurcycli blijven verkorten en
moeilijker voorspelbaar zijn.
Hierdoor zullen beleggers
gedwongen worden om nog
selectiever te werk te gaan.
Hierbij moet men in gedachten
houden
dat
werknemers in bepaalde
sectoren weliswaar in toenemende mate door robots worden vervangen,
maar dat dit ook tot nieuwe kansen zal leiden, waarvan we nu nog geen idee
hebben.
Radicale veranderingen in de
samenstelling van de wereldwijde beroepsbevolking zijn
niets nieuws.
Aan het begin van de twintigste eeuw was 40% van
de Amerikanen werkzaam
op een boerderij; nu is dat
2%. Over honderd jaar zal
men met verbazing terugkijken naar 2016, toen meer
dan de helft van de mensen
saai, repetitief werk deed
dat elke robot kan doen. n
17
BELEGGINGSVOORUITZICHTEN 2017
DE WERELD IN 2017
Er zijn talloze redenen om aan te nemen dat de wereldeconomie
in 2017 blijft groeien. Er zijn echter bijna evenveel redenen om aan
te nemen dat de wereldwijde groei de komende 12 maanden zal
stagneren. Een overzicht van de belangrijkste risico’s en kansen.
D
e
wereldeconomie
bevindt zich op een
kruispunt. Hoewel er
recent een lichte verbetering
was, zal 2017 het begin inluiden van ofwel een vertraging
of een lichte versnelling. Wij
verwachten het laatste, vanwege het herstel in de industrie- en de energiesector, de
hogere consumentenuitgaven en de afnemende bezuinigingen.
Bescheiden groeicijfers in
Europa en in de Verenigde
Staten bieden geen troost,
zoals blijkt uit het recente
stemgedrag. De algemene
frustratie over de stand van
zaken in de wereldwijde
economie heeft tot veel
vingerwijzen geleid; eerst
naar de banken, dan naar
de regeringen en grote
bedrijven, en nu naar de
centrale banken en politici.
De
wereldwijde
groei
bedraagt
sinds
2012
slechts 3%, fors onder het
historisch gemiddelde. De
onderliggende oorzaken van
deze aanhoudende zwakte
liggen voor de hand: een
verouderende en krimpende
bevolking in de ontwikkelde
markten, gecombineerd met
een lage productiviteitsgroei.
Hoewel de centrale banken
een
structuur
hebben
opgezet om de economische
ontwikkeling te stimuleren, is
de effectiviteit hiervan na een
18
aantal jaren van zeer lage en
soms zelfs negatieve rente,
afgenomen.
De centrale banken – van
Washington tot Frankfurt –
worden vaak als schuldigen
aangewezen voor de negatieve depositorentes waarvan individuele spaarders
de dupe zijn. Aangezien het
rendement in de afgelopen
30 jaar gestaag gedaald is, is
het niet helemaal terecht om
de monetaire autoriteiten als
zondebok aan te wijzen voor
de huidige stand van zaken,
waaronder de noodzaak om
geld bij te drukken.
DE WERELDWIJDE GROEI
BEDRAAGT SINDS 2012
SLECHTS 3%.
Meer in het algemeen heeft
de zwakke groei geleid tot
verzet tegen de globalisering, waaronder het huidige
handels- en immigratiebeleid. In de ontwikkelde markten is inkomensongelijkheid
een zeer belangrijk thema,
waardoor er in de Rust Belt
op Trump is gestemd en er
in de in verval zijnde Britse
industriegebieden massaal
voor de Brexit is gestemd.
de Europese kiezers de status
quo zullen afwijzen.
In de opkomende markten
wordt hier uiteraard heel
anders tegenaan gekeken:
de groei ligt er hoger,
de bevolkingsopbouw is
gunstiger en het besteed-
baar inkomen van de
middenklasse neemt algemeen toe.
Ondertussen zorgt de digitale revolutie die in de ontwikkelde markten tot ontwrichting heeft geleid - en in grote
mate heeft bijgedragen tot
EEN ZWARE STRIJD
Rente op staatsobligaties met een looptijd
van 10 jaar
6
Nu er de komende maanden
een aantal Europese landen
naar de stembus gaan, zullen
we zien hoe machtig het
politieke populisme echt
geworden is. Aangezien de
potentiële negatieve economische gevolgen van de
keuze voor de Brexit en de
verkiezing van Trump niet
direct zichtbaar zullen zijn, is
het niet onwaarschijnlijk dat
5
4
3
2
1
0
-1
2007
2008
2009
Duitsland
2010
2011
2012
Verenigde Staten
2013
2014
2015
2016
Japan
Bron: Bloomberg
19
BELEGGINGSVOORUITZICHTEN 2017
de opkomst van de opkomende economieën - voor de
opkomst van het populisme,
met name doordat innovatie
wereldwijd tot outsourcing
leidt.
In de loop der jaren heeft
de groei van de wereldhandel geleid tot een enorme
stijging van de buitenlandse
investeringen, een hogere
arbeidsmobiliteit en een hogere groei van de wereldeconomie. De afgelopen jaren
waren de voordelen hiervan
echter steeds minder zichtbaar: doordat de nationale
economieën matuur geworden zijn, waren de groeicijfers
minder spectaculair.
Nu is het zover dat nieuwe
digitale technologieën (zo-
als intelligente robots) tot
een verdere afname van de
werkgelegenheid leiden en
zelfs hele industrieën kunnen doen verdwijnen. De
verwachte digitalisering van
de dienstensector zal een
grote impact hebben. Ook
innovatieve
technologieën
zoals 3D-printen hebben vergelijkbare gevolgen voor de
vrachtsector en de verwerkende nijverheid.
De opkomst van onlinewinkelen en de “deeleconomie” - aangevoerd door
Airbnb, Lyft en Uber - heeft
het moeilijker gemaakt om
aan economische output een
juiste waarde toe te kennen.
Met het veranderen van de
wereldeconomie moeten de
methodes om het bbp en de
De innovatie heeft reeds een impact op de verwerkende nijverheid.
20
productiviteit te meten, worden aangepast.
Uiteindelijk
moeten
de
concurrerende krachten van
de digitalisering en de antiglobalisering elkaar op de
vrije markt bestrijden - en in
de nationale parlementen.
Op dit sleutelmoment in
de geschiedenis, waar het
wereldwijde schuldenniveau
225% van het bbp bedraagt,
zijn de vooruitzichten voor de
wereldeconomie onduidelijk
en vol risico’s.
Niettemin verwachten we
een lichte globale groei en
een geleidelijk toenemende
inflatie. We zien ook al enkele
specifieke mogelijke kansen
die dit beeld ondersteunen.
Als Trump eerder pragmatisch dan demagogisch blijkt
en de bestaande handelsovereenkomsten niet radicaal
omgooit, zal de wereldwijde
groei profiteren van lagere
belastingen en hogere infrastructuurinvesteringen
– vooral wanneer nog meer
landen volgen met groeistimulerende maatregelen.
De belangrijkste fundamenten vertonen ook tekenen
van verbetering. Hoewel
de schuldenniveaus zorg-
wekkend zijn, liggen ze gemiddeld lager dan in 2008.
Daarbij komt dat schuld tegenwoordig niet meer gelinkt
is aan andere activa, zoals
het geval was ten tijde van
Lehman Brothers.
HOOG SCHULDENNIVEAU
Groei schuldenniveau
(in %, omgerekend naar 100)
350
300
250
Hoewel de investeringen de
afgelopen jaren ook zijn afgenomen, is de overcapaciteit teruggebracht en zijn de
vooruitzichten voor de energiesector verbeterd - wat tot
verwachtingen leidt dat de
investeringen weer gaan aantrekken.
200
150
100
50
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Verenigde Staten
2007
2008
Europa
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Japan
Bron: Bloomberg
De oliekoersen bevinden
zich weer ver boven hun recente dieptepunten, vraag
en aanbod zijn weer meer in
evenwicht, het consumentenvertrouwen is verbeterd en
overheden zijn meer bereid
om uitgaven te doen. Daarom verwachten we dat het
ondersteunende monetaire
beleid in 2018 zijn hoogste niveau zal bereiken en dat Europa in 2017 met de afbouw
gaat beginnen, wat betekent
dat de financiële markten
minder steun zullen krijgen.
dat een toename van het
kapitaal van de Europese
banken tot een verbetering
van de wereldeconomie zal
leiden, dankzij het grotere
vertrouwen en meer bankleningen.
Vooral de verwachte herkapitalisatie van de banken zal
voor een doorbraak kunnen
zorgen. Onderzoek wijst uit
Hoewel we dat laatste scenario weinig waarschijnlijk achten, zou één van de volgende gebeurtenissen tot een
Naast de verwachte lichte
wereldwijde groei zijn er nog
alternatieve scenario’s voor
2017: een nog sterkere groei
dankzij succesvolle stimuleringsprogramma’s, of het
tegenovergestelde, namelijk
een wereldwijde recessie.
forse groeivertraging kunnen
leiden: politieke gebeurtenissen die een bedreiging vormen voor de eurozone als een
blok, een harde landing voor
de Chinese schuldenlast, grote wijzigingen in de buitenlandse investeringsstromen,
dramatische ontwikkelingen
van de oliekoers, gebrek aan
grip van de centrale banken
en een tegenstrijdig beleid
van de regering Trump.
Nu de wereldeconomie zich
op een kruispunt bevindt,
vormen zulke risico’s een
duidelijk gevaar voor de huidige groeivooruitzichten. n
21
BELEGGINGSVOORUITZICHTEN 2017
FISCAAL
& MONETAIR BELEID
In de nasleep van de financiële crisis van
2008 hebben de meeste centrale banken
drastische bezuinigingsmaatregelen
doorgevoerd. In 2017 zou hier eindelijk
een omslag in kunnen komen.
N
a de financiële crisis
in 2008 waren de
overheidsfinanciën
van de ontwikkelde landen
een puinhoop.
Doordat overheden met
enorme begrotingstekorten
en snel stijgende schuld/
bbp-ratio‘s te kampen hadden, waren ze gedwongen
tot het nemen van bezuinigingsmaatregelen
om
het schuldeisersvertrouwen
in hun langetermijnaflossingscapaciteit te behouden.
Beleidsmakers hadden maar
weinig middelen en waren
afhankelijk van een onorthodox monetair beleid
om de economie weer aan
te zwengelen. De centrale
banken hebben de rente
tot niet eerder geziene niveaus verlaagd; het beleid
van de Europese Centrale
22
Bank (ECB) en de Bank of
Japan heeft zelfs al tot een
negatieve rente geleid. Ondertussen hebben alle grote centrale banken enorme
hoeveelheden liquiditeiten
in de markten gepompt door
voor miljarden aan staatsobligaties op te kopen.
Deze beleidstrend zou in
2017 weleens kunnen omslaan. De markten weten
nog niet goed wat de onverwachte overwinning van
Trump voor de wereldwijde
economie gaat betekenen.
In eerste instantie is de conclusie dat het voorgestelde
pakket van belastingverlagingen en grootschalige
infrastructuurinvesteringen
de Amerikaanse economie
de broodnodige fiscale stimulus zou verschaffen.
Daarbij
komt
dat
de
toekomstige president een
uitgesproken tegenstander
is van het beleid van de
Federal Reserve, die USD
4,5 biljoen op de balans
heeft, en wil dat dit omlaag
wordt gebracht. Als hij zijn
zin krijgt, dan zal er een
duidelijke verschuiving
plaatsvinden in de wijze
waarop de economie wordt
gestimuleerd, namelijk van
monetair naar fiscaal.
Trumps plannen zijn echter
duidelijk inflatoir,
waardoor de Fed ertoe gebracht werd om de rente
in december te verhogen.
Voor 2017 verwachten we
twee renteverhogingen.
In tegenstelling tot de Amerikaanse overheid, hebben
de meeste Europese landen
niet genoeg flexibiliteit om
tot financiële stimuli over te
gaan. De paar landen die
wel veel ruimte op de be-
groting hebben (Duitsland,
Nederland,
Oostenrijk),
zijn zeer terughoudend en
houden vast aan een orthodox begrotingsbeleid.
Hierdoor zal de ECB al het
zware werk moeten verrichten. De ECB verlengde
trouwens de looptijd van
haar aankoopprogramma
tot eind 2017 en dit ondanks een verlaging van
de maandelijks te besteden aankoopsom van 80
naar 60 miljard euro. Over
heel 2017 zal de Europese
economie 540 miljard euro
extra toegestopt krijgen.
situatie zou plotseling kunnen omslaan. Hoewel een
hogere rente in het VK niet
in de lijn der verwachting
ligt, hangt dit samen met
hoe de onderhandelingen
uitpakken.
Tenslotte zou Japan, ten
gevolge van de hardnekkige deflatie, het enige G7-land kunnen zijn
waar de rente daalt.
n
AFVLAKKING
Rente-indexen
6
5
4
3
2
1
In het VK zal het monetair
beleid voornamelijk door
de Brexit-onderhandelingen
worden bepaald. De Britse
economie heeft de schok
van de uitkomst weliswaar
goed doorstaan, maar de
0
2004
2005
2006
2007
2008
Streefrente fedfunds VS
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
ECB Basisherfinancieringstransactie
Officiële Ba Bank of England
Bron: Bloomberg
23
BELEGGINGSVOORUITZICHTEN 2017
EUROPA
In 2016 was de Europese groei conform de
verwachtingen. Voor de komende 12 maanden wordt er eenzelfde groei voorspeld. Nu
het populisme aan een opmars bezig is, zijn
er echter ook een groot aantal potentiële
risico’s.
2
016 was weer een goed
jaar voor Europa – in
de eurozone bedroeg
de groei ca. 1,5% en bijna 2%
in het VK. Niet in de laatste
plaats ten gevolge van de
uitkomst van het Brexit-referendum bleef het VK achter
bij de vooruitzichten. De eurozone presteerde ondanks
de vele zorgen, vooral op
politiek gebied, echter in lijn
met de verwachtingen.
De vooruitlopende indicatoren wijzen voor 2017 op een
vergelijkbaar groeicijfer. Na
de verkiezing van Donald
Trump is er sprake van toenemende onzekerheid over
de gevolgen van zijn plannen voor Europa, waar, net
als in de VS, het maatschappelijk klimaat steeds populistischer wordt.
In Europa zal dus veel afhangen van de verkiezings-
24
resultaten in drie van de vijf
grootste economieën van
de eurozone en van de aanhoudende gevolgen van de
Brexit.
Zowel het consumenten- als
het bedrijfsvertrouwen lijken
vrij robuust. De groei zou
ondersteund moeten blijven
door de sterke exportvraag,
vooral uit Azië, een aanhoudend zwakke euro en een
solide consumptie van de
huishoudens in een aantal
landen.
De trend wordt ondersteund
door geleidelijk verbeterende arbeidsmarktomstandigheden in Spanje, de snelst
groeiende economie in Europa, en door de stijgende
lonen in Duitsland, Europa‘s
grootste economie.
De rente en dus de financieringskosten blijven laag,
wat gunstig is in de strijd
tegen één van de grote
problemen van de eurozone: het gebrek aan private
investeringen. Groter vertrouwen in de toekomstige ontwikkelingen is een
sleutelfactor voor hogere
kapitaaluitgaven, maar het
grote aantal risicofactoren
in 2017 maakt dit minder
waarschijnlijk. Verdere steun
voor Jean-Claude Juncker’s
plan om de komende drie
jaar ten minste EUR 315 miljard te mobiliseren om de
investeringen in Europa te
stimuleren, zou zeker helpen.
Hoewel het Brexit-resultaat,
tegen de verwachtingen in,
de groei in de tweede helft
van 2016 niet noemenswaardig heeft gedrukt, zal
dit in 2017 hoogstwaarschijnlijk wel het geval zijn.
Door het dalende Britse
pond, een trend met waarschijnlijk meer impact dan
het 7%-tekort op de lopende rekening, zullen consumenten in het VK de verdere negatieve gevolgen
ondergaan.
Mocht Theresa May in maart
2017 inderdaad artikel 50
van het EU-verdrag inroepen, dan zal dit, zodra de
officiële onderhandelingen
met de EU beginnen, tot
politieke en economische
botsingen leiden.
Helaas voor het VK is het
onrealistisch om de EU-immigratieregels opnieuw te
onderhandelen en tegelijk
de vrijhandel met de EU
en het bankenpaspoort te
behouden, omdat de EU
wil voorkomen dat, door
te soepele voorwaarden,
andere landen het Britse
voorbeeld zullen volgen.
Daarom verwachten we dat
de Britse bbp-groei in 2017
zal halveren en iets onder
de 1% zal uitkomen.
Zoals na de Amerikaanse verkiezingen gebleken is, kan er
van alles gebeuren, hoe de
prognoses ook luiden.
In Nederland zal na de
verkiezingen
in
maart
het huidige aantal parlementszetels (12) van de
nationalistische, rechtse,
anti-immigratie en eurosceptische PVV van Geert
Wilders
mogelijk
flink
groeien.
Bij de Franse verkiezingen
in april/mei is het niet de
verwachting dat Marine Le
Pen van het Front Natio-
nal president wordt. Het
lijkt waarschijnlijker dat de
pro-Europese en ondernemersvriendelijke voormalige premier François
Fillon de verkiezingen zal
winnen.
Bij de parlementsverkiezingen in Duitsland komen er
mogelijk zes nieuwe partijen bij, waarbij de meest
waarschijnlijke
uitkomst
een voortzetting van de
brede coalitie onder Angela
Merkel is. Niettemin valt
niet uit te sluiten dat een
“rood-rood-groene“ coalitie de meerderheid krijgt,
LANGZAME, CONSTANTE GROEI
Bbp-groei van de euroregio (in %)
3
2
1
0
-1
De naderende verkiezingen
in grote landen van de eurozone zorgen ook voor een
aantal potentiële risico‘s.
-2
2011
2012
2013
2014
2015
2016
Bron: Bloomberg
25
BELEGGINGSVOORUITZICHTEN 2017
wat tot grote veranderingen kan leiden.
Ondanks de grote risico‘s die de verkiezingen
in deze landen met zich
meebrengen, is het onwaarschijnlijk dat dit in
2017 tot enorme verschuivingen leidt.
De risico‘s voor Italië, één
van de meest kwetsbare
grote economieën (niet
alleen politiek, maar ook
economisch, inclusief de
bankensector), zijn aanzienlijk. De bbp-groei zal
waarschijnlijk onder de 1%
blijven en het land heeft
de hoogste schuldenratio
van de grote Europese
landen.
De stagnatie in Italië en
mogelijk ook elders is een
probleem. Verder zijn er
in Frankrijk ook structurele hervormingen nodig.
De al doorgevoerde arbeidsmarkthervormingen
hebben een positief effect
gehad, maar er is meer
nodig.
Een onderliggend probleem bij de hervormingen
in sommige landen, zoals
Frankrijk, is het EU-gover-
26
nanceprobleem. Ter illustratie: drie jaar geleden
heeft de Franse regering
aangekondigd om tot 2017
het structurele tekort van
-1% tot +0,5% om te buigen. In 2015 daalde dit
echter tot -2% en in 2017
zal dit waarschijnlijk niet
verbeteren. Zoals gebruikelijk, heeft dit niet tot het
opleggen van sancties geleid.
Tegelijkertijd wordt in Duitsland, met zijn sterke consumenten- en exportvraag,
de roep om verdere fiscale
stimulerende maatregelen
luider. Toch lijkt het niet
waarschijnlijk dat Minister
van Financiën Wolfgang
Schäuble gehoor zal geven
aan de wens van een groot
aantal landen om gelden
vrij te maken voor grote
overheidsgefinancierde investeringsprojecten.
Niettemin kan de toenemende druk op de eurozone om meer uit te geven, tot enkele concessies
leiden, maar ondanks de
steun van ECB-voorzitter
Mario Draghi, lijkt een
verschuiving van monetaire naar fiscale stimulus
onwaarschijnlijk.
In het algemeen lijkt het
soepele ECB-beleid - het
aanhoudende
nul/negatieverentebeleid en de
kwantitatieve
versoepeling - niet alleen de inflatie, maar ook de kredietverstrekking te stimuleren.
Afhankelijk van een verdere verbetering van deze
factoren, lijkt een afbouw
van dit beleid in de loop
van 2017 en verder in
2018, realistisch.
Hoewel de ECB een conjunctureel
herstel
kan
ondersteunen, kan ze de
Europese structurele problemen niet oplossen.
Het Internationaal Monetair Fonds voorspelt voor
2017 een groei van 1,5%
van het bbp (aangepast
voor inflatie) voor de eurozone. Volgens ons zal
deze eerder rond de 1,3%
liggen.
Hoewel dat een verbetering zou zijn, gaat het
hier ook om de toekomst
van Europa. Het huidige economische, politieke en maatschappelijke klimaat is een bron
van een groot aantal
potentiële risico’s.
n
DE VERENIGDE
STATEN
De gestage groei van de Amerikaanse
economie zal in 2017 doorgaan met een bbpgroei van 2,4%. Het beleid van de regering
Trump zou een ondersteunende factor
moeten zijn - tenzij de nieuwe president een
wereldwijde handelsoorlog ontketent.
D
e economische vooruitzichten voor de
Verenigde Staten zijn
sinds afgelopen zomer verder verbeterd; de lonen zijn
gestegen en het herstel van
de industrie- en de energiesector ondersteunt de toch
al positieve fundamenten. In
het derde kwartaal is de economie met 2,9% gegroeid,
de hoogste groei sinds twee
jaar, terwijl de export steeg
en de voorraadinvesteringen weer opveerden.
De huidige opwaartse cyclus is begin 2009 van start
gegaan en houdt langer
aan dan het historisch gemiddelde - afgezien van de
periodes van aanhoudende
groei die in 1969 en 2001
zijn begonnen. Daarbij moet
worden opgemerkt dat de
groei van het reële bbp, aangepast voor inflatie, onder
het gemiddelde gebleven is
sinds het begin van de grote
recessie.
De cyclus mag dan ongebruikelijk lang duren, tot
nu toe was het herstel ook
ongebruikelijk vlak. Dit was
echter deels te wijten aan
structurele factoren zoals
de demografische ontwikkeling en de productiviteit. We
verwachten dan ook dat de
groei aanhoudt en zelfs zal
versnellen, van 1,6% in 2016
tot 2,4% in 2017.
In januari 2017 wordt de
meest
protectionistische
president sinds Herbert
Hoover geïnaugureerd.
Hoover, die in de periode
1929-33 president was, had
WINKELEN
Consumptie-uitgaven huishoudens in VS (in USD)
13000
12500
12000
11500
11000
10500
10000
9500
9000
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Bron: Bloomberg
27
BELEGGINGSVOORUITZICHTEN 2017
de beruchte Smoot-Hawley
Act goedgekeurd, waardoor op ca. 20.000 categorieën
importgoederen
importbelasting werd geheven en er een wereldwijde handelsoorlog in gang
werd gezet.
Uiteraard is het mogelijk dat
Trump, die nooit enig politiek ambt heeft bekleed,
geen Hoover zal blijken. Van
belang hierbij is dat hij de
bestaande handelsovereenkomsten weliswaar fel heeft
bekritiseerd, vooral NAFTA,
en dat hij de Brexit heeft
toegejuicht als “een grote
overwinning“, maar naar
verwachting zal Trump deze
overeenkomsten eerder
gaan heronderhandelen dan
BETERE WERKGELEGENHEIDSCIJFERS EN HOGERE LONEN
ZULLEN HET CONSUMENTENVERTROUWEN VERDER
DOEN TOENEMEN.
ze botweg op te zeggen.
Ook is het onwaarschijnlijk
dat de felle uitspraken die
hij tijdens de campagne
deed over China en Mexico
(waarbij de aangekondigde
muur inmiddels is afgezwakt
tot een hek), tot een volledige ontmanteling van deze
belangrijke handelsrelaties
zullen leiden.
Ondanks de meerderheid
van de Republikeinen in het
Huis van Afgevaardigden en
in de Senaat, kan Trump op
De verdragen kunnen worden heronderhandeld, maar niet worden opgezegd.
28
de meeste gebieden niets
beginnen zonder goedkeuring van het Congres.
Daarom zal hij waarschijnlijk minder radicaal blijken
dan wordt gevreesd. Om
dezelfde reden zit Trump in
een betere positie dan zijn
voorganger om groeistimulerende maatregelen zoals
hogere infrastructuurinvesteringen door te voeren.
Hoe dan ook, de vooruitzichten voor de VS zijn al aan het
verbeteren. In 2015 en 2016
waren de energiegerelateerde kapitaaluitgaven een
bron van zorg, maar voor
2017 lijkt dit onwaarschijnlijk. Verder wijzen de trends
op de arbeidsmarkt, in de
kredietverstrekking
door
banken en in de industrieen de dienstensector op een
aanhoudende groei.
In 2016 zijn de consumentenuitgaven toegenomen en
ze zullen naar verwachting
goed blijven. Betere werkgelegenheidscijfers, hogere
lonen, lagere schuldenniveaus en minder “onderwater” huiseigenaars zullen het
consumentenvertrouwen en
de
consumentenuitgaven
verder doen toenemen.
Voor het Amerikaanse bedrijfsleven bestaat echter
het risico dat de loongroei
zal versnellen nu de arbeidsmarkt tekenen van krapte
begint te vertonen. Ten gevolge van de stijgende kosten zouden de winstmarges
onder druk kunnen komen.
Omzetgroei en lagere bedrijfsbelastingen zouden dit
negatieve effect meer dan
moeten compenseren.
De regering Trump zal waarschijnlijk snel werk maken
van belastinghervormingen
en infrastructuur- en defensie-uitgaven, wat de groei
op middellange termijn
zou kunnen stimuleren. Verder zou de repatriëring van
buitenlandse winsten kunnen leiden tot hogere binnenlandse herinvesteringen
en hogere belastinginkomsten.
Anderzijds zouden handelsbarrières, een streng immigratiebeleid en stijgende
begrotingstekorten de groei
en waarschijnlijk het algemene sentiment schaden. Hoe
dan ook, Trumps visie van
“America First“ zal moeilijk
te realiseren zijn, aangezien
ten gevolge van de gestegen dollar vergelijkbare
reshoring-initiatieven weinig
zin meer hebben.
We verwachten dat om de
inflatie te beteugelen en het
monetair beleid te normaliseren, de Federal Reserve
in 2017 de rente ten minste
twee keer zal verhogen. Als
de regering Trump begrotingen en schulden negeert,
of handelsbarrières opwerpt
waardoor inflatie wordt ge-
ïmporteerd, kunnen er verdere renteverhogingen komen.
Historisch gezien is de
gemiddelde verhoging in
een periode van verstrenging meer dan 400 basispunten, maar dat is gezien
de lage groei en inflatie
onwaarschijnlijk.
Bovendien wordt het beeld vertekend door de impact
van het eerdere QE-programma op de reële rente.
We verwachten dat de Fed
zal laten doorschemeren
haar obligatieportefeuille
weer te willen opbouwen
en vervolgens zal afwachten hoe de markten hierop reageren, alvorens een
besluit te nemen.
Trump, die zichzelf al had
beschreven als een “voorstander van een lage rente“,
heeft al laten weten dat hij
Fed-voorzitter Janet Yellen
aan het einde van haar termijn in 2018 zal vervangen,
omdat hij de voorkeur geeft
aan een meer op voorschriften gebaseerd beleid. Wat
er in de tussentijd ook gebeurt, Yellen zal vrijwel zeker niet aftreden, omdat dit
het beeld van een onafhankelijke en geloofwaardige
Fed zou ondermijnen.
n
29
BELEGGINGSVOORUITZICHTEN 2017
JAPAN
Shinzo Abe en de Bank of Japan hebben
enig succes geboekt met de verbetering
van het concurrentievermogen van het
land. Niettemin zal de demografie een
zware hypotheek blijven leggen op
de langetermijnvooruitzichten voor
Japan.
H
et demografische probleem is uiteraard de
grootste uitdaging voor
de toekomst van Japan. De
bevolking krimpt en vergrijst,
de beroepsbevolking neemt
verder af waardoor de druk
op de toch al kwetsbare economie alleen maar verder toeneemt.
De economische groei zal hierdoor laag blijven, waardoor
premier Abe’s inspanningen
om het bevolkingsprobleem
op te lossen, van groot belang zijn. Nu de arbeidsparticipatiegraad zijn bovengrens
bereikt, is de overheid actief
op zoek naar buitenlandse
werknemers, met name in de
IT. Het aantal buitenlandse
werknemers zal tot 2025 naar
verwachting jaarlijks met 10%
toenemen.
Hoewel er wellicht belastingverlagingen zullen komen om
nieuwe industrieën te stimule-
30
ren, maakt het Japanse verrassende gebrek aan geavanceerde instrumenten om het bbp
te meten, zijn systemen onaangepast waardoor voorlopige
gegevens vaak drastisch bijgesteld moeten worden.
Niettemin verwachten we in
2017 een bbp-groei van 1,2%,
een toename van ongeveer
0,6% t.o.v. 2016. Ongeveer de
helft van de toename is toe te
schrijven aan de verhoogde
overheidsuitgaven: in augustus 2016 is er een meerjarig
fiscaal stimuleringsprogramma
ter waarde van USD 45 miljard
van start gegaan.
De binnenlandse vraag zal
waarschijnlijk toenemen doordat de lonen stijgen en de
voedselprijzen
stabiliseren.
Verder was de negatieve rente de aanjager van het herstel
van de verkoop van duurzame
consumptiegoederen en woningen.
De BoJ doet wat ze kan om de
economie aan te zwengelen,
maar het is geen gemakkelijke
taak. Het effect van de monetaire ondersteuning is bijvoorbeeld aan het afnemen.
Door de recente ommekeer
in het beleid van basisgeld
naar beïnvloeding van de rentecurve, vermoeden we dat
de centrale bank in 2017 haar
opkoopprogramma van ¥80
biljoen gaat afbouwen. Deze
wijziging is echter slecht te
combineren met het kwantitatieve versoepelingsprogramma van Japan. Wanneer de
rente onder de doelstelling
komt, zou de BoJ gedwongen
kunnen zijn om te stoppen met
het opkopen van obligaties of
zelfs om ze te verkopen.
Al met al zal de groei in Japan laag blijven, doordat de
vergrijzende en krimpende
bevolking enige economische
vooruitgang teniet zal doen. n
CHINA
Hoewel de Chinese economie zich in een overgangsfase bevindt,
blijven de groeicijfers goed. Een overzicht van de belangrijkste
voorgenomen hervormingen.
C
hina is de grootste
snelgroeiende economie ter wereld.
Het is dus belangrijk de
economische, politieke en
sociale ontwikkelingen
nauwkeurig te volgen. Het
cliché was zelden zo toepasselijk: als China niest, wordt
de rest van de wereld verkouden.
China bevindt zich momenteel in een overgangsfase
die wellicht nog lang zal
duren. De transitie van een
economie die in sterke mate
afhankelijk is van de industrie
en export is niet eenvoudig.
Het tegelijkertijd opbouwen
van een op diensten en consumptie gebaseerd systeem
kost tijd en zal niet zonder
forse turbulentie tot stand
komen.
De Chinese leiders richten
zich op het wegwerken van
onevenwichtigheden in de
economie, zoals te hoge
schuldenniveaus en een
potentiële
vastgoedzeepbel. Vooral de situatie op
de vastgoedmarkt wordt
door de daling van de Chinese aandelenmarkt steeds
zorgwekkender en dit wordt
nog versterkt doordat binnenlandse beleggers fors inzetten op onroerend goed.
Hierdoor kwam er een omslag in de vastgoedkredieten en -transacties.
Verder zijn de bedrijfsschulden
omhooggeschoten,
waardoor Beijing gedwongen was bij bepaalde bedrijven een “stop and go”-beleid toe te passen en strenge maatregelen te nemen,
zoals al het geval is voor
strategisch belangrijke bedrijfsobligaties.
Zelfs nu de overcapaciteit
wordt teruggebracht, blijft
de economie niettemin
groeien. In de eerste negen
maanden van 2016 bedroeg
de groei 6,7%.
Vermeldenswaardig is dat
de yuan de status van internationale reservemunt heeft
China moet een oplossing zoeken voor een vastgoedzeepbel.
voornamelijk bij bedrijven
die eigendom zijn van de
staat.
Hoewel het Chinese bedrijfsleven met hoge schuldenniveaus kampt, ziet de
centrale regering dit niet
als een gevaar en zou ze
als geldschieter in laatste
instantie kunnen fungeren,
gekregen door onderdeel
te worden van het mandje
speciale
trekkingsrechten
(SDR‘s) van het Internationaal Monetair Fonds (IMF).
Dit is weer een duidelijk teken van het toenemende gewicht van China voor de wereldwijde vooruitzichten. n
31
BELEGGINGSVOORUITZICHTEN 2017
OPKOMENDE MARKTEN
Na jaren van stagnatie en achteruitgang
zijn de vooruitzichten voor de opkomende
markten eindelijk omgebogen. Maar hoe
lang zal dit aanhouden?
I
n 2016 hebben EMaandelen
een
forse
outperformance geleverd,
en terecht.
De meeste economieën
groeien nog steeds gestaag
en de marktinefficiënties
nemen af, zoals blijkt uit de
afnemende tekorten op de
lopende rekening. Hoewel
niet alle opkomende markten
hetzelfde zijn en sommigen
voor
moeilijke
situaties
staan nu hun economieën
afglijden, zou het algemene
vooruitzicht
moeten
verbeteren.
De
gemiddelde
inflatie
neemt af. Daarom overwegen de meeste centrale
banken om tot een rentever-
laging over te gaan. Lagere
rentes zouden goed zijn voor
extra investeringen die nodig
zijn om de infrastructuuruitgaven te stimuleren waar
EM-landen behoefte aan
hebben om de aanbodkant
te verbeteren, en meer in het
algemeen knelpunten terug
te dringen.
Wat de internationale handel
betreft, hebben landen zoals
Taiwan en Zuid-Korea, die lange tijd als “kanarie in de kolenmijn” werden beschouwd,
stijgende
exportvolumes.
Azië‘s grootste exportland
China heeft daarentegen te
lijden gehad onder de lagere
wereldwijde vraag en, bijna
het gehele jaar, onder dalende exportcijfers.
De enorme Chinese economie stabiliseert nu echter.
De langetermijntransitie van
het land (kleinere afhankelijkheid van export en industriële
productie ten gunste van de
dienstensector) is nog verre
van voltooid, maar er zijn veel
positieve signalen. De prijzen
van industriële producten dalen niet langer (wat gunstig is
voor de winstgevendheid van
de bedrijven) en de overcapaciteit wordt langzaam maar
zeker teruggebracht.
In Latijns-Amerika was het
geleidelijke herstel van de
grondstoffenkoersen een zegen. De aanhoudende hervormingen in landen zoals
Argentinië, Brazilië, Colombia en Peru dragen verder
DE MEESTE ECONOMIEËN IN DE OPKOMENDE
MARKTEN GROEIEN NOG STEEDS GESTAAG.
32
een outperformance geleverd.
EEN VEELBELOVENDE TOEKOMST
Inkoopmanagersindexen
60
58
56
54
52
50
20
16
20
16
9/
30
/0
20
16
7/
31
/0
20
16
5/
31
/0
20
16
3/
31
/0
1/
20
15
Gewogen fabricagekosten Amerikaanse economie
31
/0
20
15
1/
30
/1
20
15
9/
30
/0
20
15
7/
31
/0
20
15
5/
31
/0
20
15
3/
31
/0
20
14
1/
31
/0
20
14
1/
30
/1
20
14
9/
30
/0
20
14
7/
31
/0
20
14
5/
31
/0
20
14
3/
30
/1
Niettemin zijn de vooruitzichten voor de opkomende markten voor het eerst
31
/0
20
13
48
1/
In Zuid-Afrika schrikt de
politieke instabiliteit beleggers nog steeds af. Dit
is ook het geval in Turkije,
waar het regime steeds autocratischer wordt en een
groot tekort op de lopende
rekening samengaat met
geringe
valutareserves.
Hierdoor is de economische toekomst van het land
onzeker.
1/
Uiteraard is het zo dat het
herstel vanuit een lage
beginpositie komt. Op dit
moment is er in Brazilië
nog geen sprake van groei,
maar het begint erop te
lijken. De bedrijfswinsten
bevinden zich ook weer in
een opwaartse trend.
sinds jaren positief. Opmerkelijk is ook dat de ondernemersvertrouwensindexen van de opkomende
landen (indicatoren van de
gezondheidstoestand van
de verwerkende nijverheid) er beter voor staan
dan die van de ontwikkelde
markten. Hierdoor hebben
EM-activa sinds februari
31
/0
bij tot meer beleggersvertrouwen.
Deze trend zou weliswaar kunnen aanhouden,
maar beleggers moeten
de USD goed in de gaten houden. Mocht de
dollar ten opzichte van
de meeste EM-valuta‘s stijgen, dan zou dit tot aanhoudende dalingen van
de EM-activa kunnen leiden. Als dat gebeurt, zullen buitenlandse investeerders waarschijnlijk snel
hun posities liquideren
en weer huiswaarts keren.
De tijd zal het leren...
n
EU samengestelde PMI
Opkomende markten samengesteld
Bron: Bloomberg
33
BELEGGINGSVOORUITZICHTEN 2017
AANDELEN
Digitalisering, gecombineerd met een
groeiende
connectiviteit,
blijft
het
ondernemingsklimaat wereldwijd opnieuw
vormgeven – en dat geldt ook voor de
vooruitzichten voor aandelen. Een blik op
de wereldwijde aandelenmarkten, inclusief
de snelgroeiende opkomende Aziatische
landen.
D
e traditionele bedrijfsmodellen staan onder
druk en lopen het
risico van een aanzienlijke
verstoring. Ze worden voorbijgestreefd door krachtige
nieuwe modellen op basis
van digitalisering, die flexibeler blijken en daardoor uiteindelijk winstgevender zijn.
Een
34
goed
voorbeeld
is
Walmart, één van de grootste bedrijven ter wereld,
met een jaaromzet van
rond de USD 500 miljard.
Het historische succes van
het bedrijf is gestoeld op
de belofte van “elke dag
lage prijzen“, waarin het is
geslaagd dankzij een meedogenloos beheer van de
toeleveringsketen, waaronder het aanmoedigen van
Amerikaanse producenten
om de productie naar lagekostenlanden te verplaatsen.
Walmart is vanuit globaliseringsoogpunt één succesverhaal – maar het bedrijf
zou heel goed één van de
verliezers van de digitalisering kunnen worden. Naast
Amazon, dat met onlinever-
kopen USD 100 miljard per
jaar genereert, valt Walmart
met slechts USD 15 miljard
per jaar in het niet.
Het is dus geen verrassing
dat beleggers hoog inzetten op Amazon en weinig
belangstelling hebben voor
Walmart. Dat geldt ook
voor Warren Buffett, die in
hoog tempo zijn posities in
de retailer uit Arkansas van
de hand doet.
Eén van de onderscheidende kenmerken die de onlinemarktleiders
gemeen
hebben, is hun ‘asset-light‘
benadering:
Amazon
is
maar één voorbeeld; andere
toonaangevende internetbedrijven zoals Facebook
hoeven, in tegenstelling tot
de New York Times, geen
buitenlandse
correspondenten in te huren; Uber
laat taxibedrijven ver achter
zich zonder één enkele auto
te kopen, laat staan een
vloot te beheren en Airbnb,
dat bezig is marktleider in
de wereldwijde hotelbusiness te worden, heeft nog
nooit één enkel bed opgemaakt.
35
BELEGGINGSVOORUITZICHTEN 2017
een acht jaar durende bullmarkt, maar dit wordt versterkt door de opkomst van
marktdeelnemers die op
nieuwe technologieën en
baanbrekende bedrijfsmodellen gebaseerd zijn.
TE ZEER OPGEBLAZEN?
Wereldwijde aandelenindexen
210
190
170
150
130
110
90
70
50
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
S&P 500
STOXX 600
Nikkei 225
Bron: Bloomberg
Deze “jonge“ bedrijven zijn
gebaseerd op volledig nieuwe modellen. Dit roept de
vraag op wat de gevolgen
hiervan zijn voor de aandelenmarkten.
De opkomst van de digitalisering en de veranderingen die dit veroorzaakt
heeft, blijven onvoorspelbaar en hebben beleggen
in met name Amerikaanse
markten bijzonder complex gemaakt. Door de opkomst van het populisme,
belichaamd door Donald
Trump, is de onzekerheid
36
nog groter geworden.
Beleggen in een index zoals
de S&P 500 biedt weliswaar
blootstelling aan een uitbundig groeiend deel van
de economie, maar de traditionele bedrijfsmodellen
zijn nog steeds oververtegenwoordigd op de markten.
De gevolgen zijn duidelijk:
de Amerikaanse aandelenkoersen bevinden zich
op recordhoogtes, met relatief hoge waarderingen
en dalende margetrends.
De afnemende marges zijn
het logische gevolg van
De oude economie is
hoofdzakelijk samengesteld
uit traditionele bedrijfsmodellen; wanneer je op basis
van de index koopt, ben je
vooral daaraan blootgesteld. Daarom blijven we
positief over de aandelenmarkten, maar richten we
ons op specifieke sectoren,
bedrijfstakken en beleggingsstijlen.
Wat de VS betreft, verwachten we dat door Trumps
nadruk op hogere overheidsuitgaven en lagere
inkomsten- en bedrijfsbelastingen, het begrotingstekort, de inflatie en het
obligatierendement zullen
toenemen. Dit zal een grote
invloed hebben op de sector- en stijlrotatie.
Van groot belang is Trumps
voornemen om de huidige
vennootschapsbelasting
van 35% tot 15% te verlagen, waarbij tegelijk het
aantal bedrijven dat in aan-
merking komt voor één van
de laagste percentages,
wordt verhoogd, wat de
hervestiging van bedrijven
in de VS zou ondersteunen.
Als dit doorgaat, zou het de
winst per aandeel van bedrijven in een groot aantal
sectoren fors kunnen stimuleren.
De huidige trend wijst uit
dat bedrijven met een sterke
binnenlandse basis betere
vooruitzichten hebben dan
bedrijven die afhankelijk zijn
van internationale handel of
buiten de VS gegenereerde
winst. Extra investeringen in
de infrastructuur zullen de
bouwsector stimuleren, maar
ook sectoren zoals defensie,
energie, mijnbouw, geneesmiddelen en verzekeringen
zouden van de verkiezing van
Trump moeten profiteren.
Voor de financiële dienstverlening zijn de vooruitzichten
minder duidelijk. De onmiddellijke intrekking van de
Dodd-Frank Act (ingevoerd
onder Obama om het risico
in het Amerikaanse financiële
systeem te verlagen) zou de
banksector kunnen ondersteunen, maar ook de risicopremies en de onzekerheid
kunnen verhogen.
Wat Europa betreft, zet
onze benadering, die het
midden houdt tussen topdown en bottom-up, ertoe
aan ons te richten op waardegerichte aandelen en
meer conjuntuurgevoelige
sectoren zoals materialen
en industrials.
consumentenindicatoren.
Tegelijkertijd zou de rentecurve moeten versteilen,
wat een positief effect zou
moeten hebben op banken verzekeringsaandelen,
hoewel de operationele
winst kwetsbaar zal blijven. De versteilende curve
zou ook de sectorrotatie
weg moeten drijven uit de
defensieve, overgekochte
en dure segmenten naar
sectoren met een hogere
waarde en een hoger risico.
Dit standpunt is gebaseerd
op positieve grondstoffenprijstrends, licht toenemende inflatie, reële basiseffecten en verbeterende
Ten slotte, nu is gebleken
dat het monetair beleid
een steeds minder effectief instrument blijkt om de
economie te stimuleren, is
Waarschijnlijke
verliezers
zijn de hernieuwbare energie, export, niet-duurzame
consumptiegoederen en gezondheidszorg.
Trumps verkiezing is slecht nieuws voor de hernieuwbare energiesector.
37
BELEGGINGSVOORUITZICHTEN 2017
er een duidelijk fiscaal beleid nodig om de investeringen te stimuleren.
Dit ondersteunt onze sterke voorkeur voor meer
conjunctuurgevoelige
grondstoffengerelateerde
segmenten, ten koste van
de defensieve sectoren.
Na alweer een moeilijk jaar
voor Japanse aandelen –
ondanks de aanhoudende
forse steun van de centrale
bank – zal de Tokyo Stock
Exchange (TOPIX) het volgend jaar moeten bewijzen.
De groei en het bedrijfsvertrouwen trekken lichtjes
aan en dat geeft ons hoop.
In ieder geval is de TOPIX
wat de waarderingen betreft,
op basis van de waarderingsratio‘s en risicopremies
het meest aantrekkelijk. Met
de aanhoudende steun van
de Japanse centrale bank,
aanhoudende investeringen
door pensioenfondsen en
mogelijk meer aankopen
door huishoudens met veel
cash, zou de winstgroei in
2017 wel eens 5% of meer
kunnen bedragen. Globaal
gezien zijn we neutraal over
Japanse aandelen.
Ondanks de steeds beter
wordende macro-economische vooruitzichten, zijn we
ook neutraal over aandelen
van de opkomende markten
(EM, emerging markets), wat
de weerspiegeling vormt
van de heterogene aard van
deze markt. In de meeste
EM-regio‘s is er niettemin
sprake van positieve trends
- met inbegrip van stabielere valuta’s - wat blijkt uit
goede
vertrouwenscijfers
en een hogere importvraag,
waardoor de winst per aandeel in 2017 met dubbele
cijfers zou kunnen groeien.
De alsmaar stijgende USD
en de stijgende Amerikaanse rente zouden een nadelig effect kunnen blijven
hebben op de EM-activa.
De opvering van de grondstoffenkoersen is gunstig voor landen zoals Brazilië en Rusland.
38
Het geleidelijke herstel van
de
grondstoffenprijzen,
waaronder de opwaartse
trend van de olie- en koperprijzen, zou een ondersteunende factor kunnen zijn
voor grondstoffenexporterende landen zoals Brazilië
en Rusland. Maar in beide
grotere regio‘s blijven risico‘s aanzienlijk.
De opkomende landen in
Azië, de wereldwijd snelst
groeiende regio, zouden
geleidelijk stabieler moeten
worden en genieten onze
voorkeur wat betreft aandelen.
Ondanks de noodzaak om
de huidige onevenwichtigheden aan te pakken,
waaronder de te hoge
schuldniveaus, lijkt China
nog steeds in staat om de
economie op eigen kracht
een zachte landing te laten
maken. Trumps dreigement
om een handelsoorlog met
het meest bevolkingsrijke
land te beginnen, vormt een
nieuwe risicofactor, hoewel
het uiteindelijk bluf zou
kunnen zijn. De op til zijnde
invoering van een landelijke belasting op goederen
en diensten zal bijdragen
tot de eenwording van In-
TERUG OP HET GOEDE SPOOR
MSCI Index Opkomende markten
500
450
400
350
300
250
200
150
100
50
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Bron: Bloomberg
Indice MSCI Emerging Markets
dia‘s enorme binnenlandse
markt, één van de meest
veelbelovende plekken van
opkomend Azië.
Over het algemeen is het
niet waarschijnlijk dat 2017
een uitstekend jaar gaat
worden voor aandelen,
maar voldoende liquiditeit
en gebrek aan goede alternatieven zullen niettemin bijdragen tot een licht
positieve performance. We
verwachten per saldo een
stijging van de aandelenmarkten van rond de 5%.
crash van de obligatiemarkten, verdere ontbinding van de EU en veel
politieke onrust. Vanwege
dit risico van onverwachte gebeurtenissen en de
oprukkende digitalisering,
verwachten wij voor 2017
een verdergaande verstoring van de oude modellen
en hoogstwaarschijnlijk een
forse marktvolatiliteit.
n
Potentiële
risicofactoren
zijn echter een mogelijke
39
BELEGGINGSVOORUITZICHTEN 2017
VASTRENTENDE WAARDEN
Vanwege het zeer volatiele klimaat moeten obligatiehouders zich
opmaken voor een uitdagend 2017, omdat Trumpenomics vrijwel
zeker tot een stijgende rente zullen leiden.
N
u de officiële rente
zich op het laagste
peil ooit bevindt
en de meeste centrale
banken op grote schaal
obligaties opkopen, zijn
de marktrentes in de loop
van 2016 ook gekelderd.
Na het Brexit-referendum
daalde de rente op Duitse
10-jaarsobligaties tot onder
de 0%. Nog ingrijpender
was de negatieve rente op
Zwitserse staatsobligaties
met een looptijd tot 50 jaar.
Wanhopige beleggers probeerden aan de negatieve
rendementen te ontsnap-
pen door te kiezen voor
meer kredietrisico in bedrijfs- en hoogrentende
(HY) obligaties, waardoor
de spreads op deze activa vernauwden. In Europa
werd de beweging richting
lagere creditspreads versterkt doordat de ECB in
het kader van haar obligatieopkoopprogramma was
begonnen met de opkoop
van bedrijfsobligaties.
Sinds juni heeft de ECB
voor EUR 10 miljard per
maand bedrijfsobligaties
opgekocht. Beleggers beschouwden bedrijfsobliga-
TERWIJL IN DE VS DE
RENTE ZAL STIJGEN, ZAL
EUROPA WAARSCHIJNLIJK
MET AFNEMENDE
STEUNAANKOPEN DOOR
DE ECB GECONFRONTEERD
WORDEN IN DE TWEEDE
HELFT VAN HET JAAR.
40
ties hierdoor als een veilige keuze en werden nog
enthousiaster.
Ten gevolge hiervan daalde het surplusrendement
op bedrijfsobligaties tot
zeer lage niveaus: sommige goed aangeschreven
bedrijven werden zelfs
betaald om geld te lenen,
doordat ze obligaties met
een negatieve rente konden verkopen. De opkomende markten zagen ook
een redelijke instroom,
doordat beleggers op hun
jacht naar rendement terugkeerden naar de regio‘s
die ze jarenlang gemeden
hadden.
2017 zou voor beleggers in
obligaties een stuk lastiger
kunnen worden.
In de VS zal de rente naar
verwachting verder stijgen
onder de regering Trump.
In Europa zal de markt rekening moeten houden
met het vooruitzicht dat de
ECB het obligatieopkoopprogramma in de tweede
helft van het jaar gaat afbouwen. Ook zal de hogere inflatie, die zal toene-
men doordat het effect van
de lagere olieprijzen uit de
j-o-j vergelijking verdwijnt,
de rente opstuwen. Het is
dus mogelijk dat de markten een moeilijk jaar voor
de boeg hebben.
Doordat
beleggers
GEMENGDE MARKTONTWIKKELINGEN
High-yield-creditspreads
1100
1000
900
800
700
600
500
400
300
200
2010
2011
USD High Yield
Bron: Bloomberg
2012
2013
EUR High Yield
2014
2015
2016
GBP High Yield
ge-
leidelijk een beter rendement kunnen krijgen
door in schatkistpapier te
beleggen, zullen ze goed
nadenken alvorens hun
toch al forse posities in
risicovollere bedrijfsobligaties verder te vergroten;
de kans is dus klein dat dit
segment een outperformance zal leveren.
De opkomende markten
kunnen door de mogelijke
impact van Trump als president op de handelsrelaties
ook een volatiel jaar tegemoet gaan. In november
leidde dit al tot een uitverkoop. We blijven echter
positief over dit segment,
omdat verbeterd toezicht,
sterkere
binnenlandse
economieën
en
overvloedige
valutareserves
de opkomende markten
deels beschermen tegen
de gevolgen van dalende
exportcijfers.
n
41
BELEGGINGSVOORUITZICHTEN 2017
NIET-TRADITIONELE
ACTIVAKLASSEN
Nu de rente zich op een historisch dieptepunt
bevindt, beschouwen beleggers aandelen
steeds meer als het enige alternatief. Ze
zouden echter ook alternatieve strategieën
kunnen overwegen om van de voordelen
van spreiding te profiteren.
I
n een klimaat van lage rente, waarin obligaties maar
weinig aantrekkingskracht
hebben, is het begrijpelijk
dat beleggers zich meer op
aandelen richten; deze trend
zou de traditionele spreidingsstrategie tussen obligaties en aandelen kunnen
ondermijnen.
Tegelijkertijd is het zo dat
wanneer het rendement
fors stijgt, sommige beleggers weer in obligaties willen stappen. Dit zou tot een
zorgwekkende kettingreactie kunnen leiden.
Stijgende rendementen
zouden tot uitverkoop op
de obligatiemarkt kunnen
leiden, terwijl de ontstane
uitstroom tot dezelfde situatie bij aandelen zou leiden.
Er zou dan geen spreidingsvoordeel meer zijn tussen
de twee activacategorieën.
42
Hier komen alternatieve
beleggingen in beeld. Hun
beperkte correlatie met de
traditionele activacategorieën maakt hen in een volatiel klimaat zeer aantrekkelijk. Door een deel van een
gespreide portefeuille in
een combinatie van absolute-returnstrategieën te beleggen, kunnen beleggers
mogelijk toch rendement
genereren.
trale strategie elimineert de
directionaliteit van de markt.
Voor elke dollar die in het
ene aandeel ‘long‘ wordt
belegd, wordt er een dollar
‘short‘ in het andere belegd.
Hierdoor wordt het rendement bij dit type strategie
gestuurd door de differentieel tussen het long-aandeel
en het short-aandeel, ongeacht de performance van de
sector.
Wij geven de voorkeur aan
fondsen die nauwelijks gecorreleerd zijn met de aandelen- en obligatiemarkten.
Onze huidige voorkeursstrategieën zijn aandelenmarktneutrale, fusie-arbitrage
en absolute-return obligatiestrategieën. We zien ook
kansen in private equity,
vooral in midcap-buyout en
infrastructuurfondsen.
Anderzijds richten fusie-arbitrage fondsen zich op
omstandigheden waarin
financiering goedkoop is en
waardoor fusie- & overnameniveaus worden gefaciliteerd. Fusie-arbitragespecialisten willen profiteren van
het verschil tussen de koers
van het aandeel en de overnameprijs, door het aandeel
van het over te nemen bedrijf
met een korting op de overnameprijs te kopen.
Een aandelenmarkt-neu-
De winst zit in het risico
dat de deal niet op tijd
of helemaal niet wordt afgesloten. Vanwege deze
onzekerheid worden de
aandelen van de onderneming die het doelwit van
de operatie is, met een
korting verkocht. Indien
en wanneer de overname
doorgaat, zullen de aandelenkoersen convergeren,
waardoor het ondergewaardeerde aandeel winst
genereert.
Het voor de hand liggen-
de risico is dat als de deal
afspringt, het aandeel keldert. Dit risico kan echter
worden beperkt door de
portefeuille over een groot
aantal overnameplannen te
spreiden, wat in het huidige
goede klimaat voor fusies
eenvoudig is.
Absolute-return
obligatiestrategieën beogen te
profiteren van afwijkende
waarderingen op de obligatiemarkten door toepassing van een combinatie
van macro- en micro-eco-
FUSIES & ACQUISITIES WEER TERUG
Aantal transacties wereldwijd
45000
40000
35000
30000
25000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Bron: Bloomberg
nomische en technische
analyse. Gewoonlijk beleggen ze long en short in
allerlei soorten overheidsen bedrijfsobligaties, in
zowel ontwikkelde als opkomende markten. Sommige beheerders gebruiken
ook valuta‘s om rendement
te genereren of risico‘s te
spreiden, met potentieel
geen of een negatieve
rentegevoeligheid.
Absolute-return obligatiestrategieën zullen profiteren van de sterk afwijkende
waarderingen op de obligatiemarkt als het rendement
blijft stijgen.
Ten slotte zijn we positief
gestemd over private equity als activacategorie. Wij
zien vooral kansen in midcap-buyout fondsen, die
de beste rendement-risicoverhouding bieden, en
in infrastructuurfondsen,
die zouden kunnen profiteren van de verwachte belastingverlagingen en
hogere infrastructuurinvesteringen in de VS en Europa. n
43
BELEGGINGSVOORUITZICHTEN 2017
GRONDSTOFFEN
In 2015 waren grondstoffen nog de slechtst
presterende activaklasse, maar nu trekken ze
eindelijk weer aan. Wat zijn de aanjagers van
deze positieve trend?
N
a vijf jaar van gestage dalingen en forse
consolideringen
in
de sector, zijn er nu tekenen
van een kentering. Dankzij
het verbeterde evenwicht tussen vraag en aanbod zijn de
koersvooruitzichten voor 2017
gunstig.
Wat zijn de aanjagers van
deze positieve trend?
In de eerste plaats neemt de
productieactiviteit toe in zowel de ontwikkelde als de opkomende markten, met name
in Azië. Ten tweede lijkt het
erop dat de centrale banken
vrijwel alle mogelijkheden
voor verruimend monetair
beleid opgebruikt hebben.
Daarom dringen ze er nu op
aan dat de overheden fiscale
maatregelen moeten nemen
en de infrastructuuruitgaven
moeten verhogen. Dit zijn
gunstige ontwikkelingen voor
44
de vraagkant van de vergelijking.
Tegelijkertijd lijkt het er aan
de aanbodkant op dat producenten meer bereid zijn de
productie te beperken. De
OPEC-landen bijvoorbeeld
willen de koers opdrijven door
middel van productieplafonds.
Hoewel de eindejaarsgesprekken over de quota’s nog voor
verrassingen kunnen zorgen,
hebben de markten al gereageerd met een fraaie opvering
van de koers.
Olie is een belangrijk onderdeel van de productiekosten
van grondstoffen zoals metalen en landbouwproducten; daarom voorspellen we
een algemene stijging voor
de gehele activaklasse. De
koersen van industriële metalen zullen door productieverlagingen ten gevolge van
uitgestelde
investeringen
door mijnbouwbedrijven, ook
stijgen. De Chinese staalproducenten, die goed zijn voor
de helft van de wereldwijde
output, verlagen nu eindelijk
ook hun productie.
Er zijn niettemin risico‘s voor
het huidige herstel. Een forse vertraging van vooral de
Chinese vastgoedmarkt zou
tot een flinke afname van de
vraag naar bouwmaterialen en
andere grondstoffen leiden.
In het algemeen zou het
evenwicht tussen vraag en
aanbod, dat nog verder wordt
ondersteund door de toegenomen investeringsstromen,
in 2017 nog gunstiger moeten zijn voor producenten.
Om te kunnen profiteren
van de grondstoffenmarkt
en voor een evenwichtige
portefeuille is het daarom
belangrijk om gespreid te
beleggen in grondstoffen. n
VALUTA’S
Hoewel de vooruitzichten voor de euro en de USD neutraal zijn,
zou het Britse pond het in 2017 zwaar te verduren kunnen krijgen.
Ondertussen zouden grondstoffengerelateerde valuta’s verder
moeten herstellen.
W
at de belangrijkste valuta‘s betreft,
nemen we wat de
euro en de USD betreft een
neutrale houding aan. De positieve fundamenten van de
euro hebben de verstrenging
door de Amerikaanse Federal Reserve gecompenseerd,
waardoor de Amerikaanse
rente is gestegen.
De Japanse yen wordt ook gesteund door de relatief goede
fundamenten van de lopende
rekening, die met name ondersteund worden in periodes
van hoge risicoaversie.
De politiek van de Japanse
centrale bank doet er echter alles aan opdat de yen
zou verzwakken en slaagt
daar voorlopig ook in. Door
de obligatierendementen te
drukken tegenover die in de
VS neemt het renteverschil
toe, wat in het voordeel speelt
van het groene biljet. Dit
neemt niet weg dat beleggers
in de richting van de yen snellen bij onzekere tijden of gebeurtenissen en daarvan staan
er natuurlijk een hele boel op
stapel in 2017. Een eerste test
voor de sterkte van de yen zou
een aanval op de 100 yen per
dollar-grens kunnen worden.
Voorlopig blijft de yen echter
onder druk omwille van de
Bank of Japan.
In het VK daarentegen is er
geen sprake van een solide
overschot op de lopende rekening, wat zijn tol eist voor
het Britse pond. De Britse
munt heeft sinds het Britse
besluit om de EU te verlaten,
met een forse reeks onzekerheden te kampen. Hierdoor
zullen de macro-economische
en politieke ontwikkelingen
een enorm effect hebben op
de munt. Wij blijven overwegend negatief gestemd over
de vooruitzichten van de munt
tegen eind 2017.
De
stabilisering
van
de
grondstoffenprijzen was een
enorme stimulans voor de
grondstoffengerelateerde valuta‘s. Dankzij de aanhoudende groei in China, verwachten
we dat 2017 een goed jaar
voor deze munten zal zijn.
Afgezien van EM-valuta‘s van
landen die met binnenlandse
problemen te kampen hebben (de Zuid-Afrikaanse rand,
de Turkse lira), zouden grond-
stoffengerelateerde en EM-valuta‘s het goed moeten doen.
Dit vooruitzicht is echter gebaseerd op de aanname dat
de afbouw door de Fed zeer
geleidelijk zal plaatsvinden.
Uiteindelijk is het zo dat de
vooruitzichten voor de Chinese economie veruit de grootste risicofactor vormen voor
onze valutaprognoses.
n
45
OVER PUILAETCO DEWAAY PRIVATE BANKERS
M
et meer dan 250
hoogopgeleide
medewerkers
en
een tiental miljard euro
onder beheer is Puilaetco
Dewaay (opgericht in 1868)
een Belgische vermogensbeheerder die zijn vermogende cliënten een echte
gepersonaliseerde
benadering aanbiedt, die zowel
traditioneel als innovatief
is. De missie van Puilaetco
Dewaay bestaat erin om het
vermogen van iedere cliënt
te beschermen en te doen
groeien, over de generaties
heen. Hiervoor kunnen haar
cliënten rekenen op een
ongeëvenaard dienstenaanbod op maat, aangepast
aan elke fase van hun leven.
Deze diensten omvatten vermogensbeheer, financiële en
successieplanning, kredieten
en kunstbeheer en -advies.
Bovendien bundelen Puilaetco Dewaay en Triodos
Bank sinds 2002 hun krachten in het kader van een
exclusieve
samenwerking
inzake duurzaam vermogensbeheer.
De bank heeft 8 kantoren
verspreid over het hele
land (Brussel, Antwerpen,
Hasselt, Luik, Meise, Namen,
Sint-Martens-Latem
en
Waregem).
Puilaetco Dewaay Private
Bankers maakt deel uit van
de groep KBL European
Private Bankers, waarvan
de hoofdzetel in Luxemburg gevestigd is. KBL epb
werd opgericht in 1949 en
is aanwezig in 50 steden
in 8 Europese landen. Met
meer dan 2200 medewerkers en bijna 90 miljard euro
activa wordt KBL epb algemeen erkend als één van
de leiders van de private
banking-sector in Europa.
47
Brussel
Herrmann-Debrouxlaan 46
1160 Brussel
Tel.: +32 2 679 45 11
Antwerpen
Van Putlei 31
2018 Antwerpen
Tel.: +32 3 248 59 10
Hasselt
Lazarijstraat 156, bus 11
3500 Hasselt
Tel.: +32 11 28 48 90
Luik
Parc d’affaires Zénobe Gramme
Square des Conduites d’Eau 11-12
4020 Liège
Tel.: +32 4 340 46 00
Meise
Nieuwelaan 224, bus 2
1860 Meise
Tel.: +32 2 264 95 00
Namen
Boulevard de la Meuse 23
5100 Jambes
Tel.: +32 81 32 63 00
Sint-Martens-Latem
Koperstraat 1E
9830 Sint-Martens-Latem
Tel.: +32 9 235 23 80
Waregem
Franklin Rooseveltlaan 172-174
8790 Waregem
Tel.: +32 56 62 51 30
www.pldw.be
Innovation through tradition
BELEGGINGSVOORUITZICHTEN 2017
DE WERELD OP EEN KRUISPUNT
De economische groei zal naar verwachting versnellen - tenzij
populistische en protectionistische bewegingen een vertraging
teweegbrengen
BRUSSEL