3. De aarde als natuurlijk systeem
advertisement
3.2 De aarde verandert van buitenaf endogene krachten → veranderingen van binnenuit exogene krachten → veranderingen van buitenaf gesteenten • stollingsgesteente → door afkoelen magma • afzettingsgesteente = sedimentgesteente → los materiaal (b.v. zand, kalk) → verhard materiaal (b.v. zandsteen, kalksteen) → horizontaal gelaagd • metamorfgesteente → ontstaan onder hoge druk en hoge temperatuur Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv verwering • mechanische verwering gesteente valt uiteen in kleine stukjes komt veel voor in droge gebieden - vorst (afwisseling vorst en dooi) - instraling zon (uitzetten en krimpen) - ontstaan zoutkristallen - boomwortels • chemische verwering samenstelling verandert komt veel voor in vochtige gebieden - door zuren lost kalk op karstverschijnselen - door oxidatie Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv rivieren rivieren vervoeren water en verweringsmateriaal • transport van bovenloop naar benedenloop • elders wordt materiaal neergelegd → denudatie • transport in het hele stroomgebied • begrensd door de waterscheiding • het laagste punt is de erosiebasis Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv bovenloop Rhône • Rhône begint als gletsjerrivier • eerst vlechtende rivier dit is een rivier die soms veel afvoer heeft • veel erosie • stroom gaat door breed U-dal uitgeschuurd door gletsjers Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv massabewegingen massabewegingen verplaatsing van veel materiaal naar beneden • bergstorting → losse stenen komt vaker voor door dooi permafrost • aardverschuiving → verweringslaag verplaatst zich als één geheel - vooral op steile hellingen - vooral bij vochtige ondergrond • modderstroom → vloeibare verweringslaag schuift omlaag Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv benedenloop Rhône Dit is de rivier vanaf Lyon • sedimentatie overheerst • rivier wordt breder en dieper • stroomsnelheid neemt af • sedimentatie begint met grovere delen • in de vlakte ontstaat een puinwaaier • meanderende rivier Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv de monding van de Rhône • debiet van de rivier is niet zo groot • stroomsnelheid wordt afgeremd door de zee • afzetting zand → hoofdrivier raakt verstopt → ontstaan van zijrivieren: → delta • tussen de rivieren moerassig gebied Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv Colorado • rivier in een woestijngebied - veel mechanische verwering • waterafvoer afhankelijk van - smeltwater - onregelmatige neerslag • bij hoog water veel erosie - uitslijpen Grand Canyon - V-vormig dal • Veel stuwdammen Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv de invloed van temperatruur en neerslag op verweringsprocessen Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv Het stroomgebied van de Rhône Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv
