Macht en invloed: indicatoren van macht

© NEVI
pag.: 1 van 1
code: ORG-VERAM-kre-017-bl versie 1.1
Macht en invloed: indicatoren van macht
Een goede diagnose van de machtsverhoudingen tussen personen en partijen in een
organisatie kan worden verkregen door te letten op een aantal indicatoren: de machtsbases, consequenties van macht, reputaties, vertegenwoordiging in commissies en
adviserende en besluitvormende organen. Wanneer alle indicatoren in dezelfde richting
wijzen, is er geen twijfel mogelijk. Soms is het beeld wat complexer en moeten we nog
aanvullende informatie zoeken over de relatieve waarde van de diverse indicatoren.
Machtsbases
Allereerst kunnen we letten op de bronnen van macht waarover individuele personen en
groepen beschikken. Er zijn vijf belangrijke machtsbronnen: beloningsmacht, bestraffingsmacht, legitieme macht, deskundigheids- of expertmacht en referentiemacht. Deze vijf
machtsbronnen zijn overigens niet onafhankelijk van elkaar. Vooral legitieme macht,
beloningsmacht en bestraffingsmacht gaan vaak samen.
Consequenties van macht
De mensen met meer macht zullen in allerlei besluitvormingsprocessen vaker hun zin
krijgen dan minder machtigen. Door te letten op bijvoorbeeld de uitkomst van budgetverdelingen en debatten en het vermogen om uitzonderingen op de regels voor elkaar te
krijgen, kunnen we een indicatie krijgen hoeveel macht iemand of een groep heeft. De
grootte van iemands kamer, het meubilair, het tapijt, de rangschikking aan tafels (aan het
hoofd of in het midden), het zijn allemaal symbolen van macht die we betrekkelijk
gemakkelijk kunnen observeren.
Reputatie en vertegenwoordiging
De formele en de informele machtstructuur kunnen behoorlijk van elkaar afwijken.
Informele leiders beschikken soms over aanzienlijk meer macht dan hun chefs. Maar hoe
komen we daar achter? Een van de manieren is door het uitvoeren van een soort
‘reputatieanalyse’. Die komt erop neer dat men aan diverse leden van de organisatie vraagt
wie er nu in feite over de meeste macht en invloed beschikken. Natuurlijk kunnen mensen
zich vergissen, en de feitelijke verhoudingen verkeerd inschatten. Dit is reden te meer om
ook te letten op de overige criteria. Belangrijke informatie verkrijgen we door vast te stellen
hoe personen en partijen vertegenwoordigd zijn in commissies en in adviserende en
besluitvormende organen.
Het totale patroon van de indicatoren van macht in organisaties verschaft een redelijk goed
beeld van de machtsverhoudingen in een organisatie. Dat stelt veranderkundigen in staat
een goede inschatting te maken van de personen en partijen die een grote invloed kunnen
uitoefenen op het verloop van veranderingsprocessen. Vaak is het gedrag van personen en
groepen rationeel vanuit het gezichtspunt van de belangen van deze personen en de
groepen waartoe zij behoren, maar irrationeel vanuit het gezichtspunt van het belang van
de organisatie als geheel. Veranderkundigen dienen een goed inzicht te ontwikkelen in de
gepercipieerde belangen van de betrokken personen en groepen. Veel schijnbaar
irrationeel gedrag is verklaarbaar zodra zulk inzicht is verkregen.