Sociale fobie - GGZ Friesland

 Angst
stoorniss en
Sociale fobie
haal het beste uit uw leven
GGZ Friesland is de grootste aanbieder van
geestelijke gezondheidszorg in de provincie
Friesland. We bieden u hulp bij alle mogelijke
psychische problemen. Met meer dan 160 locaties
zijn we te vinden door heel Friesland. Ruim 2000
medewerkers dragen iedere dag bij aan de zorg
die we leveren.
De behandelingen bij GGZ Friesland zijn
gebaseerd op de landelijke behandelrichtlijnen
die door het Trimbos Instituut zijn opgesteld.
In deze richtlijnen, die zijn gebaseerd op
wetenschappelijk onderzoek, staat beschreven
wat de aanbevolen behandelvormen zijn bij de
verschillende psychische aandoeningen.
De behandelaren van GGZ Friesland zijn BIGgeregistreerd. De wet BIG (Beroepen in de
Individuele Gezondheidszorg) bevat regels die
de kwaliteit van de zorg door behandelaren
bewaakt. Het Bigregister is door de overheid
ingesteld en behandelaren kunnen in dit register
worden ingeschreven wanneer zij voldoen aan
de opleidingseisen die voor de verschillende
beroepsgroepen gelden.
Wat is een sociale fobie
Bij een sociale fobie (we spreken ook wel van
‘sociale angststoornis’) ervaart u angst en
spanning in situaties met andere mensen. U bent
bang dat u bijvoorbeeld iets verkeerds doet of
zegt en als gevolg daarvan door anderen negatief
wordt beoordeeld en wordt afgekeurd. Daarom
zijn situaties waarin u in de aandacht staat van
anderen vaak moeilijk.
Een sociale fobie is een grote angst voor een
situatie die in werkelijkheid helemaal niet
zo bedreigend is. U beseft dat de angst niet
reëel is, maar dat helpt niet om de spanning te
verminderen. De angst is zo allesoverheersend,
dat dit alle gedachten overneemt.
Wanneer de sociale angst erg sterk is, leidt dit
in de regel tot het uit de weg gaan van allerlei
situaties met andere mensen.
Situaties vermijden
U gaat bijvoorbeeld niet meer naar feestjes of
verjaardagen, op het werk worden de kantine
en vergaderingen gemeden, u reist niet meer
met het openbaar vervoer. Kortom, veel situaties
worden vermeden. Vermijding van situaties
geeft in eerste instantie opluchting, maar op
de lange duur leidt het tot versterking van
de angstgevoelens doordat u de betreffende
situaties steeds meer ontwend raakt en in de
fantasie de dreiging steeds groter wordt.
Het is niet altijd mogelijk sociale situaties te
vermijden. In dat geval hebben sociaal angstige
mensen vaak de gewoonte zich afwachtend
en terughoudend op te stellen. Zo kunt u
bijvoorbeeld weinig initiatief nemen om het
gesprek aan te gaan met iemand die u niet zo
goed kent of u vermijdt het om anderen aan te
kijken.
In plaats van open te staan voor anderen en
met anderen in contact te treden, bent u vaak
in zichzelf gekeerd en in gedachten steeds bezig
met hoe u over komt en want een ander van u
denkt.
haal het beste uit uw leven
Lichamelijke verschijnselen
Grote spanning kan zich soms ook uiten in
lichamelijke spanningsverschijnselen, zoals
blozen, zweten, gespannen spieren of innerlijke
onrust. Wanneer deze verschijnselen sterk
aanwezig zijn, kan dat weer leiden tot verdere
toename van de sociale angst, omdat u bang bent
dat een ander dit zal merken (en daar negatief
over zal denken).
Specifieke of gegeneraliseerde sociale fobie
Er wordt onderscheid gemaakt tussen een
specifieke en een gegeneraliseerde sociale fobie.
Bij de specifieke sociale fobie richt uw angst zich
op één bepaalde situatie, zoals spreken in het
openbaar of juist bij informele contacten.
Bij de gegeneraliseerde sociale fobie heeft u in
verschillende situaties last van angst.
Iedereen is wel eens onzeker of verlegen in
bepaalde situaties, maar we spreken pas over een
sociale fobie als u door die angst niet meer goed
kunt functioneren in het dagelijks leven.
Oorzaken
Over de directe oorzaak van een sociale fobie is
weinig bekend. Veel mensen met een sociale fobie
zijn van jongs af aan al enigszins ‘verlegen’ en
terughoudend in het aangaan van contacten. Ook
wanneer iemand in zijn jeugd zich onvoldoende
sociale vaardigheden heeft eigen gemaakt
(bijvoorbeeld doordat je ouders ook niet zo sociaal
vaardig waren of doordat je ouders je juist te
veel beschermden) kan dit leiden tot sociale
angstklachten op latere leeftijd. Soms kan gepest
zijn op school ook een rol spelen in het ontstaan
van sociale angst. Ongeveer acht procent van de
mensen krijgt ooit in zijn leven te maken met een
sociale fobie.
Wat betekent het voor u
Door de angst in contacten met anderen kan een
sociale fobie voor vermijding van sociale situaties
zorgen. U gaat bijvoorbeeld niet meer naar
feestjes, durft niet meer te bellen en de drempel
om naar het werk te gaan wordt te hoog. Dit
kan er uiteindelijk toe leiden dat iemand in zijn
persoonlijke ontwikkeling vast loopt: opleidingen
kunnen mislukken, het werk is niet meer vol
te houden, men krijgt last van eenzaamheid.
Ook zijn er mensen die om hun angst te
onderdrukken alcohol gaan gebruiken, wat echter
het probleem niet oplost, maar zelfs tot nieuwe
problemen kan leiden.
De behandeling
Voor de behandeling van een sociale
angststoornis of een sociale fobie baseren
we ons op de Multidisciplinaire Richtlijn voor
Angststoornissen. De behandeling van eerste
voorkeur bestaat uit cognitieve gedragstherapie.
Daarnaast kan in sommige gevallen tevens
medicatie worden voorgeschreven, bijvoorbeeld
wanneer de angst- en spanningsreacties erg sterk
zijn of wanneer er naast de sociale angst ook
sprake is van een depressie.
haal het beste uit uw leven
Cognitieve gedragstherapie is een
voor afname van de angst, maar op de lange
duur leidt het er toe dat u steeds minder durft en
steeds angstiger wordt.
Cognitieve therapie
Hierbij is de aandacht gericht op de invloed
die het denken heeft op uw gevoelens. Door
eenzijdige of negatieve denkgewoontes kunnen
er ongewenste gevoelens of emotionele klachten
ontstaan. Bij cognitieve therapie leert u uw eigen
denkpatronen te ontdekken en te wijzigen, zodat
u uiteindelijk op een meer evenwichtige wijze
gaat kijken naar de voor u moeilijke situaties.
Hierdoor kunnen de ongewenste gevoelens
afnemen.
In de gedragstherapie oefent u met het stap voor
stap weer opnieuw aangaan van allerlei situaties
die u tot nu toe steeds uit de weg ging. Hierdoor
kunt u geleidelijk uw angst overwinnen en uw
zelfvertrouwen opbouwen. Deze werkwijze
wordt ‘blootstelling’ genoemd (blootstelling
aan de moeilijke situaties). Daarnaast wordt er
gewerkt aan het geleidelijk verminderen van
de veiligheidsmaatregelen. Daarbij kan een
onderdeel ook zijn dat u nieuwe vaardigheden
aanleert, zodat u beter in staat bent om de voor u
moeilijke situaties te hanteren.
combinatie van twee vormen van psychotherapie,
nl. cognitieve therapie en gedragstherapie.
Gedragstherapie
Bij gedragstherapie is de aandacht gericht op
het gedrag, dat wil zeggen datgene wat u doet
of laat. Bij angstklachten bestaat het gedrag
meestal uit het voortdurend ontlopen van
situaties die angst zouden kunnen oproepen of
uit het treffen van allerlei veiligheidsmaatregelen.
Het vermijden van situaties en het treffen van
veiligheidsmaatregelen zorgen op korte termijn
Cognitieve gedragstherapie is een werkwijze die
zich vooral bezig houdt met vermindering van
klachten of problemen die zich in uw huidige
leven afspelen. Om het ontstaan van uw huidige
klachten te kunnen begrijpen wordt er soms ook
gekeken naar gebeurtenissen die zich eerder
in uw leven hebben afgespeeld, maar hier ligt
niet de nadruk op. Zowel cognitieve therapie
als gedragstherapie zijn werkwijzen waarbij
de verschillende stappen in de behandeling
worden gepland in nauw overleg tussen u en de
behandelaar.
Huiswerkopdrachten
Tevens is een belangrijk onderdeel van deze
behandelvorm dat u regelmatig allerlei
huiswerkopdrachten moet gaan doen,
zoals het bijhouden van registraties van
klachten, het bijhouden van zogenaamde
‘gedachtendagboekjes’ of het doen van
oefeningen om u zelf aan moeilijke situaties
bloot te stellen. Cognitieve gedragstherapie is
een behandelvorm die een actieve inzet van u
vraagt en waarbij u en de behandelaar een soort
samenwerkingsrelatie aangaan.
Behandelduur
De duur van de behandeling hangt af van
het soort klacht dat wordt behandeld en
de ernst van de klacht. Ook maakt het
verschil of het een individuele behandeling
betreft of een groepsbehandeling. Bij een
individuele behandeling van angstklachten
ligt de behandelduur tussen de 8 en de 24
behandelbijeenkomsten.
In de eerste fase van de behandeling zullen de
bijeenkomsten in de regel één keer per week
plaats vinden, verderop in de behandeling vinden
de bijeenkomsten eens per twee weken plaats.
In de meeste gevallen duurt een behandeling
maximaal een half jaar.
Bij een groepsbehandeling van angstklachten is
er meestal sprake van 16 behandelbijeenkomsten,
die afhankelijk van de soort klacht eens per week
of eens per twee weken plaats vinden.
haal het beste uit uw leven
Cognitieve gedragstherapie bij
een sociale fobie
zijn automatische, aangeleerde manieren van
doen die u gebruikt om u gemakkelijker te voelen.
meer bedreven raken in het hanteren van sociale
situaties.
Blootstelling
De kern van de behandeling bestaat uit
geleidelijke, stapsgewijze blootstelling aan de
sociale situaties waar iemand bang voor is. U
moet stap voor stap weer de situaties gaan
opzoeken die u meestal uit de weg gaat. Dit gaat
met behulp van een zogenaamde ‘angstladder’.
Dit is een lijst waarop alle situaties staan
opgesomd waar iemand moeite mee heeft.
Voorbeelden zijn niet om u heen kijken, mensen
niet aankijken, afwachtend opstellen, zachtjes
spreken in korte zinnen, wegkruipen achter uw
lange haar, een petje dragen, afleiding zoeken
door te friemelen met iets.
Wie veel gebruik maakt van
veiligheidsgedragingen zal op anderen over
komen als iemand die liever geen contact wil,
wat dan weer tot gevolg kan hebben dat anderen
uiteindelijk ook niet veel moeite doen om met u
in contact te treden. Dit is voor in eerste instantie
misschien een opluchting, maar op de lange duur
voelt u zich steeds meer een buitenstaander.
In feite gaat het er om dat u het ongewenste
vermijdingsgedrag en veiligheidsgedrag vervangt
door bij de situatie passend sociaal vaardig
gedrag. Vaak komt het er op neer dat u zich in
allerlei situaties te afwachtend opstelt en moet
leren meer initiatief te nemen.
Door bij iedere situatie de moeilijkheid uit te
drukken in een getal van 0 tot 100, wordt het
mogelijk om te beginnen met het aangaan
van de situaties die ‘een beetje’ moeilijk zijn en
daarna geleidelijk ook de situaties die een hoger
moeilijkheidsgetal hebben. Zo kan geleidelijk het
zelfvertrouwen worden opgebouwd.
Veiligheidsgedragingen
Bij het stapsgewijs aangaan van sociale
situaties is het belangrijk om de zogenaamde
‘veiligheidsgedragingen’ achterwege te laten. Dit
Sociale vaardigheidstraining
Een ander belangrijk onderdeel van
de behandeling bestaat uit sociale
vaardigheidstraining. Als gevolg van langdurige
vermijding, of omdat u dit nooit goed geleerd
heeft, weet u vaak niet zo goed hoe u zich in
allerlei sociale situaties moet opstellen. Door
middel van sociale vaardigheidstraining kan u
Sociale vaardigheidstraining vindt meestal plaats
met behulp van de methode van het ‘rollenspel’.
Door in de behandelbijeenkomsten situaties
uit het dagelijks leven na te spelen, oefent u
in het eigen maken en het toepassen van de
vaardigheden.
We maken onderscheid tussen de zogenaamde
‘contactvaardigheden’ (bijvoorbeeld ‘een praatje
maken’) en de ‘weerbaarheidsvaardigheden’
(‘voor jezelf opkomen’).
Helpende gedachten
Bij het trainen van sociale vaardigheden wordt
ook aandacht besteed aan het bewust worden
van zogenaamde ‘remmende gedachten’ die u
kunnen hinderen in het aangaan van contacten.
Voorbeelden zijn: “ik ben niet interessant” of “ze
vinden me stom”. Deze remmende gedachten
proberen we te vervangen door ‘helpende
gedachten’. Dit zijn meer taakgerichte gedachten
die u kunnen helpen om uw doel (een prettig
lopend contact) te bereiken. Voorbeelden van
helpende gedachten: “als ik belangstelling toon,
kan er een gesprek ontstaan” of “ik kan niet van
te voren weten wat iemand van me vindt”.
Huiswerkopdrachten
De opdrachten zullen meestal bestaan uit het
opzoeken van moeilijke situaties en daarin
passend sociaal vaardig gedrag proberen uit
te voeren. Het huiswerk wordt van te voren
opgeschreven op speciale huiswerkformulieren
en na afloop wordt opgeschreven hoe het
huiswerk verliep. Dit opschrijven helpt u om
bewust te worden van uw valkuilen en deze te
overwinnen.
Individueel of groepsbehandeling
De behandeling van een sociale angststoornis
of sociale fobie kan zowel individueel als in de
haal het beste uit uw leven
vorm van een groepsbehandeling plaats vinden.
Hierbij heeft een groepsbehandeling als voordeel
dat men samen met ‘lotgenoten’ werkt aan het
overwinnen van de klachten, wat meestal als
extra stimulerend wordt ervaren. Tevens is het
aanwezig zijn in de therapiegroep op zich zelf al
helpend bij het overwinnen van sociale angst.
Wat zijn de kosten
Psychische hulpverlening valt onder de
basisverzekering voor ziektekosten. De
kosten worden daaruit vergoed. Wel kan een
eigen risico in rekening worden gebracht. In
uw verzekeringspolis vindt u hierover meer
informatie.
Uw belangen, rechten en klachten
Voor vragen en hulp kunt u altijd terecht bij
uw behandelaar. Ook kunt u de geestelijke
verzorger, de patiëntenvertrouwenspersoon, de
Cliëntenraad en/of de Familieraad benaderen.
Contactgegevens vindt u in de folder
‘Patiëntenrechten’. Ook vindt u in deze folder
meer informatie over rechten en plichten rondom
uw behandelplan, behandeling en dossier.
De folder ‘Een klacht, en dan..’ vertelt u waar
u terecht kunt bij eventuele klachten. Deze
brochures zijn te vinden in de wachtkamers of u
kunt ze opvragen bij de afdeling Communicatie
via [email protected] of via tel: 058-2848715.
Afspraak afzeggen
Om een behandeling succesvol te laten verlopen
is het belangrijk dat u aanwezig bent op de
geplande afspraakmomenten.
Als u onverhoopt niet kunt komen, verzoeken wij
u dringend uw afspraak tijdig, minimaal 24 uur
van te voren, af te zeggen.
Adressen
Leeuwarden
Sixmastraat 2
8932 PA Leeuwarden
Tel. 058 28 48 888
Heeft u vragen
Voor vragen of meer informatie kunt u terecht
bij een locatie van GGZ Friesland bij u in de
buurt. Kijk voor meer informatie ook op www.
ggzfriesland.nl
Drachten
Compagnonsplein 1
9202 NN Drachten
Tel. 0512 58 89 57
Dokkum
Birdaarderstraatweg 80b
9101 PK Dokkum
Tel. 0519 22 99 30
Sneek
Hegedyk 2
8601 ZR Sneek
Tel. 0515 43 62 24
Colofon
Deze brochure is door de afdeling Communicatie van
GGZ Friesland met de grootste zorg gemaakt. Ze zijn
hierbij door de Centrale Cliëntenraad geadviseerd.
Mochten er onduidelijkheden in staan, neem dan
contact op met de afdeling Communicatie. Tel. 0582848715 of stuur een mail naar [email protected]
Angst_zb_ Sociale fobie_2010.08
este uit
‘Haal het b
uw leven’
Mst.o.1210
Heerenveen
Kastanjelaan 1
8441 NC Heerenveen
Tel. 0513 61 90 00