Voeding bij chronische longziekten

Voeding bij chronische longziekten
Naam
:
Datum
:
Specialist
:
Diëtist
:
Telefoonnummer
:
o
o
o
(0223) 69 69 16
(0223) 69 69 27
(0223) 69 63 29
1
Inhoud
pag.
Inleiding ............................................................................................ 3
Voeding bij chronische longziekten .................................................. 4
- Gewichtsverlies............................................................................ 4
- Voldoende energie....................................................................... 4
- Voldoende eiwit............................................................................ 4
- Gewichtsverlies voorkomen ......................................................... 5
Voedingsgerelateerde klachten, wat kunt u er aan doen? .............. 6
- Een vol gevoel ............................................................................. 6
- Slechte eetlust ............................................................................. 6
- Slijmvorming ................................................................................ 7
- Droge mond ................................................................................. 7
- Vermoeidheid............................................................................... 7
Gewenst afvallen bij overgewicht ..................................................... 8
Dieetproducten ................................................................................. 8
Medicatie .......................................................................................... 8
- Aandacht voor botontkalking........................................................ 8
Meer informatie................................................................................. 9
2
Inleiding
Kortademigheid en sneller moe zijn bij het uitvoeren van dagelijkse
bezigheden of soms zelfs al in rust; mensen met een chronische
longziekte hebben voortdurend last van hun aandoening. Dit soort
klachten kunnen niet altijd voldoende verholpen worden met
medicijnen. Een goede lichamelijk conditie kan de klachten sterk
verlichten. Een goede voedingstoestand is hiervan een
belangrijk onderdeel.
Chronische longziekte, u kent goede en slechte dagen…
3
Voeding bij chronische longziekten
Gewichtsverlies
In het ziekenhuis wordt vaak door patiënten gezegd; ‘Ik lig alleen
maar op bed, dus ik heb niet zoveel nodig!’
Veel mensen met een chronische longziekte vallen af. Dit kan
komen omdat het eten moeilijker gaat dan vroeger terwijl er meer
energie nodig is. Onbedoeld gewichtsverlies komt daarom
regelmatig voor bij deze groep mensen. Waarom? Omdat ziek zijn
topsport is!
Tijdens ziekte verliest het lichaam als eerste spiermassa en maar
weinig vet. Sterke spieren zijn essentieel voor het in stand houden
van een goede algehele lichamelijke conditie. Vooral omdat de
conditie is verminderd door de longaandoening.
Verder tast gewichtsverlies niet alleen de arm- en beenspieren aan,
maar ook de ademhalingsspieren. En juist goede
ademhalingsspieren zijn voor mensen met longziekten extra
belangrijk. Daarnaast kan gewichtsverlies ongunstige effecten
hebben op het afweersysteem. De afweer staat toch al vaak onder
druk door de herhaalde luchtweginfecties.
Voldoende energie
Typerend voor chronische longaandoeningen is dat gewichtsverlies
kan optreden terwijl u wel normaal eet. De reden is dat het
energieverbruik bij u als longpatiënt verhoogd is. Dit geldt zowel
voor uw energieverbruik in rust als voor de hoeveelheid energie die
u verbruikt voor de dagelijkse activiteiten. Daardoor heeft u
vaak meer (energierijke) voeding nodig dan leeftijdgenoten, oftewel
meer calorieën.
Energie haalt u het makkelijkst uit de vetten in de voeding. Hiernaast
ook, hetzij in mindere mate, uit de koolhydraten en eiwitten in de
voeding.
4
Voldoende eiwit
Eiwitten zorgen voor opbouw van cellen, spieren en organen. Bij
ziekte en herstel heeft het lichaam meer eiwitten nodig om onder
andere de spieren op krachten te houden.
Eiwitten zitten voornamelijk veel in dierlijke producten, dus vlees,
vis, gevogelte, eieren, zuivelproducten, kaas, maar ook in noten,
pinda’s, sojaproducten en peulvruchten.
Gewichtsverlies voorkomen
Gewichtsverlies komt vaak voor. Het is belangrijk uw gewicht in de
gaten te houden. Weeg u daarom eenmaal per week en noteer het
gewicht zodat u op tijd aan de bel kunt trekken.
Hoe voorkomt u gewichtsverlies?
• Eet regelmatig en vaker over de dag verdeeld. Dit betekent dat u in
plaats van 3 hoofdmaaltijden beter 6 à 7 kleinere maaltijden kan
gebruiken.
Gebruik daarbij tussendoortjes zoals:
- een beker volle chocolademelk of drinkyoghurt;
- een schaaltje volle vla, pudding of pap;
- volle vruchtenyoghurt of -kwark;
- een plak cake, Snickers, M&M pinda of gevulde koek.
- een stukje worst, blokje kaas, chips, zoutjes, slaatjes en nootjes
• Gebruik producten die makkelijk in de voeding te verwerken zijn,
zonder dat het volume zichtbaar toeneemt, bijvoorbeeld:
- extra suiker, honing of limonadesiroop in bijvoorbeeld pap,
yoghurt, koffie of thee;
- ongeklopte room toevoegen aan bijvoorbeeld pap,
(drink)yoghurt, vla of koffie (in plaats van koffiemelk);
- extra room, roomboter, margarine, jus, sausjes of kaas aan
groenten toevoegen;
- op lange termijn kan het gebruik van dieetmargarine en
vloeibare bak- en braadproducten een betere keuze zijn om de
kans op hart- en vaatziekten niet onnodig te vergroten;
- boterhammen dubbel beleggen roomboter of margarine en met
eiwitrijk beleg;
5
Voedingsgerelateerde klachten, wat kunt u er aan doen?
Een vol gevoel
Veel mensen klagen over een vol gevoel. Door het volle gevoel
wordt de eetlust meestal al weggenomen voordat men aan tafel
gaat.
Hoe kunt u een snelle verzadiging voorkomen?
• Verdeel de maaltijden goed over de dag (7 à 8 kleine maaltijden
per dag).
• Een grote hoeveelheid eten kan erg tegenstaan. Schep daarom
het bord niet te vol.
• Eet het nagerecht een half uur na de maaltijd. Hierdoor wordt de
voeding beter verdeeld.
• Eet zo gevarieerd mogelijk en dien de maaltijden smakelijk op. Een
feestelijk gedekte tafel kan het volle gevoel doen vergeten.
• Gebruik een goede houding en ademhalingstechniek tijdens het
eten.
• Neem de tijd voor de maaltijden (minimaal een half uur) en kauw
het eten goed.
Slechte eetlust
Het is goed mogelijk dat u al langere tijd matig of slecht eet. Een
verminderde eetlust kan ontstaan door bijvoorbeeld een infectie,
depressie, vermoeidheid, angst of (verandering van) medicijnen.
Wat kunt u doen om uw eetlust te verbeteren?
• Gebruik de hoofdmaaltijd op het dagdeel waarop u zich het beste
voelt.
• Drink een beetje bouillon voor het eten; dit kan de eetlust
opwekken. Neem echter niet te veel bouillon want het vult de maag
en levert nauwelijks voedingsstoffen.
• Breng zoveel mogelijk variatie aan in uw voeding. Dit voorkómt dat
de voeding gaat tegenstaan.
• Eet en drink zoveel mogelijk producten die u echt lekker vindt, zelfs
als dit een dagje ‘ongezond’ eten betekent.
6
Slijmvorming
Sommige mensen kunnen last hebben van hinderlijke slijmvorming
in mond of keel. Er zijn voedingsmiddelen, zoals melkproducten, die
slijmvormend werken en die een plakkerig/vettig gevoel geven in de
mond. Deze producten leveren echter belangrijke voedingstoffen
dus is het belangrijk om deze te blijven gebruiken.
Wat kunt u aan deze slijmvorming doen?
• Bij slijmvorming na het eten of drinken, is het aan te raden na de
maaltijd uw mond te spoelen met water of vruchtensap.
• Zure melkproducten als karnemelk, yoghurt en kwark veroorzaken
minder slijmvorming in de mond dan (volle) melk.
• Laat melkproducten niet onnodig weg uit uw voeding.
• Drink voldoende; wanneer u onvoldoende drinkt, wordt het slijm
taaier.
Droge mond
Het kan zijn dat u last heeft van een droge mond. Deze kan worden
veroorzaakt door bepaalde medicijnen. De mond bevat dan weinig
speeksel.
Hoe kunt u een droge mond verhelpen?
• Kauw het voedsel goed. Neem de tijd om rustig te eten. Goed
kauwen zorgt voor meer speeksel in de mond.
• Drink iets bij iedere hap vast voedsel.
• Gebruik veel jus of saus bij uw warme maaltijd.
• Doe smeerbaar of zacht beleg op uw brood, zoals leverpastei,
smeerkaas, chocoladepasta, salade of roerei.
• Neem af en toe een zuurtje of kauwgom zodat de mond meer
speeksel produceert.
7
Vermoeidheid
Het kan zijn dat u te moe bent om te eten, te koken of
boodschappen te halen.
Hoe kunt u de vermoeidheid verminderen?
• Plan een rustige activiteit voor het eten, zoals het lezen van de
krant of een dutje doen.
• Maak eten klaar dat gemakkelijk te bereiden is. U kunt dan gebruik
maken van kant- en klaarproducten.
• Bij veel supermarkten is het mogelijk om de boodschappen te laten
bezorgen tegen een kleine vergoeding.
• Eventueel is het mogelijk om maaltijden van ‘Tafeltje Dekje’ te
nemen.
• Vloeibare voeding eet gemakkelijker, omdat u die niet hoeft te
kauwen. Uw diëtist kan u helpen deze samen te stellen.
Gewenst afvallen bij overgewicht
Overgewicht bij COPD is niet wenselijk omdat u hierdoor onder
andere meer kans heeft op andere ziektes naast COPD en door
overgewicht het bewegen bemoeilijkt kan worden. Als u wat gewicht
wilt verliezen, doe dat dan altijd onder begeleiding van een diëtist.
Het is namelijk erg belangrijk dat u voldoende voedingstoffen binnen
blijft krijgen en geen spiermassa gaat afbreken. Ook (extra)
beweging speelt hierin een erg belangrijke rol.
Dieetproducten
Mensen met chronische longziekten hebben een extra
energiebehoefte van gemiddeld 600 kcal per dag. Als het u niet lukt
om in deze verhoogde behoefte te voorzien, dan treedt vaak verlies
van spiermassa en verzwakking van spieren op. Door dit negatieve
effect op de spieren beweegt u minder en wordt het ademhalen
moeilijker.
Soms lukt het ondanks eerder beschreven tips niet om voldoende
energie en eiwit te gebruiken. Uw diëtist kan dan aanvullende
drinkvoeding of een ander dieetpreparaat voorschrijven. De
drinkvoeding wordt vergoed door de zorgverzekeraar.
8
Medicatie
Aandacht voor botontkalking
Corticosteroïden, onder andere Prednison® wordt bij chronische
longziekten regelmatig als medicijn voorgeschreven. Een van de
bijwerkingen van corticosteroïden is het verhoogde risico op
botontkalking door tekort aan vitamine D.
De volgende adviezen kunnen helpen botontkalking te voorkomen of
te beperken.
• Gebruik voldoende calcium: 400 - 500 ml melk(product) (2 - 3
glazen), en 2 plakken kaas
• Let op het gebruik van vitamine D: besmeer elke boterham met
margarine
• Eet 1 tot 2 keer per week vette vis (bijvoorbeeld zalm, haring,
sardines of makreel)
• Voor vrouwen boven de 50 jaar en mannen boven de 60 jaar wordt
suppletie (vitaminepil) van vitamine D aanbevolen. Vraag uw diëtist
naar de juiste dosering.
9
Meer informatie
Op de onderstaande websites vindt u veel informatie over gezonde
voeding:
www.voedingscentrum.nl
www.nvdietist.nl
www.astmafonds.nl
Tot slot
Als u na het lezen van deze brochure nog vragen heeft of indien het
gewicht onbedoeld daalt dan kunt u op werkdagen contact opnemen
met de diëtist.
153177-D563-04/12
10
Deze folder is een uitgave van het Gemini Ziekenhuis©