rechtsvergelijking 2006

Zwitserland - taalgebieden
Zwitserland - kantons
Zwitserland - pol. geschiedenis




-

Eedverbond van de 3 Waldstätte (cantons) XIe eeuw / 1291:
verdrag; militair bondgenootschap
Vrij verkeer e.d.
Toetreding reeks andere kantons
het Eedverbond (Confoederatio)
kantonaal: vaak Landsgemeinde; in Graubünden congres met
afgevaardigden die thuis voorlegden « ad referendum etinstruendum »
centrale instellingen: enkel een Tagsatzung (diplomatieke conferentie);
beslissingen voorgelegd « ad referendum »
onafhankelijkheid erkend 1648
1798 Fransen vallen binnen en pretenderen te « bevrijden »;
Onder Franse bezetting een Helvetische republiek « une et indivisible »
la liberté v. nos libertés - opstanden
Geen meerderheid voor Napoleons grondwet (vervalsing referendum door
onthoudingen als jastemmen te tellen)
Compromis 1803: Mediationsverfassung: autonome kantons, Franse voogdij
Zwitserland - Sonderbundkrieg
Koller, Das Kalb vor der Gotthardpost: confrontatie versnelling
moderniteit en trage landelijk leven
Zwitserland - pol. geschiedenis 2
1815 val Napoleon; nieuw Bundesvertrag
zuiver confederaal
Vanaf 1830 ijveren liberalen voor hervormingen
In kantons neemt volksinitiatiefrecht toe
Antiklerikale wetten 1845-1847
 1848:
Afscheuring Sonderbund 1848; Sonderbundkrieg 1848
Omvorming tot federatie - grondwet 1848 (± amerikaans)
Sterke scheiding der machten: tweekamerparlement; onafzetbare regering
(college van 7 = Bundesrat)
 Na 1848:
stap voor stap toename directe democratie (1874 voor wet, 1891
grondwet)
meermaals bevoegdheden overgeheveld naar federatie

Zwitserland - geschiedenis privR






Middeleeuwen: verzet tegen Kaiserrecht; receptie romeins recht beperkt
Ook XIXe: minder professorenrecht (dan Dui.)
Codificatie op kantonaal vlak:
uiteenlopende modellen
PGB Zürich 1853-1855 Bluntschli
Langzame eenmaking
1854 Wechselkonkordat
1862 opdracht aan Münzinger voor handels- en verbintenissenrecht
1874 federale bevoegdheid geworden: Ehegesetz 1874, Obligationenrecht
1881; Konkursgezetz 1889
1898 federale bevoegdheid privaatrecht algemeen; opdracht aan Huber
Zivilgesetzbuch van Huber 1907/1912 (+ herziening OR)
Kenmerken ZGB: eenheid van stijl, aanschouwelijk en begrijpelijk,
grootmazig; met Titels en Marginalien
Na ZGB: nieuwe wetten bijna steeds geïntegreerd in ZGB
Eugen Huber
Zwitserland - federalisme

-
Kenmerken Zwitsers federalisme:
Bund & Kantone allebei « soeverein », Staatsqualität
elk kanton zijn grondwet
residuaire bevoegdheid bij kantons
in beginsel symmetrisch
verdeling wetgevende bevoegdheid uitvoerig geregeld; 2003
subsidiariteitsbeginsel ingeschreven
uitvoerende bevoegdheid in beginsel bij kantons
beperkte verdragsbevoegdheid kantons
sterke gemeentelijke autonomie
voorbeeld: naturalisatie
Zwitserland - machten (federaal)

-
-
Federale instellingen: sterke scheiding der machten
Bundesversammlung met 2 gelijkwaardige kamers
Bundesrat onafzetbaar, geen enkele wetgevende bevoegdheid;
onderworpen aan parlement
géén staatshoofd ! (leden van de Bundesrat roteren in die functie)
Paradox: parlementen zij het machtigst waar zij de regering niet
kunnen doen vallen (Zwitserland, VS)
Zwitserland - machten (federaal)

-
Algemeen (federaal & kantonaal):
geen grondwetsherziening zonder referendum
correctief referendum voor wetten (federaal: 50.000)
volksinitiatief grondwetswijziging (federaal 50.000)
kantonaal soms nog Landsgemeinden
2000 referenda in
20 jaar
voldoende handtekeningen voor een
volksinitiatief opgehaald; 162 keer is
de stemming doorgegaan, waarvan er
15 (9%) door de initiatiefnemers zijn
gewonnen (van de tegenvoorstellen,
die vaak elementen van het initiële
voorstel overnemen en aanpassen, was
uiteindelijk 66% succesvol).
Op kantonaal en lokaal niveau zijn dezelfde hoofdvormen aan te treffen. In
de kantons is de referendumpraktijk
het eerst en het sterkst ontwikkeld. Alleen al tussen 1980 en 1997 vonden
naar schatting 2000 kantonale referenda plaats, vaak ook over fi nanciële en
administratieve aangelegenheden. D e
Zwitserland - referenda
REVIEW-ESSAY
BESTUURSKUND E
2009 – 4
nen de reguliere competentie van de
Bond, worden aangevochten – mits de
aanvechters allereerst 50.000 handtekeningen weten te verzamelen en vervolgens, als het referendum doorgang
vindt, een gewone meerderheid van
50 procent + 1 weten te behalen. Van
de 2370 wetten en decreten die tussen
1848 en 2007 bedreigd hadden kunnen
worden, zijn uiteindelijk 160 (7%) door
voldoende handtekeningenzetters aan
Figuur 1 Referenda en initiatieven op federaal niveau (1848-2007)
60
Soorten stemmingen
Aantal
Aangenomen
stemmingen
aantal
Verworpen
aantal
Verplichte referenda
(221 constitutionele besluiten)
Facultatieve referenda
(2370 aanvechtbare wetten)
221
159
62
160
87
73
Volksinitiatieven
(254 referendabele voorstellen)
162
15
147
Totaal
543
261
282
(Gecomprimeerde weergave van tellingen in Kriesi & Trechsel, 2008: 66)
stitutioneel en facultatief referendum
verankerd, in de aangepaste Grondwet
van 1891 wordt ook het volksinitiatief
geregeld.
cratie’ (indirect en integratief van aard).
Weinig landen staan op het vlak van
de representatieve democratie zó ver
af van het model van de competitieve
penduledemocratie – dat onder meer
in de Anglo-Amerikaanse wereld diepe
sporen heeft achtergelaten – en weinig
vertonen zulke sterke consensusdemocratische elementen als het Zwitserse.
De Zwitserse kiezer kan bij de federale
verkiezingen hoog of laag springen, maar
Zwitserland - referenda
D e directe democratie is in Zwitserland opvallend sterk ontwikkeld. H et
meest onderscheidend in vergelijking
met andere landen zijn de expressies
die in fi guur 2 in de categorie van de
Figuur 2 Modellen van democratie en hun expressies in Zwitserland
REVIEW-ESSAY
BESTUURSKUND E
2009 – 4
Indirecte én directe democratie
62
Aggregatieve democratie
Integratieve democratie
(majoritair, stemmen)
(non-majoritair, overleggen)
Indirecte democratie Penduledemocratie
Consensusdemocratie
Mati g ontwikkeld: wel
Sterk ontwikkeld:
toenemende stembusstrijd
machtsdeling, Confoederatio,
rond parlementaire
Proporzdemokratie,
verkiezingen
Zauberformel
Directe democratie
Kiezersdemocratie
Participatiedemocratie
(zelfbeschikking)
Sterk ontwikkeld: verplicht Behoorlijk ontwikkeld:
(representatie)
referendum, facultatief
interactief bestuur,
referendum, Volksinitiative, Mitwirkungs- und
Landsgemeinde,
Beteiligungs-prozesse, Miliz
Gemeindeversammlung
(Modellen ontleend aan F. Hendriks, 2006; expressies ontleend onder
meer aan behandelde boeken)
Zwitserland - grondwet

-

-
Grondwet:
Bevat vele bepalingen afkomstig uit referenda
Geen wijziging zonder referendum
Volksinitiatief; tegenvoorstel mogelijk; dubbele ja
mogelijk
Grondwettigheidscontrole:
in beginsel volkscontrole, geen rechterlijke controle
wel rechterlijke beslissing van bevoegdheidsconflicten
Zwitserland: gerecht /grondrechten


-
Procesrecht: wordt federaal (Justizreform)
Gerechtelijke organisatie
in beginsel kantonaal; rechters meestal verkozen
enkele Bundesgerichte; verkozen door parlement
geen apart grondwettelijk Hof (vgl. VS)
-
Grondrechten: Zwitsers gezond verstand
staatsdoel
rechtsstatelijke beginselen
zelfverantwoordelijkheid
vrijheidsrechten
-
Sozialziele

-