Samenvatting deel 2 rusteloze aarde

Samenvatting A.K 10 De vorming van bergen.
De aardkorst onder druk.
Bewegingen in de aardkorst zorgen voor het convergeren en
divergeren van aardkorstplaten.
Op de ene kant wordt het gesteente in de aardkorst uit elkaar
getrokken en op andere plaatsen worden ze samengeperst.
Door rek en druk in de aardkorst ontstaan barsten en plooien in
het gesteente.
De vorming van plooiinggebergten.
Aan de rand van convergerende platen staat het gesteente van de
aardkorst onder grote druk.
Hier ontstaat meestal plooiinggebergten.
Zo zie je in Zuid-Amerika de oceanisch plaat onder de
Amerikaanse plaat verschuiven en op die plek is de Andesgebergte
ontstaan.
Doordat in een subductiezone beide aardkorstplaten tegen elkaar
aan botsen, komen de geslaagde sedimentgesteenten op een gegeven
moment in de verdrukking.
De gesteentelagen van de zeebodem voor de kust worden hierdoor
geplooid en komen omhoog.
Zo vind je hoog in de Alpen gesteente met fossielen van
schelpen.
De oorzaak is de Afrikaanse plaat die naar het noorden beweegt
en botst tegen de Euraziatische plaat.
Hierdoor is de Middellandse Zee al een heel stuk kleiner
geworden.
Bij de Himalaya is dit ontstaan doordat India tegen Azië is
gebotst.
Er lag ooit een oceaan tussen beide, doordat India langzaam
naderde verdween de oceaanbodem onder de Euraziatische plaat
door subductie.
India botste tegen het vaste land van Azië.
Hier botste 2 continentale platen en geen van beide duikt onder
de andere weg, dan kan een gebied allen maar omhoog.
Gebergten in rekzones.
Tussen de bergen liggen kilometers lange meren, hierdoor breekt
Afrika in tweeën.
Er ontstaan scheuren in de aardkorst en dit noem je breuken.
Oost-Afrika en de rest van Afrika bewegen dus uit elkaar en het
gebied tussen de breuken zakt naar beneden en raakt gevuld met
water.
De hoge randen van de breuk noemen we een horst, dit is het
breukgebergte.
Het lage deel ertussen heet slenk en bestaat uit meren.
De aardkorst maakt hier een divergente beweging.
11 Afbraak van gesteente.
Endogene en exogene processen.
De aarde is een levende planeet.
De energie in het binnenste van de aarde veroorzaakt
aardbevingen, vulkaanuitbarstingen en platentektoniek.
Dit noemen we de endogene processen, processen van binnenuit.
Maar de aarde krijgt ook warmte van de zon en dat zorgt voor
temperatuursverschillen en neerslag op onze aardbol.
Dit zorgt voor verwering, erosie en sedimentatie, oftewel
exogene processen, precessen van buitenaf.
Zo wordt onze aarde gevormd.
De zon als motor.
Zonne-energie drijft de exogene processen op aarde aan.
De zon verwarmt, zorgt voor temperatuur in de dampkring, maar
ook voor wind en regen.
De wolken worden verplaatst en komt dan weer neerslag naar
beneden, via rivieren of grondwater stroomt het weer terug naar
de zee en bint alles weer van voren af.
Deze hydrologische kringloop zorgt ervoor dat rivieren voorzien
worden van water.
Daardoor kan los gesteente worden vervoerd en op andere plek
worden neergelegd.
Zo zorgt hydrologische kringloop voor sedimentatie , maar ook
voor erosie.
Oude en jonge gebergten.
Maar er komen ook gebergten voor die veel lager zijn en veel
minder reliëf kennen.
De Ardennen direct ten zuiden van Nederland en de Appalachen in
de VS zijn hier een voorbeeld van.
Beide zijn plooiingsgebergten maar steile toppen en diepe dalen
ontbreken.
Dit komt omdat de gebergte lang geleden is ontstaan, ze zijn
door verwering en erosie sterk afgesleten en hebben daarom
afgeronde toppen. De aardkorstplaten liepen vroeger anders, bij
deze oude gebergten hebben de exogene processen het gewonnen van
de endogene processen.
De gebergten zijn ongeveer tussen de 300 en 500 miljoenen jaren
oud en de jonge gebergten zijn ongeveer 10 miljoenen haren oud.
12 De gesteentekringloop.
Drie groepen gesteenten.
Je hebt 3 soorten gesteenten namelijk:
 1 stollingsgesteenten
 2 sedimentgesteente
 3 metamorfe gesteenten
Stollingsgesteenten ontstaan door het afkoelen en stollen van
magma.
Ze worden in 2 groepen gedeeld in dieptegesteenten en
vulkanische gesteenten.
Vulkanische gesteenten stromen uit het aardoppervlakte en koelen
snel af.
Het ziet er uit als gevlochten touw en wordt daarom ook wel
touwlava genoemd.
Lava onder de aardkorst verliest zijn warmte veel langzamer en
er vormen zich dan kristallen.
Men neomt dit dieptegesteenten.
Graniet is daarvan de bekendst.
Sedimentgesteenten ontstaat doordat verweringsmateriaal of
resten van planten en dieren zich ergens ophopen, bedekt raken,
wegzakken en vervolgens samengeperst worden.
Veel sediment wordt door stromend water vervoerd en neergelegd.
In sedimentgesteente herken je vaak laagjes en soms ook
fossielen.
Water neemt zand, klei en gesteente mee.
Metamorfe gesteenten ontstaan wanneer stollingsgesteente of
sedimentgesteenten diep weg zakken in de aardkorst en daar onder
hoge druk en/of temperatuur komen te staan.
Daarbij verliest hij zijn eigenschappen, kleur of korrelgrootte.
De temperatuur is niet zo hoog dat het materiaal vloeibaar
wordt.
De bekendste voorbeelden zijn marmer, leisteen en steenkool.
Deze gesteenten ontstaan wanneer kalksteen, schalie of bruinkool
onder hoge druk en temperatuur worden samengeperst en omgevormd.
Gesteente wordt gerecycled.
Dankzij door: verwering, erosie, riviertramsport, sedimentatie,
wegzakken, subductie, vulkanisme en gebergtevorming ontstaan en
verslijten gesteenten aan de lopende band.
1 Van gebergte tot sediment tot gebergte.
In de hoge bergen zorgen exogene processen voor losse stukjes
steen en het vervoer van de stukjes naar de zee, met ijs, wind
en water.
Daar worden lagen sediment dikker en dikker en door het gewicht
van de bovenste lagen gaan onderin de korrels aan elkaar plakken
tot sedimentgesteente.
Door botsing van aardkorstplaten worden de sedimentgesteenten
weer geplooid en opgeheven tot een gebergte.
Daar begint alles weer van voren af aan.
2Van magma tot basalt tot magma.
Bij midoceanische ruggen ontstaan nieuwe oceaanbodem die bestaat
uit het stollingsgesteente basalt. Na verloop van tijd zakt het
basalt weer weg van de oceaanbodem bij subductie weer weg in de
mantel en kan op nieuw mee doen met de conventie, om na verloop
van tijd omhoog te komen en te stollen als basalt.
Overal op de aarde is de gesteentekringloop zichtbaar aan het
werk.
Op de ene plaats ontstaan gebergten en op de hetzelfde moment
zakt ergens anders sediment langzaam naar beneden.
Maar de grote gedeelte van de gesteentekringloop gebeurt onder
het aardoppervlakte.
15 Natuurlijke gevaren in de VS.
Van San Andreas tot Katrina.
De Vs heeft te maken met verschillende natuurlijke gevaren zoals
de orkaan Katrina gevaar voor aardbevingen langs de San
Andreasasbreuk.
Dit wordt veroorzaakt door zowel exogene als endogene processen.
Een groot deel van de VS wordt bedreigd door gevaren zoals
aardbeving, vulkaanuitbarstingen , oorkanen en tornado’s.
Aardbevingen langs de westkust.
De westkust komen de meeste aardbevingen voor dit komt door de
convergente beweging waarbij de Noord-Amerikaanse plaat botst
tegen de bodem van de Grote Oceaan.
Bij California ontstaan ze langs de San Andreasbreuk, door een
transforme beweging van platen.hoe heftig of hoe zwaar een
natuurverschijsel is, wordt dde intensiteit genoemd.
Met de frequentie wordt aangegeven om de hoeveel tijd een
bepaald verschijnsel voorkomt.
Hurricanes
De kust en de Golf van Mexico en de Atlantische kist in het
zuidoosten van de VS worden regelmatig getroffen door
Hurricanes.
Deze ontstaan in de maand juni tot en met november boven het
warme water van de Atlantische Oceaan en de Caribische Zee. Als
de wind snelheid boven de 118 kilometer per uur komt spreekt men
van een orkaan.
Je hebt 5 categorieën ingedeeld, afhankelijk van de windkracht
en de waterverhoging. Binnen een orkaan draait de wind met hoge
snelheid rondom het zogenaamde oog.
Orkanen bewegen met lage snelheid, z’n 20 km per uur over het
zeewater.
Door deze lage snelheid kunnen ze in vroeg stadium gesignaleerd
worden en bekeken worden welke kant ze opgaan.
En de mensen waarschuwen.
Tornado’s
Vaak worden tornado’s en orkanen met elkaar verward.
Een tornado is een zware windhoos die te herkennen is aan een
trechtervormige slurf onder een regenwolk.
Een tornado heeft wervelwind met snelheden van 400 kilometer per
uur, maar in tegenstelling tot een orkaan treft een tornado een
klein gebied en duurt een tornado maar kort. Net als bij een
orkaan weet men nog niet exact hoe een tornado ontstaat.
In de VS ontstaan tornado’s vooral in het voorjaar, wanneer
warme vochtige lucht uit de Golf van Mexico naar het noorden
waait en botst tegen koude lucht uit het noorden.
Tornado’s ontstaan dan juist bij zware onweerbuien met grote
verticale temperatuurverschillen.
Het midden van de VS wordt vaak getroffen door tornado’s. Dit
gebied wordt wel Tornado Alley genoemd.
16 De risico’s van natuurgevaar in de VS
Leven met gevaar.
Als je een Amerikaan vertelt dat er miljoenen Nederlanders onder
het zeeniveau leven, begrijp hij daar niets van.
Wij vinden ook raar dat een Amerikaan in een gebied woont waar
aardbevingen of orkanen voorkomen.
Beiden zijn aan de situatie gewend, je hebt altijd een risico
dat er iets gebeurd.
Hoe de mensen tegen dit gevaar aankijken noem je
risicoperceptie.
Hoe groot is het risico van een natuurramp?
Niet elke aardbeving, orkaan of tornado leidt tot een
natuurramp.
Wanneer dit tot grote schade of groot aantallen slachtoffers
spreken we van een natuurramp.
Het risico dat mensen lopen is afhankelijk van 2 dingen:
1 De kans dat het natuurverschijnsel zich op die plaats en met
hoge intensiteit voordoet. Dit kan berekend worden door gegevens
uit het verleden te gebruiken. Het probleem is dat de gegevens
niet verder terug gaan dan een paar eeuwen.
2 De maatregelen die de mensen hebben genomen om minder
kwetsbaar te zijn.
Hier moet je denken aan:
 technische aanpassingen aan bouwwerken,
 bewustwording van de bevolking en zorgen dat de bevolking
voorbereid is.
 Het aanleggen van een waarschuwingssysteem
 Het bouwen van schuilplaatsen
 Het opstellen van evacuatieplannen
 Het verzekeren van de materiële schade.
De effecten van een aardbeving.
Een aardbeving veroorzaakt in eerste instantie grondbewegingen
die bouwwerken grote schade kunnen toebrengen.
De grondbewegingen zijn het sterkst in gebieden met een
ondergrond die bestaat uit los materiaal, zand of klei.
Het is verstandiger om te bouwen met ondergrond van gesteente.
De meeste wolkenkrabbers aan de Amerikaanse westkust zijn erop
gebouwd om zware aardbevingen te weerstaan.
Schade is niet te voorkomen, maar instorten wel.
Het gaat er dan om dat het gebouw veerkracht heeft en als het
ware meebeweegt met de trillingen.
De effecten van een orkaan.
Een orkaan is meer dan harde wind alleen.
In de kustgebieden wordt het zeewater opgestuwd, waardoor de
lage delen van de kust overstromen.
Ook vast er grote hoeveelheden regen, waardoor de rivieren
buiten hun oevers treden.
In gebieden met reliëf ontstaan door regen aardverschuiving en
modderstromen.
Als de orkaan voorbij is staan grote gebieden nog lang onder
water.\in tegenstelling tot aardbeving is een orkaan zeer goed
gaden van tevoren te voorspellen.
Je kunt dan zelf bedenken wat het beste voor je is:
Thuisblijven met overlevingspakket voor enkele dagen en zeker
weten dat je huis zal blijven staan.
Evacueren
Naar een schuilplaats gaan
17 Waiting for the Big One.
De San Andreasbreuk.
Door de enorme groei is Los Angeles steeds dichter bij de San
Andreasbreuk komen liggen.
Niet alleen San Andreasbreuk bedreigt Los Angeles ook rond en
onder de stad komen breuken voor waarlangs aardbevingen kunnen
ontstaan.
Deze breuken worden veroorzaakt doordat de San Andreasbreuk ter
hoogte van Los Angeles een bochtig verloop heeft.
Hierdoor wringt het in de aardkorst rond Los Angeles.
Door de bewegingen langs deze breuken zijn de gebergten romd Los
Angeles omhoog gedrukt, en dat gebeurt nog steeds.
Aardbevingen.
Dagelijks worden er tientallen lichte aardbevingen geregistreerd
rond Los Angeles.
Hoe zwaarder de aardbeving hoe minder deze voorkomen.
Rond Los Angeles zijn tot nu toe aardbevingen 6 op de schaal van
richter voorgekomen.
Dat valt in vergelijking met heel California mee, elders zijn
ook bevingen geweest van 7 en hoger.
Men verwacht de komende jaren dat er een grote aardbeving in de
buurt van San Francisco plaatsvindt.
Gevolgen en maatregelen.
Het is duidelijk dat zware aardbeving in en rond Los Angeles
grote gevolgen kunnen hebben.
Het aantal doden dat daarbij kan vallen is afhankelijk van veel
factoren, bijv.
 het moment op de dag
 het instorten van gebouwen
 bruggen
 viaducten
leidt tot een enorme materiële schade zowel direct als indirect.
Nieuwe gebouwen zijn wel berekend op bevingen maar oude gebouwen
niet.
In Los Angeles zijn huizen gebouwd op ondergrond uit zand, klei
en grondwater.
Bij bevingen gaat het losse grond en water bewegen.
Ook worden aquaducten en stuwmeren in de heuvels rond de stad
gebruikt.
Als door de beving een dam doorbreekt zijn de gevolgen niet te
overzien.
Veel mensen zijn niet verzekerd tegen aardbevingen en als het
mis gaat kunnen de kosten oplopen tot 500miljard dollar.
18 Are you prepared?
‘Sunshine State of ‘Hurricane Country?
Florida is een bekende vakantiebestemming de Sunshine State.
Toch is er een grootste deel van het jaar een kans getroffen te
worden door natuurgeweld.
Het orkanenseizoen duurt van juni tot en met november en in de
maanden januari tot en met maart kans op tornado’s.
Van alle staten in Amerika loopt Florida het grootste gevaar.
Dennis, Andrew, Katrina
Zoals je weet krijgt elke orkaan in de VS een naam.
Orkaanverzekering.
Na Katrina moesten de verzekeringsmaatschappijen ruim 40 miljard
dollar uitbetalen.
Dit heeft grote gevolgen gehad voor het verzekeren van
orkaanschade.
De poliskosten zijn enorm gestegen waardoor sommige mensen geen
verzekering meer kunnen betalen.
Er zijn ook verzekeringen mee gestopt waardoor mensen zonder
verzekering zitten.
Omdat je zonder orkaanverzekering geen hypotheek kunt krijgen,
kan dit grote gevolgen hebben voor de huizenmarkt.