Nationalisme, communisme en dekolonisatie in

VIETNAM, DEKOLONISATIE EN KOUDE OORLOG
Hoofdvragen:
 Waarom gingen de VS over tot militair ingrijpen in Vietnam?
 Waarom liet deze Vietnamoorlog diepe sporen na in de Amerikaanse samenleving (en in de
internationale verhoudingen)?
Historisch kader

Vietnam ligt in Zuid-Oost-Azië, grenst in het noorden aan China en in het westen aan Laos en
Cambodja.
Er zijn twee grote rivierdelta’s: de Mekongdelta in het zuiden en
de Rode Delta in het noorden.
Vooral het zuiden is vruchtbaar.
Vietnam heeft 77 miljoen inwoners.

In de twintigste eeuw zijn er twee ideologische systemen belangrijk:
Het ene onder leiding van de VS(individu centraal, vrijheid en democratie, kapitalisme)
Het andere onder leiding van de SU(collectief centraal, gelijkheid en solidariteit; centraal
geleide economie)

Vanaf de jaren twintig en dertig in de Derde Wereld streven van de gekoloniseerde landen
naar zelfstandigheid, waarbij de communistische ideologie(tegen kapitalisme en
kolonialisme) goed aansloot. Dit leidde na WOII tot dekolonisatie. In deze
onafhankelijkheidsstrijd werden nationalistische en Koude Oorlog motieven vermengd.
1 Koude Oorlog en dekolonisatie in Indochina
Waarom raakten de VS betrokken bij de dekolonisatie van Indochina?
Nieuwe internationale verhoudingen na 1945
Vanaf het einde van WOII ontstond de Koude Oorlog tussen kapitalistische Westen (VS) en
communistische oosten (SU) met strijd om invloedssfeer. Europa viel in twee delen uiteen
gescheiden door ‘ijzeren gordijn’. Nadat de SU ook over kernwapens ging beschikken (1949) kwam er
een wapenwedloop. Deze wederzijdse afschrikking leidde in de jaren zestig tot vreedzame
coëxistentie (in Europa).
In 1945 werden de Verenigde Naties opgericht om internationale conflicten te voorkomen of te
beteugelen. De aangesloten landen zijn verenigd in de Algemene Vergadering. De Veiligheidsraad van
de VN is opgericht om snel in actie te kunnen komen. Er zijn vijf permanente leden: de VS, Engeland,
Frankrijk, de SU en China (tot 1972 nationalistisch China: Taiwan) en tien niet-permanente leden. De
vijf permanente leden hebben vetorecht waardoor in de praktijk effectief optreden van de
Veiligheidsraad nauwelijks voorkwam.
Vijandbeelden

De VS waren bang voor een communistische wereldrevolutie. Dit leidde tot de containment
politiek (indammen van het communisme) eerst in Europa(Marshallhulp en NAVO), later in
de rest van de wereld (als gevolg van het communistisch worden van China en de opkomst
van communistische bewegingen in Azië)
1

De SU (en China) waren bang voor het westers imperialisme met als doel het veroveren van
afzetmarkten en grondstoffen.

De aanname van de VS dat de SU en China als één blok zouden optreden bleek trouwens niet
te kloppen.
Dekolonisatie in Zuid-Oost-Azië

Een groot deel van Zuid-Oost-Azië was voor WOII koloniaal bezit van Engeland, Frankrijk
en Nederland.

In de jaren twintig en dertig van de 20e eeuw groeide het verzet tegen de koloniale
overheersing.

Tijdens WOII werden de koloniën bezet door Japan. Door dit gezichts- en machtsverlies
van de westerse landen werd het nationalisme gestimuleerd.

Na WOII ontstond er een machtsvacuüm waardoor de nationalistische bewegingen
krachtiger werden en veel staten onafhankelijk werden.

De SU probeerde hiervan te profiteren en het communisme te bevorderen door
onafhankelijkheidsbewegingen te steunen.
De VS probeerden dit te voorkomen door middel van handel en Amerikaanse investeringen.
Azië raakt bij de Koude Oorlog betrokken
Toen China onder leiding van Mao Zedong communistisch werd, vreesden de VS verlies van westerse
invloed in Azië.
In de kwesties Korea (inval van het communistische Noord-Korea in het westers georiënteerde ZuidKorea), China en Indochina zag het westen voorbeelden van communistische expansiedrang.
De Amerikaanse regering probeerde haar belangen in Zuid-Oost-Azië op allerlei manieren te
behartigen:
1. door het geven van economische hulp waardoor de Amerikaanse invloed in de regio zou
toenemen.
2. door het steunen op in het leven roepen van marionettenregeringen.
3. door militaire steun en eventueel militaire interventie.
De dominotheorie bepaalde jarenlang de Zuid-Oost-Azië politiek van de VS
2) KOLONISATIE EN DEKOLONISATIE VAN VIETNAM
Op welke wijze voltrok zich het dekolonisatieproces in Vietnam?
Het Franse koloniale bestuur
Sinds 19e eeuw: Frans Indochina (Vietnam, Laos, Cambodja):
Kenmerken:
 Verbetering economie + infrastructuur + onderwijs + gezondheidszorg
 Vorming rooms katholieke, opgeleide elite in steden
2


Mekongdelta: ontstaan van plantages met pachtboeren (rijst, rubber, delfstoffen) +
contacten met Franse handelaren
Midden / noorden: kleine boeren, land minder vruchtbaar + veel verzet tegen Fransen.
Nationalisme, communisme en dekolonisatie in Vietnam
Jaren 1920/1930 : opkomst nationalisme
Aanhang : boeren, arbeiders (land+fabriek), elite in steden
Leider: Ho Chi Minh
Tijdens verblijf in Europa beïnvloed door communisme (socialisme + anti-imperialisme) ► stichting
Indochinese Communistische Partij
Tweede Wereldoorlog: verzet Vietminh (communisten) tegen Japanse bezetting
1945: Uitroepen onafhankelijkheid in het noorden. Geen steun van de VS door steun aan het
koloniale Frankrijk in Koude Oorlog
▼
SU + China worden bondgenoot van Noord-Vietnam
Zuid-Vietnam blijft Frans
1954: Slag bij Dien Bien Phoe ► einde Franse overheersing
De akkoorden van Genève
 Verdeling Vietnam langs 17e breedtegraad
 Neutraliteit van beide delen
 Verkiezingen in 1956 (Internationale commissie van Toezicht)
▼
Zuid-Vietnam: westers, kapitalistisch regime met Amerikaanse militaire steun.
Afspraak over verkiezingen wordt niet nagekomen
► oorzaken:
VS: angst voor verenigd communistisch Vietnam
China: angst voor uitbreiding Noord-Vietnam naar Laos en Cambodja
SU: Vietnam is oplopen spanning niet waard
Lezen t/m blz 17 maken W9 (BLZ 21) 1 t/m 7
Geen legering Amerikaanse troepen in Zuid-Vietnam
1954: oprichting ZOAVO
Doel: militaire alliantie tegen uitbreiding communisme + veilig stellen Amerikaanse invloed in Azië.
Strijdig met tweede bepaling van de akkoorden van Genève:
Pogingen van VS om Zuid-Vietnam bij ZOAVO te betrekken.
3 Noord en Zuid-Vietnam na 1954
Waarom kwam het opnieuw tot een oorlog in Vietnam?
Noord-Vietnam: Het regime van Ho Chi Minh



De politieke macht was is handen van Ho Chi Minh en de Vietnamese Communistische
Partij.
Er werd geleidelijk een communistische economie ingevoerd (landverdeling en
nationalisatie Franse bedrijven)
Na 1954 invoering planeconomie en ingrijpende landhervormingen onder invloed van
China. Veel slachtoffers en veel rijke Vietnamezen vluchtten naar het zuiden.
3

Doel bleef een verenigd en communistisch Vietnam. Na 1959 infiltratie van Zuid-Vietnam
door Noord-Vietnamezen.
Zuid-Vietnam: het regime van Ngo Dinh Diem
In Zuid-Vietnam werd met behulp van de V.S. een anticommunistische staat opgebouwd onder
leiding van Ngo Dinh Diem (rooms-katholiek, behorend tot de Vietnamese bestuurlijke elite,
anticommunistisch en antikoloniaal).
Het regime van Diem riep veel verzet op: de boeren verzetten zich tegen de gedwongen verhuizing
naar de versterkte dorpen. Dit kostte veel geld en was onverenigbaar met de cultuur van
voorouderverering.
De oppositie verenigde zich in het Nationaal Bevrijdings Front (NLF) waarvan de Vietcong de militaire
tak was. Deze werd gesteund door Noord-Vietnam. Diem reageerde met onderdrukking hetgeen
uiteindelijk leidde tot zijn afzetting door toedoen van de V.S.
Noord en Zuid-Vietnam in het krachtenveld van de Koude Oorlog (hoofdstuk 4)
De V.S. steunden Zuid-Vietnam niet alleen met oorlogsmaterieel maar ook met ‘militaire adviseurs’,
die steeds meer bij de gevechtshandelingen betrokken raakten toen Noord-Vietnamese
legereenheden het Bevrijdingsfront in het zuiden gingen versterken. Het Zuid-Vietnamese leger
functioneerde slecht.
Noord-Vietnam werd gesteund door China (vanaf 1949) en de S.U. (vooral na 1960 toen er
verwijdering optrad tussen China en de S.U.). Noord-Vietnam bleef onder leiding van Ho Chi Minh
desondanks een vrij zelfstandige politiek voeren.
Na 1964 verhardde de houding van de V.S. (Johnson) en de S.U. (Brezjnev) ten opzichte van elkaar
hetgeen ook tot uiting kwam in hun Vietnampolitiek
4
4 Een supermacht verliest een oorlog (1964-1973)
Waardoor bleef een militaire overwinning voor de VS in de oorlog in Vietnam uit?(h4 deel 2)
Uitgangspunten van de Amerikaanse strategie
Kennedy’s opvolger als president van de VS, Johnson, wilde zich vooral richten op de binnenlandse
problemen van de VS (armoedeproblematiek, rassendiscriminatie). Een oorlog tegen Vietnam moest
daarom zo snel mogelijk gewonnen worden.
Ten aanzien van Vietnam waren er globaal drie mogelijkheden:
1. terugtrekken
2. nucleair ingrijpen
3. gevechtseenheden sturen.
De eerste twee vielen af. Bleef over de laatste. Daarbij moest aan de volgende eisen voldaan worden:
1. zo weinig mogelijk Amerikaanse slachtoffers.
2. de oorlog winnen met conventionele middelen.
3. het oorlogsgebied beperken tot Vietnam.
De VS gingen ervan uit dat het Zuid-Vietnamese leger in het zuiden de Vietcong zou uitschakelen en
dat de Amerikanen de bevoorradingslijnen van Noord-Vietnam naar het zuiden zou afsnijden. Dit
moest lukken in een beperkte oorlog (‘limited war’) door het militaire overwicht van het
Amerikaanse en Zuid-Vietnamese leger. China en de SU zouden daarbij niet geprovoceerd worden.
Falende strategie
Het Tonkinincident (en de daaruit voortvloeiende Tonkinresolutie van 1964) vormde het
voorwendsel voor het sturen van Amerikaanse grondtroepen naar Zuid-Vietnam en het systematisch
bombarderen van Noord-Vietnam (Operatie Rolling Thunder). Maar:
1. Johnson stond het bombarderen van bepaalde doelen in Noord-Vietnam niet toe uit vrees
voor een confrontatie met China en S.U.
2. De Ho Chi Minh route waarlangs het verzet in Zuid-Vietnam vanuit Noord-Vietnam werd
bevoorraad, kon slechts beperkt worden gebombardeerd (liep ook door Laos en Cambodja).
3. Het Zuid-Vietnamese leger verrichtte slechts ondersteunende taken aan de Amerikanen.
4. De Noord-Vietnamese generaal Vo Nguyen Giap voerde een guerrilla-oorlog.
5. De Vietcong beheerste het platteland(netwerk van tunnels) ondanks gebruik van napalm en
Agent Orange en infiltreerde in de versterkte dorpen.
5
"Some day all this will be yours!..."
Steun van bondgenoten
China steunde Noord-Vietnam met technici (die meehielpen de schade aan dijken, irrigatiesystemen
e.d. te repareren), militaire adviseurs en grote hoeveelheden wapens.
De S.U. steunde Noord-Vietnam met de modernste wapensystemen, waaronder zeer effectief
luchtafweergeschut.
Voedsel en medische hulp ontving Noord-Vietnam van diverse organisaties uit zowel westerse als
communistische landen.
Het einde van de Amerikaanse interventie in Vietnam
Vanwege het uitblijven van successen werd het Amerikaanse leger in Vietnam steeds verder
uitgebreid. Maar tot een doorbraak kwam het niet, hetgeen leidde tot een demoralisering van het
Amerikaanse leger.
Bij het Tet-offensief van januari 1968, waarbij alle Amerikaanse bases in Zuid-Vietnam tegelijkertijd
werden aangevallen, werd duidelijk dat de V.S. Zuid-Vietnam niet onder controle hadden, maar ook
werd duidelijk dat Noord-Vietnam en de Vietcong een overwinning niet konden
forceren.Onderhandelingen moesten tot een oplossing leiden.
De opvolger van president Johnson, Richard Nixon (1969-1974) streefde naar terugtrekking van de
Amerikaanse troepen zonder gezichtsverlies en ‘vietnamisering’van de oorlog. Hij wilde dat bereiken
door:
1. Militaire offensieven: zware bombardementen op Noord-Vietnam, Laos en Cambodja.
2. Diplomatieke offensieven:
a. Onderhandelingen vanaf 1969 in Parijs tussen de VS en Noord-Vietnam
b. Verbetering van de relaties met de S.U. en China, zodat deze landen niet meer
automatisch Noord-Vietnam zouden steunen Nixon reisde daarvoor naar Moskou en Peking.
6
'...one great step BACKWARD for mankind'
Nixon en zijn veiligheidsadviseur Kissinger probeerden d.m.v. driehoeksdiplomatie NoordVietnam, de SU en China tegen elkaar uit te spelen, zodat Noord-Vietnam zich soepeler zou
opstellen bij de vredesonderhandelingen.
(De SU werd door de VS gunstige handelsvoorwaarden in het vooruitzicht gesteld; de VS
zochten toenadering tot China; wapenbeheersingsvoorstellen werden gekoppeld aan
vredesregeling Vietnam). Omdat het voorgaande niet tot het gewenste resultaat leidde, werd
besloten tot zware bombardementen op Noord-Vietnam. Dit riep hevige internationale
protesten op.
Noord-Vietnam ging uiteindelijk akkoord (op advies bondgenoten, door de zware
bombardementen en het feit dat de VS snel weg wilden uit Vietnam). Op 23 januari 1973
werden de Parijse akkoorden gesloten, die bijna identiek waren aan de Geneefse akkoorden van
1954. In 1975 veroverde Noord-Vietnam Zuid-Vietnam.
Maken blz. 38-43 vraagW 12& W 13 w1,4,7,9
7
5 Gevolgen van de Vietnam-oorlog in Vietnam
Welke gevolgen had de oorlog voor burgers en militairen in Vietnam?
Gevolgen van de Vietnam-oorlog voor de Vietnamese samenleving
A. Gevolgen voor Noord-Vietnam en de Zuid-Vietnamese gebieden die in handen waren van de
Vietcong:
 Veel werkzaamheden werden ondergronds of s’nachts verricht.
 In Noord-Vietnam werd de bevolking over het platteland verspreid.
 Er was militaire dienstplicht en vrouwen hielpen mee om vitale industrieën en
openbare diensten in bedrijf te houden.
 De voedselvoorziening werd aangetast, maar dit leidde niet tot hongersnood.
B.Gevolgen voor Zuid-Vietnam:
 Groot deel manlijke bevolking ingeschakeld bij oorlogvoering.
 De gedwongen bescherming (van de kant van Vietcong of Amerikaanse/ZuidVietnamese leger) in ‘versterkte dorpen’ werd door veel inwoners als bezetting gezien.
 Veel Zuid-Vietnamezen vluchtten voor het oorlogsgeweld. Dit leidde tot een ontvolking
van het platteland en een sterke groei van de steden(vooral van Saigon).
 De grote werkloosheid leidde tot misdaad en prostitutie.
 Door aanwezigheid van de Amerikanen werd de economie ontwricht. Landbouw en
industrie werden verwaarloosd.
Gevolgen van de Vietnam-oorlog voor Amerikaanse militairen in Vietnam.
Voor de veelal jonge Amerikaanse dienstplichtigen betekende de oorlog een ingrijpende
gebeurtenis:
 Ze waren nauwelijks voorbereid op het klimaat, de guerrilla-oorlog, de aanblik van
doden en gewonden.
 De oorlog verliep moeizaam en veel Zuid-Vietnamezen reageerden vijandig.
 Gevoelens van angst, verdriet en frustratie leidden tot drugsgebruik, rassenhaat,
oorlogsmisdaden en desertie.
8
6 De oorlog aan het ‘thuisfront’
Welke invloed had de oorlog op de Amerikaanse samenleving in welke mate beïnvloedde de
Amerikaanse publieke opinie het verdere verloop van de oorlog?
De rol van de media
Via de televisie, maar ook via foto’s en krantenreportages kwam de Vietnamoorlog in de VS onder
ieders aandacht. Aanvankelijk vermeden de media op verzoek van de overheid een al te kritische
toon, maar ze kozen later steeds meer voor het democratische belang van kritische en
onderzoekende journalistiek. De tegenstellingen in de maatschappij namen hierdoor toe.
De rol van de protesten
Veel jongeren keerden zich tegen de oorlog. Deze ‘protestgeneratie’ had een eigen cultuur
ontwikkeld die sterk afweek van de ‘gevestigde orde’, die het communisme als een reëel gevaar
beschouwde. Door de dienstplicht werden de jongeren direct met de oorlog geconfronteerd. Velen
weigerden dienst. Vooral op de universiteiten was het protest sterk en werden er antioorlogsdemonstraties georganiseerd. Ook in de rest van de wereld kwam het tot massale protesten.
De rol van de politiek
Lange tijd was er van parlementaire controle op het Vietnambeleid nauwelijks sprake. Het
Vietnambeleid werd bepaald door het Witte Huis, het Pentagon en het ministerie van Buitenlandse
Zaken. Ondanks vraagtekens bij de Amerikaanse aanwezigheid in Vietnam en bij het democratisch
gehalte van het Zuid-Vietnamese regime stemde het Congres jaarlijks in met de defensiebegroting.
Redenen:
 Loyaliteit met president Johnson
 Angst voor het communisme
 Solidariteit met de Amerikaanse soldaten in Vietnam
 Uit angst voor beschuldigingen te slap op te treden tegen het communisme.
"Peace in Vietnam and brotherly love to all men! - And if any lousy
fascist doesn't agree with me I'll smash his head with a paint pot!"
De twijfel onder politici over de oorlog nam toe door het uitblijven
van een overwinning en de toenemende protesten tegen de oorlog.
In de Senaat kwamen er twee kampen: de ‘havikken’ en de ‘duiven’.
Daartoe behoorde senator J. William Fullbright die betwijfelde of de
Vietnamoorlog de belangen van de VS wel diende. Ook binnen de
regering bestonden er meningsverschillen over de oorlog. Door het
gebrek aan alternatieven werd de oorlog voortgezet.
De oorlog verzwakte de economische positie van de VS (toename
overheidsuitgaven, daling dollarkoers) en een economische
teruggang dreigde. De voortzetting van de oorlog en de uitvoering
van de ‘Great Society’kwamen hierdoor in gevaar. In 1968 namen de
binnenlandse spanningen toe (anti-oorlogsdemonstraties; successen
van Noord-Vietnam tijdens Tet-offensief). Johnson stelde zich niet
herkiesbaar.
Richard M. Nixon met zijn belofte van eervolle vrede en vietnamisering van de oorlog won de
verkiezingen.
9
7 De betekenis van de Vietnamoorlog voor de Amerikaanse samenleving en voor de
internationale verhoudingen.
Waarom liet de oorlog diepe sporen na in de Amerikaanse
verhoudingen?
samenleving en in de internationale
Sporen in de binnenlandse politieke verhoudingen in de VS
Het vertrouwen van veel Amerikaanse burgers in de politiek werd door de Vietnamoorlog geschaad:
 Politici namen soms op verkeerde gronden beslissingen
 President Johnson overlegde nauwelijks met Congres over de oorlog
 Johnson trok zich weinig aan van protesterende burgers
 Uit de Pentagonpapers bleek dat de regering soms een onjuiste voorstelling van zaken gaf
over de oorlog
 Het Tonkin-incident was een bewuste manipulatie van legerleiding en regering om
presidentiële volmachten toe te staan.
In 1973 werden de bevoegdheden van de president inzake oorlogvoering door het Congres
beperkt door middel van de War Powers Act.
Sporen in de maarschappelijke verhoudingen
Vooral de lagere sociale milieus (met relatief veel zwarte jonge mannen) waren
oververtegenwoordigd aan het front. Naast spanningen zorgde dit voor toenadering onder blanke en
zwarte militairen.
Soldaten die terugkeerden konden vaak studiebeurs krijgen en konden daarmee carrière opbouwen.
De hogere milieus probeerden voor zoons een minder risicovolle invulling van de dienstplicht te
regelen. Anderen weigerden dienst. Dit had vaak gevolgen voor hun verdere loopbaan.
10
Een nationaal trauma
In de jaren 1970 werd de Vietnamoorlog in de VS een nationaal trauma: het rijkste land ter wereld
met de sterkste defensiemacht had voor het eerst in zijn geschiedenis een oorlog verloren.
Bovendien gingen velen zich afvragen of er in Vietnam nog wel van een gerechtvaardige strijd
gesproken kon worden. Dit gezien de onthullingen in de pers en de schokkende tv-beelden.
Bovendien bleek deze strijd zinloos geweest te zijn toen in 1975 Noord-Vietnam gemakkelijk ZuidVietnam veroverde.
Veel teruggekeerde Amerikaanse soldaten leden konden hun oorlogservaringen nauwelijks
verwerken en voelden zich onbegrepen. Ze leden aan het ‘Vietnamsyndroom’. Verwerking kwam pas
in de jaren 1980 opgang. Dit bleek uit de vele speelfilms en de onthulling in 1982 van het ‘VietnamMemorial’.
"C'mon, Uncle Sam, for 64,000 dollars - where is Vietnam?"
11